• Nie Znaleziono Wyników

Niektóre własności humusu w borach sosnowych

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Niektóre własności humusu w borach sosnowych"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E , T . X IX.. D O D A T E K , W A R S Z A W A 1968

H JA L M A R U G G L A

ÜBER EIN IG E EIG EN SC H A FTEN DES HUM US IN K IEFERN W A LD B Ö D EN

In stitu t fü r B od en k u n d e an der L a n d w irtsch a ftlich en H o ch sch u le in O lsztyn

Die E ig ensch aften des W aldbodenhum us, insbeson dere ab e r sein er v erschied enen F orm en, sind b ish er noch im m er u ng en ü g en d erfo rsch t, obw ohl in diesem B ereich zahlreich e seh r in te re ssa n te U n tersch u n g en

vorlieg en [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 u n d viele andere]. In diesem k u rze n

B eitrag w erd en die E rgebnisse d er F ra k tio n san a ly se des H um us einiger K iefern bö d en d a rg e stellt, m it b eso n d erer B erü cksichtigung des Reliefs, d er W a sse rv erh ä ltn ise u nd n ich t zu letzt der n a tü rlic h e n P flan zend ecke.

F O R SC H U N G SB E R IC H T

Die U n te rsu c h u n g e n w u rd e n in d er O b e rfö rste re i K u dy py , u n w eit von O lsztyn (Polen) d u rch g e fü h rt. Das F orsch un g sgebiet ste llt eine au sge­ d eh n te, m it K iefer b estan d en e, 140 m. N.N. gelegene S a n d e rfläc h e d ar. Das R elief ist stellenw eise hügelig, zw ischen den sandigen E rh ö h u n g en stö sst m an öfters auf kleine M oorflächen. Die d u rc h sc h n ittlic h e n J a h re s ­ n ied erschläg e b e tra g en ca 580 m m, die d u rch sc h n ittlic h e Ja h re s te m p e ­ r a tu r — ca 6,5 °C.

A uf v ersch ied en en S ta n d o rte n w u rd e n vier B odenprofile angelegt. A uf d e r K uppe eines sandigen H ügels (F lech ten -K iefern w ald , P ro fil 1), dem H ang (m oosiger frisch e r K iefern w ald , P ro fil 2 A) u n d am Fusse (feu ch ter B lau b eer — L edu m — K iefern w ald , P ro fil 2). A uf den K u pp en u n d H ängen des u n te rs u c h te n G ebietes kom m en m eh r oder w en ig er en tw ick elte Podsole vor — am Fusse d e r H ügel — ü b e r w iegen jedoch die m u rschig en R ohhum us — G leyböden aus S an d [10]. In den S enk en h ab en

(2)

D ie en tn o m m enen B odenproben w u rd e n eingehend ouf ih re p h y sik a li­ sc h en und chem ischen E ig en sch aften g ep rü ft. In diesem B eitrag w erd en

lediglich die E rgebnisse d er F ra k tio n s-A n aly se des H um us besprochen.

M O RPH O LO G ISCH E E IG E N SC H A F T E N DER U N T E R SU C H T E N BÖ D EN

P r o f i l 1. K iefer, IV B onität; ü b erw ieg en d Cladonia rangiferina u .an d ere, Festuca ovina, W acholder. G ru n d w a sse r in 5,2 m T iefe (Mai 1966). H um usform : schw ach en tw ic k e lte r, m o d era rtig e r, teils v e rh a g e rte r R ohhum us.

1— 0,5 cm — K ie fe r- u n d W acho ld ern adeln, Zw eig- u n d R in ­ d en reste. pH H 20 — 4,2, pH K C l — 3,6.

d u n k e lg ra u e bis b rau n e , teils am orphe, s te lle n ­ w eise in den m in eralisch en Boden g reifen d e H u ­ m ussu b stan z. pH H 20 — 4,1, pH K Cl — 3,4. cm — h e llg ra u e r M ittelsan d m it d u n k le re r H u m u sb ei­

m ischung. pH H 20 — 4,5, pH K C l — 3,8.

in te n siv o k erg elb er tro c k n e r M ittelsan d. W u rzel­ reste. pH H 20 — 5,2, pH K C l — 4,8

h ellg elb er frisch e r M ittelsan d . pH H 20 — 5,2, pH K C l — 4,8.

-150 cm — w eisslich-g elb er frisch e r M ittelsand. pH H 20 — 5,3, pH K C l— 5,0.

S chw ach a u sg ep rä g te r Podsol aus Sand.

P r o f i l 2. K iefer, III B onität. B irke. U n te re r H ang. U n terv eg etatio n : Moose Entodon S ch reb eri, H ylocomnium splendens, Dicranum undulatum u .an d ere, B lau beere Vaccinium m yrtillus, Lycopodium clavatum. R o h h u ­

m us (Mor), G ru n d w a sse r 1,60 m. (Mai, 1966).

ü b e rw ieg en d K ie fe rn n a d eln + B irk e n b lä tte r, d u n k e lb ra u n , faserig.

sand. pH H 20 — 4,5 pH K C l — 3,8.

h e llg rau e r, w eissg efleckter, frisc h e r M ittelsan d („ P a n te re rd e ”). pH H 20 — 4,6, pH K C l — 4,1. g rau g elb er, frisch er, schw ach lehm ieger M ittel­ sand.

O rtste in , d u n k e lb ra u n , h a rt. pH H 20 — 4,7 pH K C l — 4,3.

O rtste in , ro stfarb ig , w enig er h a rt, pH H 20 — 5,0, pH K C l — 4,3. L 1— 0,5 cm •i- № 0 01 о cm Aj^A2 0— 2 cm в 2— 19 cm ВС 19— 60 cm с 60— 150 cm L 5 --4,5 cm F 4,5-- 2 cm H 2-- 0 cm Аг 0- - 7 cm a2 7 --2 0 cm a2b 20- -3 5 cm Bh 35--43 cm в я 43--6 5 cm

(3)

Ü ber e in ig e E ig e n sc h a fte n des H um us 135

B f2 65— 105 cm — o k e rfa rb ig e r — frisch e r M ittelsand . pH H 20 —

5,2 pH K C l — 4,5.

CG 105— 150 cm — g rü n lic h -g ra u e r, feu c h ter M ittel- bis F einsand.

S ta rk e n tw ic k e lte r Podsol aus Sand.

P r o f i l 3. K ie fe r III—IV B onität, in B eim ischung F ichte u n d B irke. U n te r vegetation: Ü b erw iegend B lau beere (V actinium myrtillus). V erein ­ zelt: Ledum palustre, V actinium uliginosum, Molinia coerulea, Trientalis europea. S ch m ierig er R ohhum us. G ru n d w assersp ieg el 90 cm (Mai 1966).

L 30—29 cm — ü b erw ieg en d K ie fe rn n a d e ln un d B irk e n b lä tte r.

pH H 20 — 4,2, pH K Cl — 3,8.

F 29— 19 cm — b ra u n , M oosreste u n d B lau b eerw u rzeln , filzig.

pH H 20 — 3,8, pH K C l — 3,2.

H1 19— 16 cm — schw arz, schm ierig. pH H 20 — 3,6, pH K C l — 2,9.

H2 16— 12 cm — d u n k e lb ra u n , schm ierig. pH H 20 — 3,3, pH K C l—

3,0.

H3 12— 0 cm — schw arz, schm ierig, am orph, e n th ä lt M in eralk ö r­

ner. pH H 20 — 3,4, pH K C l— 3,1. L u fttro ck e n , w eisen alle d rei H-H orizonte d eu tlich e A nzeichen ein er V erm u rsch u n g auf.

А гА 2G 0— 10 cm — d u n k e lg ra u er, an leh m ig er fe u c h te r M ittelsan d ,

B eim ischung von M urschhum us. pH H 20 — 3,9, pH K C l — 3,6.

BhG 10— 20 cm — sc h w a rz b ra u n er, an leh m iger, etw as v e rh ä rte te r

fe u c h te r Sand. pH H 20 — 4,2, pH K C l — 3,8.

BG 20— 48 cm — h e llb ra u n e r, g ra u g rü n g efleck ter n asser Sand.

pH H 20 — 4,5, pH — KCl — 4,2.

CG 48— 100 cm — g ra u g rü n e r, n asser Sand. pH H 20 — 4,9, pH

K Cl — 4,5. R ohhu m u s-G ley aus Sand.

P r o f i l 4. K iefer (bis 8m Höhe). Eriophorum vagin atum , Oxicoccus

quadripetalus, Sphagnum sp. G ru n d w a sse r 20 cm u n te r der O berfläche.

Ti 0— 12 cm — h e llb ra u n e r, faserig er Eriophorum-Sphagnum

Torf, schw ach zersetzt. pH H 20 — 3,7, pH K C l — 3,2.

T2 12— 40 cm — etw as d u n k le r g e fä rb te r u n d stä rk e r ze rse tz ter,

fase rig e r Eriophorum-Sphagnum-Torî. pH H20

3,6, pH K C l— 2,9.

T3 40— 60 cm — d u n k e lb ra u n e r s ta rk z e rleg te r

(4)

M ETH O D IK

Die F ra k tio n san a ly se des H um us w u rd e in A nleh n u n g an P o n o m arie- v a-N ik o łajew a au sg efü h rt. Die A nalyse b e ru h t auf n a c h ein n a n d er fo lgen ­

den E x tra k tio n e n d er H um ussto ffe in 0Д N H2S 0 4, 0,1 N u nd 0,02 N NaOH

u n d in 1 N u n d 80% H2S 0 4. D er K o h leg eh alt der einzelnen F ra k tio n e n w u rd e sow ohl in ab solu ten W erten u n d zw ar in % der a.t. A usgangsprobe, als auch in re la tiv e n W erten, d.h. in % des С d e r A usgangsprobe d a rg e ­ ste llt. Die G esam tkohle w u rd e nach T iu rin , d er G esam tstickstoff nach K je ld a h l bestim m t. Die B itu m in sto ffe w u rd e n d u rch E x tra k tio n m it einer A lkohol-B enzolösung ausgeschieden. A uch w u rd e die K o ag u latio n ssch ­ w elle nach K ononow a e rm ittelt.

E R G E B N ISSE

D E R G E S A M T H U M U S

D er C -G ehalt des G esam th u m u s g e sta lte t sich in den Böden d er u n te rs u c h te n „ M ik ro k aten a” u ntersch ied lich . D er n ied rig ste G eh alt w u r­ de in den Böden d er K uppe m it ein er d ü n n en, teils v e rh a g e rte n H u ­ m usdecke u n d einer sp ärlichen , v e rk ü m m e rte n U n te rv e g e ta tio n (Flech- ten -K iefern w ald ) — festg e ste llt (Abb. 1).

E tw as h ö h er lag der C -G ehalt des H um us in den Böden des H anges (Profil 2), obw ohl h ier A uzeichen einer frü h e re n W inderosion festg estellt w erd en k o n n ten . G egen w ärtig ist jedoch d er Boden m it einer g ut au sg e­ b ild eten H um ussch icht b edeckt u n d vor E rosionsschäden d u rch eine p o lste ra rtig e M oosdecke genügend geschützt.

D er höchste H um u sg eh alt w u rd e in dem R ohhum u s-G ley gefunden, w as u.a. m it d er N ähe des G ru n d w assersp ieg els u n d ein er üppigen, w enn auch a rte n a rm e n U n te rv e g e ta tio n in V erb in d u n g ste h t, die eine nich t u n an seh lich e S tre u m a sse liefert. Da die Z erstzungsp ro zesse n u r trä g e a b laufen , h ä u ft sich die organische M asse an, w obei sta rk e R o hhu m u s­ decken en tsteh en . U n te r den F a k to re n , die die H u m u sa n re ich e ru n g h em m en, ist u.a. d er W asserm angel h erv o rzu h eb en , d er eine schw ächere Z u fu h r von o rganischen S u b stan zen zu r Folge h at. Die physikalischen u n d chem ischen E ig en schaften d er u n te rs u c h te n Böden im F le ch te n - -K iefe rn w a ld sind fü r m ikrob ielle V orgänge beson ders u n v o rte ilh a ft. D ah er fin d e t h ie r eine gehem m te H u m ifizieru ng s ta tt, gleichzeitig aber v e rlä u ft die M in eralisieru n g in diesen s ta rk d u rc h lü fte te n Böden v e r­ h ältn ism ässig schnell, d a h e r d er n ied rig e H u m u sgehalt. Die H u m u sv e r­ teilu n g in den einzelnen B odenprofilen ist ebenfalls u ntersch ied lich . In

(5)

Abb. 1. F ra k tio n sa n a ly se des H um us v ersch ied en er K iefern sta n d o rte 1 — B i t u m i n s l o f f e , 2 — H u m in s a ü r e n (I), 3 — F u l v o s ä u r e n (I), 4 — n i c h l h y d r o ' l i s i e r e n d e S t o f f e in 1 N H 2S 0 4, 5 — u n l ö s l i c h e r R ü c k s t a n d , 6 — K i e f e r , 7 — F i c h t e , S — B i r k e , 9L e c l n m p a l u s t r e , 10 — B l a u b e e r e , 11 — S p h a g n u m , 12 — H u m u s d e c k e U b er ein ig e E ig e n sc h a ft e n d es H u m u s 13 7

(6)

den schw ach podsoligen, tro c k n e n Böden d er H ügelkuppe re ic h t d er G esam th u m u s bis k a u m 20 cm tie f in d en m in eralisch en Boden hin ein (0,4% C). Im sta rk e n Podsol des u n te re n H anges k o n n te H um us bis zu einer T iefe von 100 cm fe stg e ste llt w erd en (0,5% C).

In dem M oorboden w u rd e ein ho h er C -G eh alt festg estellt, der dem des R ohhum us d er G leyböden n ah e steh t.

B I T U M I N S T O F F E

D er G eh alt an B itu m in sto ffen g e sta lte t sich versch ied en artig . In dem schw ach a u sg ep räg ten Podsol im F le ch te n -K ie fern w a ld sch w an k te der absolute B itu m in k o h le-G eh alt von 2,1—4,4% , d er re la tiv e von 12,1— — 17,0%. E tw as h ö her lag d e r G eh alt an B itu m ink oh le im sta rk e n Podsol u n te r M oos-K iefernbestand. Er sch w an k te h ier zw ischen 0,5— 3,2% (a.W.) u n d 11,6— 35,0% (r.W.). D er grösste A n teil an B itu m inkohle k o n n te jedoch in den schm ierigen S ch ich ten d e r m ächtigen R ohhum usdecke im B la u b e er-L ed u m -K iefe rn b e sta n d festg e ste llt w erd en. D er absolute G eh alt sch w an k te h ier von 16,5— 17,2%, der rela tiv e von 35— 38%.

Im T orfboden u n te r S p h ag n u m p o lster u n d M oorkiefer g e sta lte te sich die M enge der B itu m in sto ffe w eit n ied rig er als in den Я -H orizonten des R ohhu m us-G ley s u n d e n tsp ra ch u n g e fä h r d e rje n ig e n d er L- u n d F -H o ri-

zonte.

Als allgem eine Regel ergab sich, dass die re la tiv e B itu m in stoffm en ge in den m in eralisch en H orizonten m it der P ro filtiefe zun im m t, w eil d o rt u n g ü n stig ere V erh ältn isse fü r die Z ersetzun g dieser S toffe herrsch en . In den schm ierig en H um ifik atio n sh o rizo n ten sam m eln sich die B itu m in ­ stoffe an. (Abb. 1, 2, 3)

D I E I M 0,1 N H 2S 0 4 L Ö S L I C H E N H U M U S S T O F F E

Die H u m u ssäu ren stellen eine ak tiv e u n d w ichtige H um u ssto ffg ru p p e dar. Die in 0,1 N S ch w efelsäu re au sgeschiedenen S toffe b esteh en h a u p t­ sächlich aus freien F u lv o säu ren u n d d eren k om plexen V erb in d u n g en m it A lu m in iu m - und E isen -H yd ro x y den . D er abso lu te G eh alt an dieser S to ff­ g rup pe ist im allgem einen nich t hoch; ih re V erteilu n g im P ro fil ist jedoch c h a ra k te ristisc h : die m obilen F u lv o säu re n w a n d e rn aus den hö h eren in die n ied rig er gelegenen H orizonte in w elchen sie sich ansam m eln.

A U S D E M 0,1 N N a O H A U S Z U G A U S G E S C H I E D E N E F U L W O S Ä U R E N ( F - S Ä U R E I)

D iese S äu ren ste lle n einen bei w eitem h ö h eren T eil d er gesam ten H um u ssu b stan z d a r als die v o rh er b esprochenen. Die absolute M enge die­ se r S toffe sin k t im P ro fil, die re la tiv e w äch st jedoch im allgem einen bis zu

(7)

Ü ber e in ig e E ig e n sc h a fte n des H um us 139

Flechten - K i e f e r n w a l d P r o f i l i

A bb. 2. F ra k tio n sa n a ly se des H u m u s (K o h leg eh a lt in °/o des С der A u sgan gsp rob e) 1 — in 0,1 N H 2S 0 4 l ö s l i c h e S t o f f e , 2 — F u l v o s ä u r e n (I), 3 — F u l v o s ä u r e n (II), 4 — H u m i n s ä u r e n (I), 5 — H i m u n s ä u r e n (I I ), 6 — i n 1 N H 2S 0 4 h y d r o l y s i e r e n d e S t o f f e , 7 in 80c/c H 2S 0 4 h y d r o l y s i e ­

r e n d e S t o f f e , 8 — u n l ö s b a r e r R ü c k s t a n d , 9 — B i t u m i n s t o f f e

ein er gew issen T iefe an (40— 60 cm), sin k t d an n aber etw as herab. Es k o n n ­ te eine deu tlich e A n sam m lu n g d ieser S ä u ren in den m in eralisch en A n ­ reic h eru n g sh o rizo n ten d er Podsole festg e ste llt w erden, wo sie in kom plexe V erb in d u n g en m it Eisen u n d A lum in iu m tre te n . Zu äh n lich en E rgebn is­

sen kam en [2, 7, 8].

D I E I N 0,02 N N a O H A U S Z U G A U S G E S C H I E D E N E N F U L V O S Ä U R E N ( F - S Ä U R E II)

D er G eh alt an dieser F ra k tio n g e sta lte t sich seh r un terch ied lich ; R egelm ässigkeiten k o n n ten h ie r n ich t fe stg e ste llt w erden.

D E R H U M I N S Ä U R E G E H A L T IM 0,1 N N a O H A U S Z U G ( H - S Ä U R E I)

Die H u m in sä u re n aus dem A uszug in 0,1 N N aO H stellen die bew egli­ chere F orm dieser S toffe d a r sowie au ch d eren kom plexe V erb in d u n g en m it K alziu m u n d m obilen E isen- u. A lu m in iu m -H y d ro x y d en . D er absolute

(8)

B la u b e er - Ledum - K ie fe rn w a ld P r o fit 2

Abb. 3. F ra k tio n sa n a ly se des H um us (K o h leg eh a lt in °/o des С der A u sgan gsp rob e) E r k l ä r u n g w i e im A b b . 2

C -G ehalt dieser F ra k tio n v e rlä u ft u n g e fä h r p a ra le li m it dem H u m u sg e­ h a lt, d er re la tiv e G eh alt g e sta lte t sich in den H u m u sho rizo nten der e in ­ zelnen Böden sig n ifik a n t u nd v a riie rt in A bhäng igkeit von v erschieden en S ta n d o rtfa k to re n . Im allgem einem k o n n te festg e ste llt w erden, dass d er re la tiv e C -G ehalt dieser G ru p pe m it d er P ro filtiefe an fangs zu n im m t u n d

sein M axim um im А л_- u. A 2- H orizonte erre ic h t, tie fe r aber w ieder

abnim m t.

In d er S tre u sc h ic h t (L) sc h w a n k t d er re la tiv e H u m in sä u re -G eh a lt

zw ischen 3,8— 6,2% C. In den besser zerleg ten F - (bzw. F + H) H orizonten

steig t d er A n teil dieser S to ffg ru p p e an (5,0— 8,6% C). W eit höhere W erte e rre ic h te die H u m in säu rek o h le in den am orphen, schm ierigen H u m ifi-

k atio n ssch ich ten H (21— 32,8% C). D en höch sten H u m in sä u re g eh a lt e r­

reic h te n jedoch die m in eralisch en А г- u. A 2- H orizonte, in den en die H u ­

m ifizierun g am w eitesten fo rtg e sc h ritte n ist (bist 45,6% C). D er A n teil d er H u m in säu ren n im m t also m it dem G rade d er H um ifizierun g zu. B em er­ k e n sw e rt ersch ein t die b e d eu ten d e H u m in säu rean sam m lu n g in dem schm ierigen R ohhum us u n te r der B lau b eer-L ed u m -V eg etatio n .

In te re ssa n t g e sta lte t sich der H u m in sä u re g eh a lt im den B öden v ersch ie­ d en er S ta n d o rte . Im schw ach au sg ep räg ten Podsol des F le c h te n -K ie fe rn - b estandes k o n n te die g eringste M enge d er H -S äu re (I) fe stg e ste llt w erden . In einer Tiefe von 12 cm lag d er ab solute G eh alt d ieser F ra k tio n bei

(9)

Ü ber e in ig e E ig en sch a ften des H um us 141

k au m 0,01°/o. D er s ta rk au sg ep räg te Podsol des frisch en M oos-K iefern­ b estan d es erw ies sich als fast d oppelt so reich an H u m in säu ren , d eren G eh alt e rst bei e in e r Tiefe von 80— 100 cm bis au f 0,01% h erab san k . Im R oh hum us-G ley des feu ch ten B la u b e er-L ed u m -K iefe rn b e sta n d e s k o n nte eine viel höhere Я - S äuren m en g e (I), als in den P odsolen b eob achtet w erd en , w as auch aus den F o rsch u n g en von B a r a n o w s k a j a [1] h e r ­ vorgeht.

D IE H U M I N S Ä U R E N (II) IM 0,02 N Na OH A U S Z U G

Die H u m in sä u re n (II) (im 0,02 N N aO H Auszug) bilden m it Eisen u n d A lu m in iu m stab ile kom plexe V erb in du n gen . D er absolute A n teil dieser F ra k tio n sin k t m it d er T iefe des P ro fils. D er rela tiv e G ehalt g e sta lte t sich jedoch v ersch ied en artig , sodass k ein erlei S chlüsse ü b e r V erteilu n g dieser F ra k tio n im H um us des P ro fils gezogen w erd en können.

In te re ssa n t g e sta lte t sich das CH : CF V e rh ä ltn is in den u n te rsu c h te n Böden. In den beiden Podsolen g e ste lte t sich dieses V e rh ä ltn is z u g u n sten d er H u m in säu ren . D iese ü b erw ieg en besonders in d er tie fste n S chicht des schm ierig en R ohhum us (H3) u n d dem ^ -H o r iz o n t.

D I E I N 1 N HoSO, U N D 20% H.SOj H Y D R O L 1 S I E R E N D E N S T O F F E

D er absolute C -G ehalt an d ieser F ra k tio n , sin k t in allen u n te rsu c h te n P ro filen m it d e r Tiefe; der rela tiv e — v e rh ä lt sich u m g ek eh rt, er steigt m it d e r Tiefe an. Es scheint, dass d er A n teil an diesen S to ffen zu dem d er H u m in sä u re n in gew isser B eziehung steh t. Je m ehr H u m in säu ren , desto w en iger in S ch w efelsäu re h y d ro lisie ren d e Stoffe. In den schw ach ak tiv e n podsoligen B öden u n d Podsolen u n te r F le ch te n - u n d M oos-K iefernw ald w u rd e n etw as hö h ere ab so lu te M engen d er in 1 N u n d 80% H2S 04 lösli­ chen S toffe festg e ste llt, als in den tie fe r gelegenen, feu ch ten R o hhu m u s- -G leyböden u n d den T orfböden.

D E R U N L Ö S L I C H E R Ü C K S T A N D

D er G eh alt an den n ich t h y d ro lisie ren d e n S toffen, u n te r d enen sich ha u p tsä c h lic h das H um in u n d die P fla n z e n rü c k stä n d e befinden, sch w ank t im P ro fil d er u n te rs u c h te n Böden s ta rk u n d ist in den oberen H um us­ sch ich ten d er höchste (P flan zen rü ck sten d e); er v e rrin g e rt sich im allge­ m einen m it d e r T iefe (absolute W erte). Die re la tiv e n W erte schw an ken im P ro fil u n d w achsen in d en u n te rs te n H orizonten w ied er an.

(10)

Es lässt sich feststellen , dass d e r A nteil an diesen S to ffen vom Z e rse t­ zungsgrade u n d d er H u m ifizieru n g ab hängig ist. E r ist in d er schw ach an g eg riffen en S tre u sc h ic h t (L) d er höchste u n d w eist in den m ineralischen , zum al den ß -H o riz o n ten , die n ied rig sten W erte auf.

D A S C :N V E R H Ä L T N I S

Dieses V e rh ä ltn is d e u te t auf die m ik ro b ielle T ätig k e it d er Böden hin. Es w u rd e sowohl im A usgangsboden, als auch in den einzelnen H u m u s­ fra k tio n e n b erech n et. Im allg em ein en kan n gesagt w erd en, dass dieses V e rh ä ltn is in allen u n te rsu c h te n Böden ziem lich w eit ist. In den H u m u s­

schichten sch w an k t es von 19— 37. In den m in eralisch en А г- u. A3-H ori-

zonten zw ischen 16,2— 32. In den ß -H o riz o n ten v a riie rt dieses V erh ältn is stark . Im h u m u sreich en ßfo-H orizont — e re ich t das C :N -V e rh ä ltn is sein M axim um (ca 43). In den m in eralisch en H orizonten e rw e ite rt es sich im allgem einen m it d er Tiefe, w as m it der V e rsch le c h te ru n g d e r W asserv er­ h ältn isse u nd d er D u rc h lü ftu n g v e rb u n d e n sein kann. In dem T orfboden g e sta lte t sich dieses V e rh ä ltn is äh n lich w ie in den u n te rsu c h te n R oh­ h u m u ssch ich ten.

DIE K O A G U L A TIO N SSC H W EL L E

Zu den U n te rsu c h u n g e n w u rd e lediglich die H-S äu re F ra k tio n I h e ra n ­ gezogen. Es k o n n ten erh eblich e U n tersch ied e im V e rh a lten dieser S to ff­ g ru ppe gegen A usflockung in den einzelnen Böden u n d H orizonten fe s t­ g estellt w erd en , w as d a ra u f h in d e u te t, dass die H u m in sä u re n in den u n te rsu c h te n Böden u n d H orizonten v erschied ene E igensch aften besitzen. Am sch n ellsten k o a g u lie rte n diese S ä u ren in den schm ierigen H x-, H 2-,

H3-H orizon ten (u. zw ar in 2— 24 S tu n d e n bei 8 m val C aC l2), w as au f einen

k o m p lizie rte re n B au dieser S äu ren u nd d eren w e ite r fo rtg e sc h ritte n e „R e ifh e it” im V ergleich m it den H u m in sä u re n der Podsole hinw eist. Eine re la tiv schnelle K o agulation w u rd e auch in den H -S ä u ren (I) des T orfbo­ dens festg estellt.

Den ein fachsten B au der H u m in sä u re n u n d den h öchsten D ispersions­ g rad d ü rfte d er am höchsten gelegene „ F lec h ten h u m u s” aufw eisen, da in diesem F alle d er A usflockung m an ch m al u n v o llstän d ig w a r oder lediglich n ach 24 S tu n d e n bei 20 m v al CaC l2 h e rb e ig e fü h rt w e rd e n K onn te, in m an ch en F ällen ab er ü b e rh a u p t nich s ta ttg e fu n d e n h at. D iese bew eglichen n ied erm o lek u laren . H u m in säu ren sind als g leiten de U bergan gsfo rm en zu den F ulv o säu ren anzusp rech en.

(11)

U ber e in ig e E ig e n sc h a fte n des H um us 143

SC H L U SSF O L G E R U N G E N

1. D er re la tiv e B itu m in k o h leg eh alt e rre ic h t in der R ohhum usschicht die höchsten, in den A x- u. A2-H o rizo n ten die n ied rig ste n W erte. In den m in eralisch en H orizonten ste ig t er m it d er Tiefe an. Als besonders reich an B itum in k o hle h a t sich d e r schm ierige R ohhum us in den G leyböden erw iesen.

2. In d er R ohhum usschich t sind die F u lv o säu ren erh ältnism ässig schw ach v e rtre te n . Die bew eglichen, fre ien F u lv o säu re n w a n d e rn aus den h ö h eren H orizonten in die tie fere n , wo sie sich ansam m eln. Die m it NaOH e x tra h ie rte n F u lv o säu ren w e rd e n in die ß -H o riz o n te v e rla g e rt u n d e rre i­ chen d o rt die höchsten re la tiv e n W erte. D er höchste A nteil an F u lv o sä­ u re n w u rd e in den Podsolen, besonders im sta rk e n Podsol des frischen M oos-K iefernw aldes, gefund en . M it d e r Tiefe n im m t die M enge der F u lv o säu ren ab.

3. D er G eh alt an H u m in säu rek o h le ist den Podsolen verh ältn ism ässig gering. Diese F ra k tio n e rre ic h t jedoch hohe W erte in den R ohhum usgleyen un d T orfen. D er m axim ale rela tiv e G eh alt an H u m in säu ren w u rd e in den

А г- u. A2-H orizonten, d er absolu te — in den H -H orizonten des R ohhum us-

-G leys festg estellt.

4. Das C H :C F -V erh ältn is ist in den P odsolen des F le ch te n - u. Moos- -K iefern w ald es bei w eitem eng er als im H um us des feu c h ten B lau b eer-

-L ed u m -K iefern w aldes.

5. D er re la tiv e A n teil an sch w efelsäu relö slich er Stoffe w äch st im a ll­ gem einen m it d er P ro filtiefe an, da h ie r bei u n v o rte ilh a fte r D u rc h lü ftu n g

die T ätig k e it d er B odenm ikroben gehem m t w ird.

6. D er nichtlösliche Rest, w elch er ,,S tre u ”- u n d H um instoffe e n th ä lt,

e rre ic h t in allen organischen H orizonten hohe W erte. In den A n reich e­ ru n g sh o rizo n ten w u rd e n die n ied rig ste n M engen dieser S toffg ruppe e rm it­ telt. In den schm ierigen, am orp h en R ohhu m usschichten sam m elt sich w ah rschein lich das H um in an.

7. Das C :N -V e rh ä ltn is des H um us v ersch ied en er S ta n d o rte g e sta lte t sich im allg em einen w eit. Es ist jedoch am g ü n stig sten in den Böden des frischen M oos-K iefernw aldes.

8. A uf G ru n d d er B eobachtungen ü b e r die F lo ck u latio n sem fin d lich k eit der H u m in säu re (I) k o n n te fe stg e ste llt w erd en, dass diese S to ffg ru ppe u n tersch ied lich e E ig ensch aften in den v ersch ied en en W aldböden aufw eist. M an d a rf an n eh m en , dass die H u m in säu ren (I) d e r u n te rsu c h te n Podsole d u rch einen ein fach eren B au u n d einen h öh eren D ispersionsg rad geken- zeich net sind als die H u m in sä u re n des G leybodens.

(12)

SC H R IFTT U M

[1] B a r a n o w s к a j a A. W.: К ch a ra k teristik ie k o lic z e stw a i so sta w a gu m u sa w p o czw ach K alin grad sk oj ob łasti. P oczw ow . 5, 1952.

[2] B l u m e H. P.: D ie C h a ra k terisieru n g v o n H u m u sk örp ern durch S treu und H u m u s-S to ffg r u p p e n a n a ly se n u n ter B erü ck sich tig u n g ih rer m o rp h o lo g isch en E ig en sch a ften . Z eitsch rift fü r P fla n zen er n ë h r u n g , D ü ngung, B od en k u n d e, 111 B., H. 2, 1965.

[3] B o r a t y ń s k i K. , K o w a l i ń s k i S., W i l k K.: S k ład zw ią zk ó w p róch - n iczn ych gleb w y tw o r z o n y c h w różnych strefa ch b io ek o lo g iczn y ch . R oczn ik i G leb ozn aw cze, t. X II, 1962.

[4] E h w a 1 d E.: Ü b er e in ig e P ro b lem e der fo r stlic h e n H u m u sforsch u n g, in s ­ b eso n d ere die E n tsteh u n g und d ie E in teilu n g der W a ld h u m u sform en . D eu tsch e A k a d em ie der L a n d w ir tsc h a ftsw isse n sc h a fte n . S itzu n g sb erich te, В. V, H. 12, L eip zig 1956.

[5] F i e d l e r H. J., H o f f m a n n F.: H u m u sfo rsch u n g en an ein er K a lk u n g sv e r - su ch sfä ch e des T h aran d er W aldes. A rch iv, f. F o rstw esen , 10 B., H. 7, 1961. [6] H о f f m a n n F.: Zur D y n a m ik v o n M en ge und Q u alität der H u m u ssto ffe im

B oden. W isse n sc h a ftlic h e Z eitsch rift der T ech n isch en U n iv ersitä t, D resd en . 10 (1961) H. 6.

[7] M u s i e r o w i c z A. , S y t e k J.: F rak cje zw ią zk ó w h u m u so w y ch gleb le ś ­ n ych w y tw o rzo n y ch z le ssó w . R oczn ik i N auk R oln iczych , t. 89-A -3, 1964.

[8] N i e m e с z e к I., P o s p i s z i l F.: S o d ierża n ije i so sta w gu m u sa o sw o je n - n ych p oczw C SSR. P o c z w o w ie d ie n ije , 8, 1966.

[9] T u r s k i R.: B a d an ia nad su b sta n cją organ iczn ą w ty p o w y ch g leb a ch W y ­ ży n y L u b elsk iej. C zęść I. G leb y w y tw o r z o n e z u tw o ró w p y ło w y c h L u b elszczy z­ ny. A n n a les U n iv. M. C u rie-S k ło d o w sk a , L u b lin , V ol. X V III, 2, S. E, 1963. [10] U g g l a H.: G leb o zn a w stw o le ś n e szc z e g ó ło w e (F orstbodenkunde). PW RiL,

W arszaw a 1966.

н . U G G L A

C ER TA IN PR O PE R TIES OF H U M U S IN PIN E FO R EST S

D e p a r t m e n t o f S o i l S c i e n c e , C o l l e g e o f A g r i c u l t u r e , O l s z t y n

S u m m a r y

In v e stig a tio n s w e r e carried out on so ils of se v e r a l co n ifero u s fo r e st h ab itats (dry fo rest, fresh fo rest, dam p fo rest, and m arsh y forest) of th e F orest D istr ic t of K u d y p y in th e v ic in ity of O lsztyn. O nly th e resu lts of fra ctio n a n a ly ses of h um us, carried out by th e P o n o m a r ie v a -N ic o la e v a m eth od w e r e g iv e n in th e w ork . A s th e a n a ly se s show , th e r e la tiv e co n ten t of b itu m in o u s С (in rela tio n to th e to ta l C) b eca m e grea ter tow ard th e bottom of th e p ro file. In pod zolic so ils of dry and fresh fo rests, th e r e w a s a p red om in an ce of fu lv ic acids ov er th e hum ic. T h ese acid s m a in ly accu m u lated in th e m id d le parts of th e p r o file (horizon B). T h e h ig h est con ten ts of h u m ic acid s w e r e sh o w n to appear in o ligotrop h is m u c k -g le y and p eat

(13)

Ü ber e in ig e E ig e n sc h a fte n des H um us 145

so ils (tran sitory p ea t field s). T he r e la tiv e co n ten t of h u m ic acids in a p ro file in crea ses up to horizon А г (or A 2), th en it d im in ish es w h ic h co n stitu tes proof th a t h u m ifica tio n is m ost ad ven ced in th ese h orizons. The ratio С : N is g e n e r a lly w id e w h ich b ears te stim o n y to th e fa c t th at co n d itio n s are not au sp iciou s for h u m ific ­ ation. T his ratio assu m es th e m ost a d v a n ta g eo u s sh a p e in so ils of a fr e sh forest. It has b een a scerta in ed from o b serv a tio n s of th e coag’u lation th resh old th a t hum ic acids of fra ctio n I h a v e va rio u s p roperties. H u m ic acids from hum us of g le y -m u c k so ils coagu lated m ost ea sily , w h ich w o u ld b ear testim o n y to th eir m ore co m p lex stru ctu re and grea ter “m a tu r ity ”. T he sam e acids flo ccu la te d m ore poorly in podzolic so ils from und er dry and fresh fo rests, w h ic h w o u ld in d ic a te th at th eir stru ctu re is sim p ler, th at th e y are m ore d isp ersed and th at th ey c o n stitu te a tra n sitio n to fu lv ic acids.

T he th ick m uck h u m ifica tio n la y ers (H), com posed of “slu d g y ” h um us m erit p articu lar a tten tio n . T he h um us of th e se la y ers con tain s co n sid era b le q u a n tities of b itu m in , hu m ic acid s and also h u m in s, but in s ig n ific a n t q u a n tities of h y d ro ly zin g b od ies in H 2S 0 4.

H . U G G L A

Q U ELQ U E S PR O PR IÉ T É S D E L ’H U M U S D A N S L ES P IN IÈ R E S

C h a i r d e P é d o l o g i e d e l a H a u t e É c o l e d ’A g r i c u l t u r e , O l s z t y n

R é s u m é

D ans le s fo rêts „K u d y p y ” situ é e s près de O lsztyn ont a fa it des étu d es sur q u elq u es m ilie u x fo restiers (la p in ière sèch e, fra îch e, h u m id e et tourbeuse). Ce tr a v a il co n cern e se u le m e n t l ’a n a ly s e fra ctio n n a ire de l ’hum us d’après P on om arieva et N ik o la jev a . On a co n sta té en tre outre q u e la ten eu r de carbon b itu m iq u e a u g ­ m e n te a v ec la p rofon d eu r du profil. D ans les sols p od zoliq u es des p in ières sèch es a u ssi b ien qu e dans le s p in ières fra ich es le s acid es fu lv iq u e s d o m in a ien t sur le s a cid es h u m iq u es. L es acid es fu lv iq u e s s ’a ccu m u la ien t su rtou t dans le s horizons B. C e so n t su rtou t le s sols m o u rch eu x à g ley o ligotrop h iq u es et le s sols tou rb eu x qui ont la p lu s h a u te ten eu r d’acid es h u m iq u es.

La ten eu r r e la tiv e des acid es h u m iq u es a u g m en te dans le p rofil ju sq u ’à l ’horizon A l (ou A 2), e n su ite e lle d im in u e que sig n ifie l ’h u m ifica tio n la p lu s a v a n cée d ans ces horizons. La rela tio n С : N est en g én éra l la rg e ce que p rou ve que les con d ition s du m ilie u n e fa v o r ise n t pas l ’h u m ifica tio n . C ette rela tio n est la plus fa v o ra b le dans les sols de la p in ière fra îch e. En o b serv a n t le seu il de co agu lation on a co n sta té que le s acid es h u m iq u es se ca ra ctérisen t par des p rop riétés d ifféra n tes. C ’e ta ie n t des acid es h u m iq u es dans le s sols m o u rch eu x à g le y — qui ont m on tré la p lu s h a u te fa c ilité de coagu lation . C es acid es donc ont un e stru ctu re plus co m p liq u ée et son t le s p lu s m ûrs. B eau cou p p lu s fa ib le éta it la flo cu la tio n s de ces acids dans l ’hum us des sols p od zoliq u es (les p in ières sèch es et les p in ières fraîch es) qui ont une stru ctu re p lu s sim p le, son t p lu s d isp erges et co n stitu en t le p assage v er le s acid es fu lv iq u e s. L es cou ch es d ’h u m ifica tio n (H) gros, m ou rch eu x (hydrom or) m eriten t un e a tten tio n p a rticu lière. L ’hum us de ces couches co n tien t des q u a n tités a sse z gran d es de b itu m in es, d’acid es h u m iq u es et p rob ab lem en t des liu m in es. La q u a n tité de corps h y d ro lisa n t en H 2S 0 4 n ’est pas con sid érab le.

(14)

H . U G G L A

N IEK TÓ R E W Ł A SN O ŚC I H U M U SU W BOR AC H SO SN OW Y C H

K a t e d r a G l e b o z n a w s t w a W S R , O l s z t y n

S t r e s z c z e n i e

W n a d le ś n ic tw ie K u d yp y w p ob liżu O lsztyn a przep row ad zon o b ad an ia g leb o w e k ilk u sied lisk b orow ych (bór suchy, bór św ie ż y , bór w ilg o tn y i bór bagien n y). W p racy tej podano je d y n ie w y n ik i a n a lizy fra k c y jn e j p róch n icy, w y k o n a n ej m e ­ todą P o n o m a r ie w e j-N ik o ła je w e j. Jak w y n ik a z analiz, za w artość w zg lęd n a С bitu m iczn ego (w sto su n k u do С ogółem ) w zra sta w głąb p rofilu . W gleb ach b ie lic o - w y ch boru su ch ego i św ieżeg o zazn aczyła się p rzew a g a k w a só w fu lw o w y c h nad h u m in o w y m i. K w a sy te g rom ad ziły się g łó w n ie w śro d k o w y ch częściach p rofilu (poziom B). N a jw ięk szą zaw artość k w a só w h u m in o w y ch w y k a z a ły olig o tro ficzn e g leb y m u r s z o w o -g le jo w e i g leb y to r fo w e (to rfo w isk p rzejściow ych ). Z aw artość w zg lęd n a k w a só w h u m in o w y ch w p ro filu w zra sta do poziom u A 1 (bądź A 2), po czym m a leje, co św ia d czy o n a jd a lej p o su n iętej h u m ifik a cji w ty ch poziom ach. S to su n ek С : N jest na ogół szeroki, co św ia d czy o n iezb y t sp rzy ja ją cy ch w a ru n k a ch h u m ifi­ kacji. S to su n ek ten k sz ta łtu je się n ajb ard ziej k o rzy stn ie w g leb a ch boru św ieżeg o . Na p o d sta w ie ob serw a cji progu k o a g u la cji stw ierd zon o, że k w a sy h u m in o w e I fra k cji m ają różne w ła sn o ści. N a jła tw ie j k o a g u lo w a ły k w a sy h u m in o w e z p róch n icy gleb g le jo w o -m u rszo w y ch , co św ia d czy ło b y o ich bardziej złożonej b u d o w ie i w ięk szej „ d ojrzałości”. O w ie le sła b iej u leg a ły flo k u la c ji te sam e k w a sy w gleb ach b ie lic o - w y c h spod boru su ch ego i św ieżeg o , z czego w y n ik a , że m ają b u d ow ę prostszą, są b ardziej zdysperg’ow an e i sta n o w ią p rzejście do fu lw o k w a só w .

N a szczególn ą u w a g ę zasłu gu ją grub~e zm u rszałe w a r stw y h u m ifik a c y jn e (H), złożone z p róch n icy „ m a zistej”. P róch n ica tych w a r stw zaw iera znaczn e ilo ści b itu ­ m in, n iezn a czn e n a to m ia st ilo ści cia ł h y d ro lizu ją cy ch w H 2S 0 4.

X . У Г Г Л Я Н ЕК О ТО РЫ Е С ВО ЙС ТВА ГУМУСА В СОС НОВЫ Х Л ЕС А Х К а ф е д р а П о ч в о в е д е н и я , В ы с ш а я С е л ь с к о х о з я й с т в е н н а я Ш к о л а , О л ы п т ы н Р е з ю м е В лесн и ч естве К уды п ы около г. Ольш тын проводили и ссл едов ан и е почв н еск ол ь к и х сосновы х м естообитаний (бор сухой , бор свеж и й , бор вл аж н ы й и бор заболочен ны й). В данной статье пом ещ ены только р езул ь таты ф р ак ционн ого ан ал и за гум уса по м етоду П он ом аревой-Н иколаев ой. К ак сл едует и з анализов, отн оси тельн ое со д ер ж а н и е С битумов (по соотнош ении к общем}' С) ув ел и ч и ­ вается с глубиной почвенного п р оф и л я. В п одзол и ст ы х п оч в ах сухого и св еж его бора отм ечалось п р еобл адан и е ф у л ь в о в ы х кислот н ад гуминовыми. Эти к и сл о­ ты накап ли вались п реим ущ ествен но в середи н н ой части п р оф и л я .(горизонты В).

(15)

Ü ber e in ig e E ig e n sc h a fte n des H um us 147 Самое вы сокое со д ер ж а н и е гум иновы х кислот пок азы вали ол и готроф и ч еск и е м ур ш ев о-гл еев ы е почвы и т о р ф я н ы е почвы (п ер ех о д н ы х торф ян и к ов ). О тно­ сительное со д ер ж а н и е гум иновы х кислот в почвенном п р о ф и л е зпвеличивается до горизонта A i (либо А 2), затем снова ум ен ьш ается, что сви детел ь ств ует о са ­ мой сильной гум и ф и к ац и и в эти х горизонтах. С оотнош ение С : N в общ ем ш и ­ рокое, что ук азы в ает на не вп олн е благоприятны е усл ови я гум иф икации. Это соотнош ение н аи л уч ш е ф ор м и р уется в п оч в ах св еж его бора. С огласно н абл ю ­ дениям порога коагуляци и, гуминовы м кислотам I ф р ак ц и и при суш и р а зл и ч ­ ны е свойства. Н аи бол ее легко коагули ровали гум иновы е кислоты гум уса гл еев о - м ур ш евы х почв, что могло бы сл уж и ть док азател ьством бол ее сл ож н ого и х строения и вы сш ей „сп елости ”. М ного сл абее подв ергались ф л о к у л я ц и и те ж е кислоты в п одзол и ст ы х п оч в ах сухого и св еж его бора, и з н его сл ед ует, ч то и х строен и е м ен ее сл ож н о, они си л ьн ее диспергированы и составляю т п ер ех о д н у ю ф ор м у к ф ульвок ислотам . О собое вним ание привлекаю т м ощ ны е гум и ф и ц и рован н ы е горизонты (Н) слагаю щ иеся и з ,.м азеобр азн ого” гум уса. Этот гум ус со д ер ж и т зн ач и тель н ое количество битумов, гум иновы х кислот, а по вероятности и гуминов и лиш ь н и ч тож н ое коли чество тел ги др ол и зуем ы х в H 2S 0 4.

(16)

Cytaty

Powiązane dokumenty

W efekcie na powierzchni kulki od strony linijki powstaje przewaga ładunków ujemnych,.. a po przeciwnej stronie

Krytyka, negacja i ośm ieszenie erotycznych zachow ań człowieka raz po raz przewija się przez karty ówczesnej literatury, objawiając się z różnym stopniem natężenia w

Na rysunku (fig. 13) zebrano term ogram y analizy term icznej różnicowej próbek iłu mielonego w tych warunkach. Ja k widać, podobnie jak przy mieleniu na sucho,

W najbardziej praktycznie ważnych przypadkach oddania mienia w najem ma miejsce normatywne uregulowanie stawek czynszowych, dlatego uzyskanie do­ chodu za oddanie mienia w najem

Wycięłyśmy kwadraty o długości boku krótszej krawędzi kartki, czyli 21 cm (będziemy wykonywać obliczenia w centymetrach, bo tak łatwiej sobie to wyobrazić). To

Ładosz traktując własność jako stosunek między ludźmi zachodzący w sferze ekonomicznej uważa wręcz, że posługiwanie się w definiowaniu własności takimi pojęciami,

Carex nigra Carex curta Carex hirta Carex lasiocarpa Drepanocladus aduncus Eriophorum angustifolium Galium uliglnosum Peucedanum palustre Sphagnum cuspidatum Sphagnum nemoreum

Absorpcja światła przez ekstrakty wyjściowe substancji humusowych i kwasy huminowe z ekskrementów dżdżownic (KHE) i z gleby (KHG); ekstrakty wyjściowe wyrównane pod