Sieci z udziałem organizacji niekomercyjnych

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe Wy*szej Szkoáy Humanitas. Andrzej Chodyski*. SIECI Z UDZIAàEM ORGANIZACJI NIEKOMERCYJNYCH STRESZCZENIE W publikacji zwrócono uwag na koniecznoü budowy przez przedsi biorstwa strategicznych kompetencji polegajcych na tworzeniu powiza sieciowych mi dzy tymi firmami a organizacjami niekomercyjnymi (organizacje pozarzdowe, administracja publiczna). Podano charakterystyk ukáadów sieciowych. Zwrócono uwag na relacj. – sieü a reputacja i wizerunek firmy.. WPROWADZENIE W naukach o zarzdzaniu dosyü szeroko jest rozwa*any paradygmat rozwoju sieciowego. Jednak do tej pory uwaga skupiona byáa na organizacjach komercyjnych. W zwizku z rozwojem i wzrostem znaczenia niektórych organizacji niekomercyjnych (np. organizacji pozarzdowych) oraz zainteresowaniem dziaáalnoci administracji publicznej, istotna jest odpowied( na pytanie o miejsce organizacji niekomercyjnych (w tym administracji publicznej) w ukáadach sieciowych z udziaáem przedsi biorstw. Równoczenie caáy szereg organizacji wiadczcych usáugi publiczne (np. szkoáy i wy*sze uczelnie pastwowe, publiczne zakáady opieki zdrowotnej) znajduje na rynku swoje odpowiedniki wiadczce usáugi odpáatnie. Te ostatnie przybieraj cz sto form. organizacji komercyjnych bd( zawierajcych niektóre cechy tych organizacji. Tego typu organizacje b d równie* uczestnikiem powiza sieciowych. Problem sieciowoci mo*e byü rozwa*any zarówno w aspekcie lokalnym, regionalnym, jak i globalnym.. SIECIOWOû ORGANIZACJI Tworzenie sieci mi dzyorganizacyjnych (inter-organizational network) jest odpowiedzi na zmieniajce si warunki funkcjonowania tych organizacji i koniecznoü zapewnienia im niezb dnej elastycznoci dziaáania. Sieci s prób poszukiwania nowych rozwiza strategicznych. Ich pocztki dotyczyáy rozwiza zaproponowanych przez przedsi biorstwa. Zdaniem A. Jewtuchowicz „sieü jest zbiorem wyselekcjonowanych * Dr hab., profesor Wy*szej Szkoáy Humanitas w Sosnowcu i Krakowskiej Szkoáy Wy*szej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.. 9.

(2) Andrzej Chodyski – Sieci z udziaáem organizacji niekomercyjnych. zwizków z wybranymi partnerami, wpisujcymi si w relacje rynkowe przedsi biorstw. S one efektem poszukiwania komplementarnych zasobów, a gáównym motywem powstawania sieci jest synergia i d*enie do zmniejszenia niepewnoci dziaáania”1. Zdaniem A. Sallez wyró*niü mo*na trzy rodzaje sieci przedsi biorstw: – oparte na bliskoci relacji w rodowisku lokalnym (dystrykt przemysáowy), – oparte o relacje pionowe i stosunki partnerskie (podwykonawstwo) – sieci komplementarne, – poziome sieci wspóádziaáania i wspóápracy (bez wyodr bniania granic terytorialnych), zwizane z przepáywem informacji technicznych i finansowych2. Organizacja sieciowa oznacza tak konfiguracj firm, która jest form poredni mi dzy rynkiem a klasyczn firm. Taka konfiguracja powinna zapewniü tworzenie odpowiedniego poziomu wartoci dodanej w oparciu o wytwarzan synergi . Przykáadami sieci mog byü alianse strategiczne i (wedáug niektórych autorów) – klastry (grona). Inni autorzy (np. M. Huczek) wskazuj, *e klastry nie s ukáadami sieciowymi, gdy* m.in. nie maj charakteru zamkni tego, niezb dna jest bliskoü geograficzna, a podstaw porozumienia s normy spoáeczne (a nie kontrakty)3. Z kolei J. Staszewska prezentuje pogld, *e mimo i* klaster ró*ni si od innych sieci koncentracj przestrzenn, a wspóádziaáanie wyst puje tylko w obr bie jednego celu (nie wykluczajc konkurencji przy realizacji innych celów), to jest to jednak przypadek sieciowo powizanych przedsi biorstw4. Wspomniana autorka podkrela przy tym rol organizacji wsparcia biznesu (gáównie orodków akademickich, organizacji propagujcych rozwój przedsi biorczoci, jednostek badawczo-rozwojowych, parków technologicznych, samorzdów lokalnych i orodków wáadzy administracyjnej). Nie ma równie* jednoznacznych pogldów odnonie poj cia sieci i organizacji sieciowej. Wyró*nia si przy tym sieü jako konfiguracj firm, które tworz now organizacj . Poj cie organizacji sieciowej odnosi si do zaáo*e systemowych. Mog j tworzyü firmy, które wykonuj poszczególne funkcje tylko w okrelonych fazach cyklu *ycia lub obszarach organizacji5. Rozpatrujc ukáady sieciowe, nale*y wspomnieü równie* o specyficznych sieciach zwizanych z ksztaátowaniem organizacji wirtualnych. Organizacje te buduj swoje procesy wokóá procesów kluczowych i komplementarnych, a wartoü tworzon w sieci mo*na rozpatrywaü w trzech wymiarach: interakcji z klientami, konfiguracji aktywów i wiedzy6. 1. 2. 3. 4. 5 6. A. Jewtuchowicz, Rozwój, rodowisko, sieci innowacyjne i lokalne systemy produkcyjne, [w:] K.B. Matusiak, E. Stawasz, A. Jewtuchowicz (red.), Zewn trzne determinanty rozwoju innowacyjnych firm, Katedra Ekonomii Uà, àód( 2001. A. Sallez, RCseaux d’entreprisese, [w:] EncyclopCdie d’economie spatiale, Ekonomica, Paris 1994, s. 315-323. za: J. Chdzyski, A. Nowakowska, Z. Przygodzki, Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, CeDeWu PL, Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2007, s. 158. M. Huczek, Klastry jako rodek przedsi biorczoci lokalnej, Zeszyty Naukowe Wy*szej Szkoáy Humanitas, Seria: Zarzdzanie i Marketing, Zeszyt 2/2006, s. 57-65. A. Staszewska, Rozwój przedsi biorstw sieciowych w Polsce–perspektywy dla klasteringu, „Przegld Organizacji” 2007, nr 11, s. 30-32. A. wierczek, Sieü firm jako podstawa ksztaátowania organizacji sieciowej, „Przegld Organizacji” 2006, nr 10, s. 27. N. Venkatraman, J.C. Henderson, Real strategies for virtual organizing, ,,Sloan Management Review” 1998, vol. 40,1, s. 33-34.. 10.

(3) Zeszyty Naukowe Wy*szej Szkoáy Humanitas. Przegld interpretacji poj cia organizacji wirtualnych skáoniá A. Sankowsk i M. Watuchowicz do prezentacji pogldu, *e organizacja sieciowa to innowacyjna sieü skupiona na okrelonym problemie. Organizacj wirtualn odró*nia od organizacji sieciowej zasada switching. Oznacza ona nastawienie na wykorzystanie pojawiajcej si. szansy rynkowej poprzez konfiguracj uczestników organizacji wirtualnej w zale*noci od zada7. Cechy tej organizacji to: – sieciowoü, – niski stopie formalizacji, – wspólny cel, – dzielenie ryzyka, zasobów i wiedzy, – zaufanie, – technologie informacyjno-komunikacyjne, – koncentracja na kliencie, – modularnoü (wydaje si , *e fakt tworzenia niewielkich jednostek-moduáów, opartych na procesach jest cech wyró*niajc organizacj wirtualn), – heterogenicznoü, dotyczca zró*nicowania kompetencji dla realizacji poszczególnych zada, – cigáa zmiana uczestników w czasie, – posiadanie to*samoci wirtualnej, – zdolnoü do rekonfiguracji sieci w zale*noci od realizowanych celów, – ta sama organizacja mo*e byü czáonkiem wielu organizacji wirtualnych (multiplikacja), – nastawienie na okazje, – przestrzenne (lub/i czasowe rozproszenie), – zmienna dáugoü *ycia. Zdaniem tych autorów szereg cech organizacji wirtualnej jest bliski organizacji sieciowej. Sdz jednak, *e organizacja wirtualna nie ma cechy charakterystycznej dla ukáadu sieci mi dzyorganizacyjnych, zwizanej mianowicie z jej strategicznym nastawieniem. Wi*e si ono bowiem z dáugotrwaáoci funkcjonowania i próbami stabilizowania sieci w oparciu o trwaáy wkáad i synergiczne oddziaáywanie uczestników. W. Czakon, opierajc si na analizie literatury, wskazuje, *e w badaniach nad dynamik wi zi mi dzyorganizacyjnych mo*liwe s cztery perspektywy poznawcze8: – rozpatrywanie cyklu *ycia organizacji jako zdeterminowanej sekwencji etapów rozwojowych (nastawienie inkrementalne), – przyj cie zaáo*e teleologicznych podkrelajcych rol celowoci dziaáania, w powizaniu ze sprz *eniami zwrotnymi, – analiza sprzecznoci strategicznych w oparciu o kontekst spoáeczny i wáadz. (zaáo*enia dialektyczne), 7. 8. A. Sankowska, M. Watuchowicz, Koncepcja organizacji wirtualnej jako formy wspóápracy mi dzy przedsi biorstwami i jej praktyczne implikacje w polskich przedsi biorstwach, ,, Organizacja i Kierowanie” 2007, nr 3, s. 89. W. Czakon, Dynamika wi zi mi dzyorganizacyjnych przedsi biorstwa, Prace Naukowe AE w Katowicach, Wyd. A E, Katowice 2007.. 11.

(4) Andrzej Chodyski – Sieci z udziaáem organizacji niekomercyjnych. –. przyj cie istnienia ró*nych wariantów, decyzji, zachowa i struktur jako podejcie ewolucyjne, uwzgl dniajce warunki otoczenia.. CHARAKTERYSTYKA SIECI (INTER-ORGANIZATIONAL NETWORK) W charakteryzowaniu sieci istotna jest znajomoü ich cech wspólnych. Jako cechy wspólne mo*na wymieniü nast pujce fakty9: – poszczególne jednostki posiadaj samodzielnoü prawn i ekonomiczn, – realizowany jest zarówno cel wspólny, jak i cele poszczególnych podmiotów, – podmioty s wspóázale*ne, ale powizania mi dzy nimi s lu(ne, – synergia w dziaáaniu, dobrowolnoü uczestnictwa i mo*liwoü wyjcia, – budowanie relacji, – specjalizacja podmiotów, – przepáyw zasobów i swobodny przepáyw wiedzy i informacji. Wedáug K. àobosa w oparciu o przegld literatury, mo*na jako cechy sieci wskazaü10: – wzajemn koordynacj dziaáa, – wspólne decyzje dotyczce zasobów w wyznaczonym obszarze wspóápracy, – wyst powanie dáu*szego horyzontu czasowego i powtarzalnego charakteru wymiany, – wyst powanie wymiany informacji w ramach sieci. Wspomniany autor prezentuje pi ü grup (od A do E) tego typu podmiotów, majc na uwadze domen dziaáania, rynek i kompetencje. Grupa A wi*e si z udziaáem du*ego podmiotu oraz grupy firm maáych. Ukáady sieciowe s tworzone gáównie w przypadku, gdy nie wyst puj skrajne warunki funkcjonowania. W przypadku warunków dobrych dominuj bowiem fuzje i nabycia; záe warunki sprzyjaj raczej dziaáaniom samodzielnym. Prezentowana przez tego autora typologia ukáadów sieciowych zawiera zarówno sieci symetryczne, jak i niesymetryczne, z dominujcym podmiotem centralnym, obejmujc postacie sieci spoáecznych, biurokratycznych lub opartych na prawach wáasnoci. Istotn spraw jest integracja w ramach sieci – pionowa lub pozioma. Charakter pionowy mo*e nieü ze sob konflikt i dezintegracj . Mo*na sdziü, *e w przypadku organizacji non-profit, wchodzcych w skáad sieci (organizacje pozarzdowe, organy administracji publicznej), istotn rol b dzie odgrywaü integracja pozioma. Elastycznoü sieci, zwizana z szybkimi mo*liwociami zmian konfiguracji, mo*e przybieraü ró*ne strategie, w tym bardzo aktualne strategie zwizane z zarzdzaniem wiedz i uczeniem si organizacji. K. àobos proponuje nast pujce wymiary organizacji sieciowych (rozumianych jako sieci mi dzyorganizacyjne): – elastycznoü bd( dynamika, – spójnoü (oparta na wzajemnym zaufaniu), 9. 10. K. Kelly, Nowe reguáy nowej gospodarki. Dziesi ü prezentowanych strategii dla wiata poáczonego sieci, WIG-Press, Warszawa 2001, s. 10-11. K. àobos, Organizacje sieciowe, [w:] Zarzdzanie przedsi biorstwem w turbulentnym otoczeniu, (red. R. Krupski), PWE, Warszawa 2005.. 12.

(5) Zeszyty Naukowe Wy*szej Szkoáy Humanitas. – –. koordynacja, skala dziaáania.. MIEJSCE ORGANIZACJI NIEKOMERCYJNYCH W SIECIACH Przegld literatury dokonany przez A. Frczkiewicz-Wronk wskazuje, *e w ostatnim okresie wzrosáo zdecydowanie znaczenie sieci w zarzdzaniu publicznym11. Autorka wskazuje przy tym na rol zmian zachodzcych w tkance spoáecznej, przy wzrocie znaczenia m.in. technologii informatycznych i telekomunikacyjnych. Podkrela tak*e wzrost znaczenia partnerstwa mi dzy sektorem publicznym i prywatnym. Partnerstwo to pozwala na uruchomienie mechanizmów rynkowych dla realizacji potrzeb spoáecznych. Pojawia si wreszcie wyra(nie artykuáowany postulat wzmocnienia partnerstwa mi dzy podmiotami w trzech sektorach: biznes, sektor spoáeczny i publiczny. Zarzdzanie w takich ukáadach sieciowych wymaga jednak okrelenia zakresu i celów zarzdzania dla ka*dego z tych sektorów. Szereg prac zostaáo powi conych wspóápracy mi dzy sektorem publicznym i pozarzdowym (spoáecznym). L. Salamon okreliá trzy rodzaje relacji mi dzy tymi sektorami12: – organizacje trzeciego sektora stanowi pewien rodzaj niezale*nej opozycji w stosunku do sektora publicznego, – organizacje pozarzdowe s kontrolowane przez organizacje publiczne, wykonujc usáugi w ich imieniu, – wyst puje partnerstwo organizacji publicznych i pozarzdowych. Z prac A. Najam wynika, *e na rynku usáug publicznych mog wyst powaü cztery (poza brakiem wspóápracy) mo*liwe warianty wspóádziaáania organizacji publicznych i pozarzdowych: kooperacja (oparta o realizacj wspólnych celów), konfrontacja (wynikajca z realizacji ró*nych celów), komplementarnoü (wyst powanie wspólnych celów, lecz odmiennych sposobów dziaáania) i kooptacja (gdy wyst puj odmienne cele, lecz podobne s sposoby dziaáania)13. Aktualnie trwaj próby okrelenia poj cia zarzdzanie publicznego (public management) i doprecyzowania charakterystyki sektora publicznego. Przegld dokonany przez St. Sudoáa wskazuje, *e zarzdzanie publiczne obejmuje nast pujce dziedziny *ycia spoáeczno-gospodarczego: infrastruktur do dziaáalnoci gospodarczej, finanse publiczne, bezpieczestwo publiczne, zdrowie publiczne, edukacj i kultur 14. 11. 12. 13. 14. A. Frczkiewicz-Wronka, Relacje sieciowe i ich wykorzystanie w zarzdzaniu publicznym ochron zdrowia, „Wspóáczesne Zarzdzanie” 2006, nr 4, s. 84. L.M. Salamon, The nonprofit sector and democracy: prerequisite, impediment or irrelevance?, [w:] A.J. Abramson (red.), Mapping new worlds. Selected research on the nonprofit sector around the globe, Sector Research Fund, Washington 2001. A. Najam, The four-C’s of third sector-government regulations: cooperation, confrontation, complementarity and co-optation, ,,Nonprofit Management and Leadership” 2000, Vol. 10, 4. St. Sudoá, Miejsce nauk o zarzdzaniu w klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych, „Organizacja i Kierowanie” 2007, nr 3, s.7-17.. 13.

(6) Andrzej Chodyski – Sieci z udziaáem organizacji niekomercyjnych. Z kolei dokumenty OECD do sektora publicznego zaliczaj: – rzd centralny lub federalny, – zwizki komunalne (gminy i ich zwizki), – zarzdy regionalne (ponad poziomem gmin), – przedsi biorstwa publiczne. W Polsce jako podmioty zarzdzania publicznego s wymieniane: – pastwowe jednostki bud*etowe, – pastwowe fundusze celowe, – agencje rzdowe, – pastwowe szkoáy wy*sze, – pastwowe instytucje kultury, – inne pastwowe jednostki sektora publicznego, – komunalny sektor publiczny. Wedáug St. Sudoáa zarzdzanie publiczne realizuj organy publiczne, czyli organy wáadzy, takie jak: – sejmiki wojewódzkie, rady powiatowe i gminne oraz organy administracji pastwowej: centralnej, terenowej i samorzdowej, – minister, wojewoda, starosta, prezydent lub burmistrz miasta, wójt gminy. Odnoszc si do mo*liwoci wspóádziaáania trzech sektorów, trzeba mieü na uwadze fakt, *e jednostki realizujce zarzdzanie publiczne wykonuj zadania wyznaczone przez jednostki wy*szego szczebla w drodze aktów administracyjnych. Przedsi biorstwa i organizacje sektora spoáecznego (np. organizacje pozarzdowe) realizuj cele i zadania wyznaczone przez siebie. Analizujc ukáady sieciowe, warto przypomnieü, *e pierwsze dowiadczenia z ich funkcjonowaniem mo*na wywieü z ukáadów kooperacyjnych, mimo *e cz sto postrzega si. je w perspektywie taktycznej a nawet operacyjnej, a sieci w perspektywie strategicznej. Problematyk sieci rozpatrywaü mo*na poprzez rozwój áacuchów dostaw – od dostawców do ostatecznych klientów. Przepáywowi produktów towarzyszy strumie informacyjno-finansowy. Aktualnie tworzone s koncepcje sieci dostaw, w których wyst puj niezale*ne firmy z sob wspóápracujce, ale i konkurujce. Sieci takie mog si. ró*niü m.in. poziomem centralizacji zarzdzania czy lokalizacj. Stopie centralizacji zarzdzania mo*e si przejawiaü w postaci sieci hierarchicznych lub policentrycznych. W tym ostatnim przypadku mog one przyjü postaü sieci opartych na wi zach technicznych, informacyjnych lub osobistych. Rol koordynatora w tych ukáadach cz sto peáni broker sieciowy. Mo*e nim byü zarówno pojedyncza firma, jak i wi ksza iloü wyspecjalizowanych firm, które nie tylko oferuj swoj wáasn usáug , ale tak*e zamawiaj usáugi uzupeániajce w innych firmach. Czynnikiem wspierajcym powizania organizacji non-profit z przedsi biorstwami, a w szczególnoci korporacjami, jest realizowana przez te ostatnie koncepcja spoáecznej odpowiedzialnoci biznesu. Koncepcja ta jest wspierana przez organizacje non-profit (np. ró*nego rodzaju stowarzyszenia). Organizacje pozarzdowe mog oddziaáywaü na korporacje w ró*ny sposób15: 15. B.M. Oliviero, A. Simmons, Who’s minding the store? Global civil society and corporate responsibility, [w:] Global civil society (red. M. Glasius, M. Kaldor, H. Anheier), Oxford 2002, s. 82-85.. 14.

(7) Zeszyty Naukowe Wy*szej Szkoáy Humanitas. –. bezporednio, poprzez konfrontacj , bojkoty, u*ywanie drogi sdowej, wpáywajc na reputacj , wizerunek i wiarygodnoü tych korporacji, – porednio, poprzez uwiadamianie opinii publicznej, dziaáania lobbingowe oraz promocj spoáecznie odpowiedzialnych inwestycji (np. odniesienie si do handlu broni). Form dziaáa jest tworzenie odpowiednich rankingów czy raportów naukowych, – tworzenie powiza opartych na partnerstwie i sojuszach z biznesem, z uwzgl dnieniem roli rozwiza alternatywnych dla regulacji rzdowych. Tworzone s wi c odpowiednie standardy post powania, poáczone cz sto z inicjatywami dotyczcymi sprawozdawczoci spoáecznej. Wydaje si , *e wynikiem tych powiza jest samoregulacyjna, dobrowolna dziaáalnoü korporacji, gáównie transnarodowych, w postaci np. etycznych kodeksów post powania. Kodeksy te mog byü negocjowane na szczeblu mi dzynarodowym, tworzone s tak*e kodeksy wzorcowe. Mog byü one efektem negocjacji mi dzy interesariuszami. Budowane s one dla poszczególnych bran* i przedsi biorstw. Kodeksy dotyczyü mog wyodr bnionych zagadnie, np. ochrony rodowiska naturalnego. Analizujc sposób post powania proekologicznych organizacji non-profit wobec przedsi biorstw, S. Jasanoff zwraca uwag na trzy funkcje tych oddziaáywa16: – krytyczn, – podejmujc dziaáania wobec przyj tych zobowiza, – eliminujce negatywne post powanie („czarne” lub „zielone” listy), a idc dalej – wspierajce transfer technologii. Wreszcie istotn kwesti jest wpáyw powiza sieciowych na modele biznesu organizacji komercyjnych – uczestników sieci oraz na modele dziaáania administracji publicznej i organizacji sektora spoáecznego (tzw. trzeciego sektora). Analiza tego wpáywu wymaga przyj cia istnienia ró*nych wariantów, decyzji, zachowa i struktur, uwzgl dniajc warunki otoczenia.. SIECI A TO)SAMOû I WIZERUNEK W literaturze przedmiotu stosunkowo du*o miejsca powi cono problematyce tworzenia to*samoci i wizerunku organizacji. Przegld modeli zawarto m.in. w publikacji W. Sitko i A. Zar bskiej17. W szczególnoci podnoszony jest problem kontekstu kulturowego, a nast pnie kluczowych wartoci organizacji. Coraz szerzej problemy te s podnoszone w aspekcie strategii organizacji. W modelach tych akcentuje si te* problem komunikacji wewntrzorganizacyjnej i marketingowej, co nawizuje do zale*noci: to*samoü – wizerunek. Coraz cz ciej w literaturze przedmiotu podkrela si jednak, *e wizerunek jest tworzony w krótszym okresie czasu, a w perspektywie strategicznej nale*aáoby raczej mówiü o reputacji. 16. 17. S. Jasanoff, NGOs and the environment: from knowledge to action , ,,Third World Quartely” 1997, Vol. 18, 3, s. 579-594. W. Sitko, A. Zar bska, Zintegrowany model zarzdzania to*samoci organizacyjn w przedsi biorstwie, „Organizacja i Kierowanie” 2007, nr 1, s. 69-83.. 15.

(8) Andrzej Chodyski – Sieci z udziaáem organizacji niekomercyjnych. A. Zar bska dokonuje identyfikacji trzech grup czynników wpáywajcych na reputacj przedsi biorstw18: – pierwotne, w tym: produkty i usáugi, zachowania (tak*e etyczne) na rynku, zachowania w stosunku do pracowników, akcjonariuszy oraz zachowania pozarynkowe. Do tych ostatnich zalicza przestrzeganie deklarowanych wartoci, inwestycje lokalne, dbaáoü o rodowisko naturalne, o relacje z instytucjami (rzdowymi i pastwowymi) oraz reputacj naczelnego kierownictwa, – wtórne: formalna komunikacja z rynkiem oraz system identyfikacji wizualnej, – przekaz dokonywany przez media, konkurentów i przekaz ustny. Autorka podkrela, *e w dáu*szej perspektywie czasowej reputacja wpáywa na wzrost wartoci (w tym niematerialnych) przedsi biorstwa. Z punktu widzenia tworzenia sieci proces ten powinien skutkowaü tak*e wzrostem wartoci jej uczestników. Równoczenie bardzo interesujca jest odpowied( na pytanie, jak reputacja poszczególnych uczestników wpáywa na tworzenie ukáadów sieciowych i odwrotnie – jak fakt uczestnictwa w sieci wpáywa na reputacj jej uczestników. Wreszcie istotna jest odpowied( na pytanie o relacj : sieü a to*samoü poszczególnych uczestników. Przyj cie za punkt wyjcia to*samoci organizacji i wzajemnoci (w tym prawa i obowizki) jako aspektów relacji mi dzyorganizacyjnych s podstaw wyró*nienia czterech kluczowych form wspóádziaáania organizacji pozarzdowych i publicznych: partnerstwo, kontraktowanie, przedáu*anie oraz kooptacja lub stopniowa absorpcja19. Partnerstwo dotyczy organizacji o podobnej wielkoci, przy wysokim poziomie to*samoci i wzajemnoci. Przy niskim poziomie to*samoci i wzajemnoci wyst puje model przedáu*ania. Przy wysokim poziomie to*samoci i niskim poziomie wzajemnoci mówimy o kontraktowaniu. Kooptacja i stopniowa absorpcja odnosi si do wysokiego poziomu wzajemnoci i niskiego poziomu to*samoci. Ten ostatni typ relacji prowadzi do dalszej utraty to*samoci sáabszego partnera. Warto jednak podkreliü, majc na uwadze gáównie powizania przedsi biorstw z organizacjami non-profit, *e istotn rol w tworzeniu reputacji i wizerunku marki odgrywaj dobrowolne kodeksy post powania20. Kodeksy te mog w pewnym stopniu chroniü firmy w sytuacji kryzysu czy nadu*yü i stanowi one element budowy to*samoci organizacji.. ZAKOCZENIE Wspóáczesne rozwa*ania o strategiach rozwoju przedsi biorstw musz uwzgl dniaü fakt, *e poszczególne firmy nie tylko dziaáaj w dynamicznym, konkurencyjnym 18. 19. 20. A. Zar bska, Reputacja – warunek powodzenia przedsi biorstwa na rynku, „Organizacja i Kierowanie” 2007, nr 2, s. 79-95. J.M. Brinkerhoff, Ramy definicyjne partnerstwa pomi dzy sektorem rzdowym a organizacjami non-profit, [w:] Trzeci sektor dla zaawansowanych. Wspóáczesne teorie trzeciego sektora – wybór tekstów, ,,Stowarzyszenie Klon-Jawor, Warszawa 2006. E.F. Carasco, J.B. Singh,The content and focus of codes of ethics of the world’s largest transnational, ,,Business and Society Review” 2003, Vol 108, 1, s. 71-72.. 16.

(9) Zeszyty Naukowe Wy*szej Szkoáy Humanitas. otoczeniu, ale na ich szanse rozwojowe wpáywaü b d tworzone powizania sieciowe. Sieciowoü odnosi si nie tylko do powiza mi dzy przedsi biorstwami, ale w coraz wi kszym stopniu uwzgl dniaü powinna rol organizacji niekomercyjnych. Umiej tnoü tworzenia tego typu sieci staje si strategiczn kompetencj przedsi biorstw, niezb dn zarówno na rynku regionalnym, jak i globalnym.. SUMMARY The aim of this article is to show the necessity for companies to build the strategic competences based on creating network connections between those companies and noncommercial organizations (NGOs and public administration). Characteristics of those connections are described. The article also presents relation among network, reputation and image of the company.. LITERATURA 1. J.M. Brinkerhoff, Ramy definicyjne partnerstwa pomi dzy sektorem rzdowym a organizacjami non-profit, [w:] Trzeci sektor dla zaawansowanych. Wspóáczesne teorie trzeciego sektora – wybór tekstów, Stowarzyszenie Klon-Jawor, Warszawa 2006. 2. E.F. Carasco, J.B. Singh, The content and focus of codes of ethics of the world’s largest transnational corporations, ,,Business and Society Review” 2003, Vol. 108, 1. 3. W. Czakon, Dynamika wi zi mi dzyorganizacyjnych przedsi biorstwa, Prace Naukowe AE w Katowicach, Wyd. A E, Katowice 2007. 4. A. Frczkiewicz-Wronka, Relacje sieciowe i ich wykorzystanie w zarzdzaniu publicznym ochron zdrowia, „Wspóáczesne Zarzdzanie” 2006, nr 4. 5. M. Huczek, Klastry jako rodek przedsi biorczoci lokalnej, Zeszyty Naukowe Wy*szej Szkoáy Humanitas, Seria: Zarzdzanie i Marketing, Zeszyt 2/2006. 6. S. Jasanoff, NGO’s and the environment: from knowledge to action, ,,Third World Quartely” 1997, Vol. 18, 3. 7. A. Jewtuchowicz, Rozwój, rodowisko, sieci innowacyjne i lokalne systemy produkcyjne, [w:] K.B. Matusiak, E. Stawasz, A. Jewtuchowicz (red.), Zewn trzne determinanty rozwoju innowacyjnych firm, Katedra Ekonomii Uà, àód( 2001. 8. K. Kelly, Nowe reguáy nowej gospodarki. Dziesi ü prezentowanych strategii dla wiata poáczonego sieci, WIG-Press, Warszawa 2001. 9. K. àobos, Organizacje sieciowe, [w:] Zarzdzanie przedsi biorstwem w turbulentnym otoczeniu (red. R. Krupski), PWE, Warszawa 2005. 10. A. Najam, The four-C’s of third sector-government regulations: cooperation, confrontation, complementarity and co-optation, ,,Nonprofit Management and Leadership” 2000, Vol. 10, 4.. 17.

(10) Andrzej Chodyski – Sieci z udziaáem organizacji niekomercyjnych. 11. B.M. Oliviero, A. Simmons, Who’s minding the store? Global civil society and corporate responsibility, [w:] Global civil society (red. M. Glasius, M. Kaldor, H. Anheier), Oxford 2002. 12. L.M. Salamon, The nonprofit sector and democracy: prerequisite, impediment or irrelevance?, [w:] A.J. Abramson (red.), Mapping new worlds. Selected research on the nonprofit sector around the globe, Sector Research Fund, Washington 2001.. 13. A. Sallez, RCseaux d’entreprisese, [w:] EncyclopCdie d’economie spatiale, Ekonomica, Paris 1994, s. 315-323, za: J. Chdzyski, A. Nowakowska, Z. Przygodzki, Region i jego rozwój w warunkach globalizacji, CeDeWu PL, Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2007. 14. A. Sankowska, M. Watuchowicz, Koncepcja organizacji wirtualnej jako formy wspóápracy mi dzy przedsi biorstwami i jej praktyczne implikacje w polskich przedsi biorstwach, „Organizacja i Kierowanie” 2007, nr 3. 15. W. Sitko, A. Zar bska, Zintegrowany model zarzdzania to*samoci organizacyjn w przedsi biorstwie, „Organizacja i Kierowanie”, 2007, nr 1. 16. A. Staszewska, Rozwój przedsi biorstw sieciowych w Polsce-perspektywy dla klasteringu, „Przegld Organizacji” 2007, nr 11. 17. St. Sudoá, Miejsce nauk o zarzdzaniu w klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych, „Organizacja i Kierowanie” 2007, nr 3. 18. A. wierczek, Sieü firm jako podstawa ksztaátowania organizacji sieciowej, „Przegld Organizacji” 2006, nr 10. 19. N. Venkatraman, J.C. Henderson, Real strategies for virtual organizing, ,,Sloan Management Review” 1998, vol. 40, 1. 20. A. Zar bska, Reputacja – warunek powodzenia przedsi biorstwa na rynku, „Organizacja i Kierowanie” 2007, nr 2.. 18.

(11)