Tryby czasownika

(1)

Tryby czasownika

1. Cele lekcji

a) Wiadomości Uczeń:

• zna różne formy czasownika,

• zna zasady odmiany czasownika,

• zna tryby czasownika.

b) Umiejętności Uczeń:

• potrafi rozpoznać i nazwać formy czasownika,

• zgodnie z zasadami odmienia czasownik,

• umie wskazać tryb czasownika,

• tworzy poprawne formy trybów czasownika.

2. Metoda i forma pracy

• Drama,

• praktyczne ćwiczenia językowe.

3. Środki dydaktyczne

• Słownik poprawnej polszczyzny,

• kartoniki w trzech kolorach z nazwami poszczególnych trybów,

• kolorowe brystole (takie same kolory jak kartoników),

• karteczki z instrukcją dla grup,

• kolorowe karteczki (w tych samych kolorach) z listą bezokoliczników.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Na wstępie nauczyciel prosi o przypomnienie wiadomości na temat czasownika i sposobów jego odmiany. Uczniowie odmieniają przykładowy czasownik w trzech czasach, które poznali w klasie czwartej (załącznik 1).

b) Faza realizacyjna

Następnie nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy oraz rozdaje im kartki z tekstem, w którym

(2)

wszystkie czasowniki występują w czasie teraźniejszym. Zadaniem uczniów będzie wypisanie pod tekstem tych czasowników i podanie ich formy w jednym z trybów.

Oczywiście należy wyjaśnić, że tryby to kolejny sposób tworzenia nowych form czasownika.

Uczniowie otrzymają schematy (załącznik 2) odmiany w poszczególnych trybach i korzystając z nich, muszą utworzyć formy dla czasowników wyodrębnionych z tekstu.

Po utworzeniu form czasowników uczniowie zapisują przykłady na brystolu, który otrzymała grupa.

Brystol zielony można przypisać trybowi orzekającemu, czerwony będzie należał do trybu rozkazującego, zaś niebieski do przypuszczającego.

Następnie każda grupa prezentuje swoją pracę, omawiając jednocześnie sposób tworzenia form czasownika w danym trybie.

Potem uczniowie losują kolorowe karteczki z bezokolicznikami.

W zależności od koloru karteczki (który jest przypisany odpowiedniemu brystolowi ze schematem odmiany) muszą podać formy czasownika w tym trybie w liczbie pojedynczej i mnogiej. Warto zapisywać przykłady odmiany w zeszycie, aby uczniowie szybciej je zapamiętali.

Następnie uczniowie losują kartoniki z nazwą trybu i muszą odmienić własny przykład bezokolicznika.

c) Faza podsumowująca

Na zakończenie nauczyciel zwraca uwagę uczniów na fakt, że nie wszystkie czasowniki posiadają swoje formy w każdym z czasów i w każdym z trybów. Nie można bowiem utworzyć formy trybu przypuszczającego w czasie teraźniejszym.

Potem nauczyciel poleca wykonanie ćwiczenia podsumowującego znajomość odmiany czasownika i rozpoznawania form czasownika (załącznik 3). Ćwiczenie to polega na określeniu cech gramatycznych każdego czasownika. A będą to:

osoby, liczby, rodzaje, czasy, tryby.

Następnie omówiona zostaję praca domowa.

5. Bibliografia

Słownik poprawnej polszczyzny, po red. W. Doroszewskiego, PWN, Warszawa 1994.

(3)

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia Czas teraźniejszy

Liczba pojedyncza Liczba mnoga

1. ja (co robię?) 1. my (co robimy?)

2. ty (co robisz?) 2. wy (co robicie?)

3. on,ona,ono (co robi?) 3. oni, one (co robią?)

Czas przeszły

1. ja (co robiłam/em?) 1. my (co robiliśmy/łyśmy?) 2. ty (co robiłaś/eś?) 2. wy (co robiliście/łyście?) 3. on, ona, ono (co robił/ła/ło?) 3. oni, one (co robili/ły?)

Czas przyszły prosty

1. ja (co zrobię?) 1. my (co zrobimy?)

2. ty (co zrobisz?) 2. wy (co zrobicie?)

3. on, ona, ono (co zrobi?) 3. oni, one (co zrobią?)

załącznik 2.

Tryb orzekający (czas teraźniejszy, przyszły, przeszły)

1. ja (co robię?) 1. my (co robimy?)

2. ty (co robisz?) 2. wy (co robicie?)

3. on, ona, ono (co robi?) 3. oni, one ( co robią?)

Tryb rozkazujący (w czasie teraźniejszym, przyszłym prostym i złożonym)

1. ja--- 1. my (zróbmy)

(4)

2. ty (zrób) 2. wy (zróbcie)

3. on, ona, ono (niech zrobi) 3. oni, one (niech zrobią)

Tryb przypuszczający (czas przyszły)

1. ja(co robiłabym/zrobiłabym 1. my (co robiliśmy/zrobiliśmy) 2. ty (robiłabyś/zrobiłabyś) 2. wy (co robilibyście/zrobilibyście) 3. on, ona, ono (co robiłby/zrobiłby?) 3. oni, one (co robiliby/zrobiliby?)

załącznik 3.

Określ następujące formy czasowników.

CZASOWNIK OSOBA LICZBA CZAS RODZAJ TRYB

Rysujcie

namalowałabym niech pomyślą Śpimy

b) Zadanie domowe

Określ formy następujących czasowników:

pracuję, niech płaci, wymyśliłaby, niech napiszą, byłoby, pobiegli, czytaj.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz przeznaczony do realizacji w klasie 5.