R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V D O D . W A R S Z A W A 1965
HENRYK GOŹLIŃSKI
WPŁYW SIARKI (SO i') NA PLON OWSA I GORCZYCY NA TLE WZRASTAJĄCEGO NAWOŻENIA AZOTOWEGO
Rolnicza Pracow nia Izotopowa PAN. Kierownik — prof. dr K. Starzyński
W ostatnich latach jest szeroko uw zględniana w światowej literatu rze naukow ej rola siarki w odżywianiu się roślin, jej zawartość w glebie, w roślinie i w atm osferze [1, 5, 6, 9]. W wielu krajach, zwłaszcza na te re nach oddalonych od ośrodków przemysłowych, obserw uje się niedobór tego składnika w glebie i reakcję roślin na nawożenie nawozami zaw iera jącym i siarkę [2, 4, 8, 10, 11].
Z zapoczątkowanych w Polsce badań nad zasobnością gleb w siarkę [3, 7] wynika, że są również u nas gleby o małej zawartości siarki ogólnej, zwłaszcza tzw. siarki dostępnej. Na ogół stw ierdza się, że gleby lekkie piaszczyste zaw ierają stosunkowo niewielkie ilości siarki ze względu na łatw e w ym yw anie siarczanów i niską zawartość związków organicznych. Biorąc pod uwagę zubożenie gleb w siarkę w skutek w ym yw ania siarcza nów oraz pobieranie jej przez rośliny (prawie tyle samo co fosforu), należy przypuszczać, że niedobór siarki może w yraźniej w ystąpić w przyszłości na większych obszarach. Może to nastąpić szczególnie tam, gdzie będą stosowane nawozy skoncentrow ane, nie zaw ierające siarczanów, jak np. superfosfat podwójny, wysokoprocentowe sole potasowe, lub tam, gdzie nie stosuje się superfosfatu zwykłego lub siarczanu amonu. Aby przeko nać się, w jakim stopniu siarka nawozowa wpływ a na plony i na •wyko rzystanie azotu nawozowego założono w 1963 r. doświadczenie wazonowe z gorczycą i owsem na glebie piaszczystej słabo gliniastej, ubogiej w siar kę, zaw ierającą na 100 g gleby: 12,5 mg S ogółem i 0,35 mg siarki dostęp nej według m etody Aspergillus niger. Zastosowano następujące nawoże nie podstawowe: 1 g K 20 i 0,75 g P 20 5 w formie K 2H P 0 4, 0,1 g Mg-MgCl2, 10 mg H 3 B O 3 , 0,2 mg CuCl2, 10 mg N a2M o04, 0,2 mg MnCl2 na wazon. Nawożenie azotowe stosowano w trzech poziomach: 0,4, 0,8 i 1,2 g N na
Plony oraz zawartość S i N w o*sio i gorczycy - Crops and contents of S and N in oat and mustard
Nasiona - Seeds Słoma - Straw Łącz
ny Łącz ny Sto sunek % wyko rzy stań . N z % wykorzystania S z nawozu % S u tiliz a tio n _
Kombinacja plon plon sto
-6 U— pion pion s to su pion S mg Total S crop
plon N:S nawozu from f e r t i l i z e r Treatment plon g crop % S S mg S crop % N N mg N crop nek N: S ra tio N:S pion g crop % s S ng S crop % N N mg N crop nek N;S ra tio N:S N mg Total N crop Ratio N:S % N u t i l i z . from f e r t i l iz e r przy pom. S—35 determ, with S-35 wylicz, z róż nic computed from d i f ferences Gorczyca Mustard PK 1,17 1,15 13,5 5,18 6 0 ,6 4,5 4 ,6 5 0,40 18,6 0,71 33,0 1,8 32,1 93,6 2,9 0,0 - -3,07 0,96 29,5 4,75 145,8 4,9 1 7 ,0 6 0,16 27,3 0,45 76,8 2,8 56,8 222,6 3,9 32,2 0,0 0,0 PO^S-l 3,65 0,96 35,0 4,68 170,8 4,9 17,57 0,35 61,5 0,44 77,3 1,3 96,5 267,3 2,8 43,4 31,0 39,7 pkn1s2 3,36 0,97 32,6 4,65 156,2 4,8 18,49 0,47 86,9 0,51 94,3 1,1 119,5 250,5 2,1 39,2 2 7 , 2 31,3 pkn2 4,44 0,71 31,5 4,93 218,9 6,9 27,65 0,10 27,6 0,61 168,7 6,1 59,1 387,6 6,5 36,7 0,0 0,0 pkn2sx 6,35 0,94 59,7 4,70 298,4 5,0 33,11 0,17 56,3 0,45 149,0 2,6 116,0 447,4 3,8 44,2 32,6 56,9 PKXpSp 6,85 0,95 65,1 4,74 324,7 5,0 31,76 0,28 88,9 0,44 139,7 1,3 154,0 494,6 2,9 50,1 33,5 47,4 PKN3 PKN3S1 4,40 0,49 21,6 5,17 227,5 10,5 32,74 0,09 29,5 1,05 343,8 11,6 51,1 571,3 11,1 39,8 0,0 0,0 8,32 0,84 69,9 4,97 413,5 5,9 38,80 0,11 42,7 0,55 213,4 5,0 112,6 626,9 5,6 44,4 31,6 61,5 p:^vS2 9,56 0,96 91,8 5,08 485,6 5,3 39,07 0,17 66,4 0,53 207,1 3,1 158,2 692,7 4 ,4 49,9 35,9 53,6 P rz e d z ia ł ufno c i P=0,95 3-0,67 2,11 Owies - Oat PK 2,97 0,20 6,0 2,01 59,7 9,9 6,84 0,23 15,7 0,33 22,6 1,4 21,7 82,3 3,8 0,0 - -PKNX 14,76 0,15 22,1 1,45 214,0 9,7 26,27 0,13 34,1 0,29 76,2 2,2 56,2 290,2 5,2 52,0 0 ,0 0,0 ? m l s 1 15,16 0,16 24,3 1,44 218,3 9,0 27,91 0,14 39,1 0,27 75,3 1,9 63,4 281,7 4,4 49,8 21,9 7,2 p o xs2 15,00 0,16 24,0 1,46 219,0 9,1 26,64 0,19 50,6 0,29 77,2 1,5 74,6 296,2 4,0 53,5 18,7 9,2 p o2 24,71 0,15 37,1 1,53 378,0 10,2 40,70 0,13 52,9 0,42 170,9 3,2 90,0 548,9 6,1 58,3 0,0 0,0 PKNgSjL 27,36 0,16 43,8 1,54 421,3 9,6 39,41 0,23 90,6 0,38 149,7 1,6 134,4 571,0 4,2 61,1 46,9 44,4 PKI'.pSp 26,94 0,16 43,1 1,53 412,2 9,6 40,11 0,26 104,3 0,38 152,4 1,5 147,4 564,6 3,8 6o,3 3 1 ,1 28,7 PKK3 PX^Si 30,34 0,14 42,5 1,93 585,6 13,5 42,06 0,10 42,1 0,75 315,4 7,5 84,6 901,0 13,2 68,2 0,0 0,0 32,30 0,19 61,4 1,87 604,0 9,8 42,30 0,18 76,1 0,46 194,6 2,5 137,5 798,6 5,8 59,7 45,6 52,9 ! ™ -,Зг 34,19 0,19 65,0 1,83 625,7 9,-* 41,60 0,24 99,8 0,37 153,9 1,5 164,8 779,6 4,7 58,1 36,4 40,1 P rz e d z ia ł ufnoś ci Р -0 ,95 1 1,07 1,99 39 8 H . G O Z L IN S K I
W P Ł Y W S 0 4 N A P L O N O W S A I G O R C Z Y C Y 39 9
wazon w form ie NH4N 0 3, a siarkowe w dwóch poziomach: 0,1 i 0,2 g na wazon w formie Na2S 0 4. Schem at przedstaw iony jest w tabeli. Nawozy azotowe dawano przy zakładaniu doświadczenia po 0,4 g N, a resztę azotu na kom binacjach z N2 i N3 dano pogłównie. W okresie w egetacji nie ob serwowano w yraźnych różnic we wzroście owsa pod wpływ em siarki. Jedynie na najwyższej dawce azotu (N3) rośliny bez siarki odróżniały się jaśniejszym kolorem. N atom iast gorczyca na kom binacjach ze średnią i najwyższą dawką azotu bez siarki była niższa, drobniejsza, o jaśniej szym kolorze, początek kw itnienia był opóźniony o 2 dni, a sprzęt o 6 dni. W tabeli przedstaw ione są plony, zawartość azotu i siarki oznaczonej m etodą B uttersa i Chenery oraz procentowe w ykorzystanie nawozowego azotu i siarki w w arunkach wazonowych.
OMÓWIENIE WYNIKÓW
Na glebie ubogiej w siarkę otrzym ano zwyżkę plonu nasion gorczycy oraz ziarna owsa pod w pływem siarki nawozowej dopiero przy dawkach azotu 0,8 i 1,2 g na wazon. Na najwyższej dawce azotu otrzym ano istotną zwyżkę w plonie nasion gorczycy i owsa między dawkami siarki na ko rzyść dawki wyższej. Procentow a zaw artość siarki w nasionach gorczycy wynosiła około 0,95% na kom binacjach z siarką i spadała na wyższych dawkach azotu (N2 i N3) bez siarki. Zawartość siarki w ziarnie owsa w y kazała małe w ahania bez względu na wysokość nawożenia azotowego i siarkowego. Znaczne różnice w zaw artości siarki w ystępują w słomie
owsa i gorczycy w zależności od zaopatrzenia w siarkę nawozową.
Procentow a zawartość azotu ulegała m ałym w ahaniom pod wpływem nawożenia siarką, a pobranie azotu przez plon gorczycy wykazało ten dencję zwyżkową pod wpływ em siarki na wyższych dawkach azotu, co odbiło się w nieco zwiększonym w ykorzystaniu azotu nawozowego (liczo ne z różnicy w stosunku do kombinacji bez siarki). Stosunek N : S w ziar nie owsa jest na ogół stały i wynosi około 10"13,5. Stosunek ten w słomie gorczycy i owsa zwęża się pod wpływem siarki nawozowej. Jeśli w nasio nach gorczycy w artość N : S była większa niż 6, to otrzym ywano zwyżkę plonu pod w pływem siarki. Zauważono to również w innych doświadcze niach z gorczycą.
W ykorzystanie siarki nawozowej przez gorczycę, obliczone za pomocą siarki radioaktyw nej (S—35), było niższe niż wyliczone z różnicy. Wska zywałoby to na zwiększone pobieranie siarki glebowej pod wpływem do danej siarki nawozowej. W w ypadku owsa oba wyliczenia dały zbliżone w yniki z w yjątkiem kombinacji na najniższej dawce azotu (Nj), gdzie pobranie siarki ogółem niewiele się zmieniło pod wpływem dodania siarki nawozowej.
400 H . G O Z L IN S K I
LITERATURA
[1] B u c h n e r A.: D ie Schw efelversorgung der w estdeutschen Landwirtschaft. Landw irtschaftl. Forschung 1958, t. 11, 79—92.
[2] J o r d a n H. V., E n s m i n g e r L. E.: The role of suphur in soil fertility. A dvance Agron., 1958, t. 10, 407—434.
[3] К о t e r M., G r z e s i u k W. , C h o d o ń J.: Zawartość siarki w niektórych glebach w ojew ództw a olsztyńskiego. Zesz. Nauk. WSR Olsztyn, t. 16, 1963, nr 2, 275—281.
[4] K ü n H., M e n g e l K.: Zur S ch w efelw irkung des Superphosphats. Land- w irtsch. Forsch., t. 16, 1963, nr 4, 267—278.
[5] M o s o ł o w J. W., W о 11 e j d t L. P.: К woprosu o fizjołogiczeskoj roli siery w rastieniach. Dokł. AN SSSR, 1955, t. 105, nr 5, 1045—1048.
[6] P f a f f C.: Über die A usw aschung von Calcium, Magnesium, Chlorid und Sulfat aus dem Boden (Lyzim eterversuche) Z. A cker- und Pflanzenbau, 1963, 117, nr 2, 117— 128.
[7] N o w o s i e l s k i О.: Zagadnienia siarki dostępnej w glebach polskich. Roczn. Nauk Roln., 1961, 84-A -l, 35—62.
[8] R e n d i n g V. V., Mc C o m b E. A.: E ffect of nutritional strees on plant composition. I. The interaction of added nitrogen w ith varysing sulphur sup ply. Soil Sei. Soc. Amer. Proc., 1959, t. 23, 377—380.
[9] S z k o n d e E. J.: O roli siery w sistiem ie pitanija rastienji. Dokł. WASChNiL, t. 22, 1957, nr 1, 22—25.
[10] W a l k e r D. R., B e n t l e y C. F.: Sulphur fractions of legum es as indicators of sulphur deficiency. Canad. J. Soil Sei., t. 41, 1961, 164—168.
[11] W r ó b l e w s k i K.: Borowina w św ietle trzyletnich doświadczeń Stacji D o świadczalnej w Sielcu. 1914, s. 149—160. X. гозьли н ьски ВЛИЯНИЕ СЕРЫ (SOI') НА УРОЖ АЙ ОВСА И ГОРЧИЦЫ НА ФОНЕ ВОЗРАСТАЮЩЕГО АЗОТНОГО УДОБРЕНИЯ С ельск охозя й ств ен н ая И зотопная Л аборатория П ольской А кадем ии Н аук Р е з ю м е На подзолистом слабом суглинке, бедном серой (12,5 мг/100 г почвы), в веге тационном опыте была получена прибавка зф ожая семян и соломы горчицы, а такж е зерна овса под влиянием удобрения серой при дозах азота 0,8 и 1,2 rN на сосуд. Процентное содерж ание серы в зерне овса оказалось довольно устой чивым (0,14—0,20°/i)) независимо от удобрения серой и азотом; в соломе овса и горчицы оно повышалось под влиянием удобрения серой. Содержание серы в семенах горчицы составляло около 0,95% и в вариан тах без удобрения серой отчетливо понижалось при более высоких дозах азота. Процентное содерж ание азота подлежало слабым колебаниям вследствие удобрения серой а общее усвоение азота в урож ае горчицы показало тенденцию к повышению под влиянием серы при более высоких дозах азота. Проявилось это
WPŁYW SO, N A PLON OWSA I GORCZYCY 401 в некотором увеличении исползования азота из удобрений. Если соотношение N и S в семенах горчицы было выше 6, то в этих случаях получили прибавку урож ая под влиянием серы. Использование серы горчицей вычисленное с по- мащью S — 35 было ниже, чем вычисленное по методу разниц. У овса оба вы числения дали сходимые результаты, за исключением варианта на самой низ кой дозе. H. G 02LIN SK I
EFFECT OF SULPHUR (SO") ON OAT AND MUSTARD CROPS AT THE BACKGROUND OF INCREASING NITROGEN FERTILIZATION
Agricultural Isotope Laboratory, p. A. Sciences
S u m m a r y
In pot experim ents on slightly loam y podsol w ith low sulphur content (12.5 mg/ /100g soil) higher crops of mustard seed and straw and of oat grain w ere obtained by addition of nitrogen doses (0.8 and 1.2 g N per pot).
The sulphur content in oat grain w as fairly constant (0.14— 0.20°/o) irrespective of sulphur and nitrogen dressing, w hile in the straw of oat and mustard it increased under the influence of fertilizer sulphur. The sulphur content of mustard seeds was about 0.95%, but dim inished considerably w ith higher nitrogen doses w ithout sulphur dressing.
The nitrogen percentage showed only sm all variance in connection w ith sulphur fertilization. With higher nitrogen doses the total crop uptake of nitrogen showed under the influence of sulphur a rising trend, noticeable by the som ew hat better utilization of the fertilizer nitrogen by mustard. With a N:S ratio above 6, higher crops w ere obtained ow ing to the influence of the sulphur. Sulphur uptake from fertilizers by the mustard plants, determined by m eans of S-35, w as low er than had been expected from com putation w ith the method of differences. In the case of oat the values obtained w ith the two methods w ere approxim ately similar, except in treatm ent w ith the low est dose.
