Zbiorowiska antropogeniczne Sobiborskiego Parku Krajobrazowego - Biblioteka UMCS

UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN — POLONIA

YOL. XLIII, 18 SECTIO C 1988

InstytutBiologii UMCS ZakładSystematyki i Geografii Roślin

Dominik FIJAŁKOWSKI, Teresa PIETRAS, Danuta URBAN

Zbiorowiska

antropogeniczne

AHTponoreHHBie cooómecTBa Co6n6opcKoro jiaHfluia(J)THoro 3anoBeaHHKa

Antropogenic Communities of the Sobibór Landscape Park

WSTĘP, CHARAKTERYSTYKA PRZYRODNICZA I METODY BADAŃ

Park Krajobrazowy położony jest na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim (6, 10), stanowiącym południową część Polesia Lubelskiego. Zajmuje on wschodnią część tego Pojezierza, na południe od Włodawy. Obejmuje zwarty kompleks leśny (ryc. 1) z występującymi w nim 7 jeziorami (Spilno, Koseniec, Perespilno, Plotycze, Brudno, Brudzieniec, Tarasinki). Od wschodu granicę Parku stanowią łąki doliny Bugu. Łączna powierzchnia Parku wynosi 11 200 ha. Powołany został w r. 1983.

Położony jest on na obszarze znajdującym się pod dominującym wpływem (21) we wszystkich porach roku mas powietrznych polarnych pochodzenia morskiego. Średnie temperatury powietrza na poziomie morza wynoszą w okresie wegetacyjnym 14,5°C, a w roku — 8,5°C. Opady atmo­

sferyczne — średnio w okresie wegetacyjnym wynoszą 360 mm, a w roku — 540 mm. Podłoże geologiczne parku zajmują utwory holoceńskie w postaci piasków luźnych i słabogliniastych oraz torfowisk wysokich, przejściowych i niskich. W głębi spoczywają one na rozmytych marglach kredowych, które wydostają się na powierzchnię w południowej części Parku. Utwory te (3) są przyczyną występowania w południowej części badanego obiektu gleb rędzinowych i brunatnych wytworzonych z występujących tu piasków gliniastych.

Całą środkową i północną część parku zalegają natomiast gleby bielicowe wytworzone z piasków luźnych i słabogliniastych. W obniżeniach i misach jezior wykształciły się gleby bagienne z torfów wysokich, przejściowych i niskich. Odczyn ich jest kwaśny, a miejscami przechodzi do obojętnego [pH 6,5-7,0). Niektóre właściwości fizyczne i chemiczne gleb z roślinnością ruderalną zestawiono w tab. 1. W podobny sposób, jak utwory holoceńskie, kształtują się stosunki hydrologiczne. Wszystkie zbiorniki zamknięte lub słabo odpływowe (np. jezioro Tarasinki i liczne bagna) mają wodę zakwaszoną i mało zróżnicowaną florę wodną. Obrzeża tych zbiorników zajmuje roślinność torfowisk wysokich z klasy Oxycocco-Sphagnetea i przejściowych z klasy Scheuchzerio- -Caricetea fuscae. Stale podmokłe i kwaśne powierzchnie leśne zajmują bory bagienne (Vaccinio uliginosi-Pinetum) i bory trzęślicowe [Molinio-Pinetum). Suchsze partie opanowały inne bory [Leucobryo-Pinetum i Peucedano-Pinetum). Licznie rozsiane wydmy i wyżej położone piaski luźne są siedliskiem borów suchych (Cladonio-rangiferinae-Pinetum) i zbiorowisk kserotermicznych z klasy Sedo-Scleranthetea. Na fragmentach rędzin i gleb brunatnych południowej części parku dominują

Ryc. 1. Sobiborski Park Krajobrazowy; 1 — granice Parku, 2 — osiedla, 3 — drogi, 4 — koleje, 5 — lasy i zarośla, 6 — pola uprawne, 7 — łąki i bagna, 8 — jeziora, 9 — rzeki i strumienie,

10 — położenie zdjęć fitosocjologicznych

The Sobibór Landscape Park; 1 — Park boundaries, 2 — hamlets, 3 — roads, 4 — railways, 5 — forests and brushwood, 6 — cultivated fields, 7 — meadows and marshes, 8 — lakes, 9 — rivers

and streams, 10 — location of phytosociological records

Tab.1.SkładmechanicznyiniektórewłaściwościchemicznepróbekglebowychwzespołachruderalnychSobiborskiegoParkuKrajobrazowego MechanicalcompositionandsomeChemicalpropertiesofsoilsamplesassociationsoftheSobibórLandscapePark Uwaga:próbkiglebowepobranozgłębokości5-10cm. Attention: soilsamplestakenfromdepthof5-10cm.

lasy grądowe (Tilio-Carpinetum) i bory mieszane (Potentillo albae-Quercetum, Querco-Piceetum).

We wschodniej części parku zaznacza się oddziaływanie na kompleks leśny wód powodziowych Wieprza. Stąd rozległe młaki i niektóre torfowiska w pobliżu jeziora Brudzieniec zajmują szuwary i łąki eutroficzne z klas Phragmitetea i Molinio-Arrhenatheretea. Te same zbiorowiska można odnaleźć w jeziorach i w wielu innych miejscach Parku, będących pod wpływem lokalnych, bardziej eutroficznych gleb torfowych oraz mineralno-torfowych.

Teren parku przecina linia kolejowa Chełm-Włodawa, liczne drogi bite oraz polne i śródleśne.

Występują też osiedla (Sobibór, Wołczyny, Stulno, Kosyń, Osowa i Żłobek) i towarzyszące im pola uprawne. Są one miejscem występowania badanych zbiorowisk ruderalnych. Jednak ponad 90%

powierzchni siedlisk ruderalnych stanowią zręby leśne, brzegi lasów i drogi śródleśne. Występujące na nich zbiorowiska ruderalne związane są więc niemal wyłącznie z glebami bielicowymi wy­

tworzonymi z piasków luźnych oraz słabogliniastych. Tylko ok. 1% siedlisk ruderalnych ma podłoże zbudowane z piasków gliniastych lub sztucznie ukształtowane przez działalność czło­

wieka.

Badania zbiorowisk ruderalnych prowadzono już od r. 1975 w związku z projektem utworzenia Sobiborskiego Parku Krajobrazowego. Stanowiły one część badań nad zespołami segetalnymi (20), ruderalnymi i rezerwatami (8).

Ogólne badania fizjograficzne przed utworzeniem Sobiborskiego Parku Krajobrazowego prowadził Instytut Kształtowania Środowiska w Warszawie (10).

W czasie prowadzenia badań wykonywano zdjęcia fitosocjologiczne metodą Braun-Bla- queta(l) i notatki ekologiczne. Łącznie wykonano ich 144. Miejsca wykonanych zdjęć zaznaczono na ryc. 1. Uporządkowane spisy roślin zestawiono w tab. 2-7. Zdjęcia fitosocjologiczne za­

kwalifikowano do 28 zespołów i 4 zbiorowisk o nie określonej bliżej przynależności fitosocjo­

logicznej oraz do 27 wariantów. Nie podano systematyki wyróżnionych zespołów. Jest ona bo­

wiem zgodna z przewodnikiem Matuszkiewicza (14) i ujęciami stosowanymi w pracach Fijałkowskiego (5, 7). Nomenklaturę roślin podano według „Flora Europaea” (9).

Wykaz zdjęć fitosocjologicznych

1. Ferbasco-Epilobietum Oberd. 1957, zdj. 1-10. Warianty z: typicum, zdj. 1-6, Pinus syhiestris, zdj. 7-9, Frangula alnus, zdj. 10.

2. Epilobio-Senecionetum silcatici R. Tx. 1937 em. 1950, zdj. 11-16.

3. Rubo-Solidaginetum serotinae Fijałkowski 1978, zdj. 17-19. Warianty z: typicum, zdj. 17, Rubus idaeus, zdj. 18, 19; Solidago serotina zdj. 20-22.

4. Rubo-Calamagrostidetum epigei Fijałkowski 1978, zdj. 23-43. Warianty z: Pinus syhiestris, zdj. 23-33, Betula pendula, zdj. 34, 35; Robinia pseudacacia, zdj. 36, typicum, zdj. 37-43.

5. Polygono-Bidentetum (Koch 1926) Lohm 1950, zdj. 44-61. Warianty z: Bidens tripartita, zdj. 44-49, Bidens cernua, zdj. 50-52, Polygonum hydropiper, zdj. 53-61.

6. Leersio-Bidentetum (Koch 1926) Poli et J. Tx. 1960, zdj. 62-65.

7. Chenopodietum glauco-rubri Lohm, 1950, zdj. 66.

8. Onopordetum acanthii Br.-BI. 1926, zdj. 67, 68.

9. Echio-Melilotetum R. Tx. 1942, zdj. 69-74. Warianty z: Echium oulgare, zdj. 69-71, Melilotus officinalis, zdj. 72-74.

10. Zbiorowisko z Anchusa officinalis, zdj. 75, 76.

11. Potentillo-Artemisietum absinthii Faliński 1965, zdj. 77-79. Warianty z: Artemisia absinthium, zdj. 77-79, A. campestris, zdj. 80, 81.

12. Leonuro-Arctietum tomentosi (Felfolddy 1942) Lohm. ap. R. Ty. 1950, zdj. 82-87. Warianty z: Leonurus cardiaca, zdj. 82, 83; Arctium lappa, zdj. 84, 85; A. tomentosum, zdj. 86, 87.

13. Tanaceto-Artemisietum vulgaris Br.-BI. (1931) 1949, zdj. 88.

14. Eupatorietum cannabini R. Tx. 1937, zdj. 89, 90.

15. Rudbeckio-Solidaginetum R. Tx. et Raabe 1950, zdj. 91 93.

16. Carduetum acanthoidis Morariu 1943, zdj. 94, 95.

17. Helianthetum tuberosi Fijałkowski 1978, zdj. 96, 97.

18. Lilio-Plantaginetum (Lincola 1921) Beger 1930. Warianty z: Polygonum aviculare, zdj. 98, Lolium perenne, zdj. 99, 100; Poa annua, zdj. 101, 102; Trifolium repens, zdj. 103; Chamomilla suaceolens, zdj. 105-107; Plantago major, zdj. 108.

19. Prunello-Plantaginetum Faliński 1963, zdj. 109-110.

20. Lilio-Potentilletum anserinae Knapp 1946, zdj. 111-113.

21. Rumici-Alopecuretum R. Tx. (1937) 1950, zdj. 114.

22. Blysmo-Juncetum compressi (Libb. 1930) R. Tx. 1950, zdj. 115-118.

23. Juncetummacri (Diem., Siss.et Westh. 1940)Sch wiek. 1944em. R. Tx. 1950,zdj. 119-121.

24. Chenopodio-Rumicetum obtusifolii Oberd. 1957, zdj. 122, 123.

25. Corispermo-Brometum tectorum Krusem., Siss. et Westh. 1946, zdj. 124-126.

26. Sisymbrietum sophiae Kreh. 1925, zdj. 127, 128.

27. Urtico-Malvetum neglectae (Knapp 1945) Lohm., 1950, zdj. 129-134. Warianty z: Malva neglecta, zdj. 129, 130; Urtica urens, zdj. 131, 132; typicum, zdj. 133, 134.

28. Chenopodietum ruderale Oberd. 1957, zdj. 135-137.

29. Zbiorowisko z Chenopodium hybridum, zdj. 138.

30. Senecioni-Tussilaginetum Molier 1949, zdj. 139-143.

31. Zbiorowisko z Syringa rulgaris, zdj. 142, 143.

32. Zbiorowisko z Rosa rugosa, zdj. 144.

OPIS POSZCZEGÓLNYCH ZESPOŁÓW

Zbiorowiska ruderalne w Polsce są dość dobrze poznane dzięki badaniom zwłaszcza Kornasia (11, 12), Korniaka (13), Ćwiklińskiego (2), Faliń- skiego (4), Fijałkowskiego (5, 7), Michalaka (15), Olaczka (16, 17), Rostańskiego i Guttego(18) oraz Sowy (19).

Zbiorowiska ruderalne w Sobiborskim Parku Krajobrazowym zajmują ok. 5% ogólnej powierzchni. Dominują (ponad 90%) zbiorowiska zrębowe i pozrębowe z klasy Epilobietea angustifolii.

Zbiorowiska z klasy Epilobietea angustifolii

Zbiorowiska zrębów leśnych i brzegów lasów reprezentowane są przez 4 zespoły: Yerbasco-Epilobietum, Epilobio-Senecionetum silvatici, Rubo-Solidagi- netum serotinae i Rubo-Calamagrostidetum epigei. Występują one prawie wyłącz­

nie na kilkuletnich zrębach leśnych, przechodzących z wiekiem w warianty z zaroślami złożonymi z krzewów oraz odrastających lub sadzonych drzew.

Glebę tworzą bielice wytworzone z piasków gliniastych i słabogliniastych.

Tab.2.SkładflorystycznyzespołówzklasyEpilobieteaangustifolii Floristiccompositionof theclassEpilobieteaangustifoliiassociations

fiO Q

Os + CN

CN • • • OO ...

i _{Os +}

<N + • Os ^{. 4. .}

■ C*ł OS + 8 • Os

J WJ ‘O

■g 5

i 1

en 00 + ^Os . . . T-H ...SO CO

i

3 ^en •sj- Os ^OO 00

c*5

typi- cum r- + ^r~ • • + ^{+ • • • •} <N

- ^so CN ^sO • r-~ • ■ • • + •

- I-* - in . so • ^{. + . . .}

•c

•2 CN 00 cn • • - ■ • •

Bc W1

CN m -

m m ^{+ •}

- ^{«n CN CN}

1 1

i 2 ^{• m •}

- o ₌

poło iatioi

-j- m • (N +

Ś5 S 5 3 -5

u, "a ^{cn Os}

O

różniającezes >eciesofassoci

oo • _-

00 + Os + Os oo • ^{• • • ■ +} _-

1 a

£ -S r* - ^Os + ⁰⁰ oo • +

4

r- - SO - ^C" iwy vesp _{SO . .}

-

'5.U]

en Os - so c UN c Q •- ^{os • • • • + • +}

ó

1 O «n

rysty 1dist

+ Os • • + • • • • -

£

g cn Os + N-

akte :ant

+oo •

"S.

- ^{00 CN cn} 03

•fl .aO C ^{oo 4- •} + • • • •

os CN

unki ractf

• OO • • ...

r» - Gat Cha

tzs • • . . . +

(0 x> o •o -D

Zespoły Associations Warianty Yariants Zwarciedrzew Coverof tress Zwarciezarośli Coverofshrubs Zwarcieroślinzielnych Coverofherbalplants Zwarciemszaków Coverof Bryophytes Nrzdjęćfitosocjologicznych No.ofphytosociologicalrecords

53

•21_£

£3 U -C5§

u

£

£ t..

c< 3 ęy 3 t-

? 3 $

3 -S5 s; SS 35

1.0 §,

| §3

£ 2

N rn

s? **>

•& 3.2

— «-» -S5

S5 3 CX

§ ? -2 * o £ £ -a 8

a, w

s 2 n

■s ^o-IŁ-s §> .2

i “x 2i &

3 3 35 3 £ ~3 u

£ U O U U.

35 3

a3

ac3

S.media11(+),17(+),Trifoliummedium5(+ ),Tussilagofarfara1 (+),Thuidiumrecurvum9(4-),Thymusserpyllum9(+),Taraxacumofficinale5(+),12(+),Wolaarvensis11(4-),V.odorata 8(+),Yerbascumnigrum1(+),V.phlomoides12(4),Veronicaofficinalis9(4),11(4-),Viciacracca5(4).

§•'8 SB^CO

72

§>!

s ca> «

A 2 -C q 3 C

*

□ "3 o S>

s-i

“S

Si

>“»c_

O

>> «

o

*O -23 CZ3

.o z:

H

'S>

§•

i

3 i ź

5

00 - <*» ₀₀

oo - OJ _SO

- ⁰⁰

GatunkicharakterystyczneiwyróżniającezespołuRubo-Calamagrostidetum CharacteristicanddistinctivespeciesofRubo-Calamagrostidetumassociation

r*

- ⁰⁰ ?

rs oo m Os

«*» ^SO

OJ Os + 00_{e*> OO + -}

- ^Os - r- _oo

i .a ś 8

<§ = a-i <*» ^Os - «*>^{sO 00}

Betula verucosa ^{«n Os} - ^Om so

o- r* - a SO

Pinussilvestris

C4 o ₊ m_{m oo}

«r> Os <s OJ oo

r* os - m Os

00 00 <*» s r-

r* 00 _- R so +

v> oo <N S SO

m so CJ O»_Ol •n

r*> Ol oo sO SO

Ol SO +

e* 04 r~> «s «n_{Ol •A ł- •}

r* - ^{oo v>} a '-T +

e» OJ SO r» <*»Ol

Zespoły Associations Warianty Yariants Zwarciedrzew a Coverof tress Zwarciezarośli Coverofshrubs Zwarcieroślinzielnychc Coverofherbalplants Zwarciemszaków CoverofBryophytes Nrzdjęćfitosocjologicznych No.of phytosociologicalrecords 4.Calamagrostisepigeios Epilobieteaangustifolii: Epilobiumangustifolium Fragariavesca

1 ccaS a

Ciągdalszytab.3

-

1. Verbasco-Epilobietum tworzą zwarte skupienia (do 90% pokrycia) z Epi­

lobium angustifolium. Skupienia te utrzymują się dalej wśród Frangula alnus i w sadzonych sośninach w wieku do 20 lat. Tworzą wtedy warianty z Pinus sylvestris i Frangula alnus. Wielohektarowe łany tej rośliny zajęły wykroty leśne południowo-wschodniej części parku. Nieliczną domieszkę do skupień z Epilo ­ bium angustifolium mają Rubus idaeus, R. caesius, Poa pratensis, Oenothera biennis i Rumex acetosella. Łącznie klasę Epilobietea angustifolii reprezentuje tylko 7 gatunków. Gatunków towarzyszących stwierdzono w zespole 85, ale rosną one tylko sporadycznie. Wśród tej grupy klasę Vaccinio-Piceetea reprezen­

tują 3 gatunki, klasę Molinio-Arrhenatheretea — 2 gatunki, klasę Sedo-Sclerant­

hetea — 2 gatunki.

2. Epilobio-Senecionetum silvatici wyróżnia się dużym pokryciem (do 70%) Senecio silvaticus. Towarzyszące zespołowi zarośla nie przekraczają 20%

pokrycia; tworzą je zwykle Betula pendula, Pinus sylvestris, Frangula alnus i Juniperus communis. W runie najczęściej występują: Rumex acetosella, Cerato- don purpureus, Entodon schreberi, Conyza canadensis, Festuca rubra, F. ovina i Polytrichum piliferum. Klasę Epilobietea angustifolii reprezentuje tylko 5 gatun ­ ków. Rośliny towarzyszące liczą 98 gatunków o charakterze sporadycznym. Z tej grupy klasę Molinio-Arrhenatheretea i Sedo-Scleranthetea reprezentuje po 3 gatunki. Epilobio-Senecionetum występuje na badanym terenie wprawdzie dość często, ale tylko w małych (kilkuarowych) płatach na porębach leśnych.

3. Rubo-Solidaginetum serotinae wyróżnia się dużym udziałem (do 90%) nawłoci późnej (wariant z Solidago serotina) i jeżyny właściwej (wariant z Rubus idaeus). Łącznie z klasy Epilobietea angustifolii występuje 6 gatunków, a towarzy ­ szących — 76. Wśród ostatniej grupy stosunkowo często (6 gat.) występują rośliny łąkowe z klasy Molinio-Arrhenatheretea. Świadczy to o zwiększonych wymaganiach wilgotnościowych i troficznych tego zespołu. Wskazuje na to również częste występowanie Frangula alnus, Quercus robur, Alnus glutinosa, Festuca rubra, Anthoxanthum odoratum, Deschampsia caespitosa i Urtica dioica.

Z innych roślin na uwagę zasługuje często pojawianie się Festuca ovina, Conyza canadensis, Hypericum perforatum, Agrostis tenuis. Zespół pojawia się na zrębach bardzo rzadko i tylko w małych (kilkuarowych) płatach.

4. Rubo-Calamagrostidetum epigei charakteryzuje zwarte występowanie

trzcinnika piaskowego (do 90% pokrycia). Porasta on zarówno całkowite zręby

pozbawione drzew i krzewów jak i zarośla (warianty z Pinus sylvestris, Betula

pendula, Frangula alnus, Juniperus communis, Quercus robur, Sorbus aucuparia

i niekiedy Robinia pseudacacia). Spośród towarzyszących 141 gatunków runa

wyodrębnia się kilka grup fitosocjologicznych: Vaccinio-Piceetea (3 gat.), Sedo-

Scleranthetea (7 gat.), Molinio-Arrhenatheretea (9 gat.). Najczęstszymi gatun ­

kami zielnymi, poza podanymi wyżej, są: Trientalis europaea, Vaccinium

myrtillus, V. vitis-idaea, Festuca ovina, Rumex acetosella, Festuca rubra, Poa

pratensis, Agrostis tenuis, Ceratodon purpureus, Entodon schreberi, Hypericum

perforatum i Solidago virgaurea. Zespół wykształca się gromadnie na wielo­

hektarowych powierzchniach, głównie na zrębach leśnych, przy brzegach lasów oraz ich przydrożach. Związany jest zarówno z bielicami wytworzonymi z piasków luźnych, jak i słabogliniastych i gliniastych.

Zbiorowiska z klasy Bidentetea tripartiti

(tab. 4, zdj. 44-66)

Klasę reprezentują 3 zespoły: Polygono-Bidentetum, Leersio-Bidentetum i Chenopodietum glauco-rubri. Towarzyszą wyłącznie starym rowom melioracyj ­ nym, zakolom Bugu i brzegom jezior. Pierwszy zespół spotykany jest często, chociaż tylko w małych (do kilku arów) płatach, drugi też jest dość częsty, ale występuje na płatach o powierzchni od kilku do kilkunastu metrów kwadra ­ towych; trzeci znaleziono na kilku metrach kwadratowych tylko w pobliżu wsi Kosyń.

5. Polygono-Bidentetum tworzą zwarte (do 90% pokrycia) skupienia uczepu trój listkowego (wariant z Bidens tripartita), uczepu uwisłego (wariant z Bidens cernua) i rdestu ostrogorzkiego (wariant z Polygonum hydropiper). Łącznie klasę Bidentetea tripartiti reprezentują tu 4 gatunki. W grupie roślin towarzyszących (łącznie 94 gat.), wydziela się tylko skupienie z 8 gatunkami klasy Molinio- -Arrhenatheretea. Najczęściej występującymi gatunkami zielnymi są wśród towarzyszących następujące: Poa pratensis, P. trhńalis, Galium palustre, Thelypteris palustris, Calamagrostis canescens, Deschampsia caespitosa, Lysi ­ machia vulgaris, Lythrum salicaria, Myosotis scorpioides i Ranunculus repens.

Rzadkim zjawiskiem występowania zespołu jest jego obecność na stosun ­ kowo dużej powierzchni (do 1 ha) w widnych i stale podtopionych łęgach nad jeziorami Brudno i Brudzieniec.

6. Leersio-Bidentetum tworzą skupienia Leersia oryzoides o pokryciu do 90%. Niemal stałą domieszkę tworzą Polygonum hydropiper, Bidens cernua i B.

tripartitus. Spośród 302 gatunków towarzyszących najczęściej występują Alisma plantago-aquatica, Glyceria fluitans, Deschampsia caespitosa, Lysimachia vul- garis, Lythrum salicaria, Lycopus europaeus i Myosotis scorpioides.

1. Chenopodietum glauco-rubri tworzą małe skupienia z Chenopodium glau ­ cum o pokryciu 60%. Spośród 7 gatunków towarzyszących najbardziej chara ­ kteryzują to zbiorowisko jeszcze Chenopodium album, Polygonum aviculare, Lolium perenne, Artemisia absinthium, Chamomilla suaveolens i Poa annua. Są to gatunki typowo nitrofilne siedlisk dość higrofilnych, nawiązujące do zbio­

rowisk raczej z klas Plantaginetea maioris i Chenopodietea.

Tab.4.SkładflorystycznyzespołówzklasyBidenteteatripartiti FloristiccompositionoftheclassBidenteteatripartitiassociations

21

Ił r- ⁰⁰ +

Gatunkicharakterystyczneiwyróżniającezespołów5-6

-

• • +

Gatunkitowarzyszące

-

6.Leersio- -Bidentetum

o «n

s© + Os + +

o + s + os ■ + ■

o Ci

sO + oo

Os + rs

s© + ... + • •

sc 33aa

ś

1 a.o

Polygonum hydropiper

o 3 ^{Os • CM •} • ...- •

os $ ^{OS •} ...- +

O\ ^Os oo • ... + • •

os oo OO + • CM ... + •

• ^{Os r*}«a oo • ~ + • ... +

oo os + ^S©•n C-* • + • CS -. • + + • ...

Os «n•n r- • ... + • •

00 OS «s a r- • cm • en • cm • • cm •

o Ci

•A ^{■*T • cm} en

Bidens cernua

o + «a -- ^{• Os}

00 •a • OO

o _- s? r- ... + + •

1|

o + « • ^{Os •} ... + • •

o oo

T + • ^{Os •}

o r- _{CM • Ttr}—

- ^Os + $ - • ^{t— *-«} -•••++ +• •

Os «A

- • ... + + +

o en • • ^• ... + •

Zespoły Associations Warianty Yariants Zwarciezarośli& Coverofshrubs Zwarcieroślinzielnych Coverofherbalplants Zwarciemszaków. a CoverofBryophytes Nrzdjęćfitosocjologicznych No.ofphytosociologicalrecords 5.Polygonumhydropiper 6.Leersiaoryzoides 7.Chenopodiumglaucum 7.Chenopodiumalbum Bideteteatripartiti: Bidenstripartita Bidenscernua a.Drzewaikrzewy

-

Tab.5.SkładflorystycznyzespołówzklasyChenopodietea FloristiccompositionoftheclassChenopodieteaassociations

4 I S.

estris <*> o - g ...r- •

■w .Ś

S ^{o OsOO} ...oo + ś Ś

— §

li o oo

OO • + • oo •

i s

•2

o t*-

oo ...+ oo •

£ c

$ n

o ^{o sooo • • • • • ’t • • m +<n • •}

£ E

§ g s •i 1 o «n

00 ...<s • •

•3 S

2

Xse Os + ^■'foo 4-

3 °

C ‘J o en

oo ...+ • ^CM

£ 2 ^{- Os <soo m s—«}

Artemisia campestris r~> + óo tj- 2; • • + • • 4- • —1 • +

4 ! ⁰⁰ + s

1 1 oo oo

* 52

. . . . . <N • • • ' • • • • s 3

'W -3

£ - ^{a £}

o

oołó' atior

...+ OS...

- Xu •5 J

00 ^oor-~ s g

N g ...°°...

-§ 00 + p*

r—

óżniające ciesofas _{• . . •. . 4* *c>}

• +

£ M

•2 o li Os + s©

p» • 4" 4~ * ■ ...

N 'i o *

II

Os «r»

p-

S. 8.

O -rj>

C O

...00 ■ • +

3

<b °

CM o + ? • • • • SO • • • _{• +}

•o + ^mp-

stycz listin

• • • + SO + • • • 4- •

9.Echio- -Melilotetum

Os + CN

r-~ . . . + so • • +

Os r~

arak tica

• • • r- 4- 4- 4- • • +

•i «-C _2>

U] ?

Os 8

x: ,22 o C

•a B • + • 00 + • • . • + • + ■

Os Os 4^ o

— ce

2 a

2

• + • oo . + . . • +

h _os Sg o u 00 • • 4- . . . . + +

s-s

00

§

OS 5© «o • • 4- • • • • + +

X O •o

a ii a l

Warianty Yariants Zwarciezarośli Cover ofshrubs Zwarcieroślinzielnych Coverof herbalplants Zwarciemszaków Cover of Bryophytes Nrzdjęćfitosocjologicznych No.of phytosociologicalrecords 8.Onopordonacanthium 8.Yerbascumphlomoides 8.Verbascumdensiflorum 9.Echiumeulgare 9.Melilotusofficinalis 9.Oenotherabiennis 10.Anchusaofficinalis 11.Artemisiaabsinthium

<3 co .2 i

"3 3i 3 1

CJ a

co Q 2 3

§ 5

cm cm

53

B C Q

O 3 C

1 i i 3 CJ 1 5 S 2 § .2 S $ fc 3 u i!

•^3 3 Cj C Gk.

U 3 3 X f-< U3 CM rri Tt

1 1

§■

cz.

oco 3>s

§

Ciągdalszytab.5

-

P. erecta90(+),P.anserina78(4-),Bilderdykia connolnulus72(+),79(+X Pastinacasalina72(+),73(+), Phragmitesaustralis90(+),Polygonumlapathifoliumssp.incanum84(+X P.persicaria86(+X Ranunculusrepens82(+),R.acris73(+),Rumexcrispus87(+XRubusidaeus89(+),R.caesius74(2),R.suberectus90(+),Seneciouiscosus77(+XStellariamedia76(+),S5(+),Sisymbriumloeselii70(+), S.officinale84(+X 85(+),Sinapisarnensis69(+XSpergulaarnensis69(+),Saponariaofficinalis73(+X86(+ XScrophularianodosa73(+),S.umbrosa89(+XSelinumcamifolia 89(4-), Solanum nigrum 84(+),Sonchusoleraceus85(+XTrifoliumcampestre72(+),Torilisjaponica72(+), 83(+),Veronicaamensis 76(+),Piolaarnensis 68(+Xkiciatetrasperma73(+XXanthiumstrumarium69(+),Vinca minor88(+).

Zbiorowiska z klasy Artemisietea

Klasę reprezentuje 10 zespołów: Onopordetum acanthii, Echio-Melilotetum, zbiorowisko z Anchusa officinalis, Potentillo-Artemisietum absinthii, Leonuro- -Arctietum tomentosi, Tanaceto-Artemisietum, Eupatorietum cannabini, Rudbec ­ kio-Solidaginetum, Carduetum acanthoidis i Helianthemetum tuberosi. Wszystkie zespoły związane są z przydrożami leśnymi, brzegami lasów i przychaciami.

Występują na glebach pseudobielicowych (często o odczynie obojętnym) wy ­ tworzonych z piasków luźnych i słabogliniastych. Zajmują prawie zawsze płaty o powierzchni kilku do kilkunastu, metrów kwadratowych.

8. Onopordetum acanthii charakteryzuje duży udział (do 80% pokrycia) Onopordon acanthium. Nieliczną domieszkę tworzą zwłaszcza Echium vulgare, Leonurus cardiaca, Artemisia vulgaris, Achillea millefolium, Ballota nigra, Che ­ nopodium album, Descurainia sophia, Medicago lupulina i Sisymbrium officinale.

Łącznie zespołowi towarzyszy 27 gatunków.

9 i 10. Echio-Melilotetum charakteryzuje duży udział żmijowca zwyczajnego (wariant z Echium vulgare) i nostrzyka żółtego (wariant z Melilotus officinalis).

Łącznie z klasy Artemisietea stwierdzono 11 gatunków. Rośliny towarzyszące (73 gatunki) rosną sporadycznie, najczęściej z nich występują: Achillea mil­

lefolium, Festuca rubra, Poa pratensis, Elymus repens, Medicago lupulina i Tri ­ folium repens.

W podobnych warunkach siedliskowych i florystycznych stwierdzono zwarte skupienia z farbownikiem lekarskim (zbiorowisko z Anchusa officinalis).

11. Potentillo-Artemisietum wyróżnia się dużym pokryciem piołunu (wariant z Artemisia absinthium) oraz bylicy polnej (wariant z Artemisia campestris). Klasę Artemisietea reprezentuje 7 gatunków. Spośród 55 gatunków roślin towarzyszą­

cych najczęściej występują następujące: Lolium perenne, Capsella bursa-pastoris, Plantago major, Polygonum aviculare, Achillea millefolium, Festuca rubra, Poa pratensis, Rumex acetosella, Agrostis tenuis, A. stolonifera i Taraxacum officinale.

12. Leonuro-Arctietum tomentosi wyróżnia się dużym pokryciem (do 80%) serdecznika pospolitego (wariant z Leonurus cardiaca), łopianu większego (wariant z Arctium lappa), łopianu pajęczynowatego (wariant z Arctium tomen- tosum). Z klasy Artemisietea stwierdzono łącznie 9 gatunków. Na 52 gatunki roślin towarzyszących tylko nieliczne występują częściej, są to: Poa pratensis, Elymus repens, Ballota nigra, Chenopodium album, Taraxacum officinale i Tri ­ folium repens.

13. Tanaceto-Artemisietum tworzy skupienia z Tanacetum vulgare o zwarciu do 80%. Najczęstszą domieszkę tworzą: Ballota nigra, Melilotus officinalis i Artemisia uulgaris. Nieliczne skupienia zespołu zajmują powierzchnie do kilkunastu metrów kwadratowych.

14. Eupatorietum cannabini wyróżnia się zwartymi skupieniami (do 80%