Sobota-Niedziela, 4-5 maja 1935 - Nr. 104 - Cena 15 gr
(Pismo wychodzi w dniu datowania)
12 stron
Rok VII
HDA7 UivnAUlUlfTUfA DZIEŃ BYDGOSKI ■ DZIEŃ GRUDZIĄDZKI - GAZETA GDAŃSKA - GAZETA MORSKA UKAZ WTUAWNIlIWA: DZ9EŃ TCZEWSKI - DZIEŃ KUJAWSKI • GAZETA MOGILEŃSKA , - : - : — : — : -
Redakcja I Administracja ■ ToriiA, ul. Bydgoska 56. — Telefony redakcyjnei 10-91 ogólny (czynny w dzleft i w nocy), 10-92 sekretarz redakcji 10-93 redaktor naczelny. Telefony administracyjne i 10-94 biuro administracji, 10-95 kierownik administracji, 1T-48 filja miejska administracji-
■ Filja Administracji a Królowej Jadwigi nr. 12/14, wejózle od ul. Małe Garbaty nr. 2. — Konto czekowe P. K. O. 150-315. |
Uroczyste obchody 3 Maja
Dzień 3 Maja obchodzono w całym kra
ju, a więc i w naszej Dzielnicy, w sposob wysoce uroczysty. Obchody te nabrały w tym roku tern większego wyrazu, że tra dycyjne uczczenie wiekopomnego czynu o- bywatelskiego — Konstytucji 3 Maja, zbie
gło się obecnie z drugim niezwykle donio
słym aktem — wprowadzeniem w życie no
wej Konstytucji kwietniowej.
Poniżej podajemy krótkie relacje z ob
chodów 3-majowych w stolicy i na Pomo
rzu.
W WARSZAWIE.
Warszawa, 3. 5. (Pat). W dniu Święta Narodowego 3-go Maja stolica przybrała u- roczysty wygląd. Gmachy państwowe i do
my prywatne zostały udekorowane flaga
mi o barwach narodowych. Rano w kate
drze św. Jana odprawione zostało uroczy
ste nabożeństwo, celebrowane przez J. E. Ks Kardynała Rakowskiego w asyście licznego duchowieństwa. Na nabożeństwo przybył Pan Prezydent Rzeczypospolitej w otocze
niu Domu Cywilnego i Wojskowego, obecni byli również członkowie rządu in corpore z premjerem Walerym Sławkiem, marszał
kiem Sejmu i Senatu, Korpus dyplomaty
czny z .1 E. Ks. Nuncjuszem Apostolskim Marmaggim na czele, prezes Najwyższej Iz
by Kontroli gen. Krzemieński, wicemarszał
kowie Sejmu i Senatu, pierwszy prezes Naj
wyższego Trybunału Administracyjnego dr.
Hełczyński, podsekretarze stanu, generali- cja, posłowie i senatorowie, attaches woj
skowi państw obcych, przedstawiciele władz administracyjnych, przedstawiciele władz samorządowych itd.
Świątynię wypełniły tłumy publiczności.
Po nabożeństwie odśpiewano hymn ..Boże coś Polskę“. Z okazji dzisiejszeg > Święta Narodowego zostały również odprawione u- roczyste nabożeństwa w świątyniach in
nych wyznań.
W TORUNIU
Przebieg obchodu święta narodowego 3 Maja w Toruniu był bardzo poważny.
W dniu 2 maja. Już w czwartek od godz.
14 zaczęto dekorować miasto. Na gmachach publicznych i domach prywatnych wywie
szono chorągwie o barwach państwowych.
Wiele budynków przyozdobiono zielenią i portretami Prezydenta Rzplitej i Marszalka Piłsudskiego. Wyróżniało się estetyczne u- dekorowane festonami z zieleni, flagami i portretami gmachu poczty w Rynku Staro
miejskim pięknie odbijając od poważnych omszałych murów ciemnego ratusza.
Na szybach prawie wszystkich okien w mieście naklejano nalepki TCL. „Dar Na
rodowy 3 Maja'. Wieczorem niektóre gma
chy były iluminowane. Między godz. 17 a 18,30 na Starym i Nowym Rynku koncerto
wały orkiestry 63 pp. i 8 baonu saperów.
W dniu 3 maja. W piątek o godz. 6 na wieży ratusza odegrano pobudkę i hejnał.
O godz 10,15 w kościele Najśw. M. P. ks.
proboszcz dr. Jank w asyście ks. prof. Głów- czewskiego i ks. Mikowskiego odprawił uro
czystą mszę św'., w czasie której ks. Grze- chowski wygłosił podniosłe, a pełne donio
słych przesłanek kazanie. Szereg pieśni ko
ścielnych wykonał chór im. św. Cecylji przy parafji Najśw. M. P., orkiestra zaś KPW pod batutą p. Wiśniewskiego odegrała arty
stycznie szereg utworów religijnych.
Na mszy św. obecni byli niemal in gre mio przedstawiciele władz wojskowych i cywilnych z p. wicewojewodą pomorskim
Mieczysławem Starzyńskim na czele, delega cje wszystkich toruńskich organizacyj i sto
warzyszeń z pocztami sztandarowemi i ty
siące wiernych, tak, że świątynia była prze
pełniona.
O godz. 16,30 na placu św. Katarzyny ze
brały się delegacje wszystkich organizacyj, stowarzyszeń, cechów z pocztami sztanda
rowemi i orkiestrami 63 pp., Kolejowego Przysposobienia Wojskowego i Pocztowego Przysposobienia Wojskowego. Punktualnie o godz. 17 utworzono pochód, który przema
szerował zwykłą drogą na plac Teatralny.
W pochodzie niesiono 11 transparentów' z cy
tatami z nowej Konstytucji, i hasłami, pro- pagującemi Pożyczkę Inwestycyjną.
Wspaniała manifestacja KPW odbyła się na placu Teatralnym.
Zebrane delegacje wzięły udział w aka- demji, zorganizowanej przed gmachem Dy
rekcji Kolei Państw, przez Kol. Przysposobię nie Wojskowe.
Celem jej było uczczenie Konstytucji 3 Maja i nowej Konstytucji oraz propaganda Pożyczki Inwestycyjnej. Akademję rozpo
czął chór KPW. pod kierownictwem prof.
Wieczorka poczem udział wzięły zespół kur
su telegraficznego przy Dyrekcji Kolei i orkiestra KPW z Bydgoszczy pod batutą kap. Maks. Szulca. Piękne przemówienie o 3-majowej i nowej Konstytucji wygłosił kie
rownik sekretariatu wiceprezesa Dyrekcji Kolei, p. Janusz Strzelecki.
Na zakończenie wiceprezes Dyrekcji Ko
ku p. inż. Getler Girtler wezwał wszystkich do propagowania Pożyczki Inwestycyjnej, przedstawiając jej znaczenie dla Państwa.
W GRUDZIĄDZU
Uroczystości 3 Maja obchodzono w Gru
dziądzu jak corocznie bardzo okazale. W
΃PE SATSfti
Pan Prezydent LP.przyiedzie do Bydgoszczy
na zjazd Stów. Elektryków Polskich W czwartek, dnia 2 maja 1935 r., p.
Prezydent Rzeczypospolitej przyjął na Zamku Warszawskim delegację, która zaprosiła p. Prezydenta na Zjazd i Wy
stawę Elektryków Polskich w Bydgosz
czy w dniu 30 maja 1935 r. Delegację tworzyli pp. prezes Stowarzyszenia Elek
tryków Polskich inż. Obrąpalski, wice- |
Przychylna decyzja Senatu gdańskiego
w tprauiie subskrypcji 3 proc. Pożyczki Inwestycyjnej w W. Mieście
Dnia 2 bm. prezydent Senatu W. M.
Gdańska Greiser zakomunikował p. Kc- misarzowi Generalnemu R. P. w Gdań
sku Ministrowi K. Papee, iż Senat W.
Miasta po rozpatrzeniu sprawy nie pod-
Do P. T. Czytelników!
Numer dzisiejszy (na sobotę—niedzielę), jako ukazujący się w dniu poświątecznym, zmuszeni byliśmy z powodu trudności technicznych wydać w zmniejszonej objętości.
Cotygodniowe dodatki nasze „GŁOS LITERACK0-NAUK0WY“ I „TYDZIEŃ W RADJ0“, ukazujące się stale w numerach na sobotę—niedrfoTę, zmuszeni je
steśmy w związku z tern odłożyć do wtorku 7 b. m.
Z tego też względu przesuwamy do następnej niedzieli sta
ły nasz dział rozrywek umysłowych p. t. „POMYŚL I ZASTANÓW SIP“„
przeddzień tj. dnia 2 maja odbyła się o godz.
10 akademja dla szkół powszechnych, zaś o godz. 16 dla szkół średnich w teatrze miej
skim.
W dniu wczorajszym w kościele farnym odbyło się uroczyste nabożeństwo, na które przybyli przestawiciele władz, urzędów, de
legacje wojskowe itd. W godz. popołudnio
wych odbyła się akademja pocztowego PW.
w teatrze miejskim, zaś wieczorem uroczy
ste przedstawienie poprzedzone przemówie
niem prof. Piwowarczyka. W związku z uro
czystościami miasto było obficie udekoro
wane.
W GDYNI
Święto Konstytucji 3 Maja rozpoczęło się w Gdyni uroczystym capstrzykiem wieczor
nym, w którym wzięły udział organizacje przysposobienia wojskowego ze „Strzelcem"
na czele oraz rezerwiści. Oddziały przema
szerowały przy dźwiękach orkiestry strzele
ckiej z pochodniami przez miasto, poczem Komisarz Rządu przyjął raport od dowódcy całości, _ą orkiestra odegrała hymn naro
dowy.
Poranek 3 maja zastał całą Gdynię ude
korowaną, jak nigdy przedtem. Biało-czer
wone barwy spowiły całe miasto, łopocące chorągwiami, powiewające girlandami zie
leni. IJ stóp Kamiennej Góry zebrały się od
działy marynarki i wojsk wybrzeża, niezli
czone zastępy młodzieży w oddziałach PW., olbrzymie barwne grupy organizacyj i sto
warzyszeń.
Uroczystą mszę św. przed ołtarzem poło
wy m odprawił ks. dziekan Turzyński przy śpiewie chóru „Symfonja" i przy udziale wyróżniającej się swoją koncertową grą, or
kiestry Przysposobienia Wojskowego. Po mszy świętej przemówienie wygłosił dyrek
tor Gimnazjum Orłowskiego dr. Zegarski.
prezes b. minister Kühn, sekretarz inż.
Podoski oraz prezydent m. Bydgoszczy Leon Barciszewski.
P. Prezydent Rzeczypospolitej przy- rzekł łaskawie delegacji, że o ile czynno
ści urzędowe mu nie przeszkodzą, bardzo chętnie do Bydgoszczy przybędzie.
nosi zastrzeżeń przeciwko akcji sub
skrypcyjnej na terenie W. M. Gdańska, dotyczącej polskiej 3°/« Premjowej Po
życzki Inwestycyjnej.
O godz. 12,30 na ulicy 10 Lutego przed trybuną, na której zajęli miejsca Komisarz Rządu mgr. Sokół, zastępca d-cy floty d-ca obrony wybrzeża kmdr. dypl. Frankowski, ks dziekan Turzyński, dyr. Urzędu Mor
skiego inż. Łęgowski i inni przedstawiciele władz, odbyła się wspaniała defilada.
Defilada była niejako rewją sił obron
nych wybrzeża morskiego. Po oddziałach marynarki wojennej, po baterjach artylerji przeciwlotniczej, długo ciężkim masywnym sznurem ciągnęły olbrzymie machiny kom
pan ji reflektorów, poczem następowały kar
ne szeregi organizacyj PW. i b. wojskowych.
Dzielną postawą żołnierską wyróżniały się liczne oddziały „Strzelca“ wysuwającego się ostatnio na czoło wszystkich organiza
cyj PW. na wybrzeżu. Świetnie prezentowali się rezerwiści, doskonale umundurowani, defilujący w wielkich jednolitych kompan- jach. Za niemi nieprzerwanym szeregiem szły jak żołnierze wymusztrowane czwórki oddziałów Przysposobienia Wojskowego Ko
biet, Orlęta, Harcerze.
Defilada trwała przeszło godzinę, dając wyraz temu, że Gdynia nie śpi i, że na stra
ży jej obok dzielnych wojsk przeciwlotni
czych, obok marynarki wojennej, stoi całe społeczeństwo, gotowe w każdej chwili sta
nąć w obronie skrawka wybrzeża polskiego starej ziemi kaszubskiej, na którą zwrócone są dzisiaj oczy całej Polski.
W GDAŃSKU
3 Maj! Wszystkiemi ulicami zdążają tłu
my Polonji gdańskiej do kościoła św. Stani
sława we Wrzeszczu na nabożeństwo, od którego rozpoczynają się uroczystości świę
ta narodowego. Kościół nie może pomieścić wszystkich przybyłych. Na wszystkich twa
rzach widoczny jest wyraz radosnej powagi i skupienia.
Wnętrze kościoła przybrane barwami i emblematami narodowemi, przedstawia nad zwyczaj uroczysty wygląd.
Wkoło wielkiego ołtarza stoją poczty sztandarowe organizacyj polskich. Przed wielkim ołtarzem zasiedli na honorowych miejscach Komisarz Generalny RP. minister dr. Kazimierz Papee, Wysoki Komisarz Ligi Narodów p. Lester, przedstawiciel Senatu senator Wierciński-Keiser oraz prezes Rady Portu Nederbragt.
W prezbiterjum po stronie prawej zajmu
je miejsce cały korpus dyplomatyczny w Gdańsku, po lewej wyżsi urzędnicy Komi- sarjatu R. P. i czołowi przedstawiciele spo
łeczeństwa polskiego.
Po przybyciu pana ministra, który prze
chodzi szpalerem utworzonym przez praco
wników kolejowych ks Komorowski cele
bruje uroczystą mszę świętą z asystą.
Pienia kościelne wykonywał chór im. św.
Cecylji przy kościele polskim we Wrzeszczu pod batutą p. Tylewskiego.
Utwory solowe odśpiewała pani Szlemiń- ska, artystka opery warszawskiej oraz ode
grał na wiolonczeli dyr. Wiłkomirski.
Z okazji polskiego święta narodowego 3 Maja udekorowano poszczególne gmachy w w Gdańsku jak główny dworzec kolejowy, b. dyrekcji kolejowej. Banku Brytyjsko-Pol- skiego i inne zielenią i chorągwiami.
Ludność polska na całym terenie Wolne
go Miasta wywiesiła bardzo licznie chorą
gwie o barwach narodowych.
HYGIENISTKI PRZYRODOLECZNICZE
„Pierwsza w Polsce Dwuletnie Kursy Przy
rodolecznicze dla pomocniczego personehi lekarskiego“ kształcą dyplomowane higie
nistki dla Uzdrowisk, Sanatorji, Ubezpieczalni, Lecznic, Szpitali i t. d.
Szczegółowo informuje Sekretarjat Szopena 16
Warszawa. 2935
2 SOBOTA, NIEDZIELA, DNIA 4—5 MAJA 1935 R.
Po dewaluacji guldena w Gdańsku
Gra w otwarte karty
„Dewaluacyjne" posiedzenie Sejmu gdańskiego
Dnia 2 maja po południu odbyło się zydent Senatu Greiser
trzecie posiedzenie Sejmu gdańskiego, przed Sejmem decyzję Senatu w spra- zwołane przez marszałka Sejmu na żą- wie dewaluacji guldena,
danie Senatu. Na posiedzeniu tern, pre-
umotywował
Mowa prezydenta Greisera
Gdy w roku 1920 W. M. Gdańsk ukon
stytuowano zostało jako samodzielny twór państwowy i według woli twórców Wersal
skiego Traktatu Pokojowego uzyskało au- tonomję — mówił prezydent Greiser — au- tonomja ta została przez narzucone umowy z góry ścieśniona. Polityczny wygląd W. M.
Gdańska nakreślony został przez rozmaite czynniki, na które rząd i ludność gdańska częściowo wogóle, a częściowo drobny tyl
ko wpływ wywierały. Wolne Miasto nie u- zyskało suwerenności komunikacyjnej, naj
główniejszej gospodarczej zasady każdej au- tonomji, jak również samodzielnego kiero
wnictwa sprawami portowemi. Przedewszy
stkiem zaś odebrano Gdańskowi przez przy
musowe włączenie do polskiego terenu cel
nego możliwość uprawiania samodzielnej polityki gospodarczej. Chociaż Gdańsk uzy
skiwał w ubiegłych latach przez udział w dochodach celnych w wysokości około 7 proc, przeciętnie około 15 do 20 milj. gul
denów rocznie, to obecnie klucz podziału dochodów celny ca liio ma dla budżetu gdań skiego takiego poważnego- znaczenia, ponie
waż skutkiem nadzwyczaj silnego obniże
nia się obrotów gospodarczych Polski z za
granicą, dochód z polskich ceł i temsamem także udział w nim Gdańska — znacznie się obniżył.
Gdy w końcu 1923 r. Gdańsk uratował się z inflacji przez wprowadzenie własnej waluty, spodziewano się wówczas, że tern samem rozpocznie się na długi okres świe
tny rozwój dla Gdańska. W nadziei tej za
wiedziona została gospodarka Gdańska w roku 1925 przez spadek złotego. Gospodarka gdańska, która wówczas przez duże kre
dyty i pretensje towarowe wobec Polski ściślej złączona była z jej życiem gospodar- czem jak dzisiaj, poniosła przez spadek zło
tego, którego kres położono dopiero w ro
ku 1926, ogromne straty, które wynosiły około 30 milj. guldenów.
Jeżeli mimo tego w następnych latach zauważyć się dało pewne ożywienie gdań
skiego życia gospodarczego, to było to tyl
ko ożywienie pozorne, wywołane przez za
ciągnięcie trech wielkich pożyczek zewnę
trznych wartości przeszło 100 milj. gulde
nów gdańskich. Były to pożyczki zaciągnię
te przez gminę miejską Gdańsk, Monopol Tytoniowy i Radę Portu, a za które odda
no w zastaw wielką część własności miej
skiej. Przez wpływające z tych pożyczek dewizy utrzymana być mogła waluta gdań
ska przez szereg lat z nadzwyczaj wysokiem pokryciem złota.
We wrześniu 1931 roku, gdy związany z guldenem gdańskim angielski funt szterlin- gów tracił na wartości, stanęła gospodar
ka gdańska przed nowym ciężkim proble
mem. Władze gdańskie i Bank Gdański uznały wówczas za stosowne nie osłabiać guldena, lecz odłączyć go od funta szterlin- gów i utrzymać na dotychczasowej bazie złota. Stało się to dlatego, aby już ciężko doświadczony Gdańsk uchronić przed no- wemi wstrząsami gospodarczemi. Jednakże za utrzymanie tej zasady trzeba było pła
cić wysoką cenę we wzrastającem bezrobo
ciu, które objęło 42.000 osób. Nawet wów
czas, gdy po spadku funta szterlingów ob niżono wartość całego szeregu mniejszych i większych walut zagranicznych, trzymał się Gdańsk zasady stabilizacji swojej wa
luty, a między innemi także dlatego, po
nieważ waluta polska ustalona została od roku 1927 r. na nowej bazie złota. Jednako
woż coraz większe gromadziły się trudno
ści, które stanęły Gdańskowi na przeszko
dzie w prowadzeniu walki o byt, gdyż spa
dek tuzinów innych walut na całym świę
cie musiał wreszcie wykazać, że Gdańsk stanowi wyspę walutową, która w walce konkurencyjnej z zagranicznemi rynkami zbytu traci coraz więcej podstaw.
Mimo to, starał się narodowo - socjali
styczny senat utrzymać stabilizację stare
go guldena, przyczem jednak rozwiązać chciał, o ile możności, problemat bezrobocia zapomocą rozmaitych środków. Udało się w przeciągu 1 i pół roku obniżyć liczbę bezro
botnych z 42 tys. ii a 18 tys.
Zdaniem prezydenia Greisera w tej po
lityce gospodarczej popierała Gdańsk jedy
nie Rzesza niemiecka przez odbiór drogo
cennych produktów gdańskich, szczególnie produktów rolnych. Pomoc ta połączona by
ła dla narodu niemieckiego z wielkiemi ofiarami.
Senat byłby, mimo ciężkiego gospodar
czego położenia w kraju i zagranicą, starał się dalej o utrzymanie dotychczasowej gdań skiej waluty, gdyby przeciwnicy ruchu na
rodowo - socjalistycznego nie wykorzystali sposobności przez rozszerzanie nieprawdzi
wych pogłosek i nie przypuścili ataku na Gdański Bank Emisyjny. Stan złota i dewiz Banku Gdańskiego narażony był w ostat
nich tygodniach na najostrzejszą próbę. Se
nat gdański nie pozwolił sobie v.ydrzeć z rąk decyzji i postanowił z dniem 2 maja co
fnąć przeprowadzone we wrześniu 1931 r.
odłączenie się od funta szterlingów oraz
nstallć wartość guldena gdańskiego, przy równoczesnem utrzymaniu stałej bazy zło
ta, na 57,63 proc, dotychczasowej wartości.
Krok ten stanowi gospodarczo środek re
wolucyjny, mający na celu ograniczenie o ile możności importu towarów, jednocześ
nie wzmożenie eksportu. Przedewszystkiem chodzi o popieranie wywozu celem uzyska
nia potrzebnych dewiz. Celem zapobieżenia niepożądanym spekulacjom na rynku wew-
nętrznym, ustanowił Senat komisarza dla | daniem będzie dozorowanie kształtowania nadzoru cen, zniósł zakaz handlu niemiec-
kiemi markami rejestracyjnemi i klauzulę złota na poszczególnych polach. Położenie pracującej ludności nie może doznać po
gorszenia. Jeżeli ludność gdańska pomagać będzie w tern dziele i w zaufaniu do Se natu pozostanie karna, to Senat będzie mógł spełnić swoje zadanie. Kto w tych poważ
nych dniach nie będzie umiał działać z o- gólem społeczeństwa, ten zdradza nietylko interesy gdańskie, lecz również swoje wła
sne.
Wydane w ciągu nocy z 1 na 2 maja z natychmiastową ważnością i ogłoszone dro
gą rozporządzenia ustawy regulują nową sytuację. Władze senackie bezwzględnie wy- ' stępować będą tam, gdzieby korzyć osobista zatriumfować chciała nad korzyścią ogółu.
' Fakt ustanowienia komisarza, którego za-
cen, który to urząd objął senator von Wnuck, świadczy, że naprężenie i przeciw
ności będą bezwzględnie likwidowane.
Gdańsk przechodził w swojej długiej hi- storji niejedne ciężkie dnie i lata. Ale mi
mo wszystkich trudności umiał spełnić swo
ją wielką misję na wschodzie(l) i utrzymać się w walce ze wszystkicmi nieprzyjaznemi elementami.
„Powzięliśmy — kończył prezydent Grei
ser — postanowienia te jako mężowie, któ
rzy gotowi są przyjąć odpowiedzialność za nie przed ludnością i historją. Przekonani jesteśmy, że poważne te decyzje będą dal
szym krokiem na drodze uzdrowienia sto
sunków. Zadaniem naszem jest kroczyć tą drogą. Zamierzamy zadanie to rozwiązać w silnej wierze w nasz niemiecki Gdańsk i wieczne Niemcy“.
Frakcje domagają sią rozwiązania Sejmu i rozpisania nowych wyborów
Po przemówieniu prezydenta Grei
sera rozpoczęła się dyskusja. Pierwszy zabrał głos poseł frakcji socj. demokra
tycznej Wlchmann. Stwierdził on, że Se
nat już od dłuższego czasu nosił się z zamiarem zdewaluowania guldena, gdyż niesposób sobie wyobrazić, ażeby sprawa ta wyłoniła się i zdecydowana została w ciągu ostatnich 24 godzin. Se
nat, zdając sobie dokładnie sprawę z krytycznej sytuacji finansowej W. M.
Gdańska, ukrywał prawdę przed ludno
ścią i najpierw postarał się o przepro
wadzenie wyborów do nowego Sejmu, o- raz uzyskanie od tego Sejmu wotum za
ufania, a dopiero, gdy to się już stało, ujawnił katastrofalny stan finansów W.
Miasta. Dewaluacja guldena uderzy przedewszystkiem w biedniejsze sfery ludności, gdyż nie można sobie wyobra
zić, ażeby nie nastąpiła zwyżka cen.
Zwyżki tej Senat nie potrafi zahamo
wać, wobec czego nadejdzie pogorszenie sytuacji materjalnej pracowników. Nie mając zaufania do tego rodzaju gospo-
domagają się rozwiązania Volkstagu i rozpisania nowych wyborów, w których społeczeństwo będzie się mogło wypo
wiedzieć, co myśli o rządach narodowo- socjalistycznych.
W dalszej dyskusji przeciwko polity
ce gospodarczej Senatu gdańskiego wy
powiedzieli się: poseł Stachnik w imie
niu Centrum, poseł Weise (niem. nar.), poseł Plenikowski (komunista), oraz po
seł Budzyński (Polak).
Ostatni stwierdził, iż chwila obecna dla W. M. Gdańska jest nadzwyczaj po
ważna i nie można jej lekko traktować.
Czy decyzja Senatu wyda korzystne owo ce, tego w tej chwili trudno przewidzieć.
Nie można się spodziewać, ażeby przez dewaluację guldena dochody skarbu gdańskiego wzrosły, natomiast pewne jest, że wzrosnę wydatki, bo wskutek zwyżki cen, jakiej należy się spodziewać, będę musiały być podwyższone pensje i wynagrodzenia za pracę. Nie ulega wąt
pliwości, że jeżeliby Senat zwrócił się obecnie do społeczeństwa o pokwitowa
nie mu gospodarki finansami W. Mia
sta, to napewno tego pokwitowania by nie otrzymał.
Znamienne oświadczenie prezydenta Greisera
Po wyczerpaniu listy mówców, za
brał głos jeszcze raz prezydent Greiser, odpowiadając na pytania i twierdzenia, jakie padły w czasie dyskusji.
„Praca Senatu nie może się ograni
czyć do granic Gdańska — kończył swe drugie przemówienie prezydent Greiser i — lecz musi kroczyć drogą Interesu ca- darki i polityki gospodarczej, socjaliści ! łego narodu niemieckiego, gdyż i tu (w
Gdańsku) chodzi o przyszłość narodu niemieckiego. Członkowie Senatu podej
mując swą decyzję w sprawie dewalu
acji guldena, działali nie jako Gdań
szczanie, lecz jako Niemcy“.
Zamykając posiedzenie marszałek v.
Wnuck zawiadomił Sejm, iż został wy
znaczony przez Senat na stanowisko ko
misarza cen.
Pięć rozporządzeń dewaluacyjnych Senatu gdańskiego
W związku z dewaluacją guldena Senat gdański wydał w dniu 2 maja br. 5 rozpo
rządzeń, z natychmiastową mocą obowiązu
jącą.
Pierwsze rozporządzenie ustala relację guldena do złota w stosunku 1 kg złota rów
ny jest 5.924,44 guld. Poza tern rozporządze
niem tern wycofane zostały z obiegu 25-gui- denowe monety złote. Co do 5 i 2 guldeno
wych monet srebrnych rozporządzenie posta nawia iż monety te nie mogą być wycofane z obiegu przed 30 września 1935 r.
Rozporządzenie drugie ustala, że znajdu
jące się w obiegu noty Banku Gdańskiego muszą mieć najmniej 30 procentowe pokry
cie w zlocie.
Rozporządzenie trzecie dotyczy kwestji zwyżki cen. Mocą tego rozporządzenia zwyż
ka cen artykułów i świadczeń wszelkiego rodzaju została zakazana, o ile ceny te od
noszą się do dostaw i świadczeń dla użytku wewnętrznego Wolnego Miasta. W wyjąt kowych wypadkach konieczności zwyżki de
cydować będzie Urząd Badania Cen. Zezwo
lenie na zwyżkę cen udzielane będzie z re
guły na sprowadzane z zagranicy towary i surowce, jak i na takie artykuły i świadcze
nia, do których używane są artykuły lub su-
dniu 30 kwietnia br., mogą być sprzedawane jedynie po cenie, jaka obowiązywała w dniu 30 kwietnia. Wszelkie przekroczenia karane będą więzieniem lub grzywną do 100.000 guldenów.
Zarządzenie to spowodowane zostało tern, iż w dniu 2 maja br. właściciele niektórych sklepów zamknęli je nie mogąc zorjentować się w sytuacji.
na przeciąg do czwartego, dla spokoju publicz- rowce zagraniczne. Urząd Badania Cen mo
że wydawać cenniki orjentacyjne i maksy
malne na artykuły codziennego użytku. U- rząd ten może badać kalkulację handlową przedsiębiorstw. Utrudnianie tego badania będzie karane karą porządkową do wysoko
ści 1000 guld. Ostatnie paragrafy ustalają kary za niestosowanie się do postanowień rozporządzenia. Winni karani będą więzie
niem i grzywną do 100.000 guld. oraz zam
knięciem przedsiębiorstwa 4 tygodni.
Według rozporządzenia zabezpieczenia porządku i
nogo w związku z dewaluacją guldena, Se
nat gdański może zarządzić czasowe zam
knięcie lub ograniczenie czasu otwarcia skle pów. Nie dotyczy to sklepów z żywnością, restauracyj, aptek, zakładów pogrzebowych i biur podróży. W czasie zarządzonego przez Senat zamknięcia przedsiębiorstwa, pracow
nicy muszą otrzymać normalną; należną im zapłatę. Przekroczenia karane będą więzie
niem i grzywną do 100.000 guld.
Rozporządzenie piąte postanawia, że do
tychczasowe zarządzenia w sprawie ograni
czenia zakupu niemieckich marek rejestra
cyjnych (Registermark) zostają zniesione.
Rozporządzenia dewalu- acyfne zaczęły działać
Zamknięcie w areszcie ochronnym pastora i kupca
Onegdaj zamknięto w areszcie ochronnym pastora ewangelickiej parafji św. Jana w Gdańsku Otona Eichela za
ności przeciw Senatowi, w 1 nacją guldena.
Poza tern zamknięto w nym kupca Mendelsohna,
firmy „Mendelsohn i Tepler“ przy ul. Dłu
giej 67 w Gdańsku, ponieważ żądał od klien
tów zapłaty za zakupione towary w złotych, a gdy temu odmówiono, domagał się podwój nej ceny w guldenach.
podburzanie lud- związku z dewa-
areszcie ochron- współwłaściciela
Nastrój ludności Gdańska
Zarządzenie przeciw zamykaniu sklepów
Społeczeństwo W. M. Gdańska dowiedzia- I wiceprezydent Senatu Huth, senator Beck,
- • • i
lo się o dewaluacji guldena w dniu 2 bm. w godzinach rannych za pomocą rozplakato
wanej po mieście odezwy Senatu. Wiado
mość o dewaluacji guldena wywarła przy
gnębiające wrażenie i konsternację, gdyż ol
brzymia większość mieszkań ów W. M.
Gdańska, opierając się na o władczyniach członków Senatu, nie spodziew ała się, iż fi
nanse W. Miasta znajduj«» się w Łak kryty- cznem położeniu.
W godzinach wieczornych dnia 2 bm. od
były się trzy wiece partji rarodowo-son|all*
stycznej, a mianowicie w Messehalle w Gdańsku, Sporthalle we Wrzeszczu, i w sali domu kuracyjnego w Sopotach. Na wiecach tych przemawiali prezydent Senatu Greix«r,
oraz kierownik partji narodowo-socjalistycz nej A. Forster. Wszyscy mówcy starali się usprawiedliwić konieczność dewaluacji gul
dena, przypisując winę katastrofalnego sta
nu finansów gdańskich... Żydom. Za wstępy na te wiece pobierano opłatę w wysokości guld. 0,50 i 0,20.
W dniu 3 maja na słupach Litwasa roz
lepiono pierwsze zarządzenie Komisarza Cen von Wnucka. Według tego rozporządzenia wszystkie sklepy muszą być otwarte. Znaj
dujące się w sprzedaży artykuły mogą być sprzedawane tylko po cenie z dnia 30 kwiet
nia 1935 r. Na handel hurtowy konieczne jest zezwolenie Komisarza Cen. Znajdujące się w magazynach hurtowni artykuły w
Nowy parytet monetarny guldena gdańskiego
Na zasadzie dewaluacji (Neubewer- tung) guldena gdańskiego, zostały zmie
nione kursy wszystkich dewiz. Parytet zloty (1 kg czystego złota = 5.924,44 gul
deny) wynosi w stosunku do innych usta bilizowanych walut:
100 MR = 212.345 guld. gd.
100 zł = 100 guld. gd.
100 fr. szwajc. — 172 guld. gd.
100 fr. francuskich — 34,923 guld. gd.
100 guld. hol. = 358,31 guld. gd.
100 doŁ — 522,65 guld. gd.
Zwyżka dyskonta Banku Gdańskeco
Bank Gdański podwyższył z ważnością od 2 maja r. b. stopę dyskontową z 4 na 6%
a stopę lombardową z 5 na 7%.
(Dokończenie na stronie 4)
sobota; niedziela, dnia maja ii»» st
Scalenie Dodatku obrotowego '
Dowiadujemy się, że ostatnio Mini- ; sterstwo Skarbu podjęło pracę w kierun
ku wprowadzenia w szerokim zakresie t. zw. scalenia podatku obrotowego, t. j.
przekształcenia go na podatek pośredni, pobierany u wytwórcy danego artykułu.
Świeżo ogłoszone rozporządzenie o sca
leniu podatku od artykułów winnych, o- ctu, drożdży, piwa i t. p. jest pierwszym przejawem tej akcji. W najbliższych miesiącach zostanie wprowadzone w ży
cie scalenie podatku od artykułów pa- pierniczo - piśmienniczych, wyrobów ko- lonjalnych, głównie zagranicznych.
Nadto Ministerstwo Skarbu podjęło studja nad scaleniem podatku od arty
kułów włókienniczych, angażując do te
go specjalistów, którzy już rozpoczęli na miejscu w ośrodkach przemysłu włókien niczego badanie struktury produkcji i sprzedaży wyrobów włókienniczych.
Związek Lekarzy Dentystów
w Państwie PolskiemWTJ^^
Pastę COLGATE
Dlatego przy wyborze pasty do zębów
zwróć uwagę na tę pieczęć
Pasta Colgate pozyskała sobie zaufanie i aprobatę Związku Lekarzy Dentystów w Państwie Polskiem jako środek do pielęg
nowania zębów. Kio pragnie zachować zdrowe, czyste i błysz
czące zęby tej pasty używać powinien. Colgate spełnia podwójne zadanie. Nietylko bowiem czyści dokładnie powierzchnię zębów, lecz wnika również w delikatne szczeliny i szpary między zę
bami. A przyiem koszt tak mały a skutek tak doniosły. Pocóż więc narażać zęby, kupując nieodpowiednie preparaty?
Używaj pasty Colgate dwa razy dziennie.
Odwiedzaj dentystę dwa razy do rokit.
r/iżAAf
OBECNIEi.
duża tuba
Zł.
1.40
rzezZWIĄZEK ÍEKARZY j JłENTYSTÓW/
^Ły~PAWSTWlC
ATBbłlskiem
średniatuba
80
gr.W przededniu prac nad nową ordynacją wyborczą
Konstytucja Kwietniowa w art. 33 i 47 przewiduje nową ordynację wybor- zcą do ciał ustawodawczych Konstytu
cja sama tej sprawy nie przesądza. Wy
znacza Sejmowi i Senatowi ich zadania, ustala ich funkcjonowanie, ale sposób wyborów do tych ciał przekazuje od
dzielnej ustawie.
„Ordynacja wyborcza do Sejmu — opiewa art. 33 nowej Konstytucji — ustali podział Państwa na okręgi wy
borcze, określi liczbę posłów, unormuje postępowanie wyborcze...“
Jako naczelną wskazówkę natomiast tym, którzy będą opracowywali tę ordy
nację wyborczą, daje, że „Sejm składa się z posłów, wybranych w głosowaniu powszechnem, tajnem, równem i bezpo- średniem“, że kadencja Sejmu trwa 5 lat, że wyborca musi mieć ukończonych 24 lat życia, a poseł conajmniej 30.
„Ordynacja wyborcza do Senatu — głosi art. 47 — określi liczbę senatorów oraz sposób ich powoływania, tudzież oznaczy kategorję osób, którym służyć będzie prawo wybierania i wybieralno
ści“.
Zaś jako wskazanie dla przyszłych autorów ordynacji wyborczej nowa Kon
stytucja postanawia, że „Senat składa się z senatorów, powołanych w Y przez Prezydenta Rzplitej, a w % w drodze wy
borów“.
Następstwem więc wejścia w życie nowej Konstytucji musi być opracowa
nie nowego prawa wyborczego. A że ka
dencja obranego w r. 1930 Sejmu i Sena
tu w roku bieżącym kończy się — obo
wiązek stworzenia nowej ordynacji stał się kwestją aktualną, wymagającą osta
tecznego załatwienia już w najbliższym czasie.
Stał się ten obowiązek tembardziej aktualny, iż społeczeństwo nasze już od dawna uświadamia sobie, że nietylko marcowa Konstytucja była hamulcem w rozwoju Państwa i wymagała koniecz
nie reformy, ale również i uchwalona na tle tej Konstytucji ordynacja wyborcza z 28 lipca 1922 wnosiła do naszego życia publicznego zarzewie tych fermentów i waśni, które tak tragiczne rozmiary przybrały na gruncie parlamentarnym przez pierwsze dziesięciolecie wolnej Polski.
To też, jeśli obecnie mamy uniknąć tych błędów i niedomagań, jakie ordy
nacja ta zawierała, trzeba ordynację z lipca 1922 poddać krytycznemu rozpa
trzeniu.
Zanim to jednak uczynimy, musimy przypomnieć w najogólniejszych zary
sach historję powstania prawa wybor
czego u nas, uprzytomnić sobie, skąd się wzięła i z jakiego ducha wyłoniła się ta ordynacja, którą obecnie zamierzamy przereformować w duchu potrzeb Pań
stwa i w duchu tych doświadczeń, jakie poczyniliśmy z koncepcją przedstawi
cielstwa parlamentarnego w wolnej Pol
sce.
Państwo polskie powstało w chwili, gdy proces demokratyzacji prawa wy
borczego — ciągnący się przez całe XIX stulecie i dwa pierwsze dziesiątki lat XX-go wieku — był już ukończony. Nic tedy dziwnego, że od początku prac nad ordynacją wyborczą panowała względna jednomyślność co do oparcia tej ordyna
cji na szerokich podstawach demokra
tycznych.
A więc komisja sejmowo-konstytu- cyjna, powołana w r. 1917 przez Radę Stanu jeszcze podczas okupacji niemiec- ko-austrjackiej, uchwaliła, że ordynacja wyborcza powinna być oparta na zasa
dach 5-przymiotnikowego głosowania.
Nie przyznała to komisja prawa wybor
czego kobietom, a cenzus wieku ustaliła:
dla czynnego prawa wyborczego — 25 lat, dla biernego — 30.
Pierwsza obowiązująca ordynacja wy
borcza z 28 listopada 1918 różni się tern, że przyznaje prawo wyborcze kobietom, zniża granice wieku wyborców do lat 21 i opiera się na systemie list.
Zasady ordynacji z 1918 r. weszły do Konstytucji marcowej z tą jedynie zmia
ną, że cenzus wieku dla biernego prawa wyborczego podniesiony został do lat 25.
Na podstawie wskazań, zawartych w
Rzemiosło a Pożyczka Inwestycyjna
Normy subskrypcyjne
Współpraca i obywatelskie poczucie obo
wiązku, poczucie łączności z poczynaniami narodowemi, nie są obce naszemu miesz
czaństwu, którego trzon stanowi warstwa rzemieślnicza. Wysoko rozwinięty patrjo- tyzm tej warstwy, skupiającej się koło ce
chowych sztandarów, pod któremi niejedno
krotnie, i nietylko za czasów Kilińskiego, walczyło rzemiosło o zachowanie polskości, sprawia, że nie pozostaje ono nigdy w tyle, gdy chodzi o wypełnienie obowiązków oby
watelskich i współudział w rozbudowie go
spodarczej kraju.
Obecnie na korzyść warstwy rzemieślni
czej zapisać należy obywatelskie ustosun
kowanie się do apelu Państwa w sprawie zebrania drogą Pożyczki Inwestycyjnej fun
duszów na cele walki z najdotkliwszą klę
ską społeczną — bezrobociem.
Związek Izb Rzemieślniczych
Popisy dzieci polskich we Francji
<1
VV Touąuet (Północna Francja) podczas 4-ro dniowego «kongresu b. wojskowych fran
cuskich, angielskich, włoskich, belgijskich, rumuńskich, jugosłowiańskich itp. repre
zentowanych przez 1500 delegatów, Fede-racja« P. Z. O. O. we Francji zorganizowała z okazji Święta Młodzieży występy śpiewacze i taneczne 200 dzieci polskich w stro
jach narodowych. Na zdjęciu — uroczysty wymarsz dzieci polskich z magistratu w Touąuet*
gŚ ■ Ć U?: fi. ; > «
T
j < /ï »,w
■ jar * IL. U
«WrNiO SE
fixa Wk
int
marcowej Konstytucji, oparta została obowiązująca obecnie ordynacja wybor
cza z dnia 28 lipca 1922 — i na jej pod
stawie wybrane zostały trzy z rzędu Sej
my i Senaty: w r. 1922, 1928 i 1930.
W ciągu tych trzech kadencyj jednak naszych ciał ustawodawczych ewolucja prawa wyborczego na świecie poszła bar
dzo daleko w kierunkach wręcz krańco
wych. Sowiety, Włochy, Niemcy, Hi- szpanja, Austrja i szereg innych państw zrealizował prawo wyborcze w formach bardzo dalekich od tych, które przyświe
cały twórcom idei parlamentarnej XIX wieku. „Kryzys parlamentarny“ stał się przedmiotem obszernej debaty na świe
cie. Gdy w ciągu XIX-go stulecia celem głównym było zapewnienie jak najszer
szym rzeszom kartki wyborczej i uczy
nienie z parlamentu instrumentu walki między partjami politycznemi — to wy
suwa się po wojnie coraz bardziej kon-
wezwał ogół rzemiosła do podpisywania po
życzki, ale ustalił również normy subskryp
cyjne. Warsztaty większe, wykupujące świa dectwa 6-tej kategorji, subskrybować mają Pożyczkę Inwestycyjną conajmniej w wyso
kości 300 zł.; warsztaty średniej wielkości, zaliczone do 7-ej kategorji — po 200 zł.; war sztaty małe, a więc 8-ej kategorji — po 100 zł., przyczem właściciele tych warsztatów, o ile stan materjalny nie pozwoli im na sa
modzielne subskrybowanie, mogą łączyć się w kilku dla podpisania wspólnej jednej 100- złotowej obligacji Pożyczki Inwestycyjnej.
Natomiast rzemieślnicy, posiadający obok warsztatów również sklepy, a więc wykupu
jący świadectwa handlowe, subskrybować powinni Pożyczkę według norm ustalonych przez Radę Naczelną Kupiectwa Polskiego.
Subskrypcja Pożyczki dla rzemieślników nietylko | ułatwiona została dzięki porozumieniu się
cepcja stworzenia z parlamentu organu, zdolnego do sprawnego wykonywania określonych funkcyj państwowych. A przesłanką takiego przeobrażenia zadań parlamentu stało się: zapewnienie silnej i zdyscyplinowanej większości i przesu
nięcie punktu ciężkości władzy z przed
stawicielstwa partyjno-politycznego na Głowę Państwa, ścisłe rozgraniczenie kompetencyj naczelnych organów pań
stwowych i zapewnienie ciągłości dzia
łania rządu.
Ewolucja ta, którą spostrzegamy na całym świecie, musi być wzięta w rachu
bę również i u nas, w chwili, gdy przy
stępujemy do ustalenia nowego prawa wyborczego. W świetle tych przemian, jakie się dokonały zarówno w strukturze politycznej, społecznej i gospodarczej Państwa — wiele norm prawnych, za
wartych w ordynacji z 28 lipca 1922, sta
nowi już dziś przeżytek, wiele z nich po
nadto jest wręcz szkodliwych, bo swego czasu wprowadzonych do ordynacji z te
go samego owczego pędu do naśladow
nictwa obcych wzorów, który przecież tak ujemnie odbił się również i na całej Konstytucji z 17 marca 1921 r.
Związku Izb Rzemieślniczych z Bankiem Gospodarstwa Krajowego. Izba Rzemieślni
cza w Warszawie zorganizowała w swem biurze placówkę dla przyjmowania zgłoszeń subskrypcyjnych od rzemieślników. Stano
wi to dla właścicieli warsztatów poważne udogodnienie, tembardziej, że Izba Rzemieśl nicza przyjmuje zgłoszenia te codziennie aż do ukończenia subskrypcji od godz. 9 do godz. 14-tej, oraz wieczorem od 7-ej do 9-tej, a to celem umożliwienia rzemieślnikom za
łatwienia formalności subskrypcyjnych na
wet po zamknięciu warsztatów.
Zdaje się nie ulegać najmniejszej wątpli
wości, że rzemiosło, które ma tak szczytne tradycje w pracy i w ustosunkowaniu się do nakazów obywatelskich, wypełni i obecnie swój obowiązek społeczny, biorąc gremjalnie udział w subskrypcji Pożyczki Inwestycyj
nej, której termin zbliża się ku końcowi.
Oczekiwać tego należy tembardziej, że wzięcie udziału w subskrypcji Pożyczki wią- że się ściśle z własnym dobrze zrozumianym interesem rzemiosła. Inwestycje wszelkie
go rodzaju, stwarzając nowe dobra narodo
we, dają nietylko pracę rzeszom bezrobot
nych, ale i ożywiają gałęzie pracy rzemieśl
niczej, bez której w żadnej dziedzinie obejść się nie można.
Wiadomo również, że zbyt na artykuły rzemieślnicze zwiększa się proporcjonalnie do siły kupna warstw pracujących. Zapo
trzebowanie pomocy specjalistów rzemieśl
ników wzrasta wraz ze zwiększającym się zbytem wyrobów przemysłowych. Wzrost więc zatrudnienia licznych warsztatów rze
mieślniczych uzależniony jest w wysokim stopniu od ożywienia ruchu gospodarczego w kraju.
To ożywienie gospodarcze przyniosą wła
śnie roboty inwestycyjne, finansowane z funduszów Pożyczki Inwestycyjnej. Zakup obligacyj tej Pożyczki tembardziej jest ko
rzystny dla rzemieślników, że obok stałego oprocentowania i możności wygrania wyso
kich prfemij — obligacje te przyjmowane bę
dą jako kaucje i wadja przy składaniu o- fert i wykonywaniu dostaw rządowych i ko
munalnych.
