R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X V , N R 1, W A R S Z A W A 19*4
JERZY SIENKIEWICZ, HEN RY K ŻURAWSKI, HALINA PANTERA, JAN PABIN, WOJCIECH JABŁOŃSKI
WPŁYW^ WGŁĘBNEGO PRZEMIESZCZANIA WARSTWY PRÓCHNICZEJ " N A NIEKTÓRE WŁAŚCIWOŚCI GLEBY PIASKOWEJ
Zakład Uprawy Roli w Laskowicach Oławskich.
PłytKi poziom próchniczy gleb piaskowych całkowitych zazwyczaj jest główną przyczyną ich słabego plonowania. Zwiększenie miąższości tego poziomu w dużym stopniu przyczyniać się może do poprawiania właściwości sorpcyjnych i retencji wodnej piasków luźnych, a co za tym idzie, i do polepszenia warunków wzrostu i rozwoju roślin, uprawianych na tych glebach [2. 9].
Jedną z dróg prowadzących do zwiększenia miąższości poziomu próchniczego gleb uprawnych jest pogłębiona orka warstwowa. W literaturze spotkać się można z różnymi koncepcjami stosowania uprawy warstwowej ; wszystkie zakładają prze mieszczanie względem siebie dwóch bądź nawet trzech poziomów glebowych. Cyto wany za R ad om sk ą [7] Czilaki proponował na przykład wydobywanie na powierz chnię poziomu wgłębnego i przemieszczanie na jego miejsce poziomu próchnicznego;
powstałby wówczas następujący układ poziomów: 3—2—11. Natomiast M o so ło w [5]
zalecał przemieszczanie poziomów podomego i wgłębnego przy pozostawieniu na powierzchni poziomu próchnicznego; w takim przypadku miałby miejsce układ 1-3-2. Jeszcze inny sposób proponuje D a 1 s к i [1 ] : na powierzchnię należy wydobywać poziom podomy, a poziom próchniczny umieszczać najgłębiej, powstałby wówczas układ 2-3-1. Badania modelowe nad porównaniem przydatności tych różnych koncepcji zainicjował jeszcze w latach sześćdziesiątych B. Świętochowski, a wielo letnie wyniki tych badań opracowali K rężel [4] i R ad om ska [7].
W latach siedemdziesiątych opracowano w Laskowicach Oławskich jeszcze inną koncepcję zwiększania miąższości poziomu próchnicznego gleb piaskowych całkowi tych [8]. Metoda ta polega na przemieszczaniu w głąb całego poziomu próchnicznego i wydobyciu na powierzchnię warstwy podomej (piasku). Ponieważ główna masa systemu korzeniowego roślin uprawnych znajduje się zwykle w poziomie powierzch niowym 0-20 cm, przewidywano, że resztki pożniwne oraz intensywne nawożenie stopniowo zmieni wydobyty na powierzchnię piasek w poziom próchniczny.
1 1 — poziom próchniczy (0-20 cm), 2 — poziom podorny (20-35 cm), 3 — poziom wgłębny (35-50 cm).
142 J. Sienkiewicz i inni
Opierając się na tych założeniach rozpoczęto w roku 1972 badania zmierzające do zwiększenia miąższości poziomu próchnicznego gleb piaskowych całkowitych. W niniejszej pracy przedstawiono niektóre wyniki badań materiału glebowego, uzyskane w dwóch rotacjach trzyletniego zmianowania w doświadczeniu modelowym w Laskowicach Oławskich.
METODYKA BA D A Ń
Doświadczenie modelowe założono jesienią 1972 r. na słabo wykształconej glebie brunatnej (kompleks przydatności rolniczej — żytni słaby). Poziom próchniczny pola doświadczalnego (średnia miąższość około 20 cm) miał skład mechaniczny piasku gliniastego lekkiego (około 12% części spławialnych), poniżej zalegał piasek słabo gliniasty. Zasobność gleby w fosfor i potas przyswajalny oraz zawartość w niej próchnicy były niewielkie, wyraźnie jednak zróżnicowane dla piasku i warstwy próchnicznej (tab. 1). Tabela 1 Ch'ir":!:tc r y ^ t y k a w ł a ś c i w o ś c i f iz y k o c h e m i c z n y c h m a t e r i a ł u globowego D o św ia d cz en i a modelowe C h a r a c t e r i s t i c s o f p h y s ic o - c h e . ~ ic r .l p r o p e r t i e s o f s o i l m a t e r i a l j'.'odel e x p e r i m e n t s --- ---’.V a r s twa - La y er - cm 0 - 2 0 20 - 40 I 4 0 - 6 0 j P r c c e n t o w a ' z a w a r t o ś ć c z y ś c i s p ł a w i i l n y c h <C.0,02 mm Cor .tent o f c l a y p a r t i c l e s < 0 . 0 2 mm i n ;é 12 10 7
P r o ce n to w a z.a wartośś c z y ś c i pyłowych / 0 , 1 - 0 , 0 2 rrjn/
C o n te n t o f s o i l p a r t i c l e s / 0 . 1 - 0 . 0 2 mm/ i n io 18 12 5 pH н^о 6 , 8 6 , 6 6 , 5 pH i.Cl 6 , 0 5 , 8 5, 6 С ogółem w /i s . с . - T o t a l С i n % o f d .m. 0 , 7 0 0 , 2 0 0 , 1 2 P p r z y s w a j a l n y w mg/100 g g l e b y A v a i l a b l e P i n m g /100 g o f s o i l 4 , 8 0 2 , 7 0 2 , 1 8 К p r z y s w a j a l n y w c g / 100 g g l e b y A v a i l a b l e К i n mg/100 g o f s o i l I... . . . . . . 1 2 ,2 9 5, 81 4 , 1 5 j !
Doświadczenie założono metodą równoważnych podbloków, stosując poletka o rozmiarach 2 x 3 m w czterech powtórzeniach. W pierwszych dwóch obiektach (I i II) zachowano naturalny profil glebowy (rys. 1), w obiekcie III warstwę próch- niczną o miąższości 20 cm przemieszczono na głębokość 20^40 cm uzyskując układ poziomów glebowych 2-1-3, a w obiekcie IV podwójną warstwę umieszczono na głębokości od 20 do 60 cm uzyskując układ 2-1-1 (rys. 1). Zastosowano 3-letnie zmianowanie: ziemniaki, łubin+poplon, żyto+poplon. We wszystkich obiektach pod ziemniaki stosowano 300 q/ha obornika, a w obiektach II, III, i IV dodatkowo jeszcze po 100 q/ha obornika pod łubin i żyto. Nawożenie mineralne było we wszyst
Wgłębne przemieszczanie próchnicy w glebie piaskowej 1 4 3
Rys. 1. Schemat doświadczenia modelowego z wgłębnym przemieszczeniem warstwy próchni-cznej w ZD Laskowice. W obiektach I i II zróżnicowane nawożenie obornikiem
Scheme o f the model experiment with deep translocation o f the humus layer, Experiment Station Laskowice Oławskie. In objects I and II different farmyard manure rates
Wynosiło ono na hektar: 120 kg N, 43,60 kg P i 149,44 kg Ki pod ziemniaki, 40 kg N, 34,88 kg P i 99,62 kg К pod łubin i poplon oraz 70 kg N, 52,32 kg P i 116,23 kg К pod żyto. Poletka uprawiano co roku łopatą do głębokości 20 cm, wprowa dzając jednocześnie nawozy. Próbki glebowe do analiz chemicznych i mikrobiolo gicznych pobierano trzykrotnie w każdym okresie wegetacyjnym z poziomów 0-20, 20-40 i 40-60 cm. W uzyskanym materiale glebowym oznaczono odczyn gleby, zawartość С organicznego metodą Tiurina oraz zawartość fosforu i potasu przyswa jalnego metodą Egnera-Riehma. W tych samych próbkach oznaczono ogólną
liczebność wybranych grup mikroorganizmów glebowych, a mianowicie bakterie na agarowej pożywce Graffa z wyciągiem glebowym, promieniowce na pożywce Conna, grzyby na pożywce Martina oraz bakterie rozkładające celulozę.
Wilgotność gleby oznaczono w procentach ciężaru metodą suszarkową. Próbki glebowe pobierano świdrem z poziomów 0-20, 20-40 i 40-60 cm. Oznaczenia pro wadzono tylko w okresach wegetacyjnych, w odstępach miesięcznych.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Zmiany we właściwościach chemicznych gleby (tab. 2) podano w postaci średnich wyników dla roku 1973 (początek doświadczenia) i dla roku 1979 (po zakończeniu II rotacji). Na ich podstawie można stwierdzić, iż w przypadku próchnicy wydobyta na wierzch (do poziomu 0-20 cm) podoma warstwa piasku ulegała korzystnym przemianom dzięki stałemu dopływowi substancji organicznej z obornika i resztek pożniwnych. Po sześciu latach doświadczenia zawartość węgla organicznego w tej warstwie piasku wyraźnie wzrosła w porównaniu ze stanem wyjściowym. W przypadku obiektu III przyrost zawartości С org. wynosił 0,13% s.m. gleby (od 0,27% w roku 1973 do 0,40 % w roku 1979), a w przypadku obiektu IV osiągnął on 0,29 % s.m. gleby (odpowiednio od 0,17% do 0,46%). Analogicznie przyrosty zawartości С org. w pozostawionej na powierzchni warstwie próchnicznej były niższe zarówno w obiekcie I (0,02%), jak i nawet w obiekcie II (0,09% s.m. gleby).
W pozostawionej pod spodem warstwie piasku poziomu podomego (20-40 cm) w przypadku obiektu I przyrost zawartości С org. był w omawianym okresie
mini-144 J. Sienkiewicz i inni
Wpływ wg łęb ne go p r z e m i e s z c z a n i a wa rs tw y p r ó c h n i c z n e j na w ł a ś c i w o ś c i che miczne w pr zeo br aż on ym p r o f i l u glebowym
D o św ia d cz en i e modelowe I n f l u e n c e o f de ep t r a n s l o c a t i o n o f th e humus l a y e r on c h e m i c a l p r o p e r t i e s o f th e t r a n s f o r m e d s o i l p r o f i l e îûodel e x p e r i m e n t s Nr o b i e k t u C b i e c t Mo. Warstwa p o b r a n i a p ró b ek Sam p li ng l a y e r С o r g . - % С o r g . i n % P - m g /100 g P i n mg/100 g К - mg/100 g К i n mg/ЮО g 1973 1979 1973 1979 1973 1979 r 0 - 2 0 cm p r ó c h n i c a - humus 0 , 7 4 0 , 7 6 5 , 2 3 8, 4 1 12 ,6 2 12 ,9 5 20-4 0 cm p i a s e k - sand 0 , 2 4 0 , 2 6 2 ,7 0 4 , 4 0 5, 81 5, 81 40 -6 0 cm p i a s e k - sond 0 , 1 5 0 , 1 5 2, 2 2 3,31 4 ,1 5 3 , 0 7 I I 0 - 2 0 cm p r ó c h n i c a - humus 0 , 7 0 0 , 7 9 4 , 6 2 8 , 2 8 1 2,0 4 1 3,2 0 2 0- 40 era p i a s e k - sand 0 , 2 1 0 , 3 5 2 , 7 5 4 , 4 0 6 , 7 2 5 , 4 8 ' 4 0- 60 cm p i a 3 e k - sand 0 , 1 5 0 , 1 5 2 , 0 9 3 , 3 6 5,81 4 , 8 2 I I I 0 - 20 cm p i a s e k - sand 0 , 2 7 0 , 4 0 1, 92 4, 7 1 4 , 9 8 1 1, 46 2 0- 40 cm p r ó c h n i c a - humus 0 , 5 9 0 , 6 2 5 ,0 6 5 , 8 4 11 ,42 1 0, 05 40-60 cm p i a s e k - sand 0 , 1 2 ’ 0 , 1 4 2 , 5 3 2 , 3 5 4 , 1 5 4 , 1 5 IV 0 - 2 0 cm p i a s e k - sand 0 , 1 7 0 , 4 6 2. 5 3 3 , 9 2 8 , 8 0 8 , 3 9 20-4 0 cm p r ó c h n i c a - humus 0 , 7 9 0 , 7 6 4 , 8 8 7 , 6 3 10,21 10 ,5 4 40- 60 cm p r ó c h n i c a - humus 0 , 6 3 i 0 , 5 7 4, 36 5 , 4 5 7 ,3 1 6 , 8 9
malny, czego nie można jednak powiedzieć o poziomie piasku podornego obiektu II (nie zmieniony profil, zwiększone nawożenie organiczne). Wzrost zawartości С org. był tam wyraźny, od 0,21 % w roku 1973 do 0,35 % w roku 1979.
Przemieszczone w głąb (do poziomu 20-40 cm) warstwy próchniczne zachowały się w sposób zróżnicowany. W przypadku obiektu III stwierdzić można było w omawianym okresie nieznaczne przyrosty zawartości С org. (od 0,59 % do 0,62 %), natomiast w przypadku obiektu IV zaznaczały się w tym czasie tendencje do obniża nia poziomu tego wskaźnika.
W poziomie 40-60 cm w przypadku obiektów I i II brak było jakichkolwiek zmian zawartości С org. w piasku, natomiast w obiekcie III zauważyć można było pewne tendencje wzrostowe zawartości omawianego wskaźnika. W poziomie tym natomiast przemieszczona w głąb warstwa próchniczna (obiekt IV) ulegała pewnej degradacji, wyraźny był tam spadek zawartości С org.
Różnie przedstawiała się dynamika zawartości przyswajalnego fosforu i potasu. I tak najwięcej fosforu w wierzchniej warstwie (0-20 cm) akumulowane było w przy padku obiektu I i II, mających nie naruszoną warstwę próchniczną, natomiast naj więcej potasu nagromadzone zostało w omawianej warstwie, a w sumie i w całym profilu, właśnie w przypadku obiektu III z wydobytym na wierzch piaskiem pod- omym.
W trakcie doświadczenia nie wystąpiły wyraźniejsze różnice w odczynie poszcze gólnych warstw glebowych.
Jak widać z przedstawionych oznaczeń mikrobiologicznych (rys. 2, 3), liczebność poszczególnych grup badanych mikroorganizmów zmieniała się w trakcie trwania doświadczenia. Ogólna liczebność bakterii oraz liczebność bakterii rozkładających celulozę pod koniec drugiej rotacji zmianowania (1979 r.) we wszystkich warstwach
Rys. 2. Wpływ wgłębnego przemieszczenia warstwy próchniczej na ogólna liczebność bakterii i promieniowców w przeobrażonym profilu glebowym
poziomy: 1 — 0-20 cm, 2 — 20-40 cm, 3 — 40-60 cm, 4 — próchnica 5 — piasek, I-IV — obiekty uprawowe
Influence of deep translocation of the humus layer on the total number of bacteria and actinomy-cetes in the transformed soil profile
horizons: 1 — 10-20 cm, 2 — 20-40 cm, 3 — 40-60 cm, 4 — humus, 5 — sand, I-IV — cultivation objects
W g łę b n e p r z e m ie sz c z a n ie p r ó c h n ic y w gl ebie p ia sk o w e j 1 4 5
Rys. 3. Wpływ wgłębnego przemieszczenia warstwy próchnicznej na liczebność grzybów i bakterii celulolitycznych w przeobrażonym profilu glebowym
oznaczenia jak w rys. 2
Influence of deep translocation of the humus layer of numbers of fungi and cellulolytic microorga nisms in the transformed soil profile
denotations — see Fig. 2
146
J-
Sienkiewicz i in n iWgłębne przemieszczanie próchnicy w glebie piaskowej 1 4 7
badanych obiektów wyraźnie wzrosła w porównaniu ze stanem wyjściowym. Znaczny wzrost liczebności tych mikroorganizmów stwierdzono w warstwach próchnicy pozostawionych na powierzchni (obiekty I i II), nieco mniejszy był on w tych samych warstwach umieszczonych wgłębnie (obiekty III i IV). Na podkreślenie zasługuje również fakt zwiększenia liczebności omawianych grup drobnoustrojów w warstwach piasku umieszczonych na powierzchni oraz pod warstwami próchnicy. Promieniowce i grzyby zareagowały znacznie słabiej na przeprowadzone zabiegi agrotechniczne. Można i tu również odnotować wzrost liczebności w ostatnim roku badań w porów naniu do stanu wyjściowego, wzrost ten jednak był stosunkowo niewielki. U grzybów, prawdopodobnie pod wpływem wapnowania, zaobserwowano w roku 1979 we wszystkich warstwach niewielki spadek liczebności w porównaniu do stanu wyj ściowego.
Ogólnie można stwierdzić, iż niezależnie od obiektu przeprowadzone w trakcie doświadczenia zabiegi uprawowe i nawożenie wpłynęły dodatnio na liczebność badanych grup mikroorganizmów we wszystkich omawianych warstwach profilu glebowego.
Na podstawie przytoczonych oznaczeń wilgotności gleby (tab. 3) można stwierdzić wyraźnie wyższą wilgotność warstw próchnicznych w porównaniu z piaskiem, nie zależnie od głębokości ich zalegania w profilu glebowym (tab. 3). Uzyskane zwyżki wilgotności wynosiły w roku 1976 średnio 1,4%, a w roku 1979 średnio 1,2%, zawsze na korzyść warstw próchnicznych. Omawiane różnice w wilgotności poszczególnych warstw gleby piaskowej były wynikiem odmiennych zdolności retencyjnych substancji glebowej pochodzącej z poziomu próchnicznego i piaszczystego podglebia. Zaobser wowane zmiany w profilowym rozkładzie wilgotności gleby obiektów III i IV w stosunku do obiektów kontrolnych (I i II) były więc odwzorowaniem zróżnicowanego
»pływ w g łębnego p r z e m ie s z c z e n ia w arstw y p ró c h n ic zr. e j na zm iany w i l g o t n o ś c i g le b y l e k k i e j D o św ia d czen ie modelowe
I n f l u e n c e o f d een t r a n s l o c a t i o n o f th e humus l a y e r on m o is tu r e ch a n g e s o f l i g h t s o i l I.'ortcjl e x p e rim e n ts
148 J. Sienkiewicz i inni
układu warstw glebowych. Wgłębne przemieszczenie pojedynczej bądź podwójnej warstwy próchnicznej, jak również zwiększone nawożenie organiczne nie miały istotnego wpływu na średnią wilgotność pleby w całym profilu (warstwa 0-60 cm).
Stwierdzono, że we wszystkich trzech ogniwach zmianowania suma plonów w jednostkach zbożowych za całą rotację były w obiektach III i IV od 6 do 9 jednostek zbożowych większa niż w obiekcie II. Nie są to wielkości zbyt duże, ale już sam brak spadku plonów przy wydobyciu na powierzchnię poziomu podornego jest też pewnym osiągnięciem. Bardziej szczegółowo omówiono plony roślin z przedstawio nego doświadczenia modelowego w odrębnej pracy [8].
DYSKUSJA I WNIOSKI
Przy typowej uprawie roślin na glebach piaskowych główna masa korzeni znajduje się w warstwie ornej. W suchach i aerobowych warunkach, będących najczęściej atrybutem piasków luźnych, substancja organiczna nagromadzona w wierzchniej warstwie ulega szybciej i prawie całkowitej mineralizacji, nie poprawiajac bilansu wodnego gleby i nie wzbogacając jej w próchnicę [3, 6].
Zastosowane w modelowym doświadczeniu przemieszczanie warstwy próchnicznej w głąb profilu i wydobycie na wierzch piaszczystej warstwy podornej (naśladowanie orki warstwowej) przyczyniło się w końcowym efekcie do poprawienia niekorzyst nego bilansu próchnicznego gleby piaskowej. Umieszczona w poziomie 20-40 cm warstwa próchniczna najprawdopodobniej odgrywała w tych warunkach rolę bariery, zatrzymującej wodę i umożliwiającej rozwój stosunkowo dużej masy korzeni. Jedno cześnie w piasku wydobytym na powierzchnię, po dwóch rotacjach zmianowania, przy corocznym nawożeniu organicznym i systematycznym dopływie resztek po żniwnych, wyraźnie poprawiła się zawartość próchnicy glebowej oraz zasobność w przyswajalny fosfor i potas w porównaniu ze stanem wyjściowym. Zwiększyła się także liczebność badanych grup mikroorganizmów glebowych, co świadczyłoby o stopniowym ożywianiu się wydobytego na powierzchnię podornego poziomu piasku.
Wszystko to przemawiałoby raczej na korzyść zastosowanej metody. Wyniki te nie pokrywają się jednak z wnioskami Krężl a [7] i Ra d o ms ki e j [7], którzy w wielo letnich badaniach nad różnymi sposobami orki warstwowej nie stwierdzili większych zmian we właściwościach chemicznych przeobrażonego środowiska glebowego.
W naszym przypadku po sześciu latach, pomimo stwierdzonych zmian, wydobyta na wierzch warstwa podorna piasku odznaczała się nadal mniejszą zawartością substancji organicznej, gorszą zasobnością w przyswajalny fosfor i potas oraz niższą aktywnością biologiczną niż warstwa próchniczna, zarówno ta na powierzchni (o- biekty I i II), jak i przemieszczona w głąb profilu glebowego (obiekty III i IV).
Dynamika zawartości substancji organicznej w badanych warstwach poszczegól nych obiektów doświadczalnych nie była jednakowa. Z jednej strony stwierdzono pewne ubytki w zawartości węgla organicznego z głębiej umieszczonych warstw próchnicznych obiektu IV (20-40 cm i 40-60 cm), z drugiej zaś dość dużą akumulację tego składnika pod warstwą próchniczną obiektu II (20-40 cm). Powstaje pytanie, w jaki sposób ubytki zawartości węgla głębiej umieszczonych warstw próchnicznych
Wgłębne przemieszczanie próchnicy w glebie piaskowej 149 świadczyć mogą o jakiejś ich degradacji w głąb warstwy próchnicznej (20-40 cm) obiektu III. Ciekawe także jest to, czy nagromadzenie pod warstwą próchniczną węgla organicznego (obiekt II — 20-40 cm) jest zjawiskiem trwałym i czy może to przyczynić się do trwałego pogłębienia miąższości poziomu próchnicznego.
Dość zróżnicowana była także dynamika zawartości przyswajalnych: fosforu i potasu, w przypadku których dla wierzchniej warstwy (0-20 cm) prawie zawsze stwierdzano korzystne zmiany w porównaniu ze stanem wyjściowym. I tak najwięcej przyswajalnego fosforu w omawianej warstwie akumulowane było w przypadku obiektów I i II, mających nie naruszoną warstwę próchniczną, natomiast najwięcej przyswajalnego potasu nagromadzone zostało w wierzchniej warstwie (a w sumie i w całym profilu) w przypadku obiektu III z wydobytym na wierzch piaskiem pod- omym. W związku z tym można śmiało mówić o korzystnych zmianach w zawartości potasu w wydobytym na wierzch piasku obiektu III, nawet w porównaniu do obiektu II, czego nie można powiedzieć w przypadku przyswajalnego fosforu.
Prawdopodobnie dalsze badania wykażą nowe zmiany w poziomie badanych parametrów, omawiane procesy mają bowiem charakter długotrwały i w naszej pracy mogliśmy przedstawić tylko pewien ich etap.
WNIOSKI
Na podstawie dotychczas uzyskanych wyników można stwierdzić co następuje. 1. Wydobyty na powierzchnię piasek poziomu podornego w okresie doświadcze nia (6 lat) podlegał korzystnym przemianom idącym w kierunku zwiększania zawar tości próchnicy i przyswajalnych składników mineralnych w porównaniu do stanu wyjściowego.
2. W warstwach piasku zarówno nad, jak i pod warstwą próchniczną w większości przypadków następował znaczny wzrost liczebności badanych grup drobnoustrojów glebowych.
3. Przemieszczony w głąb profilu glebowego poziom próchniczny miał większą wilgotność niż umieszczona na tym samym poziomie warstwa piasku. Nie tracił on przy tym korzystnych właściwości mikrobiologicznych, w niektórych jednak przy padkach (obiekt IV) wykazywał pewne straty w zawartości węgla organicznego.
4. Wydobyta na powierzchnię warstwa podoma piasku po 6 latach nie osiągnęła jeszcze takich właściwości, jakimi odznaczały się warstwy próchniczne niezależnie od głębokości ich lokalizacji w profilu glebowym.
LITERATURA
[1] D a ls k i N.J., S m irn o w B.M.: Nowyjeprijomy osnowej obrabotki poczw. Sow. Agr. 1955, 12. [2] D r o o s e H.: Miąższość warstwy próchniczej a plonowanie niektórych roślin zbożowych. Mat. Międz. Konf. „Współczesne kierunki w uprawie roli” . Puławy 1972, Wyd. IUNG , R-38, 126-136. [3] D v o r a c s e k M., D v o r a c s e k M.: Az altalajlazitas habasa es hatesmechanismus homokon.
150 J- Sienkiewicz i inni
[4] K r ę ż e l R.: Wpływ przemieszczania i pogłębiania warstwy ornej mady uprawnej piaszczystej na plonowanie roślin uprawnych. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 50 B, 1964, 175-183.
[5] M o ło s o w a L.W., M a m a jew a Z.N.: Trzypiętrowa orka pługiem akademika W.P. Mosoło- wa jako środek radykalnej poprawy zbielicowanych gleb darniowych. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 1, 1954, 87-91.
[6] P ło s z y ń s k a W., Ż u ra w sk i H.: Badania nad dynamiką zawartości węgla organicznego w profilu glebowym. Zesz. probl. Post. Nauk roi. 137, 1972, 403-411.
[7] R a d o m sk a M.: Badania nad uprawą trójwarstwową na glebie lekkiej Źesz. probl. Post. Nauk roi. 100, 1970, 31-43.
[8] S ie n k ie w ic z J.: Wpływ głębnego umieszczania poziomu próchniczego na właściwości prze obrażonego profilu i plony na glebie piaskowej. Zesz. probl. Post. Nauk rol..227, 1980, 303-315. [9] W o lin y E.: Einfluss der physikalischen Eingenschaften des Bodens. II. Die Mächtigkeit der
Vegetationschicht. Forschungen auf den Gebeit der Agrikulturphysik 20, . 1897/98, 305-319.
Я. СЕНКЕВИЧ, Г. ЖУРАВСКИ, Г. ПАНТЕРА, Ю. ПАБИН, В. ЯБЛОНЬСКИ ВЛИЯНИЕ ПЕРЕМЕЩЕНИЯ ВГЛУБЬ ГУМУСНОГО ГОРИЗОНТА НА НЕКОТОРЫЕ СВОЙСТВА ПЕСЧАНОЙ ПОЧВЫ Отдел земледелия в Лясковицах Олавских Р е з ю м е Исследования по возможности повышения мощности гумусного горизонта однородных песчаных почв были начаты в 1972 г. Модельные опыты были заложены в Лясковицах Олавских на слабо сформированном буроземе. Принятая концепция предусматривала пере мещение всего гумусного горизонта в горизонт 20-40 см и поднятие подпахотного слоя к горизонту 0-20 см. Органическое и минеральное удобрение в горизонте 0-20 см и раз^ мещение корневых систем растений должны на протяжении некоторого более долгого периода преобразовать поднятый к поверхности подпахотный горизонт (песок) в гумусный горизонт и таким образом увеличить его мощность. В опыте сравнивали также объекты с разной мощностью гумусного горизонта, в част> ности 20 см (контроль) и 40 см. Статический опыт проводился в рамках 3-летнего севооборота при двух уровнях орга- ническо-минерального удобрения. Полевые исследования были начаты сразу для всех рас тений возделываемых в 3-летнем севообороте. Во время двух очередных ротаций севооборота, 3 раза в каждом году отбирали образцы почв, сначала из трех горизонтов (0-20,20-40 и 40-60 см), а затем также из горизонта 60-80 см. В отобранных образцах определяли содержание органического углерода и усвояемых Р и К (по Эгнеру-Риму), а также pH в Н 20 и КС1. Сверх того, в этих же горизонтах определяли общее число бактерий, актиномицетов и целлюлолитйческих микроорганизмов. Влажность почвы определяли гравиметрическим методом в горизонтах 0-20, 20-40 и 40-60 см. До сих пор были получены поощряющие результаты. Добытый на поверхность песок подвергался благоприятным преобразованиям, направленным на повышение, в сравнении с исходным состоянием, содержания гумуса i некоторых усвояемых минеральных элементов, при одновременной интенсификации его биологической активности. Помещенный же глубже гумусный горизонт характеризуется высшей влажностью, чем залегающий на этой же глу бине песок, играя таким образом роль задерживающего воду барьера и делая возможным развитие корневых систем. Однако, в некоторых случаях он показывал некоторые потери органического углерода.
Wgłębne przemieszczanie próchnicy w glebie piaskowej 151
Урожаи с объектов с добытым на поверхность песком были на протяжении всей ротации себооборота на 6-9 зерновых единиц выше, чем с объектов с ненарушенным гумусньгм горизонтом.
J. SIENKIEWICZ, Н. ŻURAW SKI, Н. PA NTERA, J. PABIN, W. JABŁOŃSKI
EFFECT OF DEEP TRANSLOCATION OF THE HUM US LAYER ON SOME PROPERTIES OF SANDY SOIL
Department of Soil and Plant Cultivation at Laskowice Oławskie
S um m ary
The investigations on possibilities of the humus layer thickness increase in uniform sandy soil began in 1972. The model experiments were established at Laskowice Oławskie on weakly developed brown soil. The concept assumed provided the translocation of the whole humus layer to the horizon of 20-40 cm and raising the whole subarable horizon to the layer of 0-20 cm. The organic and mineral fertilization in the horizon of 0-20 cm and the plant root system arrangement should after passage of a certain longer period transform the subarable horizon (sand) raised to the surface into the humus horizon, and thus increase its thickness. Also objects with different humus horizon thickness were compared in the experiment, mainly that of 20 cm (control) and of 40 cm.
The statical experiment was carried out within the 3-year crop rotation at two organic-mineral fertilization layers. The field investigations began at once for all crops cultivated within the 3-year crop rotation.
During two subsequent rotations soil samples were taken trice every year in the growing season, initially from 3 horizons (0-20, 20-40 and 40-60 cm) and then also from the further horizon of 60-80 cm. In the samples the content of organic carbon and of available P and К (after Egner- -Riehm) as well as the acidity in H 20 and KC1 were determined. Moreover, the total number of bacteria, actinomycetes, fungi and cellulolytic microorganisms was determined. The soil moisture was determined gravimetrically in the horizons of 0-20, 20-40 and 40-60 cm.
Encouraging results were obtained up to now. The sand raised to the surface undergoes fa vourable transformations leading to an increase of the content of humus and some available mineral elements as compared with the initial state, at simultaneous intensification of its biological activity. The humus horizon translocation deep into the profile was characterized by higher moisture content than sand laying at the same depth, playing thus the role of a barrier retaining water and enabling the development of roots. However, in some cases,it showed some losses of organic carbon.
Yields from the objects with sand raised to the surface were in the whole crop rotation by 6-9 grain units higher than from the objects with an undisturbed humus horizon.
Prof. dr hab. Jerzy Sienkiewicz Zakład Uprawy Roli i Roślin JUNG Laskowice Oławskie
