B ib lio tek a G łó w n a U M C S
CIEKAWSZE NABYTKI BIBLIOTEKI GŁÓWNEJ UMCS W ZAKRESIE ZBIORÓW SPECJALNYCH W LATACH 1988-1989
Z asó b zbiorów sp ecjaln y ch B ib lio tek i G łów nej U M CS p o w ięk szan y je s t sy s te m a ty c z n ie o now e p o z y cje krajo w e i zag ran iczn e, zarów no w spółczesne, j a k i d aw n e. G ro m a d ze n ie o d b y w a się p o p rz e z e g zem p larz obow iązkow y, k u p n o krajo w e *— bieżące i an ty k w ary c zn e , a ta k ż e , sp o ra d y c z n ie , p o p rz e z w y m ian ę i dary .
D ro g ą eg ze m p la rza obow iązkow ego B ib lio tek a o trzy m u je: w y d a w n ictw a k a rto g ra fic z n e, tj.
p la n y m ia s t, ró żn eg o ty p u m a p y i a tla s y w yd aw an e p rzez P ań stw o w e P rz e d sięb io rstw o W y d aw n ictw K aro g raficzn y ch o ra z p rzez in n e w ydaw n ictw a k arto g raficzn e; d ru k i m u zy czn e; m a te ria ły ikonograficzne — re p ro d u k c je, d ru kow ane w y d aw n ictw a tekow e, p la k a ty o ra z d o k u m e n ty ż y c ia sp o łeczn eg o .
D ro g ą k u p n a B ib lio tek a n a b y w a w y b ra n e p o zy cje z b ieżącej p ro d u k c ji w y d aw n iczej, k tó ry c h n ie o trz y m u je z eg ze m p la rza obow iązkow ego, a k tó ry c h fo rm a i w a rto ść m e ry to ry c z n a m ieści się w p ro filu g ro m ad zo n y ch p rzez B ib lio tek ę zbiorów sp ecjaln y ch . S ą to : w y d a w n ictw a k a rto g ra fic z n e k rajo w e i zag ra n ic z n e, p ły ty i ta ś m y m agnetofonow e o ra z g rafik a o ry g in a ln a z n a n y c h tw órców lu b elsk ic h b ą d ź in n n y ch , jeżeli tem a ty c zn ie z w iąz an a je s t z L u b lin e m lu b re g io n e m lu b elsk im .
W a n ty k w a ria ta c h i n a a u k cjac h księg arsk ich B ib lio tek a k u p u je s ta r e d ru k i, p rz e d e w s zy s tk im p o lo n ic a o ra z d ru k i ob ce, sta n o w iąc e u z u p ełn ien ie p o sia d a n y c h p o z y cji a lb o m a ją c e szczeg ó ln ą w a rto ść ze w zględu n a czas i m iejsce w y d a n ia, oficynę d ru k a rs k ą lu b te m a t, a ta k ż e ciekaw sze rękopisy, s ta r e w y d aw n ictw a k arto g raficzn e, m a te ria ły ikonograficzne i d ru k i m u zy czn e.
W la ta c h 1989-1990 d o zbiorów sp ecjaln y ch B iblioteki w p ro w ad zo n o n a s tę p u ją c e ciekaw sze n a b y tk i:
S T A R E D R U K I
P o l o n i c a
1. Sokołow ski S ta n isła w : Spraw iedliw y Joseph, albo o męce y śm ie rc i P a n a naszego Ie zu sa K ry - słu sa r o z m y ś la n ia .. . P o łacin ie n ap isan y , p rzez . . . A te r a z n a p o lsk ie p rz e tłu m a c z o n y , p rz e z . . . J a n a B ogusław skiego. K raków , W d ru k a m i Lazarzow ey, 1596, 4 °, k n lb . 9, s. 315, n ib . 1.
2. D o b ro ciesk i M ik o łaj: In fo rm a c ia o niektó rych artikvlach, m ied zy d u ch o w n ym a sw ie ts k im s ta n e m : tych czasów ludziom do w ia dom ości potrzebna. P rz e z . . . K rak ó w , Z D ru k a rn ie y A n d rz e ia P io trk o w czy k a. 1607, 4 °, k n lb . 14, sy g n a. A -C , D 2 .
3. D rex eliu s Je rem ias: S ło n eczn ik albo porów nanie woli ludzkiey z wolą B o żą , które p iącią ksiąg ła ciń sk im ięzykiem o p is a ł... a na polską m ow ę p r ze tłu m a c zy ł y do dru ku podał U rbanus V allistius de S ta r i Las (R ad ziw iłł A lb e rt S ta n isła w ). L u b lin , w d ru k a m i P a w ła K o n ra d a , 1630 [rz.] 4° k .n lb . 3, s. 349, k n lb . 1.
4. K o jało w icz K a zim ierz W iju k , jez.: K a za n ie o M ęce P a n sk ie y p rzez . . . do ludu n a w ielki p ią te k m ia n e, teraz św ieżo po śm ierci iego do druku podane . . . , W iln o , w D ru k a m i A c a d . Soc. Iesu , 1675, 4 °, k .n lb . 2, s. 238, k .n lb . 1.
5. C hw alkow ski M ik o łaj: R egni P oloniae ius publicum a N icolao de C hw ałkow o C hw alkow ski . . . p e r a lte ra m e d itio n em a u c tiu s e x h ib itu m . R eg io m o n ti, T y p is R e u sn e ria n is, 1684, 4 °, k .n lb . 11, s. 587, n łb . 11, ta b l. 4.
6. D ługosz Jan: . . . Historia Polonica. (W yd. Henricus Liber Bare ab H uyssen). Lipsiae, Sum ptibus Ioannis Ludovici Gleditschii et M auritii Georgii W eidm anni, 1711-1712, 2°. [T. 1]
Histori ae Polonicae libri X I I , quorum sex posteriores n o n d u m editi, 1711, k.nlb. 19, szp. 160, k.nlb. 4, szp. 1168, 812, k.nlb. 23 [T. 2] Historiae Pononic ae liber X I I I et u l t i m u s . . . , 1712, s nlb. 9, LVII, k.nlb. 1, szp. 1944 [w rzeczyw. 1728], k.nlb. 18.
7. Szyrm a A ntoni, jez.: D n i skarbowe albo do skarbu wiecznego króla należące, dni świątecz- n e m i k a za n ia m i rozgłoszone, pod skarbowe klucze o d d a n e ... panu M ichałow i K a zim ie rzo w i K o t ł o w i . .. O d ---W ilno, w Drukam i Akademickiey Societatis Iesu, 1719, 2 °, k.nlb. 6, s. 1098, k.nlb. 7.
8. Szybiński Dom inik [Aleksander Gabriel], pijar: Atl as dziecinny czyli nowy sposob do nauc ze nia dzieci geografii, krotki, łatwy y naydoskonalszy przez przyłączone nowey in w encyi X X I V kart geograficznych z w ykł adem onychże, zawieraiący dokładnieysze opisanie Polski y Litw y tudzież nau kę o s f e r z e . .. Z francuskiego przełożony, powiększony, y popraw niony p r z ez ... Warszawa, N ak ład em M ichała Groella, 1772, 8 °, k.nlb. 4, s. 314, k.nlb. 2, m ap 24.
9. [Voltaire Franęois Marie Arouet de]: Spowiedź czyli ja w n e w y zn anie pana de Votaire z fran- cuzkiego na oy czysty j ęz yk przełożone. A n ek d o ta m i, zdaniam i, lista m i wybornemi, do histo- ryi iego życia ściągaiącemi się, mow ą przeciwko niezbożnym tego wieku fo lo zofo m , y roznem i pr zypiekam i powiększone, przez A. T ,xxx [Trzciński Andrzej Jan Kanty]. Lwów (br.dr.) 1778, 8 ° , k.nlb. 3, s. 273.
10. [Jezierski Jacek]: Zgoda i niezgoda z autorem Uwag nad ży c ie m J a n a Za moyskiego. (Warszawa, br.dr.) 1788, 8 °, k.nlb. 2, s. (1 -8 ), 9 -5 8 .
D r u k i o b c e
1. [Biblia, Liber Psalmorum ]. Psalte rium paraphrasibus illu stratum, servata ubique ad verbum H ie ro n y m i tra nslaiione, R a yn erie Snoygo uda no a u t h o r e .. ., Lugdum i, A pud A ntonium Vin- cen tiu m , E xcudebat Sym phorianus Barbierus, 1561, 16°, k.nlb. 4, s. 571, k.nlb. 13.
2. V illon A ntoine de: [ L ’Usage des epihemórides, avec la method de dresser et corriger toute sorte de figures coelestes et j u g er par le m o y en d ’iceUes des diverses c o n stitu tio n s des tem ps et sa iso ns de 1’annee et de touies les autres choses qui en dependent, . . . p a r . . . ] Paris, Chez lean M oreau, 1624 [zt.] 8 °, T. 1 k.nlb. 42, s. 7, nlb. 1, 239, tabl. 4, T . 2 k.nlb. 4, s. 1110, tabl. 2.
3. Fedele B enedetto: Sac ri panegirici de santi, de quali S a nta Chiesa eon sole nnita maggiore celebra per tutte 1'anne la festa . D el . . . Venetia, Appresse I. G iunti, 1641 [rz.] 4 ° , (P arte 1) k.nlb. 8, s. 285, nlb. 47, Parte 2 k.nlb. 4, s. 355, nlb. 44.
4. Fedele Benedetto: S p e c u l a z i o n i m o r a l i d e l l ’ a u g u s t i s s i m e S a c r a m e n t o d e l l ’ a l t e r e . Prese del salino XXII. C om poste dal . . . , Venetia, P resso Giacom o Sarzina, 1641 [rz.] 4° k.nlb. 34, s. 492.
K ARTOGRAFIA
Spośród cenniejszych nabytków , pochodzących z zakupu antykwarycznego, n a uwagę zasługują następujące m apy X V III-w ieczne (miedzioryty):
1. M apa Holandii — Accurat Land — Carten von H o llaen-disc h-Flande rn-und S e e l a n d . . . N u m b ers 1733 (cm 34 x 28).
2. M apa terenu Syberii w ydana w Holandii — Troiseme partie de la Carte d ’A sie, c o n te nant La Siberie. .. La Haye 1753 (cm 58 X 48).
3. M apa terenu wojny rosyjsko-tureckiej opracowana przez znanego kartografia francuskiego J ea n ’a d ’A n ville’a — Sc haup latz des R ussisc h T ur kisc he n Krieges e ntw or fen von H e r m d ’Anville. Verbessert und vermahrt von Herm F. A. Schraembl. W ien 1787 (cm 99 X 7 8 ,5 ).
4. M apa części Republiki Słoweńskiej w ydana przez znaną firmę niem iecką Johanna B ap tisty H o m a n n a — Tabula Ducatus Carnoliae V in d o r u m Marchiae et H i s t r i a e . . . Noribergae (br.r.
X V III w .), (cm 56 X 46).
Ciekaw sze n a b y tk i m a p X IX - i X X -w iecznych to:
5. X IX -w iecza lito g rafo w an a m a p a K a rk o n o sz y — Special-K a r tę vo m R ie s e n Gebirge. B e a rb e ite t von W . L iebenow . M a a ssta b 1:150000. Breslaxi ok. 1860 70. V erlag von E d u a r d T re w e n d t, L ith . A n s t. v . L eop o ld K r a a tz in B e rlin (cm 48 X 25).
6. M aga jen e ra ln a w ojew ództw a Lubelskiego ułożo n a według n a ylepszych źródeł p rz ez J u liu sz a Colberg. W arszaw a 1826, In s t. L ito g r. Szkolny (cm 54 X 40).
7. In ży n ier a S . K o rn m a n a m apa k o m u n ika c yjn a G alicyi i B u ko w in y . S k a la 1 :7 5 0 0 0 0 . Lwów 1911 N a k ł. K sięg arn i H. A lte n b e rg a (cm 53 X 83).
8. P odręczna m apa W ojew ództw a Śląskiego. O p ra ć. F ran ciszek P o p io łek . P o d z ia łk a 1 :4 0 0 0 0 0 . C ieszy n (b r. r., p o 1922). N ak l. H andlow ej S półki „ O s to ja ” , (c m 31 X 43).
9. [Mapa T a ktyczn a P olski\. S kala 1:100 000. P a s 51 S łu p 31 G ro s s b la tt 412 Sw S zczaw nica. W ar
szaw a 1936, W ojskow y I n s ty tu t G eograficzny (ark u sz sta n o w iąc y u z u p e łn ie n ie p o sia d a n e g o z b io r u ) .
10. T ary P olskie. M apa Topograficzna. S kala 1 :10000. W arszaw a 1984, W ojskow e Z ak ł. K a r to g r.
A rk . 1—14.
11. Spitsbergen. R ed . m a p y S zym on B a rn a . S kala 1:25 000. W arszaw a 1987, C o p y rig h t b y I n s ty tu t G eofizyki PA N , d ru k W ojskow e Z ak ład y K a rto g ra ficz n e. A rk . 1—10.
S p o ś ró d atlasó w w ym ienić należy:
12. A tla s do h isto rii i geografii sta ro żytn e j podług planu Jo a ch im a L e le w e la .. . W arsz a w a 1828, In s t. L ito g r. S zkołn., ta b l. m a p 14.
13. N a tio n a l Geographic A tla s o f the W orld. E d . Alice J . H all. 5 E d . W a s h in g to n 1981 N a tio n a l G eo g rap h ic Society, s. 383, 2 n lb .
14. A tla s B rita n n ic a , E d ito rs W iliam A. C lev elan d . C hicago 1989, E n c y c lo p e d ia B r ita n n ic a . In c ., s. X V I, 352, in d ek s 200 s.
Z re p rin tó w k arto g raficzn y ch w prow adzono d o zbiorów n a s tę p u ją c e p o zy cje:
15. A tlas G re cji i M o rza Egejskiego, zaw ierający re p rd u k c je d aw n y ch m a p G recji (1 4 8 5 -1 8 4 4 o ra z z r . 1967) p t . M a p s and m a p -m a kers o f the Aegean. Vasilis S p h y ro e ras, A n n a A v ra m e a , S pyros A s d ra h a s . A th e n s 1985, O lkos LTD , s. 263.
16. P la n m ia sta W iln a (1936). S kala 1:12 500. W arszaw a 1989, P ań stw o w e P rz e d sięb io rstw o W y d aw n ic tw K arto g raficzn y ch (cm 145 X 55).
17. P la n o rie n ta c yjn y wielkiego Lw ow a z przew o d n ikiem (1938). [A ut.] W . H o rb ay . W arszaw a (1990), P ań stw o w e P rzed sięb io rstw o W y d aw n ictw K arto g ra ficz n y ch (cm 44 X 42) + te k s t s. 29.
IKONOGRAFIA
W z ak resie m a te ria łó w ikonograficznych B ib lio tek a p o w ięk szy ła sw ój zasó b o s ta r e i now e w y d a w n ictw a tekow e, grafikę o ry g in aln ą, ek slib risy o ra z p lak aty .
W y d a w n i c t w a te k o w e
1. S traszew icz Józef: Les P olo n a is et les P o lo n a ises de la revolution du 29 N o vem b re 1830.
(R y s.): L. S. E d m e, D ev eria, G rev ed o n , K urow ski i in ., P a ris 1839. N a k ł. J . S tra sz ew ic z, Im p . L ith . d e V illain , ta b l. 30, il.
2. Album Jana M atejki z tekstem objaśniającym przez K azim ierza W ładysława Wójcickiego.
(R y so w ał) J a n M atejk o . (D rzew o ry ty ry to w a ł) J. H olew iński, J . S tyfi, F . Z a b ło ck i, A . Z aj- kow ski i in. 1873-1876. W arszaw a, S. L ew ental, (z.) 1—3, s.n lb . 10, ta b l. n lb . 1, 48.
3. G ó rsk i K o n s ta n ty : Sybir, w izye p rzeszło ści. (M a lo w a ł) . . . W arszaw a, Z ak ł. G ra f. B . W ie rz bick i i Ska. S ery a 1. 1911, ta b l. 8.
4. W a rsza w a (a lb u m z d jęć). W arszaw a (b r.r., ok. 1919). N a k ł. A. J . O stro w sk ieg o , ta b l. 35, il.
5. S kw irczy ń sk i Z y g m u n t: G abinet W ito sa . R y s u n k ie m .. . W arszaw a 1920, N a k ł. R e d ak c ji
„ R ze cz y p o sp o lite j” , k .n lb . 16, il.
6. T [om orow icz] K [azim ierz]: A utolitografie K . T. Ser. 1. L u b lin w szkicach. L u b lin 1921, N a k ła d a u to r a , (d ru k ) L ito g r. A. Jarzy ń sk ieg o . T ab l. lu źn . 10.
7. P olska w obrazach fotograficznych J a n a B ułhaka. W ilno, N a k ła d a u to r a . (S er.) L u b lin 1921, ta b l. 10.
8. S z w a jce r J e rz y [Jotes]: A lb u m k a ry ka tu r Izby Skarbow ej G rodzkiej w W a rsza w ie w w yko n a n iu Jo tesa . W arszaw a 1939 L ito g ra fia A rty sty c z n a W . G lów czew ski, N a k ła d J . S z w a jce ra ( J o te s a ), . ta b l. 20, il.
9. G eco w H e n ry k •. J ó z e f P iłsu d ski, m a rsza łek P olski. (A lb u m p ortretów ). R y s u n k i ... W arszaw a 1988 W y d . Z arz ąd z an ie i B ankow ość, S p ó łk a, ta b l. 8, il.
G r a fik a lu ź n a
W tej g ru p ie d o k u m en tó w w prow adzono d o zbiorów m .in .:
— s ta r e w idoki m ia s t: G d ań sk a, E lb lą g a, P u ła w i L u b lin a (X V II-X IX w .);
— J a n a L ew ickiego lito g rafię b a rw n ą P o d lasianie i R u sin i. L ith . d ’S im o n file e S tra s b . 1840.
— Ze w spółczesnej grafiki oryg in aln ej p ra c e lu b elsk ich grafików — A lfred a G a u d y i Z b ig n iew a Jó źw ik a (lin o ry ty o p a rte n a p e jz a ż u i roślin n o ści S p itsb e rg en u ), a ta k ż e n a jn o w sz e ekslibrisy.
— Z ak u p io n o rów nież ry su n k i tu sz em lubelskiego grafika — Z bigniew a S trzałk o w sk ieg o (w idoki L u b lin a i N ałęczow a).
— Z b ió r s ta ry c h p lak ató w pow iększony z o s ta ł o p la k a t L. K arczew skiego z 1931 r. M iesią c propagandy Śląska.
Z B IO R Y M U ZY C ZN E
P o z a b ież ąc y m w pływ em w ydaw nictw n u to w y c h z e g ze m p la rza obow iązkow ego, d o zbiorów w p ro w ad zo n o ok. 200 je d n . obi. n u t z z a k u p u an ty k w ary czn eg o , w ty m g łów nie w y d a w n ictw a p rz ed w o je n n e i z p ierw szy ch la t pow ojennych.
Z b ió r ta ś m m agn eto fo n o w y ch pow iększono o nowe w y d a n ia k u rsó w języków o b c y ch . N a to m ia s t p ły to te k a w z b o g ac iła się o nowe p ły ty z m u zy k ą p o w ażn ą, re lig ijn ą , lu d o w ą o ra z p o e z ją .
Z w y d aw n ictw p ły to w y ch zag ran iczn y ch n a uw agę z a s łu g u ją n a s tę p u ją c e a lb u m y p ły to w e:
— B ra h m s J o h a n n e s : K a m m e r m u sik . W y d . D e u tsc h e G ra m m o p h o n . (A lb u m 15 p ł y t p e łn e w y d an ie).
— L iszt F ran z: 12 E tu d es d ’execution tra n scen d a n te. 3 E tu d es de C oncert. [W yk.] C la u d io A rra u . W y d . P h ilip s . (A lb u m 2 p ły t) .
