NAPŁYW BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH DO KRAJÓW UNII WALUTOWYCH W AFRYCE A POTENCJAŁ INWESTYCYJNY TYCH PAŃSTW

(1)

Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach ISSN 2083-8611 Nr 352 · 2018

Blandyna Puszer

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń

Katedra Bankowości i Rynków Finansowych blandyna.puszer@ue.katowice.pl

NAPŁYW BEZPOŚREDNICH INWESTYCJI ZAGRANICZNYCH DO KRAJÓW UNII WALUTOWYCH W AFRYCE

A POTENCJAŁ INWESTYCYJNY TYCH PAŃSTW

Streszczenie: W ramach integracji krajów afrykańskich działają dwa ugrupowania:

UEMOA oraz CEMAC. Wielkość i dynamika napływu BIZ do krajów unii afrykańskich w latach 2007-2016 wykazuje duże zróżnicowanie. Wielkość tych inwestycji w skali świa- towej jest niewielka, jednak kraje te są zainteresowane jak największym napływem inwestycji zagranicznych. Celem opracowania jest przedstawienie najważniejszych tendencji w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) do krajów UEMOA oraz CEMAC w latach 2007-2016 oraz podejmowanych działań prowadzących do eliminowania barier i zapewnienia sprzyjających warunków dla zagranicznych inwestorów.

Słowa kluczowe: UEMOA, CEMAC, BIZ.

JEL Classification: F21, O55.

Wprowadzenie

W ramach integracji krajów afrykańskich powstała UEMOA oraz CEMAC.

UEMOA została utworzona w 1994 r. na mocy traktatu zawartego przez władze siedmiu krajów zachodnioafrykańskich: Beninu, Burkina Faso, Mali, Nigru, Senegalu, Togo i Wybrzeża Kości Słoniowej. W 1997 r. do ugrupowania dołą- czyła Gwinea-Bissau. CEMAC funkcjonuje od 1994 r. i zrzesza następujące kraje: Czad, Gabon, Gwineę Równikową, Kamerun, Republikę Konga oraz Re- publikę Środkowoafrykańską.

Łukasz Szewczyk

Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach Wydział Finansów i Ubezpieczeń

Katedra Bankowości i Rynków Finansowych lukasz.szewczyk@ue.katowice.pl

(2)

Blandyna Puszer, Łukasz Szewczyk 186

Poza integracją walutową, państwa członkowskie unii walutowych przyjęły także szereg innych celów, przede wszystkim: zwiększenie konkurencyjności finansowej i gospodarczej poprzez otwarcie rynków oraz racjonalizację i harmo- nizację otoczenia prawnego; konwergencję polityki ugrupowania; znoszenie barier w przepływie osób, towarów, usług i kapitału oraz prowadzenie wspólnej polityki handlowej, koordynację krajowej polityki sektorowej; harmonizację wspólnego rynku oraz systemów prawnych, w szczególności prawa podatkowego.

W literaturze omawiającej BIZ istnieje szereg analiz, które skupiają się na ocenie ich wpływu na kraj goszczący (tzw. host country). Wskazują one na czynniki decydujące o wpływie tych inwestycji na gospodarkę. Badania te pro- wadzone są przede wszystkim przez UNCTAD, MFW czy Bank Światowy.

W polskiej literaturze naukowej problem BIZ w krajach unii afrykańskich nie jest szeroko dyskutowany. W artykule podjęto próbę prezentacji i oceny naji- stotniejszych tendencji w napływie BIZ do krajów UEMOA i CEMAC w latach 2007-2016. Uwagę skupiono również na przedstawieniu wybranych działań, które zostały podjęte przez kraje unii w celu eliminowania barier i tworzenia zachęt dla zagranicznych inwestorów.

W opracowaniu zostały wykorzystane: analiza przyczynowo-skutkowa oraz analiza porównawcza. Pewne problemy zostały jedynie zasygnalizowane z uwagi na ograniczoną objętość artykułu.

1. Geneza integracji walutowej w Afryce

Pierwsze unie o charakterze gospodarczo-politycznym w Afryce były two- rzone przez Francuzów już w XIX w. Na kolonizowanych terenach stworzyli oni w 1898 r. Francuską Afrykę Zachodnią (AOF). W jej skład wchodziły Senegal, Gwinea, Wybrzeże Kości Słoniowej, Sudan (później Mali), Dahomej (później- szy Benin), Górna Wolta (później Burkina Faso), Niger i Mauretania. Drugą unią była stworzona w 1910 r. Francuska Afryka Równikowa (AEF), w skład której weszły Czad Ubangi-Szari (później Republika Środkowoafrykańska), Kongo i Gabon [Zaremba, 2015, s. 181].

Początków integracji monetarnej w Afryce można szukać w latach 60. i 70.

XX w., gdy dawne kolonie współpracowały w ramach Zachodnioafrykańskiej Wspólnoty Gospodarczej oraz Zachodnioafrykańskiej Unii Monetarnej (UMOA), scalającej kraje posługujące się frankiem CFA [Marszk, 2013, s. 202].

Pierwszą próbą integracji w tym regionie było utworzenie w 1959 r. przez sie- dem państw byłej Francuskiej Afryki Zachodniej, Unii Celnej Afryki Zachodniej

(3)

Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych… 187

(UDEAO). Przetrwała ona do 1970 r., po czym została rozwiązana. Jej miejsce zajęła utworzona w 1972 r. Wspólnota Gospodarcza Afryki Zachodniej (CEAO).

W 1975 r. na mocy traktatu z Lagos powstała Wspólnota Ekonomiczna Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) [Czarny i in., 2013, s. 27]. W traktacie ustana- wiającym ECOWAS przewidywano utworzenie do 1990 r. unii celnej, a następ- nie wspólnego rynku i unii monetarnej. Jednak do początku lat 90. zaledwie kilku członków ECOWAS zredukowało bariery handlowe. Integracja w ramach ECOWAS od początku odbywała się bowiem dwutorowo: jako integracja państw frankofońskich oraz integracja pozostałych państw [Czarny i in., 2013, s. 27].

Najliczniejsze pod względem liczby państw są unie walutowe utworzone przez dwie grupy państw afrykańskich (tabela 1).

Tabela 1. Unie monetarne w Afryce

Nazwa Państwa i terytoria członkowskie Zachodnioafrykańska Unia Gospodarcza i Walutowa

(UEOMA) stanowiąca część strefy franka Afrykań- skiej Wspólnoty Finansowej (CFA)

Benin, Burkina Faso, Gwinea Bissau, Mali, Niger, Senegal, Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej Wspólnota Ekonomiczna i Monetarna Afryki

Centralnej (CEMAC) stanowiąca część strefy franka CFA

Gabon, Republika Kongo, Czad, Republika Środkowoafrykańska, Kamerun, Gwinea Równikowa

Źródło: Czarny i in. [2013, s. 25].

Traktat ustanawiający UEMOA został podpisany 10 stycznia 1994 r. w Da- karze między przedstawicielami Francji i siedmiu państw afrykańskich. Warto zaznaczyć, że nie jest to pierwsza próba integracji gospodarczej w tym regionie.

Bezpośrednim powodem powstania ugrupowania było przeprowadzenie dewalu- acji franka CFA w 1994 r.

Do zapisanych w traktacie celów UEMOA należą m.in.: poprawa konku- rencyjności, konwergencja polityki gospodarczej, ustanowienie wspólnego rynku, popieranie koordynacji polityko rolnej, przemysłowej, transportowej i energe- tycznej oraz harmonizacja prawa [www 1]. W celu osiągnięcia tak sformułowa- nych celów państwa członkowskie przeniosły część uprawnień krajowych na rzecz instytucji ponadnarodowych. Działania unii są finansowane ze wspólnej taryfy celnej oraz części dochodów podatkowych z każdego państwa członkow- skiego. Finansowanie może być również pozyskiwane w drodze kredytów, dota- cji i pomocy zewnętrznej [Zaremba, 2015, s. 183].

CEMAC funkcjonuje od 1994 r, do jej celów zalicza się: poprawę konku- rencyjności gospodarczej, osiągnięcie konwergencji gospodarczej poprzez koor- dynację polityk gospodarczych (budżetowej i pieniężnej), utworzenie wspólnego

(4)

rynku, który opiera się na swobodnym przepływie osób, kapitału, towarów i usług oraz koordynację polityk sektorowych [Zaremba, 2015, s. 184].

Gospodarki krajów wchodzących w skład CEMAC mają pewne wspólne charakterystyki. Cechuje je: niewysoka populacja (ok. 32 mln mieszkańców), niski poziom dochodu PKB per capita, podejmowanie działań mających na celu ograniczenie poziomu ubóstwa, zależność od eksportu ropy naftowej i innych zasobów naturalnych [Zafar i Kubota, 2003, s. 1].

2. Rozmiary i struktura BIZ do krajów UEMOA oraz CEMAC BIZ w ugrupowaniach integracyjnych odgrywają istotne znaczenie, nie tylko dla zwiększenia zasobów kapitałowych, ale także dla poprawy warunków sprzyjających procesowi integracyjnemu (w tym infrastruktury transportowej) na obszarze objętym integracją. W sytuacji kiedy przepisy dotyczące promocji BIZ znajdą się w treści zawieranych układów, napływ tych inwestycji na obszar ugrupowania staje się łatwiejszy. W okresie od lat 60. do 90. XX w. napływ BIZ do Afryki był śladowy z uwagi na niechęć zarówno poszczególnych państw, jak i całych ugrupowań do tej formy współpracy międzynarodowej. Wartość napły- wu BIZ do regionu zaczęła wyraźnie wzrastać od połowy lat 90. XX w., wraz z nadejściem fali nowego regionalizmu i zmiany stosunku afrykańskich podmio- tów do finansowania zewnętrznego [Garlińska-Bielawska, 2015, s. 92]. Według informacji UNCTAD oraz MFW, rynki krajów rozwijających się (w tym rynki krajów afrykańskich) stają się atrakcyjnym miejscem dla inwestorów bezpo- średnich. Dokonując oceny wielkości i dynamiki napływu BIZ do UEMOA oraz CEMAC, można zauważyć zróżnicowanie tego procesu (rys. 1-2).

Wielkość napływu BIZ do UEMOA i CEMAC jest na ogół niska, o charakterze pionowym oraz skierowana do konkretnych atrakcyjnych dla inwestorów sektorów. Kraje takie jak: Czad, Kamerun, Kongo, Gabon i Gwinea Równikowa w strefie CEMAC oraz Wybrzeże Kości Słoniowej, Benin, Burkina Faso, Niger i Senegal z UEMOA, przyciągają znaczne ilości BIZ, a globalny kryzys finan- sowy miał niewielki wpływ na ich napływ do większości tych państw. W niektó- rych latach w krajach unii można zauważyć niewielkie zmniejszenie aktywności inwestorów zagranicznych, którzy z o wiele większą ostrożnością i selektywno- ścią podchodzili do inwestycji. Wynikało to głównie ze spadku skłonności do inwestycji, na skutek niepewności co do rozwoju sytuacji w gospodarce świato- wej, a także z problemów z finansowaniem projektów inwestycyjnych na skutek

(5)

z p

R Ź

zjaw przy

Rys Źród

wisk yro

s. 1.

dło: N

s. 2.

dło: N

ka st w

Na Na po

tzw wart

apływ odsta

w. „ tośc

w B awie

N

„cre ci z

BIZ e: UN

Napł

edit zaso

do NCTA

ływ

t cr obó

UE AD

CEM AD

bezp

runc w B

EMO [201

MA [201

zpoś

ch”

BIZ

OA w 17].

AC w 17].

śred

. P Z (ry

w la

w la dnic

om ys.

atac

atach h in

mimo 3-4

ch 2

h 20 nwes

o te 4).

007

007 stycj ego

7-20

7-20 cji z o w

016

016 ( zagr

ba

(ml

(mln rani adan

ln U

n U czny nyc

USD

USD ych h k

D)

…

krajachh zaanotow 18 wan 9 no

(6)

1

R Ź

w a t 190

Rys Źród

wys a kr tach

0

s. 3.

dło: N

s. 4.

dło: N

Pr soko raje

N h 2

Wa Na po

rzyr oroz e UE Napł

007 arto

odsta

arto odsta

rost zwi E – ływ 7 i

ość s awie

t w inię 80 w BI

20 skum e: UN

skum e: UN

warto ętym -pro IZ d 11

mul NCTA

ości mi, p oce do inw

B

lowa AD

i B przy ento

UE west

lan

ana [201

IZ ykła owy EMO

tycj dyn

BIZ 17].

w k ado y [Z OA je z

na P

Z w

kraj owo Zysk

jes zag

Pusz

w UE

w CE

jach kra k, 2 st b gran

zer,

EMO

EMA

h un aje 2015 bard nicz

Łu

OA

AC

nii G-2 5, s dzo zne

ukas

w l

był 20 z . 26 nie był

sz S

lata

latac

ł wi zano 68].

erów ły g

zew

ch 2

ięks otow . wno głów

wczy

200

2007

szy wał

omi wn

yk

7-2

7-20

y w ły p

iern ie z

016

por przy

ny.

zori 6 (m

(m

rów yros

Prz ient

mln U

wna st 94

zyk tow

USD

aniu 4-pr

kład wane

D)

u z k roce

dow e n

kraj ento

wo w na p

jam owy

w la prze mi

y, a- e-

(7)

m n p k w m t z ( l 2

k c f

m G w w

R Ź

mys noś prod kap wyt ma two z ty (prz logi 201

kow cyjn firm

mia Gw w u wes

Rys Źród

sł w ci B duk itału twó

ogr orze ym zede

iczn 5, s Ew wan

nym my,

K ast F wine

unii B styc

s. 5.

dło: N

wyd BIZ kcji u za órcz

rani enia po e w nej s. 1 wol ne p mi w

jak Kraje

Fra ei R

[N IZ cji p

Inw Na po

doby Z na

pr agra zym

iczo a no owin wszy po -2]

lucj prze w r k Or

e eu ancj Rów gon w A prze

west odsta

ywc apły rzem

anic m. E one owy nno ystk omi

. ja n ede am rang urop a p wnik

nga Afry edst

tycj awie

N

czy ywa mys czn Eksp e pe

ych o m kim iędz

napł ws ach ge c pej pozo

kow ng, yce taw

je ty e: UN

Napł

y or ały słow nego

perc ersp h m mieć m do zy

ływ szy h in czy skie osta wej) 20 e pr wiają

ypu NCTA

ływ

raz do wej o za ci p pekt miejs

ć m o pr prz

wu B stki nfra y M e są aje ) ze 012, rzyb

ą ry

gre AD

bezp

naf bra i b ainw pod tyw sc miejs

rzem zeds

BIZ im stru TN ą gł

naj e w , s.

bier ys. 5

eenf [201

zpoś

ftow anż bank west dkre wy sp

pra sce mys sięb

Z w log uktu N.

łów wię wzgl

423 ra ró 5-8

field 17].

śred

wy ży tr

kow tow eśla prz acy, pr słu bior

CE giką ury

wny ększ lędu 3-42 óżn .

d w dnic

(ok ran woś wano

ają, zyjaj

, po rzek

i pr rstw

EMA ą pr

i te

ymi zym u n 25]

ne f

UE h in

k. 5 nspo

ści o w

że ając

oza kier rod wam

AC ryw elek

inw m in na h

. form

EMO nwes

0%

orto (9,4 w prz prz e w a ty row dukc mi

C wy waty

kom

wes nwe histo my,

OA w stycj

% na owej 4%

zem zem włąc

ym wani cji) kra

yda yzac mun

stor esto ory

np

w la cji z

apły j (1 ). J myśl mys czen

jes e B , w ajow

aje s cji, nika

am orem

czn . ty

atac zagr

ywu 14,8 Jak

le w sł w niu

t k BIZ w ce wym

się wł acji

i w m w ne i ypu

ch 2 rani

u ka 8%) mo wyd wyd

spo kapi Z do

lu z mi

być łaśc . In

w UE w ty

i str gre

007 czny

apit ), te ożn doby doby ołec itało o se zmn i z

ć st ciw nwe

EM ych

rate eenf

7-20 ych

tału elek na z ywc ywc czne och

ekto niej zagr

tabi ym esto

MOA h kr

egic fiel

016

…

u). W kom zauw

czym czy emu hłon

oró jsze ran

ilna mi p oram

A i raja czne ld. W

(ml W d mun

waż ym,

w u or nny.

ów enia niczn

a, je plan mi s

CE ch e o Wa

ln U dal nika

żyć a n

tyc raz . W

wy a lu nym

est t nam są m

EMA (z w oddz artoś

USD szej acji

na nie s ch

do W z ytwó uki

mi

to u mi in m.in

AC wyj ział ść t

D) j ko

(12 ajwi

sekt kra tyc zwią

órcz tech [To

uwa nwe

n. t

C. N jątk ływ tych

19

olej 2%) ięce torz ajac ząc ązk zyc hno om

arun esty taki

Nato kiem wani

h in 1

j- ), ej ze ch ce ku ch

o- mi,

n- y- ie

o- m ie n-

(8)

1

R Ź

192

Rys Źród

2

s. 6.

dło: N

s. 7.

dło: N Inw Na po

Ilo Na po

west odsta

ść i odsta

tycj awie

nwe awie

je ty e: UN

esty e: UN

ypu NCTA

ycji NCTA

B

gre AD

typ AD

lan

eenf [201

u gr [201

dyn

field 17].

reen 17].

na P

d w

n fie Pusz

CEM

eld w zer,

MA

w U Łu

AC w

UEM ukas

w la

MOA sz S

atach

A w zew

h 20

w lat wczy

007

tach yk

-20

h 20 16 (

07- (mln

201 n U

16 USDD)

(9)

R Ź

g K w d w c b

w B c k Rys Źród

galu Koś w t dze w A cze bior

weg BIZ częś kraj

s. 8.

dło: N

Po u i ści tym nia Afry

i in rstw N go n Z do ść n ju w

Ilo Na po

od w Ka Sło m re

az yce nfra wa a Napł

nied o n nak w po

ść i odsta

wzg ame onio gio zjaty

. In astr azja ływ

dob nakł kład osta

nwe awie

ględ erun owe onie

yck nwe rukt atyc w BI boru ładó dów

aci N

esty e: UN

dem nu, ej o e pr kieg esty tury ckie IZ u k ów w na BIZ

Napł

ycji NCTA

m w na oraz rzyb go ycje

y. P e, st pow kapi

bru a śro Z.

ływ

typ AD

wart ajw z K bier stan e te Pona tano win itału utto odk

bezp

u gr [201

ośc ięce Kam

rają now

są adto owi nien u, o o (r ki tr

zpoś

reen 17].

ci na ej i meru ą co wi

w o, w i po n od o cz rys.

rwa śred

n fie

ajw inw unie oraz oko wię war onad dgry zym 9- ałe j

dnic

eld w

więc west e. N z w oło ększ rtość d p ywa m ś

10) jest

h in

w C

cej i toró Nale więk 30 zoś ć fu oło ać i

wia ). R t sfi

nwes

CEM

inw ów eży ksze 0%

ści p uzji

wę isto adcz Rela

inan stycj

MAC

west zai po e ro og prze i-pr

og otne zy acja nso

cji z

C w

tycj inw odkr ozm góln ezn rzej ółu e zn

wy a ta

wan zagr

w lata

i gr west

reśl miar

nej nacz

ęć, u [A nacz ysok da na z

rani

ach

reen tow

lić, ry. L

ilo zon dok Amb

zen kość aje

z k czny

200

nfie wało

że Lic ści e n kon buk nie ć śr wy api

ych

07-2

eld ka

inw czba

inw na d

nany ita, w u red obr tału

…

201

nap apit

wes a pr wes dzia

ych 20 uzu dnio raże u na 6

płyn tał styc roje styc ałan h pr 12, upeł oroc enie apły

nęło w cje ektó cji nia w

rzez , s.

łnia czny e o ywa

o do Wy azj ów gre wyd z pr

33]

aniu ych tym ając

o S ybrz jaty

po eenf

dob rzed ].

u kr h re

m, cego

19

ene zeż ycki cho fiel byw dsię

rajo elacj jak o d 3

e- żu

ie o- ld w-

ę-

o- ji ka do

(10)

1

R Ź

w n 194

Rys Źród

wyż nios 4

s. 9.

dło: N

s. 10

dło: N

R ższy sły

Śre (w Na po

0. Ś (w Na po

elac ym

pon edni

%) odsta

redn w %

odsta

cje po nad

ioro awie

nior

%) awie

te w zio d 10

oczn e: UN

rocz

e: UN

w n mie 00%

na re NCTA

zna

NCTA

niek e ni

%, a B

elac AD

rela

AD

któr iż ś a w

lan

cja B [201

acja

[201

rych śred w Cz

dyn

BIZ 17].

a BI

17].

h kr dnia

zad na P

na

Z n

raja a św dzie

Pusz

nak

na na

ach wiat 33

zer,

kład

akła

w z tow 3,5%

Łu

dów

adów

zale wa. P

%. N ukas

bru

w br

eżn Przy Nap

sz S

utto

rutt

nośc ykł pływ

zew

w U

to w

ci od ado w B

wczy

UEM

w CE

d ro owo BIZ yk

MO

EMA

oku o w Z je

A w

AC

u by w Ko

st j w la

w l

yły u ong

edn atach

latac

utrz go w ną z

h 20

ch 2

zym w 2

z de 007-

2007

myw 016 eter

-20

7-20

wan 6 r.

rmi 16

016

ne n wy inan na

y- nt

(11)

u r

R Ź

g w P utrz rys.

Rys Źród

gen w k PKB

zym . 11

s. 11 dło: N

s. 12 dło: N

W nero

któr B, a

myw -12

1. Śr Na po

2. Śr Na po

W la owa rym a w

wani 2.

redn odsta

atac aneg m wa więc

ia P

nior awie

ch 2 go P arto

wz N PKB

rocz e: UN

200 PK ość zglę

Napł B n

zna NCTA

07-2 KB m

zas ędni

ływ na o

rela AD

201 mia sob ie w

bezp okre

acja [201

6 s ał m bów

więc zpoś

eślo

a BIZ 17].

szcz miej w BI cej

śred ony

Z do

zegó jsce IZ w

niż dnic ym

o PK

ólni e w

w 2 ż na

h in poz

KB

ie i w CE

201 a św

nwes ziom

w U

w C

inte EM 3 r wiec

stycj mie

UEM

CEM

ensy MAC . pr cie.

cji z e. R

MO

MA

ywn C. W

rzek zagr Rela

OA w

AC w

ny W e

kroc rani ację

w la

nap efek czy

czny ę BI

atach

atac

pływ kcie yła p

ych IZ

h 20

w B e je

poł

… do

007-

007

BIZ est łow

PK

-20

7-20

Z w to u wę g

KB

16 (

016

w sto ugr gene

pre

(%)

osu rupo

erow ezen

)

unku owa wan

19 ntuj

u d anie neg

5 ją

do e, go

(12)

Dla rozwoju gospodarek państw afrykańskich unii walutowych duże znaczenie mają intraregionalne BIZ. Udział krajów afrykańskich w inwestowaniu w sąsiednich krajach jednakże jest niewielki. Nie wykorzystuje się czynników takich, jak: bliskość geograficzna i podobieństwa kulturowe, znajomość środo- wiska biznesowego i potrzeb lokalnych konsumentów, mimo iż niektóre kraje stosują zachęty [Szukalski, 2013, s. 256].

3. Czynniki sprzyjające inwestowaniu w krajach unii

Kraje afrykańskie poczyniły w ostatnich latach duży wysiłek, mający na celu stworzenie środowiska przyjaznego biznesowi. Jednym z przejawów tych działań jest promowanie BIZ jako istotnej formy pozyskiwania kapitału. Wartość BIZ wzrosła jednak umiarkowanie w ostatnich latach. Jest to przede wszystkim konsekwencją wizerunku Afryki jako kontynentu niestabilnego politycznie, ekonomicznie oraz ogarniętego epidemiami i narażonego na katastrofy natural- ne. Skutkiem tego jest brak dużego zainteresowania inwestycjami ze strony kor- poracji transnarodowych na tym kontynencie. Niemniej jednak kraje wchodzące w skład unii podejmują szereg działań, aby zwiększyć poziom inwestycji bezpo- średnich. Działania te są jednak podejmowane tylko przez wybrane kraje unii.

Senegal wprowadził plan rozwoju, który zawiera szereg istotnych reform gospodarczych, mających na celu zwiększenie inwestycji w sektorach strate- gicznych, co ma doprowadzić do wzrostu realnego PKB do poziomu 7,1%

w 2018 r. Rząd wprowadza reformy m.in. w sektorze energetycznym czy szkol- nictwie wyższym. Zamierza również rozwijać transport, co ma pozwolić mu na zostanie swoistym centrum logistycznym w regionie [www 8].

Rząd Republiki Konga, w celu zwiększenia potencjału inwestycyjnego, zdecydował się na zmianę prawa inwestycyjnego, a niestabilność polityczna i słaba infrastruktura, wysokie koszty pracy oraz niska produktywność są czynnikami, które zniechęcają inwestorów. Bank Światowy sfinansował jednak Pro- gram Wsparcia Dywersyfikacji Gospodarki (PADE) we współpracy ze stowa- rzyszeniem Business Council of Business Understanding, mający na celu utworzenie funduszu, który pomoże w rozwoju małym i średnim przedsiębior- stwom. Ponadto, Total, Chevron i SNPC, zainwestowali 10 mld USD w przed- siębiorstwie Moho Nord, które stanowi istotny projekt w zakresie wydobycia ropy naftowej i produkcji wyrobów petrochemicznych [www 6]. Warto zauwa- żyć, że ważnym państwem wspierającym rozwój BIZ w Kongo są Chiny. Od- grywają ważną rolę w przebudowie infrastruktury drogowej, kolejowej czy por- towej kraju. Zainteresowanie Chin kontynentem afrykańskim wynika z chęci

(13)

poszukiwania zasobów naturalnych, co ma na celu zasilenie rozwijającego się chińskiego przemysłu [Ambukita, 2015, s. 470].

Rząd Beninu wdrożył reformy mające na celu stworzenie przyjaznych wa- runków dla napływu BIZ. W tym celu zdecydowano się opracować i wprowa- dzić w życie Narodowy Plan Rozwoju Infrastruktury, a także na utworzenie Agencji Promocji Inwestycji i Eksportu, której zadaniem jest m.in. promocja handlu zagranicznego [www 9].

Czad jest przykładem państwa, w którym trudno jest inwestować ze wzglę- du na niesprzyjający klimat inwestycyjny. Proces zakładania działalności gospodarczej jest niezwykle uciążliwy, a system podatkowy mało przejrzysty. Ważnymi czynnikami, które negatywnie wpływają na klimat inwestycyjny, są również niepewność polityczna, słaba infrastruktura i brak wykwalifikowanej siły robo- czej. BIZ skupiają się głównie w obszarze wydobycia ropy naftowej i przemyśle infrastrukturalnym [www 5]. Rząd Czadu stosuje jednak zachęty mające na celu zwiększenie wolumenu inwestycji w tym kraju. Ich intensyfikacja nastąpiła w 2008 r., kiedy to zdecydowano się na wprowadzenie zwolnień podatkowych dla zagranicznych firm przez 3 lata od momentu rozpoczęcia działalności.

Umożliwiono również funkcjonowanie przedsiębiorstw, które w całości są finansowane kapitałem zagranicznym, z wyłączeniem tych, które mają bezpo- średni wpływ na bezpieczeństwo wewnętrzne.

Togo jest przykładem kraju, który pomimo stosunkowo niedużego napływu BIZ, podejmuje działania zmierzające do poprawy sytuacji w tym obszarze.

W 2016 r. rząd podjął działania, mające na celu zacieśnienie współpracy z Niem- cami w zakresie możliwych inwestycji [www 3]. Istotnym jest fakt, że BIZ są prawnie dozwolone tylko w niektórych sektorach, a transakcje kapitałowe pod- legają kontroli rządu i wymagają jego zgody.

Tabela 2. Miejsca zajmowane przez kraje UEMOA i CEMAC w rankingach oceniających atrakcyjność inwestycyjną

Kraj „Doing Business”

TI Corruption Perceptions

Index

Global Innovation

Index

Index of Economic

Freedom

1 2 3 4 5 UEMOA

Benin 156 95 116 96

Burkina Faso 147 72 120 93

Gwinea Bissau 173 168 bd 119

Mali 142 116 118 102

Niger 151 101 123 154

Senegal 148 64 100 120

Togo 155 116 125 br

Wybrzeże Kości

Słoniowej 143 108 112 75

(14)

cd. tabeli 2

1 2 3 4 5 CEMAC

Czad 181 159 bd 162

Gabon 165 101 bd 103

Gwinea Równikowa 179 bd 117 174

Kamerun 167 145 bd 150

Republika Konga 178 159 bd 177

Republika Środkowoafrykańska

186 159 bd 181

Źródło: [www 2; www 4; www 7; www 10].

W celu oceny atrakcyjności inwestycyjnej sporządzane są różne rankingi (tabela 2). Z tabeli wynika, że kraje unii znajdują się na bardzo niskich pozy- cjach odnoszących się do atrakcyjności inwestycyjnej. Niska atrakcyjność wynika z wielu czynników, do których można zaliczyć przede wszystkim: niestabil- ność polityczną, niską jakość infrastruktury, słaby rozwój rynku finansowego, wysoki poziom przestępczości, korupcję, niską etykę prowadzenia biznesu czy nawet przypadki porwań biznesmenów [Szukalski, 2013, s. 257].

Podsumowanie

Przedstawione kraje, wchodzące w skład UEMOA i CEMAC, nie są obecnie bardzo atrakcyjnym miejscem dla bezpośrednich inwestorów zagranicznych. War- to jednak zauważyć, że z roku na rok wartość BIZ wzrasta, jednak bardzo powoli.

BIZ spełniają ważną rolę w unowocześnianiu gospodarek tych państw, gdyż wprowadzają nowe technologie czy nowe formy zarządzania, natomiast biorąc pod uwagę ich wartość i tempo wzrostu, nie należy oczekiwać, iż w najbliższych latach przyczynią się one do znaczącego rozwoju gospodarek tych państw.

Niezwykle ważne dla napływu BIZ do krajów unii będzie dalsze znoszenie licznych ograniczeń, które w dużym stopniu uniemożliwiają właściwą absorpcję kapitału zagranicznego. Kraje te ciągle bowiem zmagają się z wieloma proble- mami, które mają nie tylko ekonomiczny wymiar (np. epidemie). Istotnym pro- blemem jest kwestia edukacji, odpowiednich kwalifikacji pracowników czy szeroko rozumianej infrastruktury.

Literatura

Ambukita E. (2012), Czynniki determinujące napływ bezpośrednich inwestycji zagra- nicznych do krajów Afryki Subsaharyjskie, „OPTIMUM. Studia Ekonomiczne”, nr 1(55), s. 29-40.

(15)

Ambukita E. (2015), Chińskie inwestycje w Afryce – szanse czy zagrożenie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe i Ubezpiecze- nia”, nr 855, s. 669-679.

Czarny E., Folfas P., Śledziewska K., Witkowski B. (2013), Wpływ integracji monetar- nej na wymianę towarową w warunkach kryzysu gospodarczego, Materiały i Stu- dia, nr 300, Narodowego Banku Polskiego, Warszawa.

Garlińska-Bielawska J. (2015), Determinanty afrykańskich procesów integracyjnych na tle modelu integracji europejskiej, „Krakowskie Studia Międzynarodowe”, nr 4, s. 85-97.

Marszk A. (2013), Zachodnioafrykańska Unia Ekonomiczna i Monetarna jako przykład integracji gospodarczej i finansowej w Afryce Zachodniej [w:] B. Pączek (red.), Czarny Ląd i Świat Arabski: Obrona pokoju czy interesów? Wydawnictwo JP, Gdynia, s. 201-210.

Ngongang E. (2012), Foreign Direct Investment in Regional Integration: Comparative Attractiveness in the CEMAC and UEMOA Economic Spaces, “European Journal of Sustainable Development”, No. 1, s. 419-444.

Szukalski S. (2013), Uwarunkowania i perspektywy rozwoju ekonomicznego Afryki Sub- saharyjskiej, „Studia Ekonomiczne / Polskiej Akademii Nauk. Instytut Nauk Ekonomicznych”, nr 2(LLXXVII), s. 244-266.

Tomi D. (2015), Foreign Direct Investment, Economic Growth and Structural Trans- formation: The Case of West African Economies and Monetary Union Countries, MPRA Paper, No. 62230, Munich Personal RePEc Archive, Munich.

UNCTAD (2017), World Investment Report 2016, New York – Geneva.

Zafar A., Kubota K. (2003), Regional Integration in Central Africa. Key Issues, Africa Region Working Paper Series ,No. 52, World Bank, Washington, DC.

Zaremba M. (2015), Integracja monetarna w Afryce Zachodniej – rozwój i funkcjono- wanie strefy franka CFA, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica”, nr 6(317), s. 175-195.

Zysk W. (2015), Kraje Next Eleven – wschodzące światowe potęgi a kryzys gospodar- czy, „Studia i Prace WNEiZ”, nr 41(3), s. 259-271.

[www 1] http://stosunki-miedzynarodowe.pl/slownik/67-u/1464-uemoa (dostęp: 7.09.2017).

[www 2] http://www.doingbusiness.org/rankings (dostęp: 11.09.2017).

[www 3] http://www.dw.com/en/germany-togo-seeking-closer-relations/a-19156589 (dostęp: 10.09.2017).

[www 4] http://www.heritage.org/index/pdf/2017/book/index_2017.pdf (dostęp:

11.09.2017).

[www 5] https://en.portal.santandertrade.com/establish-overseas/chad/investing (dostęp:

10.09.2017).

[www 6] https://en.portal.santandertrade.com/establish-overseas/congo/investing-3 (do- stęp: 10.09.2017).

(16)

[www 7] https://www.globalinnovationindex.org/gii-2017-report (dostęp: 11.09.2017).

[www 8] https://www.state.gov/e/eb/rls/othr/ics/2015/241729.htm (dostęp: 11.09.2017).

[www 9] https://www.state.gov/e/eb/rls/othr/ics/2016/af/254167.htm (dostęp: 10.09.2017).

[www 10] https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2016 (dostęp: 11.09.2017).

FOREIGN DIRECT INVESTMENT INFLOW TO THE MONETARY UNIONS COUNTRIES IN AFRICA AND THE INVESTMENT POTENTIAL OF

THESE COUNTRIES

Summary: There are two groups of countries as part of the African integration:

UEMOA and CEMAC. The magnitude and dynamics of FDI inflows to the African union countries in 2007-2016 vary widely. The size of these investment in the world scale is small, but these countries are interested in the influx of foreign investment as high as possible. The aim of the study is to present the most important trends in the inflow of foreign direct investment (FDI) to the UEMOA and CEMAC countries during the period of 2007-2016 and measures taken to eliminate barriers and provide favorable conditions for foreign investors.

Keywords: UEMOA, CEMAC, FDI.