10. Urbanizacja na świecie
Urbanizacja
URBANIZACJA – jest to zespół przemian ekonomicznych, społecznych, kulturowych i przestrzennych prowadzących do rozwoju miast, aglomeracji miejskich i układów metropolitalnych oraz do wzrostu liczby ludności miejskiej i jej udziału w ogólnej liczbie ludności kraju (regionu).
➢ Współczesne procesy urbanizacji prowadzą w szczególności do:
➢ dalszego rozwoju istniejących miast i powstawania nowych;
➢ tworzenia się aglomeracji miejskich o różnym charakterze;
➢ łączenia się aglomeracji miejskich w wielkoprzestrzenne układy metropolitalne, które integrując się funkcjonalnie, tworzą megalopolis;
➢ urbanizacji obszarów wiejskich, prowadzącej do zanikania podziału miasto-wieś.
➢ Statystycznym obrazem procesu urbanizacji jest wskaźnik urbanizacji, czyli procent ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności państwa czy kontynentu.
➢ W skali świata jest on bardzo zróżnicowany i wynosi od kilkunastu procent w krajach afrykańskich do 100% na Malcie, w Monako, Katarze i Singapurze.
➢ Generalnie na świecie wskaźnik urbanizacji wzrasta i wynosił odpowiednio:
➢ w 1900 r. – 13%
➢ w 1950 r. – 29%
➢ w 2005 r. – 49,1%
➢ w 2010 r. – 51,6%
➢ w 2015 r. – 54,0%
➢ W 2030 r. zgodnie z prognozami wzrośnie on do ponad 60%, zaś w 2050 roku do 66,4%.
Wskaźnik urbanizacji na świecie w latach 2000 - 2014
Wybrane państwa (miejsce na świecie)
Wartość wskaźnika urbanizacji w %
2000 2010 2014
Katar 96,3 98,6 99,2
Kuwejt 98,1 98,3 98,3
Belgia 97,1 97,6 97,8
Malta 92,4 94,6 95,3
Islandia 92,5 93,7 94,0
Japonia 78,6 90,5 93,0
Izrael 91,2 91,8 92,1
Argentyna 89,1 91,0 91,6
Holandia 76,8 87,1 89,9
Chile 86,1 88,6 89,4
Australia 87,2 88,7 89,3
Wenezuela 88,0 88,8 88,9
Dania 85,1 86,8 87,5
Nowa Zelandia 85,7 86,2 86,2
Szwecja 84,0 85,1 85,7
Brazylia 81,2 84,3 85,4
Wielka Brytania 78,7 81,3 82,3
Kanada 79,5 80,9 81,6
Stany Zjednoczone 79,1 80,8 81,4
Wybrane państwa (miejsce na świecie)
Wartość wskaźnika urbanizacji w %
2000 2010 2014
Norwegia 76,1 79,1 80,2
Francja 75,9 78,3 79,3
Meksyk 74,7 77,8 79,0
Peru 73,0 76,9 78,3
Białoruś 70,0 74,6 76,3
Niemcy 73,1 74,3 75,1
Rosja 73,4 73,7 73,9
Czechy 74,0 73,3 73,0
Ukraina 67,1 68,7 69,5
Włochy 67,2 68,3 68,8
Rep. Pd. Afryki 56,9 62,2 64,3
P o l s k a 61,9 60,8 60,3
Chiny 35,9 49,2 54,4
Rumunia 53,0 53,8 54,4
Indonezja 42,0 49,9 53,0
Nigeria 34,8 43,5 46,9
Egipt 42,8 43,0 43,1
Pakistan 33,2 36,6 38,3
Indie 27,7 30,9 32,4
Wzrost wskaźnika urbanizacji dla kontynentów
Wskaźnik urbanizacji w 2012 r.
Urbanizacja – zależność od rozwoju gospodarczego
➢
Generalnie:
➢ im wyższy poziom rozwoju gospodarczego państwa, tym więcej ludności zamieszkuje w miastach.
➢ Odstępstwem od tej prawidłowości są kraje Ameryki Łacińskiej, w których procesy urbanizacyjne rozwinęły się głównie w płaszczyźnie demograficznej, co określono mianem nadurbanizacji lub urbanizacji pozornej.
➢ Wysoki wskaźnik urbanizacji w tych krajach wynika z braku miejsc pracy w wielkoobszarowym, plantacyjnym rolnictwie, a nie z rozwoju gospodarki.
Płaszczyzny urbanizacji
➢
Procesy urbanizacji związane z przemianami społeczno-ekonomicznymi i demograficznymi współczesnego świata przebiegają na różnych płaszczyznach.
➢ Aby ująć je całościowo, trzeba mówić o urbanizacji:
➢ demograficznej, czyli wzroście liczby i odsetka ludności miejskiej w wyniku szybszego przyrostu rzeczywistego ludności w miastach,
➢ głównym czynnikiem wzrostu ludności jest migracja ludności wiejskiej do miast;
➢ ekonomicznej, która polega na wzroście liczby i odsetka zatrudnionych w pozarolniczych działach gospodarki, najpierw w przemyśle i budownictwie, a następnie w usługach;
➢ przestrzennej, która sprowadza się do ekspansji przestrzennej istniejących miast oraz do powstawania i rozwoju nowych ośrodków miejskich, co z czasem prowadzi do powstawania rozległych obszarów zurbanizowanych;
➢ społecznej, która polega na upowszechnianiu się miejskiego stylu życia zarówno wśród ludności napływającej do miast, jak również pozostającej na obszarach wiejskich.
Panorama
JerozolimyFazy urbanizacji (Etapy urbanizacji)
➢
Koncentracja ludności w miastach przebiega w różnych regionach świata w odmienny sposób.
➢
Procesy urbanizacji zmieniają swój charakter oraz dynamikę w zależności od stopnia zaawansowania procesów miastotwórczych - fazy urbanizacji.
➢ Najczęściej wyróżnia się następujące po sobie CZTERY FAZY URBANIZACJI:
➢ URBANIZACJĘ WSTĘPNĄ,
➢ SUBURBANIZACJĘ,
➢ DEZURBANIZACJĘ ,
➢ REURBANIZACJĘ.
Panorama Dubaju
Panorama Warszawy z lat 60. XX w (na górze) oraz obecnie (na dole)
I Etap – wstępna urbanizacja
➢
WSTĘPNA URBANIZACJA, jest etapem polegająca na powolnej koncentracji ludności w miastach oraz centralnych strefach aglomeracji, spowodowana systematycznie zwiększającym się zapotrzebowaniem na siłę roboczą w rozwijającym się przemyśle i usługach.
➢ Na tym etapie mamy do czynienia z urbanizacją demograficzną i ekonomiczną.
➢ Pod koniec tej fazy rozwoju procesu znacznie zwiększa się tempo koncentracji ludności w centrum aglomeracji.
➢ W fazie tej obecnie znajdują się miasta najsłabiej rozwiniętych gospodarczo państw, w których wskaźnik urbanizacji jest bardzo niski i nie przekracza zwykle 30%:
➢ m.in. Laosu i Ugandy.
II Etap – wtórna urbanizacja - suburbanizacja
➢
SUBURBANIZACJA (WTÓRNA URBANIZACJA) charakteryzuje się szybkim wzrostem liczby mieszkańców zewnętrznych stref aglomeracji.
➢ Napływ ludności wiejskiej jest żywiołowy i powoduje niekontrolowane rozrastanie się ubogich dzielnic peryferyjnych – slumsów lub faweli.
➢ Z czasem zaczyna również ubywać mieszkańców w dzielnicach centralnych.
➢ Zamożna ludność przenosi się z nich na obszary podmiejskie, dobrze skomunikowane z centrum aglomeracji – powstają i rozrastają się przedmieścia zwane suburbią.
➢ W konsekwencji, miasta i zespoły miejskie rozrastają się.
➢ Do urbanizacji w sensie demograficznym i ekonomicznym dochodzi aspekt przestrzenny.
➢ Ten etap procesu często określa się jako „eksplozję miast”.
➢ Obecnie występuje on w miastach m.in. Indii i Nigerii.
Kair
Slumsy i fawele
➢
SLUMSY – obszar miasta, zamieszkany przez biedną ludność.
➢ Najczęściej stanowią ją imigranci lub przybysze z terenów wiejskich.
➢ Obszary takie są najbardziej powszechne w wielkich aglomeracjach Trzeciego Świata w Afryce, Azji, czy Ameryce Południowej.
➢ Nazwa „slum” wywodzi się od XIX-wiecznych przemysłowych miast brytyjskich, gdzie ponad 60% powierzchni miasta zajmowały zatłoczone dzielnice mieszkaniowe.
➢ Obecnie większość budynków w nich to prowizoryczne konstrukcje zbudowane z tego, co mieszkańcy zdołali znaleźć
(np. tektury, dykty, desek, skrzynek, blachy).
➢ Pozbawione są one często:
➢ utwardzonych dróg,
➢ elektryczności,
➢ kanalizacji,
➢ bieżącej wody.
➢ Często realną władzę w takich
dzielnicach sprawują zorganizowane grupy przestępcze.
➢ FAWELA – dzielnice nędzy wokół miast, zamieszkiwane przez biedną ludność.
➢ Szacuje się, że żyje w nich około 20-30% ludności Brazylii.
Fawela w Rio De Janerio
Suburbanizacja w krajach wysoko rozwiniętych – dzielnice slumsowe i nowoczesna zabudowa
➢
Dzielnicami slumsowymi czasem nazywa się również dzielnice w bogatszych i wysoko rozwiniętych krajach świata, gdzie mieszka ludność uboga.
➢ Są to najczęściej ogromne skupiska ludzi mieszkających w wieżowcach.
➢ Jednak w takich krajach dominuje z reguły nowoczesna i funkcjonalna zabudowa.
➢ Występuje ona najczęściej w strefie zewnętrznej miast lub podmiejskiej.
Halinów – w woj. mazowieckim (prawa miejskie uzyskała w 2001r.)
III Etap – dezurbanizacja
➢
DEZURBANIZACJA – to kolejne stadium rozwoju będące odwrotnością urbanizacji.
➢ Polega ona na intensywnym odpływie ludności, zarówno z obszarów centralnych, jak i peryferyjnych, na tereny bardziej oddalone.
➢ Zjawisko to określa się mianem „kryzysu śródmieścia lub miasta centralnego”, który prowadzi do przestrzennego rozwoju miast i tworzenia dużych stref zurbanizowanych.
➢ Przyczyną jest, z jednej strony modernizacja i automatyzacja produkcji oraz przenoszenie poza miasto zakładów przemysłowych, m.in. ze względów ekologicznych, z drugiej zaś - ogólny wzrost zamożności mieszkańców.
➢ W tym stadium rozwoju dominuje urbanizacja ekonomiczna i przestrzenna.
➢ Etap dezurbanizacji charakterystyczny jest dla społeczeństw znajdujących się w fazie przechodzenia od gospodarki przemysłowej do postindustrialnej.
➢ Obecnie występuje w większości dużych miast europejskich.
Warszawa
Rozkład gęstości zaludnienia na wybranych etapach urbanizacji
IV Etap – reurbanizacja
➢
REURBANIZACJA, czyli „URBANIZACJA NA NOWO„ jest ostatnim etapem.
➢ W początkowej fazie polega ona na przemieszczaniu się ludności z obszarów stref zurbanizowanych do małych miejscowości położonych na terenach rolniczych.
➢ Następuje zahamowanie urbanizacji w sensie demograficznym i po części ekonomicznym.
➢ Bezpośrednią przyczyną jest dalej postępujący kryzys śródmieścia.
➢ Równocześnie na terenach wiejskich zaczyna zachodzić proces urbanizacji w sensie społecznym - upowszechnia się miejski styl życia.
➢ Wymaga on rozwoju szeregu usług, co z kolei powoduje postępowanie procesu urbanizacji przestrzennej.
➢ Proces ten zaczęto nazywać tworzeniem „cywilizacji miejskiej bez miast”.
➢ W późniejszej fazie reurbanizacji następuje modernizacja i przebudowa miast, (zwłaszcza centrum), polegająca na likwidacji tradycyjnych gałęzi przemysłu i zastosowaniu nowych technologii w przemyśle, usługach i transporcie.
➢ W efekcie do odnowionych centralnych części stref zurbanizowanych ponownie napływa ludność, zwłaszcza ludzie starsi.
➢ Następuje odnowienie centralnych dzielnic:
➢ zaczynają one pełnić nowe funkcje, np. centra finansowe.
➢ Reurbanizacja aktualnie zachodzi we wschodniej i przyjeziornej części USA, a jej symptomy widoczne są również w Europie Zachodniej.
FAZY URBANIZACJI ETAPY KONCENTRACJI LUDNOŚCI
GŁÓWNE PŁASZCZYZNY
URBANIZACJI
ZMIANY LICZBY LUDNOŚCI MIASTA
(AGLOMERACJI) BILANS
LUDNOŚCIOWY OBSZARÓW
WIEJSKICH
NAJWAŻNIEJSZE SEKTORY W GOSPODARCE
MIASTA (AGLOMERACJI) obszary
centralne
bliska strefa zewnętrzna
bardziej odległa strefa
zewnętrzna
1. Urbanizacja
powolna koncentracja
demograficzna ekonomiczna
+ 0 - - rzemiosło i handel
szybka
koncentracja + + + - - przemysł i handel
2. Suburbanizacja
słabnąca koncentracja
demograficzna ekonomiczna
przestrzenna
+ + + 0 - przemysł i handel
przewaga dekoncentracji
nad koncentracją - + + + - przemysł, handel i
inne usługi podstawowe
3. Dezurbanizacja
dekoncentracja
ekonomiczna przestrzenna
-- + + + - usługi podstawowe,
usługi IV sektora i przemysł silna
dekoncentracja -- - + 0 usługi IV sektora i
usługi podstawowe
4. Reurbanizacja
słabnąca dekoncentracja
przestrzenna społeczna
- -- - + usługi IV sektora
przewaga koncentracji
nad dekoncentracją + 0 -- + usługi IV sektora
Fazy urbanizacji - podsumowanie
Fazy
urbanizacji
Fazy urbanizacji - podsumowanie
Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji: skutki gospodarcze
Pozytywne skutki urbanizacji Negatywne skutki urbanizacji
liczne i zróżnicowane miejsca pracy
możliwość uzyskania wyższych zarobków niż na wsi
większa liczba wykwalifikowanych pracowników sprzyja inwestycjom rozwój infrastruktury technicznej (połączenia telekomunikacyjne, wodociągi, kanalizacja, gazociągi, drogi, metro itp.)
możliwość dotarcia przedsiębiorców do większego rynku zbytu
trudności w znalezieniu zatrudnienia z powodu dużej konkurencji, a także większych wymagań pracodawców
większe koszty związane z poruszaniem się po dużym mieście (czas spędzony w korkach ulicznych, wyższe ceny paliwa i większe jego zużycie, opłaty za parkingi i korzystanie z komunikacji miejskiej) wyższe koszty utrzymania (np. zakup lub wynajem mieszkania)
Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji: skutki ekologiczne
Pozytywne skutki urbanizacji Negatywne skutki urbanizacji
większa świadomość ekologiczna mieszkańców (segregacja śmieci, recykling, oczyszczalnie, kanalizacja)
rozwój transportu zbiorowego umożliwiający ograniczenie emisji spalin
wzrost zanieczyszczenia środowiska (zwiększenie emisji pyłów, gazów, ścieków kanalizacyjnych i hałasu)
specyficzny mikroklimat tzw. miejskiej wyspy ciepła (duże obszary pokryte asfaltem czy smog wpływają na podwyższenie temperatury powietrza)
Plakat ekologiczny: pt. „Czyste powietrze to nasze życie”
Autorzy plakatu:
Mateusz Kujda, Miłosz Lasota
(XXIV LO im. C. K. Norwida)
Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji: skutki przestrzenne
Pozytywne skutki urbanizacji Negatywne skutki urbanizacji
powstawanie zabudowy o wysokich walorach architektonicznych tworzenie parków i obszarów zadbanej zieleni miejskiej (architektura i przestrzeń miejska)
gęsta zabudowa zmniejszająca komfort życia (np. zacienienie mieszkań na niskich kondygnacjach)
powstawanie chaotycznej, prowizorycznej zabudowy w dzielnicach nędzy, nazywanych m.in. slumsami i fawelami
Nowojorski Central Park stanowi oazę zieleni wśród nowoczesnej zabudowy Manhattanu.
Zajmuje powierzchnię niemal 350 ha.
Warszawa – przykładowe blokowiska z socjalistyczną zabudową o niskim standardzie.
Pozytywne i negatywne skutki urbanizacji: skutki społeczne
Pozytywne skutki urbanizacji Negatywne skutki urbanizacji
funkcjonowanie licznych instytucji kulturalnych (teatrów, kin, galerii, muzeów)
ułatwiony dostęp do wielu różnego rodzaju usług (m.in. medycznych, edukacyjnych)
rozwój kultury, tolerancji (zróżnicowanie narodowościowe i religijne mieszkańców miast sprzyja przenikaniu się kultur oraz otwartości m.in. na odmienne zwyczaje)
nasilanie się konfliktów na tle etnicznym, religijnym i kulturowym wzrost przestępczości, a także nasilanie się zjawisk patologicznych, np. narkomanii
częstsze występowanie chorób cywilizacyjnych (niezdrowy tryb życia) i epidemii (nadmierna koncentracja ludności na niektórych obszarach)
długie i męczące dojazdy do pracy (korki, zatłoczone pojazdy komunikacji miejskiej)
Z licznych teatrów, kin i kawiarni znajdujących się na ulicy Broadway masowo korzystają zarówno turyści,
jak i mieszkańcy Nowego Jorku.
Z niektórych stacji tokijskiego metra każdego dnia korzysta nawet milion pasażerów. Dlatego w godzinach szczytu
trudno zmieścić się do wagonu.
Skutki urbanizacji – „za” i „przeciw” urbanizacji (podsumowanie)
POZYTYWNE NEGATYWNE
rozwinięta infrastruktura techniczna
ułatwiony dostęp do dóbr kultury, służby zdrowia, szkół, wyższych uczelni
powszechniejszy dostęp do informacji i nowoczesnych technologii
większe możliwość rozwijania zainteresowań większy komfort życia
łatwy dostęp do komunikacji większy rynek pracy
duży rynek zbytu
większy wybór towarów w sklepach
problemy komunikacyjne:
zbytnie zagęszczenie ruchu, „korki”
problemy z wodą i z odprowadzaniem dużej ilości ścieków problemy z gromadzeniem i utylizacją śmieci,
wzrost powierzchni śmietnisk zwiększenie hałasu
rozpowszechnianie się chorób cywilizacyjnych wysokie ceny nieruchomości
wzrost liczby bezdomnych
zmniejszenie powierzchni gruntów zielonych pogłębianie się różnic cywilizacyjnych
dzielnice nędzy i bogactwa wzrost przestępczości i patologii
anonimowość przyczyniająca się do znieczulicy społecznej zmiana modelu rodziny
rozpad więzi rodzinnych
spadek poczucia bezpieczeństwa
Megamiasta
➢
Megamiasta – są wielkimi powierzchniowo i ludnościowo (liczącymi po kilkanaście milionów osób) jednostkami osadniczymi.
➢ Ich powstanie jest głównie wiązane ze skutkami tzw. eksplozji miast, wynikającego z nieustannego i bardzo intensywnego, niekontrolowanego, trudnego do obliczenia (dla większości miast z krajów słabo rozwiniętych dysponujemy jedynie danymi szacunkowymi) napływu ludności z terenów wiejskich lub pochodzących z małych miast, związanego z bardzo wysokim przyrostem naturalnym.
➢ Większość megamiast pojawiła się na świecie w ciągu stosunkowo krótkiego okresu przypadającego na okres II połowy XX wieku.
Tokio – megamiasto liczące ponad 13 mln ludności (wraz z całym zespołem miejskim – liczy ponad 37 mln)
Wzrost ludności w miastach w latach 1950 – 2050 na świecie
Wielkie miasta świata - Afryka
Algier: 2559
Luanda: 5288 Kinszasa: 11587
Kair: 18419
Nairobi: 3138 Lagos: 12614
Johannesburg: 7861 Chartum: 5000
Kapsztad: 3431 Abidżan: 4708
Addis Abeba: 3195
miasto: ludność zespół miejski: ludność
Wielkie miasta świata – Ameryka Południowa
Bogota: 7760
Buenos Aires: 13479 3044
Belo Horizonte: 5415 2479 Rio de Janeiro: 11872 6430 Sao Paulo: 19684 11822
Santiago: 6472 311 Lima: 10524 7606
Caracas: 2985 2104
miasto: ludność zespół miejski: ludność
Wielkie miasta świata – Ameryka Północna
Hawana: 2117
Filadelfia-Camden-Wilmington: 6035 Filadelfia: 1553 Toronto: 4960
2615 Chicago-Naperville-Joliet: 9537 Chicago: 2719
Atlanta-SandySprings-Marietta: 5523 Atlanta: 448 Dallas-Fort Worth-Arlington: 6811 Dallas: 1258
Houston-Sugar Land-Baytown: 6313 Houston: 2196
Nowy Jork-Northern New Jersey-Long Island: 19950 Nowy Jork: 8406
San Francisco-Oakland-Fremont: 4516 San Francisco: 837 Los Angeles-Long Beach-Santa Ana: 13131 Los Angeles: 3884
Miami-Fort Lauderdale-Miami Beach: 5828 Miami: 418
Meksyk: 21015 8894 Guadalajara: 4677 1498 miasto: ludność
zespół miejski: ludność
Wielkie miasta świata – Europa
Mińsk: 1922 Londyn: 8417
Berlin: 3375
Paryż: 10764 2250
Madryt: 6087 3207
Ateny: 3158 656
Warszawa: 1724
Lizbona: 2822 548
Moskwa: 11972 Sankt Petersburg: 5132
Bukareszt: 1883 Budapeszt: 2559 1736 Wiedeń: 2014 1741
Praga: 1243
Belgrad: 1664 1168
Kijów: 2870
Rzym: 2866
miasto: ludność zespół miejski: ludność
Wielkie miasta świata – Azja
Szanghaj: 14323 Pekin: 13163
Hongkong: 7188
Dżakarta: 9608 Chongqing: 33584
6264
Tokio: 13300 (Tokio-Jokohama- Kawasaki-Chiba: 37200) Tokio: 8592
Jokohama: 3819
Dhaka: 1454311086 Bombaj: 18394 12478
Wuhan: 8221 6842 Ankara: 5045 4474
Seul: 10388
Bangkok: 8305 5674 Kanton: 9702
Manila: 11953 1652 Tiencin: 10040 2770
Bagdad: 6150
Kalkuta: 14058
4487 Rangun: 5210 Kabul: 3414
Rijad: 5188
Baku: 2182
Chengdu: 11880 6317
Harbin: 9952 4596
Delhi: 16350
11008 Teheran: 8154
Karaczi: 13210
Singapur: 5470 Stambuł: 13820
miasto: ludność zespół miejski: ludność
Wielkie miasta świata – Australia i Oceania
Melbourne: 4440 Sydney: 4840
miasto: ludność zespół miejski: ludność
Brisbane: 2274 Perth: 2021
Adelajda: 1304
Układy funkcjonalne miast – typy zespołów miejskich
➢
Proces urbanizacji prowadzi do przestrzennego i funkcjonalnego rozwoju miasta.
➢ Przejawia się on także wzrostem liczby ludności miejskiej.
➢ Wpływ na to mają głównie migracje ludności z obszarów wiejskich, przede wszystkim w poszukiwaniu pracy.
➢ Ekspansja przestrzenna miast leżących blisko siebie powoduje, że sieć łączących je powiązań nieustannie się rozbudowuje i zagęszcza.
➢ W ten sposób powstają i następnie prężnie się rozrastają zespoły miejskie.
➢ Elementem spajającym poszczególne miasta jest nie tylko infrastruktura techniczna (np. sieć komunikacyjna czy wodno- kanalizacyjna), lecz także ludność, która przemieszcza się pomiędzy nimi podczas codziennych dojazdów do szkół i miejsc pracy.
➢
Ze względu na różnice w układzie przestrzennym wyróżnia się trzy główne typy zespołów miejskich:
➢ aglomerację monocentryczną,
➢ aglomerację policentryczną (konurbację),
➢ megalopolis.
a. Aglomeracja monocentryczna
➢
Posiada ona:
➢ jeden obszar centralny, o dominującej koncentracji ludności i funkcji społeczno-gospodarczych;
➢ niejednokrotnie kilka pierścieni zewnętrznych podporządkowanych centrum,
➢ w jego skład wchodzą tzw. miasta satelickie.
➢
W aglomeracji tego typu gęstość zaludnienia oraz intensywność życia społeczno-
-gospodarczego wyraźnie maleją w miarę oddalania się od centrum
➢ Przykłady tego typu zespołów to aglomeracje:
➢ Paryża, Londynu, Berlina i Warszawy.
Przykład aglomeracji monocentrycznej – AGLOMERACJA WARSZAWSKA
b. Aglomeracja policentryczna (konurbacja)
➢
Składa się ona z wielu równorzędnych pod względem potencjału demograficznego i gospodarczego obszarów centralnych, które podporządkowały sobie różnej wielkości ośrodki satelitarne.
➢ Nie ma tu tzw. „ośrodka dominującego”.
➢ Funkcje miast uzupełniają się dzięki dobrze rozwiniętej infrastrukturze komunikacyjnej.
➢ Konurbacje ukształtowały się w wyniku koncentracji przemysłu i ludności, głównie na obszarach wydobycia surowców mineralnych;
➢ niekiedy tworzą się z połączenia miast portowych lub blisko położonych ośrodków przemysłu przetwórczego i usług:
➢ Przykłady tego typu zespołów to:
➢ Trójmiasto, GOP,
➢ Zagłębie Ruhry,
➢ Zagłębie Uralskie,
➢ Zagłębie Donieckie.
Przykład aglomeracji policentrycznej - GOP
c. Megalopolis
➢
W miarę postępujących zmian struktury ekonomicznej, wyrażających się w modernizacji i automatyzacji przemysłu oraz we wzroście znaczenia usług trzeciego, a następnie czwartego sektora oraz w wyniku podnoszenia się stopy życiowej ludności oraz szybkiego rozwoju systemów komunikacji indywidualnej i masowej, aglomeracje rozrastają się przestrzennie tworząc UKŁADY METROPOLITALNE.
➢ Procesy integracyjne zachodzące w tych układach prowadzą z czasem do powstania nowych jakościowo struktur, które nazwano MEGALOPOLIS.
➢ MEGALOPOLIS powstaje w wyniku łączenia się peryferyjnych stref zabudowy jednorodzinnej i związanych z nią usług rozwijających się wokół poszczególnych metropolii i dużych miast.
Przykłady układów metropolitalnych, w tym typu megalopolis w Stanach Zjednoczonych
Przykład megalopolis: Bosnywash (megalopolis pn.-wsch. Wybrzeża USA
➢
Megalopolis Boston-Waszyngton (Bosnywash Megalopolis):
➢ Rozciąga się między wschodnim wybrzeżem Oceanu Atlantyckiego a przedgórzem Appalachów:
➢ obejmuje Boston, Albany, Hartford, Newark, Nowy Jork, Filadelfię, Baltimore i Waszyngton oraz wiele mniej szych ośrodków miejskich.
➢ Jest to największy na świecie zespół:
➢ zajmuje pas o długości ok. 850 km i szerokości 80-200 km
➢ tj. obszar o powierzchni ponad 100 tys. km2;
➢ koncentruje ok. 45 mln ludności.
Megalopolis Boston-Waszyngton Nowy Jork – „serce” megalopolis
(Most Brukliński)
Rozwój terytorialny megalopolis Bosnywah
Przykład megalopolis: megalopolis Wielkich Jezior (ChiPitts) w USA i Kanadzie
➢
Megalopolis Wielkich Jezior (ChiPitts) w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.
➢ Główne miasta: Milwaukee - Chicago, Gary, South Bend, Grand Rapids, Flint, Detroit, Toledo, Cleveland, Buffalo, Hamilton i Toronto.
➢ Zespół ten - rozrasta się bardzo intensywnie w dalszym ciągu.
➢ Integruje się coraz silniej z obszarem zurbanizowanym Indianapolis – Cincinnati – Dayton – Columbus – Wheeling – Pittsburgh oraz z Megalopolis Boston – Waszyngton;
➢ Megalopolis to skupia ponad 35 mln osób.
Megalopolis Wielkich Jezior
Chicago
Przykład megalopolis: megalopolis Sansan w USA
➢
Sansan Megalopolis
➢ Integrujące się układy metropolitalne:
➢ San Francisco (San Francisco – San Jose – Santa Cruz – Oakland – Berkeley – Sacramento);
➢ Los Angeles (Los Angeles – Long Beach – San Bernardino – Santa Barbara – San Diego).
Najważniejsze miasta w megalopolis SanSan i ich liczba ludności:
San Francisco (pop.739,426) Oakland (pop.401,392) San Jose (pop.928,821) Sacramento (pop.407,018) Stockton (pop.279,800) Modesto (pop.206,300) Salinas (pop.151,060) Fresno (pop.464,727) Bakersfield (pop.247,057)
Visalia (pop.107,555) Santa Barbara (pop.92,325) Oxnard (pop.203,412) Pasadena (pop.133,936) San Bernardino (pop.185,401) Los Angeles (pop.3,694,820) Riverside (pop. 288,384) Anaheim (pop.328,014) Long Beach (pop.461,522) Santa Ana (pop.337,977) Irvine (pop.152,048) San Diego (pop.1,223,400) Chula Vista (pop.173,556)
Przykład megalopolis: Nippon w Japonii
➢
Nippon Megalopolis, w którego skład wchodzą układy metropolitalne:
➢ Keihin (Tokio – Jokohama – Chiba – Kawasaki);
➢ Hansin (Osaka – Kioto – Kobe);
➢ Chukyo (Nagoja – Seto – Toyota).
➢ Rozciąga się wzdłuż południowo – wschodnich wybrzeży wyspy Honsiu:
➢ zajmuje pas o długości ponad 1000 km,
➢ obszar o powierzchni ponad 42 tys. km2;
➢ koncentruje ok. 80 mln ludności.
➢ Wszystkie miasta w tym megalopolis są powiązane nowoczesnym systemem komunikacyjnym (m.in. szybka kolej).
Tokio Megalopolis Nippon
Przykład megalopolis: megalopolis w krajach Beneluxu (oraz dalej…)
➢
Megalopolis w krajach Beneluxu, które tworzą:
➢ Bruksela, Antwerpia, Breda, Eindhoven, Rotterdam, Haga, Utrecht i Amsterdam.
➢ Silnie integruje się z Zagłębiem Ruhry, Lille, Paryżem i Londynem.
Tworzące się megalopolis w krajach Beneluxu (oraz dalej…)
Powtórzenie – porównanie typów zespołów miejskich
Oblicza urbanizacji w Polsce
➢
W polskich miastach na początku 2012 r. żyło 23 385,8 tys. osób.
➢ Stanowiło to 60,7% mieszkańców kraju.
➢ Najbardziej zurbanizowane było województwo śląskie, w którym ludność miejska stanowiła aż 77,7% ogółu mieszkańców:
➢ w 2010 stanowiła 78,3% ogółu mieszkańców.
➢ Wysokim wskaźnikiem urbanizacji odznaczały się również województwa:
➢ dolnośląskie – 69,8% ogółu mieszkańców (wobec 70,3 w 2010r.),
➢ zachodniopomorskie – 68,8% ogółu mieszkańców (wobec 68,7 w 2010r.),
➢ pomorskie – 65,6% ogółu mieszkańców,
➢ mazowieckie – 64,2% ogółu mieszkańców.
➢ W kilku województwach ludność miejska stanowiła mniej niż połowę mieszkańców:
➢ małopolskim – 49,1% ogółu mieszkańców,
➢ lubelskim – 46,5% ogółu mieszkańców,
➢ świętokrzyskim – 45,0% ogółu mieszkańców,
➢ podkarpackim – 41,4% ogółu mieszkańców.
➢ Obecnie w naszym kraju obserwuje się zahamowanie przyrostu ludności miejskiej, a urbanizacja wkracza w kolejne fazy.
Materiały pomocnicze do nauki
Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych)
Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: kontakt@geografia24.eu
WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -
