Klastyczme utwory transgresywne cechsztynu wyniesienia Łeby na tIe modelu facjalnego basenu ewaporatowego

WOJCIBCH STR.ZBTBlSKI

aA8TIC T8.ANSGRI!8!IIV DEPOSI1'S Ol' nIE ZECHS'IEIN IN THB ŁEBA .EJ..&VATION AGAINST

um

Ii'ACIAL PA'l"I'D.N Ol' AN EVAPORITE BASIN

50D

KORELACJE SKl.ADNIKÓW LITOFACJALNYCH PROFILU

'1'':

mjli~lb8Clią/CleełllśZt]rnu, 2łóVl~n:.te· cYłlote~mu

l.

"'mią~~ólśćią

3.

4.

mią2Ii1ZQiiCllą Gn h'vrl,l"Vł,

5.

proc~entowym

6.

mią:tszoiśoią

7.~O~1oow.~,'~w~m·~JH

Cyftamł cnn.tu:zono ~ ~ k,omłacji. Linie c:::iuie ~, korelIIcję ~ł ~ ^- brak koratacJi' (PisuteI i~icate the ~ codlcimt value, Ii.o.e& indieate the

-ttna

cm:reIatłOD:. brobll. :I.i!:I.ee ind.łeate

Iact.ot~

się·od

61

^m '\ ... ",'"''''' J) lS3 m

mteJlscac:łł DlLią.ż&ZO!ić ZI~edllko'W8lJ1A erOJiYjn.ie, ponlew'1l.Ż na pmll~lie am.tcBlną ~ wynjioBie.:iia

&

a.t.

501

M~"'-E"'::::l4ł~_4--1.1111·MZ~ przy ~=6069 wm'il.DJ;i 1²=229

l.

,

^.1

...

UJ

3:

/

:'S: 100

.P

^{- 0,662}

.. 5 50

'!i 10 50 100 300

MZl

-

P.roIIo wiarce6 (Bo.re1lołe ~): t -BiIIIopn)a I; 2-By&6w 1; J...-6-Dułowo 1-4;

lAbIII:J...,. Ii -:Miłoaewo 1; 11 - SrdiDD 1. 18 - Sm.cłdzino 1; 19 - S~ l; 20- S"!IIIBI'ZOWO $,; 21

Te~

MU

p;:7ledZllalY ufności dla pat'lJ.!!1jetriirw oraz -V'0"l.'';',1'1i111'Il' __ -0,11 zU dla r6wnania (6): _ ...

_J_

istotności Da polUOlnle

Jak ,z

tego

nieli.niowa

MZL

a siloietism

aniżeli kDlre111C.ia liniowa Da tym samym poziOme :istotności. wobec czego została. ODa :m.stosowana dla mlltrub;ii modelu sed:Vn:H!ota.cyjlllego

Sumaryczna Kał w zmienia

Ii.o

od 5-7

m

ławo

J.

l..cha 4, 1) do 60--80

m

4, S'WIIU'7A~ 5, Salino 1, 1, Ż&r.nowiec l}.

to t~ kompleks Zmitm.na

z

skał waWlOWYc])

11-21 przy 11'=19 słoImiom

s,robooy,

grt'Sji'

postać:

MW=41,99-0.6+MZL przy WIJ'iaal::ji

natom:i.utnie

.stają w' nutęP1liąc:ych gr-aIńc:ac:h

Te same

W

równania dla równania

Panunetry r6wM.f1 regresji w

ąch ufności:

• M W przy wat~1I.1llr!jj

są równaniami:

-U'.U"'",,"U',",= -Q,16

- .... .1,""' . . . ''''11 -0,26

l,

fI)

JI::

0.535

.

^'.'~

a procentowym udziałem ) •. J4Bdmlk:t.et WS.półc::.zyllt&ikii tej .kOf'8lą.c:jj ,dla ,reKl~Il' :Iml.""

melini~~. \1.j1I.-U'.,l;,.JJ 'SIl:

I1iIfkie i

^nie spełnUlją,Walruq.łcI.ł,·,ilt(1ttnc:~

poziomta.ch ufn~. Wobec· tego. korelację pow.ytszą \IYY.C:łimiDmlV8.D,o ;,~. daJ~llZYiol\,; Ir~~lÓ

\lDZIA,LU ANIlYDRY'OOW (PA)

KODBL PACJ:ALNY CYICL~. WERRA

Jau:Ilia:.mą

oraz

w:ietwzącą poboc:::ł:lW traktowa1l):.

jest

megasabba charalcb>

wyfK~kim oar(~watliem (RiC:b'ł.m:'..BeJ:nburg & al. 1968). Zatoka pqmorska oecl_~ynu

wyJlliebmia. Łeby basen DlOIŻI. górnego permu.

perm

górny do utwó.rów piętra Zl

al. cec:1~y.ou przy

suma-

się uzuadnione.

(Da.rł<wro J, Darłowo 1) do 175--185 m

ilość obsc~:ji watt0ś6 MA='J2

m.

Proste who Jroreilacji ~,bie:raJą postać:

... .-... - , ... , ... -Jl.V."·.tlO'.If ... przy'

6

^s

-1341

6^ł-2Ql

dla

r6wDs.nia.

JI. ... ' ... -O,2S dla r6wnaoia

506

MA==IJO·MŻL-^O•^lIU przy d2~10S9 przy la ==292

kształt prostyc:h

19MZL

.l1PlI.;,...., ... "":'II';Jt--Ą.\'7 Ig M.4

Parametry równań działach ufności:

dla

równania

(11): A . . . . _"""I~

dla

równania

Zl)Et.d.aJIO również 7Ale::moge pc:mi<;dzf Illią;ższo~

niwym udziałem. wtYdJ:'ytów w pmMlstawiJona na

M Z l -

lIIODEL FACJALNY CYKLO"J:'E'I.IU WEB.RA 507

Mi&l,ŻSZojć soli muema w bardzo u.erokich od zera ^l.Lnl. ... II.I.HII'U

1, 2. 3, 4; Łeba. 3. 5, 6;

SaUno

1) do 170-180

m

1. Byt6w l. Łeba 2, Miłoszewo

~ści()wo zerlDdc.wao.Jt~ i

rozmytych soli stanowi

reklJD8trukc~ji niienlrołn,em

modelu W

przypadku wyJJuesienia w hasenie Śl'Oclplatfor.lllo-wvym statlOw.~m

naj.pra~wck'po!dobniej rOZlIlYła i descendentrue zniesiona

za;znaczno.o,

po zakońa.eniu

normal-

SedYJlllentl~:i ewI!!~po!:'8.tow Zl Z2, stadium

Ja4IGWEIDlU (Korab & Sta.nulak 1961). Na rozllugo,wulych najl!itarszyc:h solach typowe sole desoondentne stwi«dzoo.e

m.in.

w

profilu

IG-l i Bytów lG-2 (poborski "

Cima.sze'wIki

Sole desoendentne zatem łuk; sed:yrmmtacyjJIQ

J)OliViel'ZCI1Ilńą Zs. Luka stratygra-

ficma obe,j.lD.'qjąc:a okres p~jściu od Zatoki ku

zac:hOC10\'ll1. tj. w stronę WYJDie!lienia obe'imo11111ała nailVVZS!B C2.ęŚÓ cykJOUmu Zł i Z2* O nielre.l1llJalLllYl:h postlled~VDlJmaLCY.Inyc:h ;c<IU1.UiIiIJiIA,:al

btIue:nJlej świadczy bardzo niska kooDJl!U:,ja pc>mi~;dzY

ZALBtNoSć MZL OD SUMARYCZNEJ M.L\ŻSZOŚCI UTWORÓW BEZSOLNYCH (AlBA')

Ws.pół=mie obserwowana zm:ienn~ m.iJI~)ŚCj4)wa soli ma charakter ep~iCDletyc:ZDY

od7wiercledła układu ona rzeczyw.lste SD5unlld

bad:a.nym

zbiomitu

ewaporarowym i

utrudnia

odczyt&LDie zwiąż1:ów

korelacoonych

fi.

W celu -...

1 .... _"', ..

koreilacji Wartość

sumarycznej

miIllł:szojid Wlszystkicb.

MU

a

na poziomlie

dla równania

10

508

~ JIlZL OD WSPó1.CzYNNIK.A ANBYDR.YfOWO.w.ąGLA.NOWBGO UW)

to 8ros'Wlek. 8'Wl:18.r'l~lej Dl_miel 8.1ilhY'dry1t6\V cecb.lztynu. Waha

1;

Łeba

4,

cbaJmk1ay1lty:t be2'J1OlrJ\Ydl składników

cyklotemu

Por6wmmie

to wyli:amlo

MODEL li' Ac.T.AI.NY CYKLO'l"EMU WEBBA 509

- -- ...

·S

-. a ^-

i

^f

II

^{I 9 J ':: ł}

'H li H Ił H H H li li H

H li li H H H. li H H

li. H H li li li li H H H

H li H H H Ił H li H

'50 _{li li H} H H

H H H H H

H li Ił li li

li H tI ^H

tOO ^{H li}

H H

::.I: H H

I ..

^{H li H H}

li

PlaIile odwiań6w mtawiono z I f t -ralMro W kc~ ~ mł,*,fIIOfd ~ ('l'he 'bc:I:nIIIwh :prafiIca sm

~c:kdMda~tcb~~oI"~

B-ałi!bo1I:oit6 ~ (de.Pth OJ! thkl.Ime!II ol . , 2'.edlItciiD); 1-~ "DtWoI.7 ~

~ .. biały ~ ~ ~b

ot.,

^~

.. ^w.

^{~): 2-abJ.y}

^.1mC'iIIo

(~1'OCI1r.s); J-~(lUibJdritel):

SIO

WOJCIECH STaZBTELSKI

są

stosunkowo ruewu:Ude.

mi~~~S2:0ŚĆ

ich

rln~"""'''''n

wówczas

MODEL SBD'YMBNTACJl :ęBZ SOLi KAMIENNEJ

Fig. 1 przedS11.:aWia schemat zależności pon:liędl~ mlhlŻlSZQik:ią, biajego spągowca

zostałymi Werra. Ka.ała para DOl',6WlIYWIUlYc:;h Zlmerw,yc:h

została nieisto~ lub

repr'e:ze![ltuje siłę korelaCJI. RYSlmek

WSlr>6k2Y1l1niłc korelaA:iJ1 zawiera

w

sobie odpo- wiedź

na.

pytanie: na ile Pr.liyda.tna jest wartość MZL dla pat'aDl4~tróiw lito- faQj,a.lnJrCh'l (i od\'lrtQtllie).

:zaś p=O, to taka

,,"

w WSl~k:zyImil'-& kcxelacji omacm" 2;e obi~ zrnimme rosną, wSI){)łczynnik to

wówczas

przy wzroście

druga

Stosunkowo

istnieje polDi~tIZY mi2'!:ŻS2OŚCUl

cytIotemu

MWE i

utworów

MBW

na

ł.Y.nl

sa-

mym istotności. Wraz ze wzrostem MZL MWE i MBW. W sensie

geo'logialllYlD

oma.c:za

to, iż spąsowyc"h

utwor6w

te.rygenic::myc:h

w

badanym

cyklo.

mie narasta ku

basenu.

Nieco słabsze ponłiędlEY mJą.i.sZQŚC:ią Złep~mc(jiw i PJaliiJC.01WCOW

a

Zaletności te są

r6wniet

odwrotne i wskazują, że

wraz

ze spadkiem mią~).ŚCi ~VgeJl1ic:lmYl:::b

utworów

trwUlBJ:'CsJwn:ych do centrum basenu wzrasta jedJlOC2eŚ:nie mi~lŻSZNć

511

szościowo

i

węl~!lanll z

512'

..

wOJcrmCB. STBZETBLSIa

Q~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~nr~~~~~

I

!UI

'lO

~. al '::E

1,,0

200

utworów ww1uowyoh (averqe posłticm of top

niamych(~

2

3

-<D- 4

5

6

'7

513

KODBL SEDYMENTACJI UWZGLĘDNlAl'ĄCY SOLB

H Ił ił H Ił H łł H Ił H Ił Ił H

Ił Ił H 14 ił fi H Ił ~ H _łI Ił Ił

Ił Ił H H li Ił i'I ił Ił Ił ił H Ił

H Ił H "H 1'i H Ił H Ił III H ił

'511 lo! H H Ił ił "H H H

H H " "H H H H

Ił H H H li H Ił ił

H H H Ił H H"

100 ^{ił ił Ił li H H}

~ ^{H H H}

H H H li

-H

!

U.I

31:

::i:

514 WOJCIECH 8TRZETELSK!

reszta mlC'SZC2ą(~

CY.ll~Ol:emlU

Werra

D01Vlmm olbrazo1v&ó m.i~~S2:OŚĆ

na

o mmlimalnej mlą~SZ40ŚCł

senu eWa~)ratovveg;o.

tem na rzecz D01Dra~WI1I~ci

przedlItawić n& przyldadzie : naj:mnilej MWE==l50 m (fig.

wyn06ić MZL:.:::: 15 m, naJtmIueJ MS=70 m^łł,

nadbudowaniu ku (powy- wszystkim na wzroście soli.

n1PT'Wd'\łnlip istnieć W

KODEL li" AC.r ALNY CYKLO'l'EMlJ' WERRA 515

POlni~~ mJl~ZO$C:lą 8na~~01NVc:n

utworów terygeniemych a

polro8'ta~fm.i

osady

DOlZlOlll1 spągowy,

lecz

są

zarazem. przybrzetnym odpowiednikiem

w centralnych cześcuw.h

zbiornika.

Przy

MWE

rzędu

100-150 m cienieje warstwa. osadów

terygenicznych na im czasowo

węglanów.

150 m

mi~szości

Werra cienki osad utworów

~u1;

tylko

PovlTsta.1e D''ltalme: d.1aICzeJ~O w przedsta",riOlllym wał

utworów

weil!Ja:nm7iVc.~h

modeJ

poJ[{rywajacej

się

z zarysem

wyspu obszar

ret:,re2:en~;uje

część

basenu

otocroną od południa,

wschodu i zachodu odcinkiem

bariery dolomitowej

&;

Moma

że

ba.riery

~nll1Vilrvłn\lLlAl

i ju.t poza rozpatrywanego mo-

2.

S) obejmuje' tylko ich

WNIOSKI

zwi[ą.zetk

J(,ore:.lac:Yjllty

pomiędzy miąższością spągowych

utworów

'V\o8.111eIJlJ.

a :zbiornika.

brZegu i na

wYlnie~ńenLiach, Złmjj(8j~~c

w~n~ llrof~~iaml~wmo~~ull~:vm rek,onsttu]'~e ni~~o'mv,~

ków

mi~l,tsz:ościow'Ych

3.

Re1l:ons:truJ,~a

m()(leJu

sed.~~entaC:JI eVlrap()ratc)wej

516 WOJCIECH BTBZETELSD'

4.

. I...lTE.RATURA CYTOWANA

ALJBXJ~Nl)R()WltCZ S. W. 1974. Ptw.inmv litOSltratVPI1c,;re wapiieuJa cecł~1lskJiego w zadlod·

pro,

44 ,

&:

8'l"R..ZETBLSI

W. 1971. SPlUpwe Wie:rtmczqW Um 8. Zesz. Nouk. AGH, KwontJbdk Geologia,

ANTONOWICZ L. &: K.NIES.ZNBR L. 1975.

o

^rafach dolomita· ało,VDelP

w

Polica.

'3-4.

DADLEZ R.~

CHOWA

Pokrywa pennskc>-:rnc::z0z4i:JiCZ!u.

271,'

DEPOWSKI S., PEaYT T. T.S. &. WAGNER R.. 1978.

p&l~!lO_~$fia ceclłlSz1:,yńskiełlO dolomitu głównego

""" ... ,..",.., • ...:T'II' W. &:

STRZBTEI...SKI

W. 1972.

Geo-4 o~ ich charakterystylca

& - 1972b. Intcll'pr~eł:a.c;ja mlty.DJ.etr,yCztIB:

PiUkc.wce,w

Gei>-4~

,3.

KORAB Z. &. STBMULAK J. 1961. Profil na WYllieSiJeniU ł..eby.

Gem:,

^11.

KRUMBElN W. C. 1962. and closed number systems in stratigliliLpbiC mapp'iDg. AAPG .BuIl ••

46 (12).

1963. factor mapa (Gc:!lOl(Jtgical 47 (6).

&. GRA YBILL F. A. 1965. AD mtroduction to statisucal Book Co:, New Yorlc.

POBORSKI J. 1960. C'eC1ł1szt:vtr.sJj:ie solne Europy Sl'Ot1kOiwej na ziemiaCti Poliki. PrllCeI 1M. Geol.. 30

1%1a. System . ..-- - - " " T ' ,

Gl!i!l .• 7.

1961b. Głi)wne kJierl1LDki posm1l:i\WLwcze soli po1asowo-'m&goeiZOllrych w Polsce.

11. ^{i ·}

- &. crMASZEWSKI L. 1961. Z paUi:lOgl~:'attt permu na Pomorzu. Przegl; GMI., 11.

1969. Nowy obraz stosunków w w Polsce.

13 (1).

1978. D~:ont:inuity

, Kwfl1t. ' Geol.,

POKORSKI J. &: WAGNER R. 1972. Stra.tygra.fła i palc:ogeogr.!l.fiacecllS~~u:. Btul.lnst. 252.

MODEL FAC.JALNY CYKLOTEMU WERRA 517

PRYOR W. A. 1969. Geological investigation. of the sediments at the Rotliegendes -:- Zechstein boundary zone. in Western. Ew:ope. Year Book of the American Philosophical Society.

1971a; Petrology of Weissliegendes sandstones in the Harzand Werra"Fulda areas, Germany.

Geol. Rundschau; 60 (2).

1971b. Petrology of the Permian yellow sands of Northeastern England and their North Sea basin equivalents. Sedimentary Geology, 6.

RICHTER-BERNBURG G. 1968. Sedimentological problems of saline deposits. In: Geology of saline deposits. Proc. Hanover Symposium, Earth Sciences, 7.

STRZETELSKI W. 1977. Rozw6j litofacjalny sp~owych utwor6w terygenicznych cechsztynu na Wyniesiep.iu Leby i ich znaczenie dla poszukiwan zl6z wcoglowodor6w. Prace Geol. PAN, 107, Krak6w.

SZANIA WSKI H. 1966. Rozw6j facjainy i paleogeografia cechsztynu w rejonie Wyniesienia Leby. Acta Geol. Pol., 16 (2).

1970. Stratygrafia, sedymentacja i paieogeografia cechsztynu na obszarze Pomorza. Acta Geol. Pol., 20 (3).

W. STRZETELSKI

SUMMARY

Statistical correlative connections have been determined between the thickness of the transgres- sive sandstones of the Weiss Liegendes (MZL) occurring in the Zechstein bottom (Upper Permian) and the thickness of the remaining lithological components of the Werra cyclothem. The necessary data have been obtained from borehole profiles situated in the eastern margin of the Leba elevation (central part of the Polish Baltic Coast): Regression lines have been plotted showing the interde- pendence of the thickness of the Weiss Liegendes and the following variables: total thickness of the Werra cyclothem (MWE), thickness of the Zechstein limestone (MW), summaric thickness of anhydrites in the Werra cyclothem (MA), thickness of salts (MS) and the summaric thickness of the Werra saltless deposits (MBW). The studied interdependence and the corresponding regression lines have been diagramatica\ly shown in Figs 1-6. This provided the basis for plotting the pattern of the prlmary original changes in the thickness of lithological components within the sedimentary basin of the Werra cyclothem. The sedimentation pattern shown in Fig. 8 does not comprise the rock salt while that in Fig. 9 takes account of the minimum original thickness of NaCl. The plotting of these patterns was feasible by taking advantage of the statistically existing correlations: MBWvs MZL(=T);MZLvsMA(=A); W=MW=MBW-(T+A) for the pattern in Fig. 8 and MWEvsMZL (=T);MZLvsMW(=W);MZLvsMA (=A)fo(that in Fig. 9 where the hypothetical salt thic- kness (MS) was obtained: S=MWE-(T

+

W

+

A). This resulted in the determination that relati- vely the strongest correlative connection exists between the thickness of the terrigenous Weiss Lie- gende deposits and the total thickness of the Werra cyclothem. This provides additional evidence that the Weiss Liegende sandstones are a transgressive product of the Zechstein sea and are strati- graphically referable to the Upper Permian. Their thickness increases towards the basin shores (Figs 8-9). It is reasonably supposed that they are the geochronological correspondent of the Zechstein limestones (W) while in the off-shore part of the basin they may correspond to the an-

518 WOIJ1OIIECH S'l1RZ,E'I1ElLSIK'I

hydrites (A) and, even to the rock saIts (S) - Figs 8 -9. Changes in the thickness of the Weiss Lie- gende are a reliable Iithofacial imdex making possible the reconstruction of the original quanti- tative relations in the peripheral parts of the evaporation basin. In this zone the carbonate rocks and the anhydrites decrease in thickness towards the basin shores while the central part of the basin (Fig. 9) is occupied by rock salt.