w bwieloletnich prognozach finansowych samorz Èdów wojewódzkich

(1)

* Iwona Podpora, mgr – Pañstwowa Wyĝsza Szkoïa Zawodowa wbNysie.

Adres do korespondencji: Pañstwowa Wyĝsza Szkoïa Zawodowa wb Nysie, ul. Armii Krajowej 7, 48-300bNysa; e-mail: iwona.podpora@pwsz.nysa.pl.

Rola przedsi ÚwziÚÊ

w bwieloletnich prognozach finansowych samorz Èdów wojewódzkich

Iwona Podpora

^*

Celem autorki jest ocena roli przedsiÚwziÚÊ wb wieloletnich prognozach finansowych dla samorzÈdów wojewódzkich. SzczególnÈ uwagÚ zwrócono na zróĝnicowanie struktury przed- siÚwziÚÊ wb poszczególnych województwach, zb uwzglÚdnieniem przedsiÚwziÚÊ majÈtkowych oraz finansowanych ze Ărodków pochodzÈcych ze Ărodków UE. W artykule podkreĂlono, ĝe zakres przedsiÚwziÚÊ determinuje wieloletni horyzont planowania budĝetowego wbJST. Okres badawczy obejmuje lata 2014–2017.

Sïowa kluczowe: wieloletnie planowanie budĝetowe, finanse samorzÈdowe, budĝetowanie publiczne.

Nadesïany: 06.06.17 | Zaakceptowany do druku: 21.08.17

The Role of Projects in Long-Term Financial Forecasts of Voivodship Local Goverments in Poland

The purpose of the paper is to evaluate the role of projects in long-term financial forecasts for voivodship self-governments (regions) in Poland. Particular attention has been paid to the diversification of the structures of long-term projects in particular voivodships, including property projects and projects financed by EU funds. The paper emphasizes that the multi- year budget planning horizon in local government units is determined by the scope of projects.

Thebresearch period covers the years 2014–2017.

Keywords: multi-year budgeting, local government finance, public budgeting.

Submitted: 06.06.17 | Accepted: 21.08.17

JEL: H72, H79, R53

Studia i Materiaïy, 2/2017 (24), cz. 1: 97– 104 ISSN 1733-9758, © Wydziaï ZarzÈdzania UW DOI 10.7172/1733-9758.2017.24.9

(2)

1. Wprowadzenie

Jednym zb przejawów istotnych prze- obraĝeñ procesów zarzÈdzania finansami publicznymi jest wydïuĝenie horyzontu planowania budĝetowego (Franek, 2013).

Dotyczy to zarówno budĝetu pañstwa, jak ib jednostek samorzÈdu terytorialnego, co jest zwiÈzane zb obowiÈzkiem przygotowywania od 2010 roku Wieloletniego Planu Finansowego Pañstwa oraz Wieloletnich Prognoz Finansowych (WPF) przez jednostki samorzÈdu terytorialnego. Proble- matyka stosowania tego instrumentu jest przedmiotem szerokiego zainteresowania wbliteraturze przedmiotu. W dotychczaso- wym dorobku zauwaĝyÊ moĝna koncen- tracjÚ na aspektach proceduralnych, czego wyrazem sÈ miÚdzy innymi publikacje autorstwa A. Walasika (2011), K. Owsiak (2014), L. Patrzaïka (2011). Panuje przy tym przekonanie obograniczonym zastoso- waniu WPF do przedstawiania zamierzo- nej aktywnoĂci jednostek samorzÈdu terytorialnego, co nadaje temu dokumentowi wymiar formalny, abnie zarzÈdczy ibĂwiadczy ob jego iluzorycznoĂci (Filipiak, Dylewski, 2010; Kosikowski, 2011). Zasadniczym tego powodem jest trudnoĂÊ wbokreĂleniu real- noĂci prognoz wynikajÈcych zbzapisów WPF, co pozwala na duĝÈ swobodÚ wbokreĂlaniu kwot zapewniajÈcych wypeïnianie norm ostroĝnoĂciowych, jakim podlegajÈ JST (Dylewski, 2016; Franek, 2012). Wb obec- nej postaci WPF jednostek samorzÈdu terytorialnego ma wiÚc wbzasadzie wymiar czysto techniczny, sprowadzajÈcy siÚ do ujÚcia podstawowych wielkoĂci budĝeto- wych wbramy wieloletnie, gïównie wbodnie- sieniu do moĝliwoĂci wypeïniania norm ostroĝnoĂciowych wb zakresie dïugu. Istot- nym elementem tej prognozy jest wykaz przedsiÚwziÚÊ. Stanowi on projekcjÚ bieĝÈ- cych decyzji budĝetowych, których skutki finansowe mogÈ byÊ obserwowane wbprzy- szïoĂci, wb kontekĂcie zarówno generowa- nia wydatków, jak ibwidzenia koniecznoĂci ich sfinansowania. W literaturze zbzakresu finansów samorzÈdowych niewiele miejsca poĂwiÚca siÚ analizie WPF wb odniesieniu do struktury przedsiÚwziÚÊ wb nich ukaza- nych. M.bGaïecka (2016) zwraca uwagÚ na znaczenie przedsiÚwziÚÊ wbtworzeniu WPF, negatywnie oceniajÈc próby standaryzacji podejĂcia do prezentacji tej czÚĂci WPF.

DziÚki tej standaryzacji moĝliwa jest jednak analiza porównawcza zakresu wykorzysty-

wania kategorii przedsiÚwziÚÊ wb gospodarce finansowej JST. Naleĝy bowiem uznaÊ, ĝe to wïaĂnie przedsiÚwziÚcia uza- sadniajÈ przygotowywanie WPF, bo to ich realizacja wpïywa na przyszïÈ strukturÚ budĝetu.

StÈd teĝ celem autorki tego artykuïu jest ocena roli przedsiÚwziÚÊ wb wieloletnich prognozach finansowych JST na przykïa- dzie samorzÈdów szczebla wojewódzkiego.

Okres badawczy obejmuje prognozy uchwa- lone na lata od 2014 do 2017 roku, przy czym wbanalizach uwzglÚdniono te uchwaïy dotyczÈce WPF, które byïy przyjmowane wraz zb uchwaïami budĝetowymi. Uznano przy tym, ĝe ze wzglÚdu na ponadlokalny charakter zadañ samorzÈdu wojewódzkiego oraz znaczÈcÈ rolÚ wydatków majÈtkowych województw wb porównaniu zb pozostaïymi rodzajami JST przedsiÚwziÚcia realizowane przez województwa wb znaczÈcy sposób przyczyniajÈ siÚ realizacji celów strategicznych pañstwa. Warto teĝ zauwaĝyÊ, ĝe opar- cie dochodów podatkowych województw na wpïywach zbbardzo niestabilnego podatku, jakim jest CIT, wystawia województwa na ryzyko duĝych wahañ dochodów oraz na ryzyko popeïnienia istotnego bïÚdu wb ich prognozowaniu, co wb przypadku samo- rzÈdów województw odpowiadajÈcych za zarzÈdzanie rozwojem regionu ibrealizujÈ- cych wieloletnie projekty ob zasiÚgu regio- nalnym, zwïaszcza przy wykorzystaniu Ărodków europejskich, moĝe prowadziÊ do niezrealizowania ich celów strategicznych, bÚdÈcych jednoczeĂnie celami strategicz- nymi pañstwa.

2. Kategoria przedsi ÚwziÚÊ na potrzeby przygotowania wieloletnich prognoz finansowych jednostek samorz Èdu

terytorialnego

Jednym zb istotnych elementów wieloletnich prognoz finansowych jest wykaz przedsiÚwziÚÊ, który zgodnie zb zapisami art. 226 ustawy zb dnia 27 sierpnia 2009 r.

obfinansach publicznych (Dz.U. 2009 nrb157 poz. 1240 ze zm.) powinien okreĂlaÊ dla kaĝdego przedsiÚwziÚcia: nazwÚ ibcel; jed- nostkÚ organizacyjnÈ odpowiedzialnÈ za realizacjÚ lub koordynujÈcÈ wykonywanie przedsiÚwziÚcia; okres realizacji ib ïÈczne nakïady finansowe; limity wydatków wbposzczególnych latach; limit zobowiÈzañ.

PrzedsiÚwziÚcia te naleĝy rozumieÊ jako

(3)

wieloletnie programy, projekty lub zadania, wbtym zwiÈzane z: programami finanso- wanymi zbudziaïem Ărodków pochodzÈcych zbbudĝetu Unii Europejskiej ibpozostaïych Ărodków zagranicznych niepodlegajÈcych zwrotowi oraz zb umowami ob partnerstwie publiczno-prywatnym. Taki zakres przed- miotowy przedsiÚwziÚÊ pojawiï siÚ wraz zbustawÈ zbdnia 7 grudnia 2012 r. obzmianie niektórych ustaw wbzwiÈzku zbrealizacjÈ ustawy budĝetowej (Dz.U. 2012 poz. 1456).

W pierwotnej wersji ustawy ob finansach publicznych uchwalonej 27.09.2009 roku (Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240) funkcjono- waï zapis rozszerzajÈcy pojÚcie przedsiÚ- wziÚÊ takĝe o: umowy, których realizacja wbroku budĝetowym ibwblatach nastÚpnych jest niezbÚdna do zapewnienia ciÈgïoĂci dziaïania jednostki ibzbktórych wynikajÈce pïatnoĂci wykraczajÈ poza rok budĝetowy;

oraz gwarancje ib porÚczenia udzielane przez jednostki samorzÈdu terytorialnego.

PodejĂcie to byïo przedmiotem powszech- nej krytyki (Czïoïpiñska, 2011; RuĂkow- ski ib Salachna, 2010). Zwracano bowiem uwagÚ, ĝe zaliczanie umów zapewniajÈcych ciÈgïoĂÊ dziaïania jednostki do kategorii przedsiÚwziÚÊ nie pozwala na wskazanie ïÈcznych nakïadów finansowych na przed- siÚwziÚcie oraz okreĂlenie limitu wydat- ków wb poszczególnych latach. Podkre- Ălano takĝe, ĝe nie sprzyja to przejrzystoĂci ib porównywalnoĂci prognoz tworzonych przez poszczególne jednostki, gdyĝ pozwala na daleko idÈcÈ uznaniowoĂÊ (Trykozko, 2010). StÈd teĝ wb peïni uzasadnione byïo zawÚĝenie kategorii przedsiÚwziÚÊ doko- nane wb2012 roku (Dz.U. 2012 poz. 1456).

W WPF sporzÈdzanych do wejĂcia wbĝycie tych przepisów moĝna spotkaÊ siÚ zb przy- kïadami województw, które bardzo sze- roko traktowaïy kategoriÚ przedsiÚwziÚÊ, wskazujÈc, ĝe prawie 100% ich wydatków podlega tej kategorii. Tak byïo wbprzypadku WPF województwa dolnoĂlÈskiego, gdzie wbWPF uchwalonej na lata 2011–2023 war- toĂÊ przedsiÚwziÚÊ przypisanych do roku 2011 stanowiïa prawie 95% wydatków ogó- ïem. Dla porównania wbWPF województwa lubuskiego uchwalonej na lata 2011–2024 przedsiÚwziÚcia stanowiïy jedynie nieco ponad 18% wydatków ogóïem. Do upo- rzÈdkowania prezentacji przedsiÚwziÚÊ na potrzeby tworzenia WPF przyczyniïo siÚ takĝe wejĂcie wbĝycie rozporzÈdzenia Mini- stra Finansów zb dnia 10 stycznia 2013b r.

wbsprawie wieloletniej prognozy finansowej

jednostki samorzÈdu terytorialnego (Dz.U.

2013 poz. 86 ze zm.). Pozwoliïo ono zna- czÈco ujednoliciÊ sposób przedstawiania przedsiÚwziÚÊ przez poszczególne jednostki samorzÈdu terytorialnego.

Mimo tych zmian wbliteraturze spotkaÊ siÚ moĝna zbpoglÈdem, ĝe definicja przed- siÚwziÚÊ jest zbyt ogólna ib nie precyzuje szczegóïowych cech przedsiÚwziÚcia, co prowadzi do znacznej uznaniowoĂci przy opracowywaniu wykazu. CzÚsto bowiem do przedsiÚwziÚÊ kwalifikowane sÈ umowy wieloletnie, bez zwracania uwagi na to, czy okreĂlony docelowy efekt uĝytkowy wymaga wb danych warunkach techniczno- organizacyjnych ibekonomicznych realizacji wbokresie dïuĝszym niĝ rok. Naleĝy jednak pamiÚtaÊ, ĝe podstawowÈ przesïankÈ kwa- lifikowania programów, projektów ibzadañ do wykazu przedsiÚwziÚÊ jest wieloletnioĂÊ ich realizacji wbcelu osiÈgniÚcia zaïoĝonego efektu. Dïuĝszy okres realizacji nie powinien wiÚc byÊ jedynym kryterium kwalifi- kacji, bo gdyby tak byïo, to ustawowe wskazanie na programy, projekty ibzadania jako przedsiÚwziÚcia byïoby zbÚdne. Oznacza to, ĝe wieloletnie programy, projekty ibzadania podlegajÈ ujÚciu wbzaïÈczniku do wieloletniej prognozy finansowej ib to wtedy, gdy osiÈgniÚcie zaïoĝonego efektu uĝytkowego wymaga wieloletniej realizacji. PowiÈzanie okresu realizacji zb okreĂlonym celem jest nieodïÈcznÈ cechÈ przedsiÚwziÚcia (StÚ- plowski, 2016).

ZauwaĝyÊ przy tym naleĝy, ĝe kwota wydatków zaplanowana na realizowane przedsiÚwziÚcia powinna umoĝliwiaÊ ich terminowe zakoñczenie, co jest dodatko- wym podkreĂleniem wymogu wb zakresie realnoĂci WPF.

W tabeli 1 uszeregowano województwa wedïug udziaïu wydatków na przedsiÚwziÚ- cia zapisane wb wieloletnich prognozach finansowych uchwalanych wbokresie od 2014 do 2017 roku. O znaczeniu przedsiÚwziÚÊ wbrealizacji polityki wydatkowej województw ĂwiadczyÊ moĝe, ĝe wb czterech zb nich, tj.:

maïopolskim, ĂwiÚtokrzyskim, dolnoĂlÈskim ib ĂlÈskim, wb kaĝdym zb czterech badanych lat wydatki na przedsiÚwziÚcia przekraczaïy 50% wydatków ogóïem. Moĝna wiÚc uznaÊ, ĝe relacja ta wskazuje, iĝ wbponad poïowie budĝet tych województw determinowany jest zamierzeniami wieloletnimi, abwydatki obhoryzoncie rocznym stanowiÈ mniejszoĂÊ.

Taka sytuacja jest potwierdzeniem sensu budowania wieloletnich prognoz finanso-

(4)

wych ibukazuje zasadnoĂÊ wydïuĝania horyzontu czasowego budĝetu poza okres naj- bliĝszego roku budĝetowego. JednoczeĂnie wskazaÊ moĝna te województwa, wbktórych wbĝadnym zbbadanych lat wydatki na przed- siÚwziÚcia nie przekraczaïy 50%. SÈ nimi:

ïódzkie, pomorskie ibmazowieckie. W przypadku tych województw wb konstrukcji ich budĝetów przewaĝajÈ wydatki ob rocznym okresie zapadalnoĂci. Moĝna te wojewódz- twa uznaÊ za najmniej podatne na wydïu- ĝenie horyzontu czasowego budĝetów JST.

Oznacza to, ĝe ich przyszïe budĝety sÈ wb ograniczonym stopniu zdeterminowane zobowiÈzaniami zbzapisanych wbWPF przed- siÚwziÚÊ.

3. Rola przedsi ÚwziÚÊ majÈtkowych w bwieloletnich prognozach finansowych województw

SpecyficznÈ cechÈ województw, na tle pozostaïych rodzajów jednostek samorzÈdu terytorialnego, jest znaczÈco wyĝszy udziaï

wydatków majÈtkowych wbwydatkach ogó- ïem. ¥wiadczÈ ob tym dane przedstawione wbtabelib2.

Tabela 2. Udziaï wydatków majÈtkowych wbwydat- kach ogóïem JST wblatach 2011–2016 (w %)

Wyszcze-

gólnienie 2011 2012 2013 2014 2015 2016 woje-

wództwa 40,5 37,8 39,7 43,0 45,1 26,2 gminy 22,9 18,1 16,6 18,2 16,9 11,2 powiaty 18,7 12,5 12,5 14,7 14,6 12,9 miasta

nabprawach powiatu

21,2 19,9 19,1 20,9 18,5 11,9

½ródïo: sprawozdania zbwykonania budĝetów JST za lata 2011–2016.

KoncentracjÚ na wydatkach majÈtko- wych szczególnie mocno moĝna dostrzec wb przypadku województw podkarpac- kiego ib podlaskiego, wb których wb piÚciu na szeĂÊ badanych lat wydatki majÈtkowe przekraczaïy 40% wydatków ogóïem. Zna- czÈce obniĝenie tego udziaïu wb2016 roku, dostrzegalne we wszystkich rodzajach JST, jest wynikiem opóěnieñ wb realizacji pro- jektów finansowanych ze Ărodków unijnych wb ramach perspektywy finansowej na lata 2014–2020. O skali wpïywu Ărodków zbUE na poziom wydatków majÈtkowych woje- wództw moĝe ĂwiadczyÊ fakt, ĝe wb 2016 roku, tylko wbdwóch województwach: maïo- polskim ib opolskim wydatki majÈtkowe przekroczyïy 40% wydatków ogóïem, pod- czas gdy rok wczeĂniej takich województw byïo osiem. JednoczeĂnie wb2016 roku trzy województwa: warmiñsko-mazurskie, podkarpackie ib mazowieckie, wykazaïy udziaï wydatków majÈtkowych na poziomie niĝ- szym niĝ 20% wydatków ogóïem, co byïo wielkoĂciÈ niespotykanÈ wbĝadnym zbwoje- wództw wb poprzednich badanych latach.

StÈd teĝ warto poĂwiÚciÊ szczególnÈ uwagÚ roli przedsiÚwziÚÊ majÈtkowych wb tworzeniu wieloletnich prognoz finansowych województw. W tabeli 3 zaprezentowano wielkoĂci udziaïów wydatków na przedsiÚwziÚcia majÈtkowe wb wydatkach ogóïem na przedsiÚwziÚcia zapisanych wb wieloletnich prognozach finansowych uchwalonych na lata 2014–2017.

Tabela 1. Udziaï wydatków na przedsiÚwziÚcia wbwydatkach ogóïem województw (w %)

Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017 maïopolskie 65,1 55,1 66,2 71,2 ĂwiÚtokrzyskie 70,0 65,9 63,9 70,9 podkarpackie 68,3 65,4 39,5 67,9 lubuskie 34,7 39,3 37,0 66,9 zachodniopomorskie 53,2 54,3 48,3 63,5 wielkopolskie 57,0 38,8 50,2 61,1 dolnoĂlÈskie 57,8 57,4 56,5 59,3

ĂlÈskie 67,8 55,0 50,9 56,0

warmiñsko-mazurskie 74,4 68,8 40,7 51,7 kujawsko-pomorskie 58,1 56,9 48,3 51,5 podlaskie 64,4 61,4 37,0 45,8

ïódzkie 44,1 39,5 40,9 42,5

pomorskie 29,1 33,7 40,4 40,8 opolskie 38,0 23,2 59,2 39,0 mazowieckie 45,8 46,8 29,4 34,5 lubelskie 77,8 25,7 46,6 25,9

½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie WPF województw.

(5)

Tabela 3. Udziaï wydatków na przedsiÚwziÚcia majÈtkowe województw wbcaïkowitych wydatkach na przedsiÚwziÚcia (w %)

Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017 podlaskie 80,3 78,3 64,4 79,9 lubuskie 46,4 60,4 59,3 79,4 podkarpackie 79,7 80,2 41,3 75,8 pomorskie 88,6 87,1 75,9 74,6 maïopolskie 63,0 60,6 65,6 71,6 dolnoĂlÈskie 76,4 77,7 70,3 70,8 ĂwiÚtokrzyskie 70,5 68,4 63,0 69,2 zachodniopomorskie 60,8 51,3 46,4 67,8 wielkopolskie 62,2 51,1 54,6 63,4

ĂlÈskie 74,6 69,2 62,3 61,3

warmiñsko-mazurskie 84,7 79,4 43,0 57,3 kujawsko-pomorskie 56,2 50,8 55,6 48,2

ïódzkie 63,1 50,4 42,8 45,4

opolskie 21,1 55,7 55,7 43,5 mazowieckie 59,4 64,1 39,8 43,1 lubelskie 85,0 75,1 61,2 27,6

Aĝ wbsiedmiu zbwojewództw wbkaĝdym zb badanych lat wydatki na przedsiÚwziÚ- cia majÈtkowe przewaĝaïy wbujÚciu warto- Ăciowym nad przedsiÚwziÚciami bieĝÈcymi, ab wb przypadku województw pomorskiego ibdolnoĂlÈskiego udziaï wydatków na przed- siÚwziÚcia majÈtkowe wb caïoĂci wydatków na przedsiÚwziÚcia wb badanych okresie przekraczaï 70%. Ponadto wb ĝadnym zbwojewództw liczba lat, wbktórych wydatki bieĝÈce na przedsiÚwziÚcia wb wydatkach ogóïem na przedsiÚwziÚcia przekraczaïy 50% nie byïa wiÚksza od liczby lat, wbktó- rych przewaĝaïy wydatki majÈtkowe na przedsiÚwziÚcia.

4. Rola przedsi ÚwziÚÊ

finansowanych ze Ărodków UE w bWPF województw

ZnaczÈcy wpïyw na poziom wydatków przeznaczanych na realizacjÚ przedsiÚwziÚÊ województw odgrywajÈ Ărodki pochodzÈce zb funduszy Unii Europejskiej. W tabeli 4

zaprezentowano wielkoĂÊ udziaïu wydat- ków na przedsiÚwziÚcia finansowane zb udziaïem Ărodków europejskich wb caï- kowitych wydatkach na przedsiÚwziÚcia planowane do realizacji wbwojewództwach wbposzczególnych latach.

Tabela 4. Udziaï wydatków na przedsiÚwziÚcia województw finansowane ze Ărodków europej- skich wbcaïkowitych wydatkach na przedsiÚwziÚ- cia planowanych na lata 2014–2017 (w %)

Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017 podlaskie 96,1 89,4 62,6 91,1 maïopolskie 74,2 65,7 77,3 79,9 lubuskie 48,6 45,7 41,7 77,2 podkarpackie 70,9 36,4 47,0 76,0 pomorskie 69,7 84,9 73,7 74,0 opolskie 75,7 96,6 84,3 73,2 warmiñsko-mazurskie 79,9 54,2 57,1 69,1 wielkopolskie 63,9 54,0 57,2 68,3 zachodniopomorskie 63,2 51,8 54,7 65,8 kujawsko-pomorskie 76,5 74,5 65,2 64,3 ĂwiÚtokrzyskie 82,9 81,5 58,2 62,4 dolnoĂlÈskie 66,1 59,8 48,2 58,4

ïódzkie 53,2 36,7 52,4 54,6

lubelskie 85,7 44,8 76,1 51,6

ĂlÈskie 72,4 57,3 35,4 48,6

mazowieckie 52,0 42,1 17,2 30,0

W dziewiÚciu województwach wbkaĝdym zb badanych lat to wïaĂnie przedsiÚwziÚcia finansowane ze Ărodków pochodzÈcych zb UE miaïy najwiÚkszy wpïyw na wyso- koĂÊ wydatków ogóïem na przedsiÚwziÚ- cia zapisanych wb wieloletnich prognozach finansowych województw, gdyĝ wb kaĝdym zbbadanych lat stanowiïy ponad 50% wydat- ków na przedsiÚwziÚcia ogóïem. Warto przy tym zauwaĝyÊ, ĝe spoĂród wszystkich województw województwo opolskie jest najbardziej „uzaleĝnione” od Ărodków europejskich wb zakresie zakïadanych do realizacji przedsiÚwziÚÊ majÈtkowych, gdyĝ ich udziaï wb caïoĂci wydatków na przed-

(6)

siÚwziÚcia wb kaĝdym zb analizowanych lat przekraczab70%.

5. Zró ĝnicowanie liczby ibwartoĂci pojedynczych przedsi ÚwziÚÊ w bWPF województw

Warto jednoczeĂnie zwróciÊ uwagÚ, ĝe poszczególne województwa realizujÈ róĝne strategie wb zakresie liczby finansowanych przedsiÚwziÚÊ, co pokazano wbtabeli 5.

Po pierwsze, zauwaĝalna jest zdecy- dowana przewaga województw, wb któ- rych liczba przedsiÚwziÚÊ finansowanych zb udziaïem Ărodków europejskich jest wiÚksza od pozostaïych przedsiÚwziÚÊ. Po drugie, liczba przedsiÚwziÚÊ majÈtkowych realizowanych przez wszystkie wojewódz- twa jest znaczÈco wyĝsza od liczby przedsiÚ- wziÚÊ bieĝÈcych. Po trzecie, wĂród przedsiÚ- wziÚÊ planowanych na 2017 rok tylko jedno ma byÊ realizowane wbramach partnerstwa

publiczno-prywatnego. Jest to przedsiÚ- wziÚcie zapisane wb WPF województwa ĂwiÚtokrzyskiego, zwiÈzane zb zapewnie- niem szerokopasmowego dostÚpu do Internetu, planowane do realizacji do 2022 roku. Po czwarte, moĝna zauwaĝyÊ, ĝe czÚĂÊ województw stara siÚ koncentrowaÊ Ărodki na mniejszej liczbie przedsiÚwziÚÊ, pod- czas gdy inne wykazujÈ skïonnoĂÊ do for- muïowania wiÚkszej liczby przedsiÚwziÚÊ.

Mniejsza liczba przedsiÚwziÚÊ widoczna jest szczególnie wbprzypadku województwa podlaskiego, wb którym zauwaĝyÊ moĝna wbbadanym okresie znaczÈcy, na tle innych województw, udziaï wydatków na przedsiÚ- wziÚcia majÈtkowe, wbtym zwïaszcza finansowane ze Ărodków europejskich. Przykïad województwa mazowieckiego pokazuje jednak, ĝe stosunkowo niskie zaangaĝowanie wb realizacjÚ przedsiÚwziÚÊ finansowanych ze Ărodków UE wraz zbmniejszym znacze- niem wydatków majÈtkowych na przedsiÚ-

Tabela 5. Liczba przedsiÚwziÚÊ województw wbWPF uchwalonych na 2017 rok

Wyszczególnienie Ogóïem

Finansowane zbudziaïem

Ărodków zbUE Pozostaïe

bieĝÈce majÈtkowe bieĝÈce majÈtkowe

mazowieckie 281 47 42 66 126

maïopolskie 223 65 74 57 27

wielkopolskie 185 40 70 35 40

kujawsko-pomorskie 139 52 49 14 24

ïódzkie 117 20 36 11 50

podkarpackie 113 21 45 30 17

ĂwiÚtokrzyskie 106 27 24 35 20

ĂlÈskie 101 30 19 25 27

lubuskie 96 19 44 19 14

zachodniopomorskie 95 26 42 16 11

pomorskie 89 24 22 15 28

lubelskie 71 20 29 13 9

opolskie 66 31 27 2 6

warmiñsko-mazurskie 56 16 24 7 9

dolnoĂlÈskie 27 8 8 6 5

podlaskie 21 10 4 3 4

RAZEM 1786 456 559 354 417

½ródïo: opracowanie wïasne na podstawie WPF województw.

(7)

wziÚcia moĝe byÊ powiÈzane zbformuïowa- niem wielu róĝnorodnych przedsiÚwziÚÊ, zazwyczaj obmniejszym poziomie wydatków.

W tabeli 6 przedstawiono zróĝnicowa- nie wartoĂci najwiÚkszych przedsiÚwziÚÊ majÈtkowych planowanych do realizacji wbkolejnych WPF województw. W tym celu dla kaĝdego zb województw wybrano naj- wiÚksze, pod wzglÚdem wartoĂci okreĂlonej na pierwszy rok prognozy, przedsiÚwziÚcie majÈtkowe zapisane wbWPF zbdanego roku ib odniesiono wysokoĂÊ ïÈcznych nakïadów finansowych przewidzianych na wszystkie lata realizacji tego przedsiÚwziÚcia do rocznych wydatków ogóïem województwa, zaplanowanych na pierwszy rok obowiÈzy- wania danej WPF. W ten sposób stworzono prostÈ miarÚ, ukazujÈcÈ skalÚ moĝliwoĂci sfinansowania pojedynczego przedsiÚwziÚ- cia majÈtkowego wydatkami pojedynczego roku budĝetowego.

Z danych zawartych wb tabeli 6 szcze- gólnÈ uwagÚ naleĝy poĂwiÚciÊ tym sytu-

acjom, wbktórych wartoĂÊ wskazanej relacji ksztaïtuje siÚ powyĝej 100%, co oznacza, ĝe ïÈczna wartoĂÊ pojedynczego przedsiÚwziÚ- cia planowanego na kolejne lata prognozy przekracza poziom rocznych wydatków budĝetowych województwa. Takie przy- kïady wystÚpujÈ wb województwie ĂwiÚto- krzyskim dla WPF uchwalonej na 2016 rok oraz województwie podlaskim dla WPF uchwalonej na 2017 rok. SÈ one dostatecz- nym dowodem na to, ĝe trudno zadania JST, zwïaszcza zwiÈzane realizacjÈ inwe- stycji, odnosiÊ do moĝliwoĂci finansowych wynikajÈcych zb rocznego budĝetu. Tylko wydïuĝenie horyzontu planistycznego wraz zbpodjÚciem decyzji obwieloletnim zaanga- ĝowaniu Ărodków budĝetowych pozwala na odpowiedzialnÈ realizacjÚ wielu zamierzeñ samorzÈdowych, bez uszczerbku dla stabil- noĂci finansowej JST. Dotyczy to zwïaszcza samorzÈdu wojewódzkiego, wb którym na tle innych rodzajów JST wydatki majÈt- kowe odgrywajÈ szczególnie istotnÈ rolÚ, abwiele zadañ wymaga podejmowania kosz- townych przedsiÚwziÚÊ infrastrukturalnych.

ZauwaĝyÊ bowiem naleĝy, ĝe spoĂród tych przedsiÚwziÚÊ majÈtkowych poszczególnych województw, które wb badanym okresie wb kolejnych latach budĝetowych wykazy- waïy najwyĝsze wartoĂci wydatków, prawie poïowÚ stanowiïy inwestycje drogowe.

Dodatkowo wb przypadku województw:

pomorskiego, maïopolskiego ib zachodnio- pomorskiego byïy to przedsiÚwziÚcia zwiÈ- zane zb zakupem taboru dla kolei regio- nalnych.

6. Podsumowanie

Standaryzacja ukïadu przedsiÚwziÚÊ planowanych do realizacji przez poszczególne JST ib uwzglÚdnionych wb ich JST pozwala, na podstawie badañ przeprowadzonych na przykïadzie samorzÈdów wojewódzkich, na sformuïowanie kilku uogólnieñ. Po pierwsze, koniecznoĂÊ prezentacji przedsiÚwziÚÊ na potrzeby przygotowywania WPF pozwala na okreĂlenie stopnia wieloletnioĂci wydatków najbliĝszego budĝetu oraz skalÚ zdetermi- nowania ich przyszïych budĝetów zobowiÈ- zaniami wynikajÈcymi zbzapisanych wbWPF przedsiÚwziÚÊ. Przykïady samorzÈdów woje- wódzkich wskazujÈ na duĝe zróĝnicowanie wb tym zakresie, przy czym wb wiÚkszoĂci zbnich udziaï wydatków na przedsiÚwziÚcia wbwydatkach ogóïem wskazuje na zasadnoĂÊ wydïuĝania horyzontu planistycznego na

Tabela 6. Relacja ïÈcznej wartoĂci najwiÚkszego przedsiÚwziÚcia majÈtkowego zbWPF na dany rok wbwojewództwie do wydatków budĝetowych ogó- ïem danego roku (w %)

Wyszczególnienie 2014 2015 2016 2017 podlaskie 52,9 22,4 14,4 121,3 ĂwiÚtokrzyskie 26,8 28,5 142,7 80,0

ĂlÈskie 23,9 52,2 71,7 65,2

dolnoĂlÈskie 64,6 52,2 52,0 56,3 lubuskie 13,5 6,5 58,4 42,8 ïódzkie 4,5 17,1 44,9 42,5 maïopolskie 8,3 10,1 21,8 31,1 zachodniopomorskie 23,0 7,3 8,4 20,8 wielkopolskie 36,2 9,1 3,2 20,6 podkarpackie 17,2 10,5 7,6 13,9 lubelskie 19,0 11,4 0,7 11,7 warmiñsko-mazurskie 9,8 7,7 42,7 11,6

opolskie 13,9 27,2 30,8 9,9

pomorskie 6,5 18,5 9,2 6,4 kujawsko-pomorskie 8,9 9,3 25,8 3,8 mazowieckie 5,0 3,3 16,0 1,9

(8)

potrzeby JST. Po drugie, specyficznÈ cechÈ województw jest znaczny udziaï przedsiÚ- wziÚÊ obcharakterze majÈtkowym. Wynika to zarówno zbfaktu, ĝe na tle innych typów JST wydatki majÈtkowe województw sÈ wzglÚd- nie duĝe, jak ib ze specyfiki zadañ realizowanych przez samorzÈdy wojewódzkie. Po trzecie, obstrukturze przedsiÚwziÚÊ wbwoje- wództwach decyduje zakres wykorzystania Ărodków pochodzÈcych zb UE. Po czwarte, widoczna jest róĝna strategia wb zakresie formuïowania przedsiÚwziÚÊ przez róĝne województwa. Jedne zbnich koncentrujÈ siÚ na realizacji stosunkowo niewielkiej liczby przedsiÚwziÚÊ, ale ob przeciÚtnie wyĝszych kwotach, inne starajÈ siÚ wbwiÚkszym stopniu dywersyfikowaÊ portfel przedsiÚwziÚÊ, zarówno bieĝÈcych, jak ibmajÈtkowych.

Bibliografia

Czoïpiñska, E. (2011). Wieloletnia prognoza finansowa – doĂwiadczenia po roku stosowania. Prze- widywania, praktyka ib wnioski de lege ferenda.

Finanse Komunalne, 12, 19–31.

Dylewski, M. (2016). Problemy wykorzystania WPF wbzarzÈdzaniu finansami jednostki samorzÈdu teryto- rialnego. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uni- wersytetu Ekonomicznego wbKatowicach, 273, 49–61.

Filipiak, B. ib Dylewski, M. (2010). Kontrowersje zwiÈzane ze sporzÈdzaniem wieloletniej prognozy finansowej JST wb zwiÈzku zb wdroĝeniem budĝetu zadaniowego. Finanse Komunalne, 12, 5–17.

Franek, S. (2012). Wieloletnia prognoza finan- sowa – przymus czy potrzeba? Annales Universitatis Mariae Curie-Skïodowska. Sectio H, Oeconomia, 46(3), 251–259.

Franek, S. (2013). Wieloletnie planowanie budĝetowe wbpodsektorze rzÈdowym. Warszawa: Difin.

Gaïecka, M. (2016). Zmiany wb wykazie przedsiÚ- wziÚÊ wieloletniej prognozy finansowej. Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Eko- nomicznego wbKatowicach, 273, 75–85.

Kosikowski, C. (2011). Naprawa finansów publicz- nych wbPolsce. Biaïystok: Wydawnictwo Temida 2.

Owsiak, K. (2014). Wieloletnia prognoza finansowa jako instrument zarzÈdzania finansami jednostek samorzÈdu terytorialnego. Zeszyty Naukowe UEK, 8(932), 166–176.

Patrzaïek, L. (2011). Znaczenie wieloletniej prognozy finansowej wb gospodarce finansowej jednostki samorzÈdu terytorialnego ibjej relacje zbWie- loletnim Planem Finansowym pañstwa. Zeszyty Naukowe PTE, 10, 253–266.

RozporzÈdzenie Ministra Finansów zbdnia 10 stycznia 2013 r. wbsprawie wieloletniej prognozy finansowej jednostki samorzÈdu terytorialnego (Dz.U.

2013 poz. 86 ze zm.).

RuĂkowski, E. ib Salachna, J. (red.) (2010). Nowa ustawa obfinansach publicznych wraz zbustawÈ wpro- wadzajÈcÈ. Komentarz praktyczny. Gdañsk: ODDK.

StÚplowski, J. (2016). Opracowanie wykazu przed- siÚwziÚÊ do wieloletniej prognozy finansowej sprawia kïopoty, http://serwisy.gazetaprawna.pl/samorzad/

artykuly/991220,w-niektorych-jst-uwzglednia-sie- zbyt-wiele-umow-w-innych-zbyt-malo.html,komen- tarze-najnowsze,1

Trykozko, R. (2010). Ustawa ob finansach publicz- nych. Komentarz dla jednostek samorzÈdu terytorial- nego. Warszawa: Wydawnictwo Taxpress.

Ustawa zb dnia 27 sierpnia 2009 r. ob finansach publicznych (Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240 ze zm.).

Ustawa zbdnia 7 grudnia 2012 r. obzmianie niektó- rych ustaw wbzwiÈzku zbrealizacjÈ ustawy budĝeto- wej (Dz.U. 2012 poz. 1456).

Walasik, A. (2011). WÈtpliwoĂci dotyczÈce wielo- letniej prognozy finansowej. SamorzÈd Terytorialny, 1–2, 43–50.