1
S P IS Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I —
[QAfa,
1/1. R elacja j/ j . 5 ,
\I2. D oku m e n ty (sensu stricto) dotyczące osoby relatora — ■
I/3. Inne m ateriały d o ku m e n ta cyjn e dotyczące o so b y relatora — .
llł/1 - M ateriały dotyczące rodziny relatora ---
III/2 - M ateriały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. —
III/3 - M ateriały dotyczące ogólnie okresu o ku p a cji (1939-1945) •—
111/4 - M ateriały d o tyczące ogólnie okresu po 1945 r. — 111/5 - inne..~— —
IV. K o respon dencja — —
II. M a te ria ły u z u p e łn ia ją c e re la c ję * 3 ,
V. N azw iskow e karty in fo rm a cyjn e
VI. Fotografie
2
3
ihculuJb -
f,elaeja-ob.bolesiuw« -—
V
szkoły podstawowejw L ip n ic y pow. C LojU iu »-.
te c z a s i e o k u p a c ji n i e m i e c k i e j n ie s z c z ę s n y l o s r z u c i ł mnie do gosp o d a rk o Jana le s z c z y u s k i e g o w Ląbrów ce k o ło b ru s vow. C h o jn ic e .la m w c z a s i e mego u kryw an ia s i ę - b o n i g d z i e a ie boleni m eldowany,tniałem możność k ilk u k r o t n e g o s p o tk a n ia
zm a rłego ju ż J ó z e f a G ie r s z e w s k ie g o ,^ w c z e s n e g o d z i a ł a c z a
^aszu fcskiogo z Gry l a F o a o r s liło g d pod pseudonimem,, m a jo ra i.y s ia •
/ .n a liś o y s i ę Już p rzed tem z te r e n u uaubi u sem in ariu m N a u c z y c ie ls k im w K o ś c i e r z y n i e i z p i e r w s z e j posady
n a u c z y c i e l s k i e j , on w I rzym u szow ie a j a % s ą s ie d u ic it in d o r p iu * 2%iejeuue wówczas c i c o z o r y , n ie je d n e l e k c j e i n ie je d n e z a j ę c i a
s p o łe c z n o nas ł ą c z . ł y .
S łyn n e b;vły n a s z e p r z e d s t a w ie n ia t e a t r a l n e w b r u s a c h , L e o n ie ,G łó w c z e « ic a c h ,a nawet pod k ie ru n k ie m ó w czesn ego
d z i a ł a c z a z l rzym uszewa o b . Luków i c z a / d z ie r ż a w c y g o s p o d a r s tw a r o ln e g o b y łe g o Państw ow ego 'ia d le s a ic t w e / aa o s tr o w iu
J e z i o r a K r s z y a s k ie g o *
b y ł a t o s z tu k a p t . „o b ro n a 1 rombowi i .N a w y s p ie p ło n ę ły ognisk- , a l u d z i p rzc ..o żo n o ło d z ia m i.
b y ły t o p ię k n e l a t a 11)25—1930 g d zieśm y z J ó zefem x iH x iiis s C ie r s z e w s U im p r a c o w a li, d z i a ł a l i i t w o r z y l i ju ż nóue z rę b y forta o św ia to w y cii d la z a n ie d b a n e g o w tedy te r e n u
p ó łn o c n e j c z ę ś c i p o w ia tu C h o jn ic k ie g o i s tr a c o n e g o d la
P o l s k i n ow iatu b y to w s k ie g o n a le ż ą c e o do r z e s z y a i e c i e c Ł i o J g d z i e n a s i p r a o jc o w ie m i e s z k a l i , g d z i e ż y l i c i sami K a s z u b i cof po t e j s t r o n i e g r a n i c y .
r i e l e r a z y s t a j a l i ś m y nad g r a n ic ą w S k o s z ę - i e , /u J u lk a G a lik o w s k ie g o , n a u c z y c ie la w t e j m ie js c o w o ś c i Ł -rzy g ra n iczn ej,za m o rd o w a n eg o ua p o c zą tk u o k u p a e jip r z e z .iem eóu /i z ; oryczn. p a t r z y l i a my na p ię k n e a a s z e z ie m ie
ta m te j s t r o n i e g r a n i c y .
l l i l k a r a z y u d a ło oom s i ę być w by Io w ie , i ł a t o e i c , e g o s z c z y i d a ls z y c h m ie js c o w o ś c ia c h o w i e l k i c h s k u p isk a .;h
Kolaków na u r o c z y s t o ś c ia c h t a m t e js z e j B o lo n ii/ Z w ią z k u Kolaków w 'NienezociJ z pod zn Lu i o d ła / z p r z e d s ta w ie n ia m i
a nawet g r a liś m y w samym by t o w ie p i ł k ę n ożn ą .
S ły s z a łe m tam r ó ż n e p rz e m ó w ie n ia m . i . s i c e s t a r o s t y C zern eg o d z i a ł a c z a Zaparuchy w b y t o w ie po p o lsk u *
i o s ą l a t a k t ó r o Łudzą s i ę ~e w spom n ien iach . N igdy n i e s p o d z ie .a liś m y s i ę żeby k ie d y ś d o jś ć m ia ło do
tak w i e l k i e j t r a g e d i i * <
N a d s ze d ł t r a g ic z n y . . r z e s i e a i >39 r .
w r ó c iliś m y z u c i e c z k i p rz e d w k ra c za ją c y m i hordam i h it le r o w s k im i z C e n t r a ln e j P o l s k i po k o p a n i i w r z e ś n io w e j i obozu p r z e jś c io w e g o n ie m ie c k ie g o w P u ła w ach , zdołav, szy
z b io c do te re n u c h o j n i c k i e g o . .
im uszouy byłem ukry ać s i ę u Jana L e s z c z y ń s k ie g o w L ą b ró w c e , k o ło Brus d l a t e g o ż e t-Jiemcy/ei P o la k o ż e r c y z bytowa/ wyzaaezyliafcfc 10* 0 >0-a, i^ rod y z^ m oją g ło w ę
o k re ś la jn c s k .e i s t d e r >\)aan m it d e r e is e r n e n H.chle / L u n ge/ ,
« d y ż w la t a c h 1JCo do 1J30 p rzeb yw a łem aa tym t e r e n i e w tak zwany eh kkehaek Gochach ss L ip n ic y ja k o k ie r o w n ik s z k o ły *
4
ra.'.o ciożoaby o ta n ty o u c z a s a c h o i o ttie d z ic t.*
ii c z a s i e mego ai.rviva a ia si-« d o s z ło Co sp o th a .U a a J ó z e f e o G io is E e tf -iiiiD. i i e ru s zę n a s z e s : o t U a .iie c y ł o b a rd zo
<5z r a s z a j ą c , b o ta li ja U j a si*s ukrywałem , ta £ p rz y p u s z c z a łe m ć.q 011 -toż. s i o olir./r.a, ia li t e ż b y ł o , a l e p rz y c z y n y j e ^ o u k ry ^ iio ła s i v t y ł y zr.i.tza n e z ( J z ia ł a la o ^ c ia fcons; I r a c y j a ę *
i. ie n , ż e J ó z c i5 U i c r s z e u s l i i Lsył o f ic e r e m r e z e r w y . On jaiso ż o ł n i e z w rolu: 1900 j » r s e a i ó s ł w a lk ę z oliupaatęc..
do sze re g ó w fu r ty z a n c liic iiw l e s i e . ia n w ra z z i mymi p a r ty zaa t c r .i z o jfiia a is o u a ł tu ja ;* or, .a n izu c j*,; w ojskow ą
„ u r y i a u ^ u b s is i .
P i ą t e g o p rzy b y w a ją c Uo c s iio / z d a jo s io / iu 4d po pewnych rosmowaoh o ó w c z e s n e j s y t u a c j i j o l i t y c z a c j r» P o ls c e otiupoouuoj i £ u i'o r ie #nu ^ w i e c i e , s t a r a ł s i ę i_:iic w c i s n ą 6 w s z o tc g i o r g a n i z a c j i *. r y f a .
« je ^ o rozmów i j e g o uywodów w y c z u łc s , ż e a iło s * , Uo t e j
<s i.c Q i..ie rn c o ^ o r ę ż o w i p o ls& ien H p o ś w ię c a s „ o j c ob ecn o ż y c i c .
/ .ó - iił o P o ls c e z p r z e d ro*i • i'J ‘3Cl k r y t y c z n i e , mór. i ł o l a t a c u j j u ż p r z o ż y t o j g c łic a a io Istórn { r z e ż y w a l i , a i c ssa& żii
i : i ó « i ł t e z o o w i o t la n e j p r z y s z r o - o i now ej P o l s k i , k t ó r a
p r z y j d z i e , feto r a , r a y j ś ć n u s i , bo Tsolfca ju ż w óczas l o z ^ o i z a ł a
*a c a ły tu O iV ic c łe .«y n ię n ia ;J ?c a J e i z a d a n ia a a s z e j o r g a n i z a c j i on _ rzo d e w -zy -tu iu . z a p ija c z y ł [.ó u iiie : ^ o ic o s ł u c h a j ,
" o p a r c iu c ł i t c r o t ' » ę VJ.Cn t « ': f i r c e Ł Qc„ l a ł er. a j e s t to iov>ażn.j l i t e r a t u r a le w ic o w a , p rze& o n u je s i c , żp o w ia t
i n d z i e n a l e ż a ł do P r o l e t a r i a t u , i r z y s z ł o o c P o ls k i n a le ż - do k la s y r o Ł fc - t iiic z c j.J c ż o J i r..y r a z k ie d y ś z w y c ię ż y m y , a
zw-ei<p/yc mu- im y ,t c nad j o ls k im i z i e a i a c i xrŁłaRSdx z a ło p o c o s z ta n d a r o z c s w o u y .Y ia ł sv.o^jc z a p a tr y w a n ia no wsUroa
Ic r.ic o w c i c l i c i a ł Je c, i r z a c z t ia u y c jtj a a ? z e 0y £Jo...orza.
- " . l a ł pewne s w o is to u c h y le n ia i j ral;tv dy sfuis / j ae/n ocn o
^ z a r i i ć c / .
Poalocu*'. c z a z..;-z In 1 o ra --tezo w y ,b ■ przybyw a* a o c ą , a
za. s z c t r z e b a t y ł o l i c z y ć s i ^ 2 n ie b e z f ieo ze u s tw cL , o d k r y c ia , d l a t e g o t e ż c h w ilo dysk ; s j i b y ły t y l k o p^r K .z in ;e . w
r o z . o zach ty cli a z a o i z i c a e z c - • t a ł c ,> e ja a i c aaj;>c
? r ze*-z!col o n ia wc jś«*oweo<", p rz o s n o e z o jiy z o s t a ł ces do t z i a ł a l n o ^ e i p o l i t .. z n e - s * c ł o c z u j w n a s z e j o r ._ c u iis «-c ji• PlatC Ł.o to.-: pod
p scu do aicieo C e s a r/ a a a e r ; c c id c ^ c y jn o c o s w o jo g o a i c ^ aalota;..
z o s t a ł c u p r z c . id z ia u ^ ja h o y . i i a ly i a s t r o i ; t o r c.-v. iatow ^ aa tcron-l.? i e « a j;- e £.o2ao.-.-ci SKGUwtaego *. o r u s z a n ia -si*j bo by Ser. p o s z c !:it;c a y p rn c z N Io d o ^ s , uz^od >,i ł c r . , ż e d z ia ła ln o ^ * ; r^oji| p o p ro w a d zi tia z e r .a a t r z b r a t g o s p o d a r z a u P t ó r o ^ o s i ę a
t^irytvaŁCi ^ i-,oart' d i.er ;:c..y -i 1:1/ ł y i zuccwaiis łiaai Iow y , przebyć.; j ą c i z c z a s i e ot-tnpccji t; lc o Ic J : rv>rj;icó;v/ b t ó r y tr.iLwO zso; p i ł v» s z e r c ; i. t a j n e j c r ^ a n i z o c j i v .o js U o o c j P r y i
? o£ o r s f . i .
spor.ót z c r Ł1nnizor.crJi d z i r ł a l i s r y » ruchu k op oru a ź do r*t:^o a r e s z t o t ia n ia i o s a d z e n ia w o b o z ie k o n c e n tra c y jn y ;:
3«>''.**t!?o£ ,o o : i c ł o c i c j s c e 2P c z e r w c a ID -M .r . w ir^brówc*.-
c .^odzlnacP v.czesne ra n n y cb . Conrad l c r z c z y ..s l:i ta li saa.o a i a ł l^ ć a re s zto w a n y v. t e j o f.ó ln o j o b ła n ic za c z ło łL o m i l'0;.-itp a i c z d o ł a ł z b i e c . * izeb y w a i:ct. r; ;J t ; : t t ! i o i i o pou a tin eieci 37.233
a po p r z e s łu c h a n iu r r z e z P c n ta p o c o b o z io j o t o j.d y n y z a re s z to w a n y c h w d n i 20#VŁ*iu-i*l r . x ^ r t d iii p ó ź n i e j o t r z y - ssał ca czerosay c i a L i c i . dolso u c z o s ta ife s z la liu u i c r c i v» s t y c z n iu
ii)4 rj v,ras z in n yei. cii. uuowany do :*»a u cza / :;a »itz/ p o c .Ł ^ b o r fi,
aby o—0 a a r c a p r z e z t e r e n t e t o c z ą c e j s i« Ł w ojny doprow adzon y do l o ż e _,o P s ia i sęffc c y z w o ls a y p r z o z z c > e i ^ e « r i ir a i^ ; a d z ie e la j.
o lc s ła r . PacLśUt
5
6
fo Y
Machut Bolesław (ur. 1905) działacz ruchu oporu, poseł na Sejm PRL, nauczyciel
U rodził się 28 lipca 1905 r. w Kościerzynie, z ojca J a n a i m atki Franciszki z Kobielów. Po ukończeniu sem inarium nauczycielskiego w Kościerzynie pra
cow ał w szkolnictwie, na terenie pow iatu chojnickiego.
Poszukiwany przez okupanta, ukryw ał się i działał w Tajnej Organizacji Wojskowej „ G ry f Pom orski”
p o d pseudonimem „Cezar” , gdzie piastow ał funkcję instruktora polityczno-oświatowego na gminę Brusy i emisariusza organizacyjnego na pow iaty kaszub
skie. D la swobodniejszego poruszania się w terenie, otrzymał fałszywy dowód „D eutsche Yolksłiste”
wystawiony n a nazwisko F ran z M ach, podrobiony w Głuchym Borze w powiecie kościerskim. 20 czerwca 1944 r. został aresztowany i zesłany do obozu koncen
tracyjnego w Stutthofie, skąd wrócił po wyzwoleniu 10 m arca 1945 r. i objął funkcję kierow nika szkoły w Lipnicy, w b. powiecie chojnickim . Jako działacz Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego kandydow ał d o Sejmu PRL w 1956 r. i został posłem kadencji w latach 1956—61. Należy do aktywnych działaczy kaszubskich. Po przejściu na em eryturę osiadł w K o
ścierzynie. Odznaczony został m. in. Krzyżem K a
walerskim O rderu O drodzenia Polski, K rzyżem Partyzanckim .
Powiatowe Archiwum Państwowe, Polski Zw iązek b. Więźniów Politycznych hitlerowskich obozów koncentracyjnych w Choj
nicach, sygn. 4, s. 1— 11.
D ziennik Ludowy, 1957, n r 12 — n o ta inform acyjna.
B. M achut, Moje poselskie boje, „K aszebe” , 1— 15 IX 1959, n r 17(72), s. 1—2.
