UNI VERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA
VOL. XXXVI, 8 SECTIO C 1981
Instytut Biologii UMCS Zakład Systematyki i Geografii Roślin
Dominik FIJAŁKOWSKI, Tadeusz KIMSA
Śródleśne zbiorowiska synantropijne Roztoczańskiego Parku Narodowego
BnyTpHJiecHbie py,nepa;ibHbie cooómecTBa HaiyionajibHoro 3anoBeflHHKa b Po3TOue
Inwood Ruderal Communities in the Roztocze National Park
WSTĘP I METODA
Przedstawiono wyniki badań nad zbiorowiskami synantropijnymi Roztoczań
skiego Parku Narodowego. Objęto nimi drogi i przydroża śródleśne, zręby leśne, sztuczne polany oraz brzegi lasów. Uwzględniono tylko te zbiorowiska, które za
wierają w ogólnym składzie roślin przewagę gatunków synantropijnych nad leś
nymi. Badania przeprowadzono w okresach wegetacyjnych lat 1975 i 1976 przy zastosowaniu metody litosocjologicznej Braun-Blanąuet a (2). Łącznie wy
konano 108 zdjęć fitosocjologicznych i zestawiono je w tab. 1—5. Scharakteryzowano je według systemu opracowanego przez Matuszkiewicza (9). Wyróżniono 12 zespołów wraz z 4 podzespołami i 2 zbiorowiska o nieokreślonej przynależności f itosocjologicznej:
1. Polygono-Bidentetum (Koch 1926) Lohm. 1950 callitrichetosum.
2. Polygono-Bidentetum typicum.
3. Polygono-Bidentetum plantaginetosum.
4. Senecioni-Sambucetum racemosi N o i r t. 1949.
5. Rubo-Calamagrostidetum D. F. 1977.
6. Sarothamnetum scoparii D. F. 1977 7. Zbiorowisko z Lupinus polyphyllus.
8. Zbiorowisko z klasy Epilobietea.
9. Sambucetum ebuli K a j z e r 1926.
10. Chaerophylletum aromatici G u 11 e 1963.
11. Senecioni-Tussilaginetum Molier 1949.
12. Chenopodio-Rumicietum obtusifolii Oberd. 1957.
13. Juncetum macri S c h w i c k. 1944 em. R. T x. 1950.
14. Prunello-Plantaginetum Faliński 1963.
15. Lolio-Plantaginetum (Lincola 1929) Berger 1930.
16. Lolio-Plantaginetum agrostidetosum uulgaris.
17. Herniario-Agrostidetum D. F. 1977 festucetosum ovinae.
18. Herniario-Agrostidetum typicum.
Zbiorowisko Polygono-Bidentetum (zdj. 1—17) obejmuje mokre przy- droża śródleśne z okresowo stagnującą wodą. W zależności od czasu trwa
nia, stagnowania wody i stopnia wydeptywania można w nim wyróżnić trzy podzespoły: Polygono-Bidentetum callitrichetosum, P.-B. typicum i P.-B. plantaginetosum.
1. Polygono-Bidentetum callitrichetosum (zdj. 1, 2)
Podzespół ten wyróżnia Callitriche polymorpha, osiągająca do 50%
zwarcia, oraz znaczny udział (do 20% zwarcia) Polygonum hydropiper, Ranunculus repens i Mentha aruensis. Domieszkę tworzą gatunki z klasy Molinio-Arrhenatheretea (5 gat.) i towarzyszące (9 gat.). Ostatnią grupę reprezentują rośliny siedlisk mokrych, np. Veronica beccabunga, Peplis portula i Juncus bufonius.
Wykształca się na rozjeżdżanych okresowo drogach śródleśnych zwła
szcza w koleinach, gdzie stagnuje woda. W tych miejscach zwartą, deli
katną darń, często na mokrej ziemi, tworzy Callitriche polymorpha. Gle
ba — to piaski gliniaste i słabogliniaste, zawsze silnie podmokłe, oglejone i kwaśne (pH 4,5—6,0). Łącznie stwierdzono na badanym terenie kilka
naście małych płatów o łącznej powierzchni ok. 8 arów. Występują one głównie w południowej części Roztoczańskiego Parku Narodowego wśród Vaccinio uliginosi-Pinetum, Vaccinio myrtilli-Pinetum, Querco-Piceetum i Abietetum polonicum.
2. Polygono-Bidentetum typicum (zdj. 3—9)
Są to zwarte ziołorośla, złożone głównie z Polygonum hydropiper (do 80% zwarcia) z dużym (do 20%), ale nie stałym, udziałem Bidens tripartitus i Bidens cernuus. Znaczną grupę (9 gat.) tworzą rośliny z klasy Plantaginetea z dominującymi Ranunculus repens i Plantago maior. Licz
bowo dużą grupę stanowią też rośliny z klasy Molinio-Arrhenatheretea (13 gat.). Jednak pod względem zwarcia ustępują gatunkom z klasy Plan
taginetea. Roślinność łąkową reprezentują najczęściej Bellis perennis, Caltha palustris, Trifolium pratense i Trifolium repens. Znaczny udział liczbowy (31 gat.) i zwarcie mają rośliny towarzyszące, a najczęściej wy
stępują: Gtyceria jluitans, Galeopsis pubescens, Lycopus europaeus, Ly-
Tab. 1. Skład florystyczny zbiorowisk z klasy Bidentetea A floristic composition of associations from Bidentetea class
Zbiorowi8ko Nr zdjęcia Zwarcia warstw; b
c d 1. Polygono-Bidentetua
callitrlchetosuŁ Callitricha polynorpha 2. Polygono-Bldeatetua
typicua
Polygonua hydropiper I. Bidentetea
Bidaaa tripartitua II. Plaataginetea
Ranunculus repeas PI antago aaior Poa annua Loliua paranna Prnnalla vulgaria Polygenua arlculare
r ia u> ao <r> □
33222111
3 2 1*1111 1 1 3 ♦ ♦ 3 ♦ 2 + 253*22
♦ . ♦ . ♦♦ 3 3 1 ♦ ♦ 1 2 1 III. Molinio-
Arrbenatheretea Caltha palustris Lysiaachia vulgarla Dactylis gloaerata Uyosotis palustris Trifollua rapans Ballis parannis Deschaapsla caespitosa Cerastlua wulgatua IV. Querco-Fagetea
Viola silweatris Bpilobiua aontanua Featuca gigastea V. Towarzyszące
Lłeopus europaeua Glycerla flultans Buaaz obtusifoliws Rubus hlrtua Trifollua aadlua Yeronlca baccabunga Mentba *rvenais Lysiaachia nuaaularia Qalaopsis pubeacena Agrostis wulgaris Urtica diolea Btellaria aedia Veroalca chaaaearya Pragarla wesca Ozalis acetoaalla Geua urbanua Hyperlcua perforatua Calaalntha wulgarla
1 . . 1 . . . 1 . + . . 2 ♦ 1
3 ♦ ♦ 1 . . 1 .
2 . 1 ♦ ♦ .
Gatuaki sporadyczne:
I. Bidesa carauus 3/1, 6/+, II. Agrostis alba 6/+, Matricarla discoidaa 1*/+, 17/+, Poteatilla aaserina 9/+, 13/1, Borlpoa sllTestris 7/+, III. Alchaallla mlcans 10/1, 13/*, Anthozańthua odoratua S/+, Clralua olaraceua 6/+f Festuca pratenals 5/+, Reracleua slbirlcua 11/+, Lychals flos-cuculi 3/+, Lythrua aallcarla 1/+, Poa pratensis 7/+, 9/+, Poa triwialls 13/+, Plantago lancaolata 16/+, Ranunculus acar 16/+ Trifollua pratense 7/+, 9/+
IV. Aegopodiua podagraria 11/+, Aaperuia odorata 16/+, Brachypodiua sllraticua */♦. Circaea lutetiaaa A/+, 10/+, Cbryaospleniua alternlfoliua 10/1, 17/+, Carez ollwatlca 10/+, 13/+, Crataegus sp.
11/+. Catharlnaa undulata 10/2, Dryopterla fllix-aaa 17/+, Buphorbia aaygdaloldea 13/+, Galeobdolon luteaa 12/+, 17/+, Galiua schultesil 11/+, Lathyrua vernus 11/+, Pulaonaria obscura 17/+, Rubus caeslus 13/+, Rosa ap. 17/+, V. Allana plantago-aąuatlca 1/+, 3/*, Acrocladiua cuspidatua 6/+, Anthoceros sp. 8/+, Agrostis stolonlfera 9/1, Athyrlua flliz-feaina 10/1, AJuga reptana 12/+, 1A/+, Bryua sp.
6/+, Brachytheciua salebrosua 13/3, Carex stricta 6/+, Cerastlua arwense 14/+, Frlgeron ani.uus 11/+, Burhynchiua pulchellua 10/+, 13/+, Glechoaa hederacea 4/1, 6/+. Galiua palustre 6/+, Geraniua
robertianua 14/+, 17/1, Galiua vernua 12/+, Hieraclua aurorua 12/+, Hieraciua lachenalii 14/+, Hypnua sp. 13/+, Juncus bufonlus 1/+, 2/2, Leontodon autuanalis 9/+, 13/+, Lapsana coaaunls 11/+, Luzula pilosa' 14/+, Lophocolea bldentata 10/+, Uniua undulatua 16/+, Mnlua afflne 16/+, Uoehringia trinervla 11/+, 14/+, Ma;,antheaua bifollua 12/+, Populus treaula b 11/+, 12/+, P. treaula c 16/+, Peplls portula 1/+, 2/1, Pterldiua aąuilinua 5/+, Polygonatua odoratua 5/+, Peucedanua palustre 6/+, Peucedanum cervaria 11/+, Piapiaolla sazifraga 13/+, Pohlia crieda 17/+, Rubus ldaeus 5/+, 16/+, Rubus chaerophy Hus 11/1, Rhytidiadelphus sąuarrosus 10/+, KkB±taxAaxaadka Sorbus aucuparła b 11/+, Ledua nazlaun 11/+, Sonchus arwenais 16/+, Tussilago farfara 10/+, 11/+, Taraxacua officinale 15/+, Torllls Japonlca 13/+, Veronlca scutellata 7/+, Veronica officinalis 13/+, 1*/+, 1- Polygono-Bldentetun callitrlchetosua, 2- PolygonoYBidentetua
typicua, 3- Polygono-Bldentetun piantaginetoaua
simachia nummularia, Mentha aruensis, Rumex obtusifolius i Veronica beccabunga.
Podzespół wykształca się na rozjeżdżonych w okresie jesiennym i zi
mowym drogach śródleśnych, stale mokrych, a okresowo podtopionych.
Glebę stanowią głównie bielice wytworzone z piasków luźnych i słabo- gliniastych, o odczynie kwaśnym (pH 5,0—6,5), oglejone. Stwierdzono kilkanaście płatów tego zbiorowiska o łącznej powierzchni ok. 15 arów.
Są one położone najczęściej wśród następujących zespołów leśnych: Vac- cinio uliginosi-Pinetum, Vaccinio myrtilli-Pinetum, Querco-Piceetum i Abietetum polonicum. Podobnie jak poprzednie zbiorowisko, wykształ
ca się na terenach obniżanych w południowej części Roztoczańskiego Parku Narodowego.
Zespół podawany jest często w publikacjach w kraju (np. 5, 6, 10, 12) i za granicą.
3. Polygono-Bidentetum plantaginetosum (zdj. 10—17)
Podzespół tworzą Polygonum hydropiper oraz 8 gatunków z klasy Plantaginetea, głównie: Prunella uulgaris, Plantago maior, Poa annua, Ranunculus repens i Lolium perenne. Podzespół ten jest bardzo podobny do zespołu Lolio-Plantaginetum, jednak siedliskowo nawiązuje bardziej do klasy Bidentetea. Stosunkowo duży udział pod względem zwarcia, mniejszy — liczby gatunków, mają w zespole rośliny z klas Molinio-Ar- rhenatheretea (12 gat.) i Querco-Fagetea (18 gat.). Pierwszą grupę re
prezentują głównie: Bellis perennis, Cerastium uulgatum, Deschampsia caespitosa, Myosotis palustris i Trifolium repens. Z klasy Querco-Fagetea częściej rosną tylko Epilobium montanum i Viola siluestris.
Polygono-Bidentetum plantaginetosum towarzyszy brzegom kolein dróg śródleśnych, które są silniej deptane niż miejsca rozjeżdżone. W sto
sunku do poprzednich dwóch podzespołów rozwija się na suchszych miej
scach, zwykle nie zatapianych. Wykształca się nie tylko przy silniej pod
topionych miejscach wśród borów wilgotnych (Vaccinio myrtilli-Pinetum, Querco-Piceetum) ale również wśród suchszych typów lasu: Dentario glan- dulosae-Fagetum, Tilio-Carpinetum, rzadziej innych. Na badanym tere
nie zajmuje kilkadziesiąt małych płatów o ogólnej powierzchni ponad 1 ha.
4. Senecioni-Sambucetum racemosi (zdj. 18—21)
Zespół tworzą zarośla do ok. 3 m wysokości, złożone z Sambucus racemosa (do ok. 70% zwarcia), oraz Sambucus nigra i Sambucus ebulus, a także podrostów drzew leśnych: Carpinus betulus, Fagus siluatica, Abies alba, Picea excelsa, Pinus silvestris. W runie dominują: Senecio juchsii (do 80% zwarcia), Rubus hirtus, Rubus suberectus, Galeobdolon luteum, Atrichum undulatum, Urtica dioica i Oxalis acetosella. Udział liczbowy gatunków z klasy Epilobietea, do której należy zespół, jest wprawdzie niewielki (razem 8 gatunków), ale przeważają one w zwarciu.
Niemal równie licznie pod względem zwarcia występują rośliny grądowe z klasy Querco-Fagetea (21 gatunków). Najliczniej rosną: Galeobdolon luteum, Asperula odorata, Carex digitata Atrichum undulatum, Dryo
pteris filix-mas, niekiedy Impatiens noli-tangere. Z ogólnej liczby 39 ga
tunków towarzyszących najliczniej występują: Athyrium filix-femina, Dryopteris spinulosa, Luzula pilosa, Geranium robertianum, Galeopsis pubescens, Majanthemum bifolium, Oxalis acetosella, Veronica chamae- drys, a przede wszystkim wspomniana Urtica dioica (do 50% zwarcia).
Jej duży udział i występowanie innych roślin nitrofilnych (np. Impa
tiens noli-tangere) wskazują, że zbiorowisko to wykształca się w miej
scach poleśnych i wśród zwartego lasu, ale wtedy przy drogach śród
leśnych i w lasach przerąbanych metodą gniazdową lub smugową. Zespół porasta gleby żyzne z nagromadzoną wcześniej ściółką, ulegającą roz
kładowi, ale przede wszystkim miejsca wilgotne o odczynie obojętnym lub alkalicznym.
Na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego wykształca się w kil
kunastu miejscach w północnej jego części. Łącznie zajmuje powierzch
nię kilkunastu arów. Pozostawiony własnemu losowi, szybko zanika w miarę wzrostu ocienienia przez rozwijające się drzewa. Czas trwania tego zbiorowiska ocenia się na kilkanaście lat. Z Polski zespół podawany jest rzadko (np. 8).
5. Rubo-Calamagrostidetum epigei (zdj. 22—26)
Zespół z panującym trzcinnikiem (do 70% zwarcia) cechuje liczne występowanie przede wszystkim gatunków leśnych w formie zarośli (Be- tula uerrucosa, Frangula alnus, Larix europaea, Picea excelsa, Pinus siluestris) oraz leśnych i zrębowych gatunków runa: Veronica chamae- drys, Urtica dioica, Luzula pilosa, Galium mollugo, Entodon schreberi, Ceratodon purpureus, Erigeron canadensis, Agrostis uulgaris, Hieracium pilosella, Festuca rubra, Viola silvestris i Rubus hirtus. Klasę Epilobietea
reprezentuje razem 9 gatunków, klasę Querco-Fagetea 11 gatunków, ale o bardzo małym zwarciu. Większy udział mają natomiast klasy Sedo- -Scleranthetea (7 gat.) i Molinio-Arrhenatheretea (10 gat.). Z pierwszej grupy większe zwarcie osiągają Ceratodon purpureus, Festuca rubra, Hieracium pilosella, Viola tricolor, a z drugiej — Anthozanthum odora- tum, Achillea millefolium, Knautia aruensis, Poa pratensis i Plantago lanceolata. Gatunków towarzyszących jest 49. Poza wymienionymi już na wstępie, większe zagęszczenie wykazują: Veronica officinalis, Pteri- dium aąuilinum, Hypericum perforatum i Dryopteris spinulosa.
Rubo-Calamagrostidetum wykształca się na zrębach leśnych, na gle
bach brunatnych, skrytobielicowych i bielicowych wytworzonych z pia
sków gliniastych i słabogliniastych. W kilka lat po wyrębie trzcinnik Tab. 2. Skład florystyczny zbiorowisk z klasy Epilobietea
A floristic composition of associations from Epilobietea class
Zbiorowisko Br zdjęcia
Zwarcie warstwy b
4 tO 0'0 r- r- r-cu oi 3 562
5 M m tO
<\j ru ry t\i 2 2 7 -6 8 8 6 7 4
6 M ftrj 12 2 7 8 8 2 + 1
7 A rA K>
- 1 3 8 9 9 1 + .
8 rA< lA
7 6 + • 4
♦ c
d
9 9 5 12 + 9 1 3 2 5 . 4 4. Senetioni-Sambucetum
racemosi
Sambucus racemosa b 2 2 7 +
Senetio fuchsli s
5.Bubo-Calamagrostidetum
Calamagrostis epigeios 2 . . 7 6 5 3 2 + 2 ■+ • + .
Rubus suberectuc . 1 1 + . 1 . 1 .
Rubus hirtus 2*3 ♦ . 1 ♦ . ■» • . •
Bubus plicatus • • +
6. Sarothamnetum scoparii
Sarothamnus scoparius 5 6 7
7. zbiorowisko z Lupinus polyphyllus
Lupinus polyphyllus 5 7 8
I. Epilobietea
Fragaria vesca + ♦ + ♦ 1 .1
Rubus idaeus
Torilis japonica ... 1 . . • . . . . 1 . Gnaphalium sllvaticum
II Querco-Fagetea
Galeobdolon luteum 12 + 2 Atrichum unduiatum 1 1 . 1 Carex digitata 1 + ++ Dryopteris filix-mas ■+• +• ♦ • ♦ •
Viola silvestriB + +■ + . ♦ + ♦ • • ♦ •
Fagus silvatica b 2
Asperula odorata ♦ 1 . . + •
III. Sedo-£cleranthetea
Ceratodon purpureus 3 + 3♦ 4 2 . 1
Pestuca rubra + 1 . ♦ 1 + . +• 1 1 . +
Hieracium pilosella . ♦ ♦ . 4- 1 ♦ ♦ 1 . .
Rumex acetoselj.a 1 . . + 1 . .
Viola tricolor • ♦
IV . Molinio-Arrhenatheretea
Achillea millefolium . . 1 . ♦ ♦ + ♦ . 1
Poa pratensis + . 1 1 + ♦ •+
Plantago lanceolata ♦ • •
Knautia arvensls
Cerastium vulgatum • + •♦ . ♦ ♦ ♦
Campanula patula ♦
1,.Towarzyszące
Ables alba + ♦ ♦ ♦
Geranium robertianum 1 + + . .
Sambucus nigra b + .1 ♦ •
Dryopteris spinulosa +♦ + +♦ +
Picea excelsa b 2 . 7 4 .
Polytrichum attenuatum + 1 +
Luzula piiosa + + ♦ + ♦ ♦ ♦ .
Abies alba b 1 . + ♦ 1 . .
Rntodon schreberi + + ♦ + ♦
Pinus silvestris b . 2 2 . + 1 1 1 .
Veronica chamaedrya 2 + ♦ 1 + + + ♦ + •1 1 ♦
Urtica dloica 3 5 1 1 + 2 + ♦ + +
0xalis acetosella 3 2 2 ♦ + 2
Frangula alnus b . 1 + 2 1 + . + +
Athyrium filix-femina 1 + + 1 . ♦
Prunella vulgaris . + + + ♦ .+
Ranunculus repens . + + . + . ♦
Majanthemum bifoiium 1 1 . . +
AJuga reptans ♦ . + . ♦
Cirsium arvense . ♦ + . i .
Geum urbanum ♦ ♦ ♦
Veronica officinalis + ♦ ♦ + + ♦ .
Hypericum perforatum + + ++ 1 + .
Quercus robur b ♦ 1 1 3 .
Erigeron canadensia . + 1 + .
Convolvulus ar/ensis . . + + +
Agrostis vuigaris . 21* 2 21 1 2 2 . ♦
Galium mollugo . ♦ 1 . ♦ 2
Populus tremula b + 1 . 1 +
Agrostis stolonifera . ♦ + ♦
Kąuisetum arvense + + .♦
Glechoma hederacea 1 + ♦
Agrimonia eupatoria • • • + ♦ ♦
Gatunki sporadyczne:
I. Carex pilulifera 28/+, 29/+, Lenetio silvaticue 22/+, II.
Aegopodium podagraria 25/+, 34/+, Acer pseudoplatanus 29/+, Asarua europaeua 34/+, Carpinus betulus b 18/+, 52/+, C. betulus 18/+, Epi.obium muntanum 18/+. 32/+, Rurhynchium zetterstaedtii 18/+, 19/+»
Euphorbia amygdaloides 21/+, Fagus siivatica 18/+, 19/+, Festuca gigantea 35/+, 54/+, Rusa canina 53/1, Scrophularia nodosa 1b/+, 2ó/+, SanicuJa europaea 21/+? >**/+» Melampyrum nemorosum 34/+, Hepaticu nobilis 21/+, Impatiens noii-tangere 19/2, Kercurialis perennis 19/1. Milium effusum 19/*. Pulmonaria obacura 19/+, 52/+, Veronica m ntana 21/+, III. Cernstium semidecandrum 26/+, C. arvense 27/1, 29/+, Daucus carota 55/1, Festuca ovina 2b/+, Jasione montana 29/+, Sedum acre 27/+, S. maximua 29/+, Trifolium arvense 26/+, Potentilla argentea 5Ó/+, Thymus serpyllum 29/2, Veronica dilenii 30/+, IV. Aiopecurus pratensis >1/+, Ar.thoxanthum odoratum 22/+, 25/+, Bromus aoliis >1/+, Chrysunthemum ieucantnemum 31/+, Deschampsiu caespitosa 18/+, Lactyiis glomerata 25/+, Lotus corniculatus 25/+, Myosotis palustris 31/+, Ranunculus acer 25/+, 54/+, Pastinaca sativa 52/+, 34/+, Stachys palustris 19/+, Trifolium pratense 25/+, V. Agropyron. repens 50/+,
Anthemis arvensia 3G/+, Astrantia maior 54/+, Aąuilegia vulgaria 54/+, Attragalus glycyphyllos 34/+, Actaea spicata 1b/+, Betula verrucosu b ^5/1, 26/1, Arcium iap; u 20/+. Chelidonium maius 20/+, Camptotnecium xutescens 22/+, 5’/+, Calamintha vulguri6 22/+, 32/+, Caapanula rotundifolia 22/+, 2b/+, Carex leporina 26/+, C. hirta 27/+, Cirsium lanceolatum 31/+, Chaerophy1:um aromaticum 33/+, 34/+, Dianthus ueltoides 2b/+, Digitalis grandiflora 34/+, Suphorbia cyparissias 25/+, Erigeron annuus 32/1, 33/+, Galeopsis tetrahlt 22/+, Galium vernum 2>/+, 3A/1, Galeopsis pubescens 18/1, 20/1, Hoicus rnojiis 22/+, 30/+, Hypochoeris radicata 30/+, 51/+, Juniperus eommunis ?2/+, Juncus effusus 18/+, Luzula multifiora 22/+, 23/+, L. campestris 22/+, 24/+, Larix europaea b 23/2, 32/+, Linaria vuxgaris 24/+, Leontodon autumnalis 21/+, 26/+, Mnium cuspldatua
’19/+, 23/+, Meiandrium album 23/+, Melampyrum pratense 24/+, Mentha arvensis 1/+, 33/+, Mycelis muralis 18/+, Moehringia trinervla 1b/+, Mniam undulatum 19/1, 21/1, M. seligeri 21/+, Origanum vulgare 33/2, 35/1, Piceu excelsa 21/+, Pteridium aąuilinum 22/1, 26/1,
Polytrichum juniperinum 22/+, Polygonum
convolvulus ?/♦, Potentii.a reptans 23/+, Pohlia nutans 24/+, Pimpinella saxifraga 25/+, 31/+, Picris hieracioides 33/1, 35/+, Plant jo maior 34/+, Lorbus aucuparia b 20/+, Quercus sessilis b 22/a, . ieglingia d+cumbens 24/+, Sambucus ebulus b 18/1, 19/1, Scleranthus annuus 50/+, Stel.aria graminea 33/+, Trientalis europ:.ea 22/+, Tripleurospermum inodorum 30/+, Taraxacum officinals .*'••/♦, Tussilago farfara 18/+, 32/+, Vaccinium myrtillus 26/+, V. vitib-. i >./+, Vi8caria vuigaris 28/+, Viola canina 2B/+, Vi ,-Jhirsuta 30/+
4- S« n tioni-k-umbucetum rucomosi, 5- Rubo-Calamagrostidetum, 6- . arothamnetum scoparii. 7- zbiorowisko z Lupinus polyphylius, t- zbioroAiBKO z klasy Epllobietea
piaskowy opanowuje całe powierzchnie uprawowe, szczególnie w pół
nocnej części Roztoczańskiego Parku Narodowego, utrudniając odnawia
nie się lasu. Łącznie zespół zajmuje kilkadziesiąt hektarów powierzchni
leśnej. W miarę wzrostu ocienienia przez drzewa zbiorowisko stopniowo ustępuje, a jego miejsce zajmują gatunki leśne.
6. Sarothamnetum scoparii (zdj. 27—29)
Zespół tworzą zwarte skupienia Sarothamnus scoparius (do 70% po
krycia) z udziałem przede wszystkim gatunków porębowych: Calama- grostis epigeios, Fragaria vesca, Ceratodon purpureus, Cerastium aruense, Festuca rubra, Hieracium pilosella, Thymus serpyllum, Viola tricolor, Achillea millefolium, Knautia aruensis, Agrostis uulgaris, Hypericum perforatum i Veronica chamaedrys. Klasę Epilobietea reprezentuje 6 ga
tunków, Sedo-Sćleranthetea — 11, a Molinio-Arrhenatheretea — 15 ga
tunków. Gatunki towarzyszące w liczbie 17 osiągają niewielkie pokrycie.
Zbiorowisko wykształca się wyłącznie przy brzegach lasów i na przy- drożach śródleśnych. Zajmuje łącznie kilkanaście arów i ma charakter mniej więcej trwałego zbiorowiska. Najczęściej wykształca się na gle
bach pseudobielicowych, wytworzonych z piasków słabogliniastych i gli
niastych o odczynie słabo kwaśnym (pH 5,5—7,0). Najczęściej obserwuje się go w sąsiedztwie zespołów leśnych: Vaccinio myrtilli-Pinetum, Pino- -Quercetum i Abietetum polonicum.
7. Zbiorowisko z Lupinus polyphyllus (zdj. 30—32)
Zbiorowisko to zaliczyć należy raczej do klasy Epilobietea niż Sedo- Sćleranthetea. Panuje Lupinus polyphyllus z liczną domieszką nastę
pujących roślin: Festuca rubra, Achillea millefolium, Poa pratensis var.
angustifolia i Agrostis uulgaris. Klasy Epilobietea i Sedo-Scleranthetea reprezentuje po 6 gatunków, Molinio-Arrhenatheretea — 9 gatunków.
Roślin towarzyszących jest 31 gatunków. Wśród nich najliczniejsze to:
Veronica chamaedrys, Prunella uulgaris, Hypochoeris radicata i Agrostis uulgaris. Zbiorowisko to wykształca się na siedliskach podobnych jak Sarothamnetum scoparii — na glebach pseudobielicowych i brunatnych wytworzonych z piasków gliniastych i słabogliniastych o odczynie słabo kwaśnym (pH 5,5—7,0). Łącznie kilkanaście płatów zajmuje powierzch
nię kilkunastu arów. Występuje w rozproszeniu na całym terenie Rozto
czańskiego Parku Narodowego.
8. Zbiorowiska pionierskie z klasy Epilobietea (zdj. 33—35)
Przedstawione zdjęcia reprezentują różne zbiorowiska inicjalne brze
gów lasów i przydroży. Panującymi roślinami, ale o niewielkim zwarciu, są tu: Rubus suberectus, Rubus plicatus, Torilis japonica, Rosa canina, Daucus carota, Campanula patula, Poa pratensis, Agrimonia eupatoria, Galium mollugo, Glechoma hederacea, Geum urbanum, Origanum vul- gare, Pimpinella saxifraga, Picris hieracioides i Veronica chamaedrys.
Klasę Epilobietea reprezentuje 6 gatunków, Querco-Fagetea — 8, Moli- nio-Arrhenatheretea — 4 gatunki, rośliny towarzyszące natomiast — 32 gatunki.
Zbiorowisko wykształca się głównie na przydrożach śródleśnych i brzegach lasów. Występuje łącznie na powierzchni kilku hektarów.
Wykształca się w różnych warunkach glebowych, a zwłaszcza na pseudo- bielicach i bielicach o odczynie słabo kwaśnym.
9. Sambucetum ebuli (zdj. 36—41)
Zespół tworzą zwarte skupienia (do 90 %) Sambucus ebulus. Nieliczną domieszkę stanowią głównie: Urtica dioica, Achillea millefolium, Bellis perennis, Poa pratensis, Agropyron repens, Calamintha vulgaris, Festuca rubra, Glechoma hederacea, Hypericum perjoratum, Ranunculus repens, Torilis japonica, Prunella uulgaris i Potentilla reptans. Łącznie klasę Artemisietea, do której należy zespół, reprezentuje 8 gatunków, Moli- nio-Arrhenatheretea — 14 gatunków i Querco-Fagetea — 5 gatunków.
Wszystkie gatunki z tych grup mają niskie zwarcie. Znaczny udział po
siadają tylko gatunki towarzyszące (43 gat.), charakterystyczne dla zrę
bów leśnych: Astragalus glycyphyllos, Calamagrostis epigeios, Calamintha uulgaris, Coronilla varia, Hypericum perjoratum, Leontodon autumnalis, Pimpinella saxifraga, Rubus hirtus, Rubus suberectus, Veronica chamae
drys i Torilis japonica.
Zespół wykształca się na słonecznych brzegach lasów, rzadziej na brzegach szerokich dróg śródleśnych, na podłożu gliniastym oraz kredo
wym. Odczyn gleby jest obojętny lub alkaliczny. Kilkanaście znalezio
nych na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego płatów zajmuje łącz
ną powierzchnię kilkunastu arów. Zbiorowisko to występuje niemal wyłącznie w północnej części Parku, w miejscach o silnie urzeźbionej powierzchni.
7 Annales, sectio C, vol. XXXVI
Tab. 3. Skład fiorystyczny zbiorowisk z klasy Artemisietea A floristic composition of associations from Artemisietea class
Zbiorowisko 9 10 11
Hr sdjycia >m en tr
St *f J•-1 ts Zwarcia warstwy b * | (MT 1 ł- 1 1 1 i 1 r- 1 c co <r> o <r> <r <T> O' Mco r- er
d i «- i i ♦ 1 1 1 1 i ♦ a- r-
9. Sambucetua ebull
Saabucus ebulus 7 7 8 88 <j
10. Chaerophyllatum arornaticl
Chaerophyllua aroaatlcum 8 8 7 3 . . .
11. Senetionl-Tuasilaginetum
Tussilago farfara 6 5 2
I. Artemisietea
Urtlca dloica 2 1121 11 1 . ♦ . .
II. Querco-Fagetea
Pulaonaria obscura . 1 1♦ . .
Asarum europaeun ♦. 1 ♦
III. Molinio-Arrhenatheretea
Achillea Bi.lafoliUB . 1 ♦ ♦
Bellis perennis 1 . . ♦* . . . . . .
Poa prutens.s 11.* ♦ • *
Lactylis gloaerata ♦
Pastinaca satlva ♦ * .
Ranunculus acer ♦ ♦ * .
Trifo.iuB reper.s ♦ ♦ 1
Deschaapsia caespitosa IV. Festuco-Brometea
Euphorbia cyparissias 1*1
V. Towarzyszące
Agropyron repens * . 1 . . . ♦
Agrostis stolomfera • * . • . *
Astraguiis glycyphyllos 1 .
Festuca rubra . 1 . ♦
jeua urbanua . i
Glechoma hederacea Pimplnalia saxlfraga
Fragaria vesca . . i i .
Hypericum perforatum
Plantago aslor * * * ’
♦ ♦ * 2 2
* ♦ •
Prunella vuigaria 1 ♦ ♦ ♦
Ranunculus repens 2 1*.1 .21 21 ♦ * .
Torllis ,;aponloa 1*11 . *
Rubus hirtus . * . 1
Rubus suberectus Leontodon autumr.aiis
Mentha arvensls A
Coronilia varla i . 11*
Camptotheciua lutescena A .
Campanuia rapunculoldes
Polygonum hydropiper . * ♦ .*
Thuldiua abletinum
Caiamintha vuigaris • ♦ ♦
Taraxacum officinaie
Veronica chamaedrys ♦ i . . 1♦ 1 * 1 ♦ ♦
Medicago .upulina
i-apsana coamunis . * .
Lyalmachia nuamularia ! * * •
Ajuga reptans . . . . *’ **
Oatunkl sporadyczne:
I. Arteaisia vulgarla 38/*, Agroatia wulgaria 45/*, Ballota nlgra 38/*, Chelidoniua aaius 39/*, MelandriuB album 37/*, Rumex obtuslfoliua 38/*, II. Aagopodiua pudagraria 37/*, *3/1, Aaparuia odorata **/♦, Aneaone silvestris 48/*, Brachypodiurn silwatlcum *4/1, *5/*, Circaea lutetlana *3/*, Carpinus betuius b 36/1, *2/2, C. batuiua c *•/♦, *5/*, Chryaospieniua alternlfoiium 43/1, Crataegus sp. 43/*, Carex silvatioa
*5/*, Coryius avellana 46/*, Kpipactla latifolla *2/*, Bupborbia amygdaloidea 45/*, Fagus silvatxca b 56/3, *1/1, Fastaca glgantaa
*3/*. *5/3, Saleobdoion luteum *3/*, **/♦, Hepatlca nobiils **/♦, *5/*, Lathyrus vernus 44/*, 45/*, Meiampyrum nemorosum 48/*, Rubus caasius 40/«, Stachys siivatlca 40/*, *3/*, Stellarla holostea 42/*, Sanicsla auropaaa *4/*, 45/*, 8aiix caprea b 46/*, Viola allwaatrla *4/1, *5/*, Vioia alrabilis 44/«, Viola hlrta 48/*, III. Alopacurus pratensis *>/♦, Alchemii. la sic ans •*}/*, Anthoxanthua odoratua 48/«, Cynoaurua crlatatus 36/*, Cerastium vulgatum 37/*, *1/*, Cantaurea jacea 48/*, Daucus carota 40/*, Festuca pratensis 48/*, Phieua pratense 36/*, Plantago lanseolata 47/*, *8/*, Risex acetosa 39/*, Ranunculus aardous 47/*, Stachys palustris *1/♦, Selinum carvifolla 45/*, Trifolium pratense 38/*, IV. Brachypodlua pinnatua 48/2, Cantaurea scablosa 48/*, Carllna vulgaria *8/*, Agrlaonla aupatorla 38/*. 48/1, Galiua sollugo 48/*, Medicago falcata 48/*, Plantago aadla 4b/*, 6aivla aartlclllata *8/1, Scablosa ochroleuca 48/*, V. Ablas alba **/♦, Betula varrucosa b 41/*, Briza aadla 48/*, Carex palral *2/*, Calaaagroatis epigeios 37/*, *1/*, Convolvulua arvensia 38/*, Clralua arvenae 58/*, 40/*, Chaaaenerion angustlfoliua 40/*, Carax contigua *5/*, Canpyliua ap. 46/«, 47/*, Caapyllun atel.atun 46/*, *7/*, Cirslua Ianceolatua 4b/«, Cytisus nigricans 46/*, Carwx glauca 48/1, Cichorlua lntybus *b/«. Bquiaetum siivaticua 43/*, Geranium robertianua 3o/*, 47/*, Galeopele pubescena 36/*, 39/1, Galiua »ernua 42/*, Ganista tinctorla *6/*, 48/*, Hieraclun
tliosella 39/*, Hoicus mollia 41/*, Hieraclua sagittatua 42/*.
oliua perenne 36/*, 59/*, Llnarla vulgaris 47/*, Malllotue officinalis 38/*, Mycells aurulis 46/*, Oxalis atrlcta 37/*, Oxalla acatoaalla
*3/*, 44/1, Origanua rulgare *b/1, Potantllla reptans 37/*, Polygonum convulvulus 41/*, Poa annua 44/1, *5/<, Populus tremula b 46/*, 47/1, Picris hleracloldes 48/1, Rhitidladelphua trlquetrus 48/*, Ouercus robur 45/*, Scleropodlum sp. 40/*, Stellarla aadla *1/*, 46/1.
Sanetro jacobea 48/*, Trifolium aedium *6/*, 48/*, Tlols colllna *6/*,
*?/♦
9- -aabucetu:# ebull, 10- Chaerophylletua aroaatlci, 11- Sanatlonl- Tusailaglnetum
10. Chaerophylletum aromatici (zdj. 42—45)
Zbiorowisko tworzą zwarte ziołorośla z panującą (do 80% zwarcia) Chaerophyllum aromaticum. Ogromna przewaga w zbiorowisku roślin z klasy Querco-Fagetea wskazywałaby raczej, że Chaerophylletum aro
matici nie jest zespołem ruderalnym, lecz ściśle związanym z lasami liściastymi. Łącznie klasę Querco-Fagetea reprezentują 23 gatunki o zwar
ciu dochodzącym do 30%. Szczególnie licznie grupę tę reprezentują: Asa- rum europaeum, Brachypodium siluaticum, Festuca gigantea, Pulmona
ria obscura i Viola siluestris. Z klasy Molinio-Arrhenatheretea występuje 10 gatunków, ale tylko Dactylis glomerata i Deschampsia caespitosa należą do częstszych. Gatunków towarzyszących jest 29, ale tylko kilka z nich występuje częściej lub osiąga większe (do 20%) zwarcie. Są to następujące rośliny: Veronica chamaedrys, Ranunculus repens, Prunella uulgaris, Plantago maior, Oxalis acetosella, Lysimachia nummularia, La- psana communis i Fragaria vesca. Zespół wykształca się na brzegach lasów Dentario glandulosae-Fagetum i Tilio-Carpinetum oraz przy dro
gach śródleśnych, zawsze na miejscach mokrych, o odczynie obojętnym.
Na kilkunastu płatach zajmuje łącznie ok. 1 ha.
11. Senecioni-Tussilaginetum (zdj. 46—48)
Zespół tworzą przede wszystkim płaty z dużym zwarciem (do 60%) Tussilago farfara. W domieszce zaznacza się znaczny udział głównie ga
tunków z klasy Festuco-Brometea (10 gat.) i Molinio-Arrhenatheretea (11 gat.). Pierwszą grupę reprezentują głównie: Brachypodium pinnatum, Euphorbia cyparissias, Salvia uerticillata i Agrimonia eupatoria. Z roślin łąkowych najczęstsze są: Poa pratensis, Plantago lanceolata, Ranunculus acer i Trifolium repens. Spośród dużej grupy gatunków towarzyszących (39 gat.) najczęściej występują następujące: Campanula rapunculoides, Coronilla varia, Fragaria vesca, Medicago lupulina, Prunella uulgaris, Thuidium abietinum i Veronica chamaedrys. Na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego zespół Senecioni-Tussilaginetum związany jest bar
dziej ze zbiorowiskami kserotermicznymi z klasy Festuco-Brometea niż ruderalnymi z klasy Artemisietea. Szczególnie widoczne jest to w zdj. 48.
Zespół występuje najczęściej na rędzinach kredowych, na glebach brunatnych wytworzonych z gez i utworów pyłowych, o odczynie obo
jętnym lub zasadowym (pH 7,0—8,0). Najczęściej są to kamieniste przy- droża, dolne części skłonów skarp itp. Kilkanaście płatów zespołu zaj
muje powierzchnię ok. 20 arów.
Podobne zbiorowiska są opisywane z terenu Polski dość często (1, 6, 7, 10, 11, 13).
12. Chenopodio-Rumicetum obtusifolii (zdj. 49—50)
Zespół tworzą zwarte skupienia Rumex obtusifolius (do 40%). Po
dobny udział ilościowy ma kilka gatunków z klasy Plantaginetea: Poa annua, Prunella uulgaris, Plantago maior, Festuca gigantea i Ranunculus repens. Klasę Molinio-Arrhenatheretea reprezentuje 6 gatunków spora
dycznych. Częste są natomiast towarzyszące — 18 gatunków, wśród któ
rych najliczniejsze to: Galeopsis pubescens, Mnium affine, Mnium undu- latum i Veronica chamaedrys.
Zbiorowisko to występuje w kilku miejscach na przydrożach śród
leśnych. Są one stale wilgotne, okresowo mokre, o odczynie słabo kwaś
nym. Zespół cechuje nadto stałe wypasywanie i deptanie. W literaturze podawany jest rzadko (1, 8).
13. Juncetum macri (zdj. 51—53)
Zespół charakteryzuje duży udział (do 80% zwarcia) Juncus macer oraz innych roślin z klasy Plantaginetea: Plantago maior, Prunella vul- garis, Ranunculus repens i Poa annua. Małą domieszkę (7 gatunków) tworzą rośliny łąkowe z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Spośród 26 ga
tunków towarzyszących najczęstsze są: Brachythecium salebrosum, Leon- todon autumnalis, Mentha aruensis, Rumex acetosella, Rubus hirtus i Stel- laria media.
Zbiorowisko wykształca się na mokrych i deptanych drogach śród
leśnych o odczynie kwaśnym (pH 4,0—5,5). Przylegające zespoły leśne to przede wszystkim Vaccinio myrtilii-Pinetum i Abietetum polonicum.
Kilkanaście płatów tego zbiorowiska zajmuje łącznie kilka arów po
wierzchni, zwłaszcza w południowej części Roztoczańskiego Parku Naro
dowego. W Polsce zespół podawany jest dość często (3, 4, 8, 13).
14. Prunello-Plantaginetum (zdj. 54—71)
Bardzo rozpowszechniony na terenie Roztoczańskiego Parku Naro
dowego zespół dróg śródleśnych i ścieżek, głównie murawy określane przez Falińskiego (3) jako zbiorowiska dywanowe. Do 90% zwarcia osiągają gatunki z klasy Plantaginetea: Prunella uulgaris, Plantago maior, Poa annua i Ranunculus repens. Dużą liczbę gatunków mają klasy: Quer- co-Fagetea (29 gat., głównie Brachypodium silvaticum, Carex siluatica, Euphorbia amygdaloides, Galeobdolon luteum, Hepatica nobilis, Viola siluestris) i Molinio-Arrhenatheretea (22 gat., głównie Trifolium repens,
Deschampsia caespitosa, Dactylis glomerata, Cerastium uulgatum, Bellis perennis, Achillea millefolium, Alchemilla micans). Spośród 68 gatunków towarzyszących najczęstsze i najliczniejsze są: Ajuga reptans, Brachy- thecium salebrosum, Calamintha uulgaris, Fragaria vesca, Hypericum perforatum, Lysimachia nummularia, Mentha aruensis, Oxalis acetosella, Polygonum hydropiper, Stellaria media i Veronica chamaedrys.
Zespół wykształca się na cienistych drogach śródleśnych, na glebach wilgotnych i suchych, wśród zespołów: Vaccinio myrtilli-Pinetum, Abie
tetum polonicum, Pino-Quercetum, Dentario glandulosae-Fagetum. Drogi porośnięte przez ten zespół są słabo deptane, zwykle wąskie i osłonięte ścianą lasu. Odczyn gleby jest najczęściej kwaśny i obojętny (pH 5,0—
7,0). Na terenie Roztoczańskiego Parku Narodowego zbiorowisko to zaj
muje łącznie kilka hektarów powierzchni. W literaturze zespół podawa
ny jest rzadko (3, 8).
15. Lolio-Plantaginetum (zdj. 72—80)
Zespół bardzo podobny do Prunello-Plantaginetum, zaznacza się tylko dodatkowy udział Lolium perenne i Polygonum aviculare. Mniejsze zwar
cie ma natomiast Prunella vulgaris. Mniej jest też gatunków z klasy Querco-Fagetea (tylko 13), występujących sporadycznie. Udział roślin łąkowych jest podobny (16 gat.). Niektóre z nich cechuje zwarcie 10—
20%: Achillea millefolium, Bellis perennis, Dactylis glomerata, Descham
psia caespitosa, Plantago lanceolata, Poa pratensis i Trifolium repens.
Również podobny jak w poprzednim zespole jest udział roślin towarzy
szących (54 gat.), głównie: Brachythecium salebrosum, Fragaria vesca, Geranium robertianum, Lysimachia nummularia, Mentha arnensis, Poly
gonum hydropiper, Stellaria media, Taraxacum officinale i Veronica cha
maedrys.
Zespół wykształca się w zasadzie na bardziej prześwietlonych miej
scach śródleśnych — na szerokich drogach, bardziej odsłoniętych i silniej deptanych niż Prunello-Plantaginetum. Podłoże jest różne — od gleb bielicowych poprzez skrytobielicowe i brunatne do rędzin kredowych.
Stąd odczyn gleby waha się w granicach pH 5,0—8,0. Również wilgotność gleby jest bardzo zróżnicowana.
Łącznie zespół zajmuje na drogach i przydrożach śródleśnych kilka hektarów powierzchni.
Na podłożu piaszczystym zespół cechuje duże zubożenie w gatunki z klasy Plantaginetea oraz wzrost zwarcia Agrostis vulgaris i niektórych roślin z klasy Sedo-Scleranthetea. Takie zdjęcia zaliczono do podzespołu Lolio-Plantaginetum agrostidetosum nulgaris.
Tab. 4. Skład florystyczny zbiorowisk z klasy Plantaginetea A floristic composition of associations from Plantaginetea class
Zbiorowisko 12 13 14 15
Nr zdjęcia O'
-ł 8A lO ifir- OJ 4 lA lA in iA lA lAh CD o •-c\j’A-4‘A'X>t'~coa'Pr- fap S pg fc g> £ 8 Zwarcie warstwy b ---- 1--- ---1---
c 6 9 6 9 6 98999689 598599898 4 859687788
d -6 - 1 - 644--314 1 . . 3.2--- 2 - . 4 1 1 1 - - 12. Rumicietua obtusifolii
Ruaex obtusifollus 4 3 • ••• + ♦♦• • •♦••••♦• ... ♦ • . 13. Juncetua aacrl
Juncus aacer • . 3 8 4 ...1 . . .
14. Prunello-Plantaginetua
Prunella vulgarls 2 ♦ ♦ ♦ 1 65443333 32222221 3 1 ♦ • 1 2 1 ♦ ♦ ♦ ♦ Plantago maior +2 ♦ 4 1 22644444 ♦ 31224223 2 2 2 2 3 3 3 3 M Poa annua 1 4 1 3 3 ♦ ♦ 6 1 ♦ ♦ 1 3 1 ♦ ♦ 2 2 1 4 1 ♦ 31445425 Festuca gigantea . 2 ♦ . ♦ . . 1 . ♦ 1 . .♦♦..♦... • •••♦♦•••
Geua urbanua ♦ ♦ • • • • ♦ ♦!♦♦♦. • ... 1 ... ♦ 13. Lolio-Plantaginetua
Loliua perenne . . ... ♦ ♦ ♦ ♦ 1 ♦ 2 1 1 ♦ I. Plantaginetea
Ranunculus repens 1 2 ♦ ♦ 1 2 ♦ 1 1 3 1 1 ♦ . ł 3♦1 ♦ »5 1 ♦ !♦♦♦♦♦♦♦!
Polygonua aviculare ♦ . 1 ♦ . 1 . ♦ . . ♦ 1 ♦
II. Arteaisietea
Agrostis vulgaris 1 ♦ ♦ ♦ 1 1 1 ♦ 4 ♦ ♦ 3 .1. ♦♦♦♦.. ♦ . 2 . ♦ 1 1 ♦ . . Urtica dioica • ♦ ♦ • • ♦ ♦ , , 1 1 ♦ , • •••••♦••
III. Ouerco-Fagetea
Viola silvestris ♦+ ♦ ♦ . . ♦ ♦ 1 . • ♦ ♦ ♦ ..♦♦.♦.♦ ♦ •••♦♦•••
Galeobdolon luteua . ♦ • ♦••••♦• ♦ .♦...♦. 1 ♦ ..♦...
Brachypodiua sllvaticua • . . . . . ♦ 1 . . 1 . ...11.... . ♦ ... 2 ... •
Hepotica nobilis .♦♦...♦. • ••♦♦•♦•♦ ♦ ...♦....
Carex silvatica • •••♦••• 1 ♦....♦. . ♦ •••♦••••
Euphorbia amygdaloides • ••♦••♦•• • •••♦••••
Pul mona ria obscura • ♦♦♦•••• • ••♦♦••••
Asperula od ora ta ... • •••♦•••• ♦ ••••••••
Asarua europaeum • ••♦•••• • •••••••♦ ♦ •••♦••••
Aegopodiua podagraria ...♦ . • ••♦..♦••
Chaerophyllum hirsutua • •♦•••♦• .... 4 ... .
Catharinea undulata ♦ ••••♦•••
Epilobiua montanua • •♦••••• • •••♦•♦••
Caliua schultesii • ♦•♦•••• • •••♦••••
IV. Molinio-Arrhenatheretea
Alcheailla aicans 1. !♦♦♦♦♦ • •+ ♦••••• ...♦ ♦ • .
Ranunculus acer ♦ ♦ ♦ . • •♦.•••• • •••♦....
Cerastium vulgatua ♦ ♦ ♦ ♦ • ♦•••♦••• . • ♦•••••♦•
Dactylis glomerata • ♦ 1 . . • ♦♦♦•♦♦ ♦ ...11... ♦ ♦ •♦♦1 • ...
Trifolium repens ♦ ♦ ♦ ♦ ♦ 3 1 1 ♦ ♦ ♦ 1 . ♦ 1 1 ♦ ♦ . ♦ 1 ♦ ♦ 1 .♦ 2 1 1 1 1
Achlllea millefoliua . .♦♦... . ...♦♦♦... ♦ • +
Bellis perennis ♦ 1 1 . . ♦ 1 . . ♦ . 1 . . ♦ 1 . 1 . ♦ 1 . . . . 1 .
Deschampsia caespitosa ♦ ♦♦•♦•♦• • •••♦2. + . ♦ 4.1^^.e..
Plantago lanceolata ♦ • •♦••••♦• ♦ . • 1 • • • • ♦ ♦
Poa pratensis • •♦••••• . . 2 . . . . 1 .
Trifoliua pratense .♦♦.... 1 . ♦
Jestuca oratensia
16. Lolio-Plantaginetum agrostidetosum vulgaris (zdj. 81—97) Zbiorowisko to cechuje duży udział (do 70%) Agrostis vulgaris i Poa annua. Znaczną domieszkę stanowią Plantago maior i Potentilla anse- rina. Łącznie klasę Plantaginetea reprezentuje 9 gatunków. Dość duży udział mają rośliny łąkowe z klasy Molinio-Arrhenatheretea (16 gat.), z których najliczniejsze są: Trifolium repens, Dactylis glomerata, De- .schampsia caespitosa i Cerastium vulgatum. Tylko 4 gatunki reprezen-
Ciąg dalszy tab. 4 — Table 4 continued
V. Towarzyszące
Brachythecium salebrosum Ve ronić a chamaedrys Stellarla media Lysimachia nummularia Mentha arwensis Oxalis acetosella Polygonum hydropiper Fragaria vesca Ajuga reptans Calamintha vulgaris Galeopsis pubescens Galium vemum Hypericum perforatum Taraxacum officinale Sonchus arwensis Leontodon autumnalis Ajuga reptans Veronica officinalis Trifolium medium Vicla silvatica Carpinus betulus Erigeron annuus Geranium robertianum Mnium undulatum Mnium affine Potentilla reptans Rubus hirtus Rubus suberectus Gnaphalium silvatlcum Hieracium murorum Luzula pilosa Pimpinella saxifraga Rumex acetosella Tussilago farfara
. 1 .
♦ 1 . * .
• * ♦ ♦ ♦
• ♦ * . • . ♦ * . .
* • •
♦ ♦
♦ . . . . 1
* • . . * •
♦ ♦
• ♦. 1 . 1
♦ * .
+ . .
...
2 1 . . 2 . 4
♦ 2 2 ♦ ♦ 1 ♦
♦ • . 3 ♦ ♦ ♦ 1 ♦ . . ♦ 1 . 1 ♦
• •••♦♦•
♦ • 3
♦ 3 2
1 ♦ ♦ ♦ 1
♦ ♦ . 3 1 . 2
♦ 1
♦ • ♦ .
♦ • ♦ ♦ ♦ 1 1 2 ♦ 1 ♦♦ ♦
2 ♦ 1 ♦ 2 ♦ ♦
♦ ♦ 4 ♦ ♦ ♦ ♦ ♦
♦ 1 1 1 ♦ ♦ ♦ ♦
♦ ♦ • ♦ ♦ ♦ ♦ . ♦ ♦ ♦ ♦
• ♦ 1 2 * ♦ * . 1 ♦
• ♦ ♦ 1 ♦
♦ 1 ♦ ♦
♦ • . . ♦ 1 ♦
• * * ♦ • * .
♦ + ♦ ♦ ♦ ♦
. . ♦ . ♦ ♦ ♦ • * ♦ ♦ ♦
* • ♦ ♦ • ♦ ♦
♦
♦ ♦ *
1 ♦ ♦ ♦ •
♦
♦ • ♦ • ♦ 2 ♦
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦
♦ . •
• ♦ • ♦
. ♦ 1 ♦
* 1
♦ • ♦ ♦ • * •
♦ • • ♦ * •
• ♦ •
♦ * • ♦ •
• ♦ ♦
♦ • • ♦ • .
• ♦ • • •
♦
. • . ♦ . • ♦ • •
Gatunki sporadyczne:
15. Matrlcaria discoidea 71/*, 79/*, I. Agrostis alba 74/*, Carex hirta 74/*, II. Artemlsia yulgaris 71/*, Chaerophyllum temulum 52/*, 73/*, Melandrium album 56/*, III. Corylus awellana 50/*, 51/*, Carex pilosa 57/2, 68/+, Clrcaea lutetiana 51/+, 73/*. Chrysoaplenium alternifol- ium 54/1, 70/>, Circaea alpina 54/+, 68/*, Carex digitata 65/*, 76/*, Campanula trachelium
> 65/*, 66/*, Comus sanguinea b 66/*, Eplpactis latifolia 65/*, Lathyrus vemus 56/*, 66/ + ,Me- lica nutans 68/♦, Padus avlum b 56/*, Rhamnus cathartica b 56/*, R. cathartlca 65/*, Rubus caeslus 58/*, Sanicula europaea 56/*, 72/*, Tllia cordata 79/*, IV. Alchemilla pastoralls 63/
♦, 74/+, Anthoxanthum odoratum 65/1, Arrhenatherum elatlus 74/*, Anthrlscus sllwestris 75/*, Bromus mollls 71/*, Campanula patula 52/*, Cynosurus crlstatus 56/*, Centaurem Jacea 57/*»
Chrysanthemum leucanthemum 65/*, Climacium dendrolde3 55/♦, Daucus carota 55/*, 61/*, Lysima
chia yulgaris 58/*, Juncus articulatus 53/*, Lotus comlculatus 71/*, 74/*, My os ot la palustris 50/*, 68/*, Phleum pratense 67/1, Poa triyialis 79/1, V. Anagallls aryensis 51/*, 71/+,Agros
tis stolonifera 53/*, 65/*, Astragalus glycyphyllos 57/*, 65/*, Agrimonia eupatoria 57/1,65/*, Arabidopsis thaliana 61/*, Anthemis aryensis 75/+, Agropyron repens 80/*, Blasla pusllla 75/+, Carex stricte 50/*, Cytisus ratisbonensls 55/♦, Campanula rapunculoides 56/♦ , Centaurlum um- bellatum 57/*, Carex pallescens 61/*, Carex contigua 62/+, Calamagrostis sp. 67 J+, Cardamine amara 70/*, Cichorium intybus 71/*, Cirsium arvense 71/*, 76/*, Cirsium lanceolatum 71/*, Ca- rex caryophyllea 71/*, Cerastium arvense 78/ + , Calliergon cuspidatum 57/*, 75/*, Dryopteris spinulosa 50/*, Erigeron canadensis 51/*, 68/*, Euphrasla sp. 55/*, Euphorbia cyparissias 61/*
Eurhynchium pulchellum 62/*, Frangula alnus 51/*, 65/*, Festuca ovina 61/*, F. rubra 79/1, 80/1, Fissidens taxifolius 62/*, Gnaphalium luteoalbum 51/*, Galium mollugo 63/*, Glechoma hederacea 80/*, Juncus effusus 68/1, Lapsana communis 61/*, 72/*, Lophocolea bidentata 50/*, Moehringia trinervia 50/*, 52/♦, Myosotis arvensis 56/*, 73/*, Majanthemum bifolium 68/*, Me
dicago lupulina 71/*, Mnium elatum 76/*, Mnlum punctatum 54/3, 0xalis stricta 49/*, Polygonum convolrulus 51/*, 76/♦, Potentilla erecta 52/*, Populus tremula b 56/*, Polygonum tomentosum 61/*, P. persicaria 64/+, Pteridium aauilinum 68/1, Pirus communis b 72/*, Peucedanum oreose- linum 75/*, Pellia epiphylla 54/*, 59/+, Rorripa 3ilvestrls 49/*, Ranunculus flammula 53/*, Rubus idaeus 61/*, 73/+, Rhytidiadelphus triąuetrus 55/*, Ouercus robur 50/*, Stellarla gra- minea 51/*, Sambucus ebulus b 66/*, Sorbus aucuparia b 66/*, S. aucuparla 65/*, Sagina nodosa 77/*, Sinapis arvensis 79/*, Sedum acre 79/*, Torilis japonica 51/*, 76/*, Thuidium dellcatu- lum 55/*, Yeronlca arvensis 50/*, Vacclnlum myrtillus 51/*, Veronlca serpyllifolia 74/+,Viola arvensis 79/*
12- Rumicletum obtuslfolii, 13- Juncetum macrl, 14- Prunello-Plantaginetum, 15- Lolio-Planta- ginetum
tują klasę Sedo-Scleranthetea z licznie występującym Rumex acetosella.
Spośród roślin towarzyszących (70 gat.) tylko nieliczne rosną szybciej i obficiej: Viola siluestris, Veronica chamaedrys, V. officinalis, Stellarla media, Ranunculus repens, Polygonum hydropiper, P. auiculare, Oxalis acetosella, Leontodon autumnalis, Hypericum perforatum, Galeopsis pu
bescens i Fragaria vesca.
Zbiorowisko wykształca się na deptanych drogach śródleśnych, na glebie pseudobielicowej i bielicowej wytworzonej z piasków słaboglinia
stych. Odczyn gleby waha się w granicach pH 5,0—6,0. Omawiany zespól zajmuje łącznie kilkanaście arów powierzchni.
17. Herniario-Agrostidetum (zdj. 98—102) festucetosum ouinae Zespół cechuje duże zwarcie (do 60%) Festuca ovina i Agrostis vul- garis. Udział innych gatunków z klasy Plantaginetea jest znikomy, nato
miast występuje aż 17 gatunków z klasy Sedo-Scleranthetea. Są to wy
mieniana już Festuca ovina oraz: Ceratodon purpureus, Hieracium pilo
sella, Potentilla argentea, Polytrichum piliferum, Rumex acetosella, Rha
comitrium canescens i Scleranthus perennis. Rośliny łąkowe nie rosną prawie zupełnie. Spośród 36 gatunków towarzyszących pospolite są na-
Tab. 5. Skład florystyczny zbiorowisk z klas Plantaginetea i Sedo-Scleranthetea A floristic composition of associations from Plantaginetea and Sedo-Scleranthetea
classes
Zbiorowisko Nr zdjęcia Zwarcie warstwy b
16
O'Q’“ J r- c
CDCO 00 00 00 O CO ©CO O' O1 O'0^c 17
8r O (MO t<
18
te 08080
494686669089566896
6-2-- 6 8 7 5 7 12 5-5
8 7 6 6 12 1- 16. Lolio-Plantaginetum
Loliuw perenne I. Plantaginetea
Poa annua Plantago maior Potentilla anserlna Carex hlrta Prunella vulgaris
17.18. Herniario-Agrostidetum Agrostis vulgaris Festuca ovina Hemiaria glabra II. Sedo-Scleranthetea
Ru»ex acetosella Ceratodon purpureus Hieracium pilosella Potentilla argentea Rhacomitrium canescens Scleranthus perennis Thymus serpyllum Vlola tricolor Polytrichum piliferum Festuca rubra
III. Molinio-Arrhenatheretea Cerastium vulgatum Deschampsla caespitosa Dactylis glomerata Trifolium repens Poa pratensis Plantago lanceolata Achillea millefolium Anthoxanthum od ora tum IV. Vaccinio-Piceetea
Me lampy rum pratense
£411 od on schreberl
122224455577212242
♦ 1 . ♦ 1 ♦ ♦ 1 ♦ ♦ ♦ 1 1 ♦ ♦ 2 1 2 . ♦ . 1 ♦ ♦ . . ...
1 2 1 5 3 ♦♦ 2 1 3 1 4 2 3 A 7 5 6 5 5 5 1 2 112 4 6
♦ i . .
♦ . . ♦
♦ 1 . .
5 2 15 . ♦ 1 ♦ 12 11
12 11
♦ 2 ♦ 2
♦ ♦
1 . . 2 5 1 . 1 . 1 . 1 . 1 . .
1 3 1 ♦
7 8 - 2
2 2♦ ♦
♦ ♦
1 ♦ 2 ♦
. 1
♦ 1
1 .
