ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XLVII NR 3/4 WARSZAWA 1996:123-130
S T A N IS Ł A W B A R A N , M A R IA F L IS -B U JA K , R Y S Z A R D T U R S K I,
G R A Ż Y N A Ż U K O W S K A
ZM IANY WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNYCH
GLEBY LEKKIEJ UŻYŹNIONEJ OSADEM
ŚCIEKOWYM
Instytut G leboznaw stw a i Kształtowania Środowiska Przyrodniczego Akadem ii Rolniczej w Lublinie
WSTĘP
Z as a d n ic zą w a d ą gleb lekkich, zajm ujących w P olsce dom in u ją cą p o w ie r z c h
nię, je s t ich zakw aszenie, niew ielka zaw artość substancji organicznej oraz w y n i
k ając e z tego m ałe zdolności sorpcyjne. O g ra n icza to za trzy m an ie w ody i
składników p o k a rm o w y c h w pro w ad za n y ch m.in. w naw ozach, co p rz y czy n ia się
do niskiej efektyw ności produkcji rolniczej i postępującej degradacji środow iska
[Baran 1987, M a z u r 1977, R oszyk 1979, Siuta 1988]. Intensyw nej m ineralizacji
substancji organicznej w tych glebach nie likwiduje tradycyjne n aw o żen ie o rg a
niczne (bądź likwiduje tylko na krótko). Rodzi to potrzebę p o sz u k iw a n ia m eto d
agrom elioracji tych gleb przy zastosow aniu rów nież naw o zó w n i e k o n w e n c jo n a l
nych [Flis-Bujak i in. 1995; M yśkow , Z ięba 1981 ; Siuta 1988; Turski i in. 1992].
Stąd też celem badań* j e s t ocena w pływ u różnych (n a w o zo w y c h i m e lio ra c y j
nych) daw ek o sadów ścieków kom unalnych zastosow anych do uży ź n ia n ia gleby
lekkiej na kształtow anie jej właściw ości fizykochem icznych.
M ATERIAŁ I METODY
B adania realizow ano w formie w egetacyjnych d ośw iadczeń w a zo n o w y ch .
W a z o n y stanowiły pojem niki z polipropylenu o pojem ności 11 d m 3, do których
ja k o p o d ło że za stosow ano piasek luźny oraz zróżnicow any dodatek osadu ś c ie k o
w e go z m echaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w K ońskich. S c h e m a t
d o ś w iad c zen ia obejm o w ał następujące obiekty badań:
- p ia s e k (k o n tro la ) - p ia se k + o sa d 10% - p ia se k + o b o rn ik ( 3 0 t/ha) - p ia se k + o sa d 20% - p ia se k + o sa d
1
% - p ia se k + o sa d 40%- p ia se k + o sa d 5 % _________________________ - o sad ._____________________________________________
K ażdy obiekt badaw czy realizow ano w trzech pow tórzeniach.
Na b adanych podłożach upraw iano kukurydzę, a następnie ję c z m ie ń jary, pod
które za sto so w an o n aw ożenie m ineralne [g/wazon]:
R o ślin a N P K
kukurydza 3^3 2 J 4Д)
ję c z m ie ń jary 2.7 2,7 3,3
D o badań pobrano próby gleb po zbiorze upraw ianych roślin w p ierw szym i
dru g im roku od za stosow ania osadu; w próbach tych oznaczono:
- węgiel ogólny m etodą Tiurina,
- "ruchom e" frakcje substancji organicznej ekstrahow ane 0,05 M N a O H [My-
sków , Z ięb a 1981],
- odczyn potencjo m etry c zn ie w 1 M KC1,
- k w a so w o ś ć hydrolityczną m etodą K appena w 1 M C H ^C O O N a ,
- kationy za sad o w e m etodą P allm ana w w yciągu 0,5 M N H 4C1 (pH 8,2),
- prz y sw ajaln e formy P i К m etodą Egnera-R hiem a,
- przy sw ajaln e form y M g m etodą Schachtschabela.
U z y sk a n e wyniki op ra co w an o statystycznie m etodą analizy wariancji.
OMÓWIENIE W YNIKÓW I D Y SK USJA
Z a sto so w a n ie bogatego w substancję organiczną (21% C) ziem istego osadu
ściek o w eg o do kw aśn e g o piasku luźnego (tab. 1) o bardzo niskiej zawartości
substancji organicznej spow o d o w a ło w yraźne zm iany analizow anych w ła ś c iw o
ści bada nych podłoży.
Z a w a r t o ś ć w ę g la
O sad ściekow y d o daw any do p ojem ników spow o d o w a ł p roporcjonalnie do
w ielkości daw ki istotne zw iększenie zawartości w ęgla (Ct) w uży ty m do d o ś w ia d
czenia piasku (tab. 2). N ajniższy ( 1 %) dodatek osadu istotnie zw iększył zaw artość
w ę g la nie tylko w stosunku do kontroli, ale rów nież w porów n a n iu z obornikiem .
O k o ło 5-krotne zw iększenie ilości w ęgla sp ow odow a ł 5% dodatek osadu ś ciek o
w ego, a najw yż sza d aw k a osadu w yw oła ła przyrost około 15-krotny, co znajduje
p o tw ierd z en ie we w cześniejszych badaniach [Baran i in. 1993; Flis-B ujak i in.
1986; Turski i in. 1992].
Po dw ó c h latach od za stosow ania osadu ściekow ego stw ierdzono, pocz ąw szy
od 10% je g o daw ki, istotne zm niejszenie zawartości węgla, co należy łączyć
g łó w n ie z p ro c es em m ineralizacji w prow adzonej substancji organicznej.
S ub sta n cja organiczna osadu charakteryzuje się bardzo m ały m udziałem fra
kcji "labilnych" (około 6% Ct). Frakcje te uzna w ane są za najbardziej aktyw ne w
glebie i stanow ią głów ną p o ży w k ę dla m ik ro o rg an iz m ó w [M yśkow , Z ięba 1981 ;
Ś iuta 1988].
D o d a te k osadu ściekow ego (począw szy od dawki 5% ) wpłynął istotnie na
zm niejszenie, przy m ałym zróżnicow aniu w pływ u p o szczególnych daw ek, z a
wartości "labilnych" frakcji substancji organicznej. Efekt naw ozow ej (1 %) dawki
osadu był zbliżony do zawartości tych frakcji w obiekcie kontrolnym i w k o m b i
nacji z obornikiem .
U żyźnianie gleb lekkich o sadem ścieko w ym
125
S tw ierd zon e zm iany ja k o
ścio w e substancji organicznej w
obiektach z osadem ściekow ym
znajdują potw ierdzenie z dany
mi w cześn iej publikow anym i
[Flis-Bujak i in. 1993, 1986].
O dczyn
Dodatek osadu ściek ow ego
w płynął istotnie na zm ianę od
czynu w analizow anych ob ie
ktach (tab. 2). W zrost odczynu
o jednostkę pH w stosunku do
kontroli (pH 5,07) stwierdzono
w pierw szym roku badań z 1 %
dodatkiem osadu ściek ow ego.
W pozostałych obiektach war
tość tej cechy wahała się w prze
d ziale 6 ,0 4 -6 ,3 1 pH.
W drugim roku badań w e
w szy stk ich an alizow anych o-
biektach zaznaczyła się tenden
cja do spadku pH. M ało zna
czące zm iany odnotow ano w samym osadzie ściekow ym .
W ła ściw o ści sorpcyjne
Z astosow any w badaniach osad ściek ow y zw ięk szył istotnie w e w szystkich
obiektach w porównaniu z kontrolą, a także z naw ożeniem obornikiem , pojem ność
sorpcyjną użyźnianej gleby (tab. 3). Dodatek 1% osadu zw ięk szy ł wartość tej
cechy w porównaniu z kontrolą o 1,5 raza, a dawki w y ższe np. 20 i 40%
odpow iednio 7- i 11-krotnie.
W drugim roku badań nastąpiło obniżenie pojem ności sorpcyjnej w kom bina
cjach z w yższym i (>5%) dawkami osadu, natomiast w obiektach pozostałych
odnotow ano pewną stabilizację pod tym w zględem .
D om inujący udział w pojem ności sorpcyjnej stanowią kationy zasadow e,
których zawartość istotnie rośnie wraz ze zw iększaniem się udziału osadu ściek o
w ego w podłożu (tab. 3 i 4). W porównaniu z kontrolą, 1% dawka osadu
zw ięk szy ła sum ę kationów zasadow ych 3,6 razy, a dawka 40% - aż 37-krotnie.
W drugim roku badań zawartość kationów zasadow ych w obiektach z w yższym i
dawkami osadu (>5% ) zm niejszyła się około 3-krotnie. B ył to w pływ procesu
m ineralizacji substancji organicznej, w ym yw ania oraz pobierania składników
przez rośliny [Baran 1987, Flis-Bujak i in. 1995, Siuta 1988, Turski i in. 1992].
D o ty czy ło to głów n ie wapnia oraz m agnezu, natomiast w przypadku potasu i sodu
odnotow ano tendencje do wzrostu (tab. 4).
W ykładnią zmian w zawartości kationów jest stopień w ysycen ia kom pleksu
sorpcyjnego zasadami (tab. 3). W artość tego wskaźnika rosła wraz ze zw ięk sza
niem się udziału osadu w podłożu i przy dawkach w yższych wahała się na
T A B E L A 1. W ła śc iw o śc i fizy k o ch em ic z n e m ateriałów za sto so w a n y ch w d o św ia d c zen iu
T A B L E 1. P h y sico -ch em ica l properties o f m aterials used in the exp erim en t
W y s z c ze g ó ln ie n ie S p ecifica tio n P iasek Sand Osad śc iek o w y S lu d g e С o g ó łem - С total 33 6 2 1 0 0 0 [m g /1 0 0 g g leb y - o f soil] С w y d zie lo n y z - С extracted 4 6 ,4 3 3 ,6 0 w ith 0,05 M N aO H [% Ct] pHkci 4,61 6,01 K w a so w o ść hyd rolityczną 2 ,1 9 4 ,7 3 H ydrolytic acidity [m m o l(+ )/k g ] K ationy w ym ien n e 0 ,2 2 5 0 ,0 4 E xch an geab le cations [m m o l(+ )/k g ]
P o jem n ość sorpcyjna 2,41 5 4 ,7 7
Sorption capacity [m m o l(+ )/k g ]
S top ień w y sy ce n ia zasadam i 9,13 9 1 ,3 6 D eg ree o f base saturation [%]
T A B E L A 2. Z m iany zaw artości substancji organaicznej i o d czyn u w piasku luźnym u ży źn io n y m osad em śc iek o w y m
T A B L E 2. C h an ges o f organie matter contents and reaction in lo o se sand fertilized w ith slu d ge K om b in acje C om b in ation s С o g ó łem С total [m g /1 0 0 g g le b y -o f soil] С w y d zie lo n y 0 ,0 5 M N aO H w % С og С extracted 0 ,0 5 M N aO H in % o f С total pH (1 М K Cl) 1 2 X 1 2 x 1 2 x P iasek 4 0 8 4 2 6 4 1 7 4 1 ,1 7 35,71 3 8 ,4 4 5 ,0 7 4 ,7 0 4,8 8 sand
P iasck +ob orn ik 648 636 642 4 4 ,4 4 3 4 ,6 4 3 9 ,5 4 5 ,4 0 4 ,8 0 5 ,1 0 Sand + farm manure
(3 0 t/ha)
P iasek + osad - Sand + slu d ge
1% 6 9 6 73 2 714 4 4 ,8 3 2 6,23 3 5,53 6 ,0 0 5 ,4 4 5 ,7 2 5% 1944 2 0 5 2 1998 17,28 11,96 14,62 6 ,2 2 5,9 0 6 ,0 6 10% 4 1 7 0 3 8 4 0 4 0 0 5 13,33 12,81 13,07 6 ,2 0 6,0 0 6 ,1 0 20% 5 4 6 0 4 2 6 0 4 8 6 0 13,08 14,84 13,96 6,31 6,11 6,21 40% 6 0 0 0 5 2 8 0 5 6 4 0 13,74 2 1 ,1 4 17,44 6 ,0 4 6,2 7 6,15 O sad - slu d ge 2 1 0 0 0 18000 19500 6,45 10,27 8,3 6 6 ,0 9 6,07 6 ,08 X 5041 4 4 0 3 2 4 ,2 9 2 0,95 5 ,9 2 5 ,6 6 N IR kom binacji 3 0 1 1 * * 2 4 ,1 8 * * 0 ,8 0 * * L S D com b in ation s N IR term inów 883 6,94 0,2 3 * L S D dates N IR interakcji 5 1 2 2 4 0 ,2 7 1,33 L S D interaction
1 - pierwszy rok badań - first year of experiment, 2 - drugi rok badań - second year of experiment, ** - p = 0,01, * - p = 0,05
poziom ie ok oło 80%, co odpow iada glebom bardzo dobrej jakości. W drugim roku
po zastosow aniu osadu odnotowano spadek w ysycenia kom pleksu sorpcyjnego
kationami zasadow ym i, co w iąże się ze zm niejszaniem się zawartości Ca i M g
oraz w zrostem k w asow ości hydrolitycznej.
P rzysw ajaln e form y m ak roelem en tów
Dodatek do piasku osadu ściek ow ego spow odow ał proporcjonalny do użytej
je g o dawki wzrost zawartości przyswajalnego fosforu. Stąd w kombinacjach z
osadem odnotow ano zawartości w ysok ie i bardzo w ysok ie tej formy fosforu i były
one kilkakrotnie w y ższe niż w obiekcie kontrolnym oraz przy stosowaniu obornika
(tab. 5). W drugim roku po zastosow aniu osadu w w iększości kombinacji odno
towano tendencję do zm niejszania się zawartości przyswajalnych form tego
pierwiastka, lecz m im o to stwierdzono także wartości w ysok ie i bardzo w ysok ie.
W badanym okresie odnotow ano istotny spadek zawartości przyswajalnego fo sfo
ru, szczególn ie wyraźny w kombinacjach z w ysokim udziałem osadu.
Z astosow anie osadu ściek ow ego do piasku spow odow ało wzrost zawartości
przysw ajalnego potasu (tab. 5). W porównaniu z kontrolą istotny przyrost
zawar-U żyźnianie gleb lekkich osadem ścieko w ym
127
tości tego pierwiastka spow odow ała ju ż 5% dawka osadu. Dodatek 10% osadu
w yw ierał podobny w pływ jak obornik, zaś w yższe dawki osadu oddziaływ ały
zd ecydow anie lep iej. W kombinacj ach z w yższym i dawkami osadu ( 10%) poziom
zawartości potasu ocenić należy jako średni, zaś w pozostałych jako niski.
Istotny w porównaniu z kontrolą wzrost zawartości m agnezu przysw ajalnego
odnotow ano przy udziale w szystkich stosow anych dawek osadu ściek o w ego (tab.
5). Zawartość M g w kombinacji z obornikiem była zbliżona do zawartości przy
n iższych (do 10%) dawkach osadu, zaś znacznie niższa w stosunku do w ysokich
dawek osadu. W badanym okresie odnotowano istotny, proporcjonalny do w ie l
kości dawki osadu spadek zawartości m agnezu przyswajalnego.
WNIOSKI
Przeprowadzone badania pozwalają na sform ułowanie następujących w n io -'
sków:
1. U żyźn ien ie piasku luźnego ziem istym osadem ściekow ym sp ow odow ało
istotne, proporcjonalne do zastosowanej dawki zw iększen ie w nim ilości w ęgla
organicznego (Ct) przy jedn oczesn ym zm niejszeniu labilnych frakcji substancji
organicznej. W badanym okresie stwierdzono spadek zawartości w ęgla organicz
nego, natomiast udział frakcji labilnych w kombinacjach z niższym i dawkami
osadu (do 10%) zm niejszył się, a przy dawkach w yższych - zw iększył.
2. Z astosow anie osadu przyczyniło się do istotnego wzrostu odczynu gleby. W
drugim roku badań odnotowano spadek wartości tej cechy, w yraźniejszy na
obiektach kontrolnych i z niskimi dawkami osadu ściek ow ego.
3. Osad ściek ow y w pierw szym roku dośw iadczenia w istotnym stopniu
poprawił w łaściw ości sorpcyjne piasku luźnego, takie jak: zawartość kationów
zasadow ych, pojem ność sorpcyjna oraz stopień w ysycenia kationami zasad ow y
mi. W drugim roku od zastosow ania osadu odnotowano istotny spadek wartości
tych w łaściw ości spow odow any głów n ie ubytkiem Ca i M g.
LITERATURA
B A R A N S. 1987: Zmiany zawartości ołow iu, cynku i miedzi oraz substancji organicznej w glebach lekkich naw ożonych osadami ściekow ym i i ich w pływ na rośliny. Rozpr. habil. AR L ublin, 1-88. B A R A N S., FLIS-BU JAK M., TURSKI R., ŻUK O W SK A G. 1993: Przemiany substancji organicznej
w glebie lekkiej użyźnianej osadem ściekow ym . Zesz. Probl. Post. Nauk Roi. 409: 5 9 -6 4 . FLIS-BU JAK M., TURSKI R., BA R A N S. 1986: W pływ osadu ściek ow ego na przemiany zw iązków
próchnicznych w bielicow ej glebie piaskowej. Rocz. G lebozn. 2 -3 : 187-194.
FLIS-BU JAK M., BA R A N S., TURSKI R., M ARTY N W. 1995: Rekultywacja zdewastowanej gleby lekkiej przy wykorzystaniu naw ozów niekonwencjonalnych. Zesz. Probl. Post. Nauk Roi. (w druku). M A ZU R T. 1977: Osady ściek ow e jako rezerwa naw ozow a. Wiad. M elior. 12, 1: 2 -5 .
M Y SK O W W., ZIĘBA S. 1981: The influence o f long-term fertilizing on the biological activity and organic substances o f soil. Pol. J. Soil Sei. 14, 1: 141-150.
RO SZY K E. 1979: W ykorzystanie osadów ściekow ych w rolnictwie. Biul. Tech. C T K , 3: 2 0 -2 5 . SIU TA J. 1988: Przyrodnicze zagospodarow anie osadów ściekow ych. PW N, Warszawa: 1-145. TUR SK I R., B A R A N S., FLIS-BUJAK M., KWIECIEŃ J. 1992: R olnicze w ykorzystanie osadów
ściek ow ych a zawartość metali ciężkich w agrocenozie. Mat. Konf. Nauk. N aw ożenie organiczne i ochrona środowiska. Siedlce: 4 7 -6 8 .
TUR SK I R., BA R A N S., FLIS-BUJAK M. 1992: Przemiany substancji organicznej osadów ściek ow ych zastosow anych do gleby lekkiej. Z esz. Nauk. AR Szczecin, 2: 4 8 -5 4 .
TABLE 3. Change o f sorption capacity in loose sand fertilized with sludge
Kombinacje Combinations
H
[cmol(+)/kg gleby - of soilj S
[cmol(+)/kg g!leby - of soil]
T
[cmol(+)/kg gleby - of soil]
V [%|
1 2 X 1 2 X 1 2 X 1 2 X
Piasek - Sand 2,21 3,25 2,73 0,76 0,61 0,68 2,97 3,56 3,26 25,59 17,43 21,51
Piasek + obornik 2,14 3,38 2,76 1,50 1,49 1,50 3,65 4,87 4,26 41,10 30,60 35,85
Sand + manure 30 t/ha Piasek + osad - Sand + sludge
1% 1,61 3,08 2,35 2,76 1,83 2,29 4,37 4,91 4,64 63,16 37,27 50,21 5% 1,99 2,61 2,30 8,04 2,65 5,34 10,03 5,26 7,64 80,16 50,38 65,27 10% 2.18 2,78 2,48 11,68 3,76 7,71 13,86 6,54 10,20 84,27 57,49 70,88 20% 2,44 3,00 2,72 18,75 6,23 12,49 21,19 9,23 15,21 88,48 67,50 77,99 40% 3,38 3,75 3,56 28,46 10,12 19,29 31,84 13,87 22,85 89,38 72,96 81,17 Osad - Sludge 4,80 3,58 4,33 54,33 38,62 46,47 59,13 42,47 50,80 91,88 90,93 91,41 Średnio - Mean 2,59 3,21 15,79 8,16 18,38 11,34 70,50 53,07 NIR kombinacji 2,15 21,10* * 22,68** 29,73** LSD combinations NIR terminów 0,62 о оLn 6,51* 8,53** LSD dates NIR interakcji 3,58 35,11 37,76 49,49 LSD interaction
1 - pierwszy rok badań - first year o f experiment, 2 - drugi rok badań - second year o f experiment-** - p = 0,01, * - p = 0,05
8
S.
B
a
ra
n
i
in
.
TA B E L A 4. Stop ień w y sy cen ia kom p leksu sorp cyjn ego kationam i zasa d o w y m i T A B L E 4. Saturation degree w ith basic cations
Kombinacje Combinations Ca Mg К Na 1 2 X 1 2 X 1 2 X 1 2 X Piasek 0,48 0,35 0,41 0,12 0,08 0,10 0,05 0,15 0,10 0,11 0,13 0,12 Sand 16,16 9,83 4,04 2,23 1,68 1,40 3,70 3,65 Piasek + obornik 0,91 0,61 0,76 0,32 0,13 0,22 0,16 0,62 0,39 0,11 0,13 0,12
Sand + manure 30 t/ha 24,93 12,53 8,77 2,66 4,38 12,73 3,01 2,66
Piasek + osad - Sand + sludge
1% 2,30 0,96 1,67 0,17 0,15 0,16 0,08 0,57 0,32 0,12 0,15 0,13 54,46 19,55 3,89 3,05 1,83 11,60 2,97 3,05 5% 7,39 1,63 4,51 0,34 0,20 0,27 0,11 0,58 0,34 0,20 0,24 0,22 73,68 30,99 3,39 3,80 1,10 11,03 1,99 4,56 10% 10,82 2,59 6,71 0,44 0,24 0,34 0,14 0,58 0,36 0,28 0,35 0,31 78,07 39,60 3,17 1,01 8,87 2,02 535 20% 17,48 4,64 11,06 0,64 0,45 0,54 0,23 0,68 0,45 0,40 0,46 0,43 82,49 5027 3,02 4,68 Ш 7,36 1,89 4,98 40% 26,72 8,11 17,41 0,84 0,60 0,72 0,31 0,70 0,50 0,59 0,71 0,65 83,92 58,47 2,64 4,33 0,97 5,04 1,85 5,11 Osad - Sludge 50,32 35,00 42,66 2,19 1,55 1,87 0,66 0,72 0,69 1,16 1,35 1,26 Średnio - Means 14,56 6,74 0,63 0,43 ’ 0,22 0,57 0,37 0,44 NIR kombinacji 20,84** 0,56** 0,51 0,17** LSD combinations NIR terminów 5,98* 0,16* 0,14* * 0,05* LSD dates NIR interakcji 34,68 0,93 0,84 0,29 LSD interaction
1 - pierwszy rok badań - first year o f experiment, 2 - drugi rok badań - second year o f experiment; ** - p = 0,01, * - p = 0,05 w liczniku - in numerator [m m ol(+)/kg gleby - o f soil];
U
ży
źn
ia
n
ie
gle
b
le
k
k
ic
h
os
ad
em
ś
c
ie
k
o
w
y
m
1
2
9
T A B E L A 5. Z aw artość przysw ajalnych P, К i M g w piasku luźnym u ży źn io n y m osad em ściek o w y m
T A B L E 5. C ontent o f availab le P, К and M g in lo o se sand fertilized w ith slu d ge K om b in acje
C om b in ation s
Z aw artość - C ontent [m g /100 g gleb y - o f soil]
P К M g
1 2 X 1 2 x 1 2 x
P iasek - sand 3,53 3 ,5 7 3,55 1,75 2 ,1 0 1,92 1,10 0 ,6 0 0 ,85
P iasck + ob orn ik 5 ,0 7 4 ,0 0 4,53 6,25 2,63 4 ,4 4 3,1 0 1,10 2,1 0
Sand + m anure (3 0 t/ha) P iasek + osad - Sand + slud ge
1% 6 ,1 9 4 ,6 0 5,39 1,50 1,45 1,47 2 ,5 0 1,50 2 ,0 0 5% 8 ,9 9 8 ,3 4 8,66 2 ,0 0 2,25 2 ,1 2 4 ,3 0 2 ,0 0 3,15 10% 14,79 9 ,5 4 12,16 6,25 2,13 4 ,1 9 3 ,9 0 2 ,5 0 3 ,2 0 20% 18,58 8,73 13,65 10,00 3,98 6 ,9 9 7 ,0 0 5 ,4 0 6 ,2 0 40% 18,75 15,05 16,90 6,25 4 ,0 0 5 ,1 2 11,80 4 ,6 0 8 ,2 0 O sad - slu d ge 17,88 18,58 18,23 12,80 9,58 11,19 17,40 10,50 13,95 X 11,72 9,05 5,85 3 ,52 6,38 3 ,5 2 N IR kom b in acji 10,18* * 6,81 ** 7 ,7 0 * * L S D com b in a tio n s N IR term inów 2 ,9 2 1,95* 2 ,2 1 * L S D dates N IR interakcji 16,96 11,33 12,81 L S D interaction
1 - pierwszy rok badań - first year of experiment; 2 - drugi rok badań - second year of experiment; ** - p = 0,01 ; * - p = 0,05
S. BARAN, M. FLIS-BUJAK, R. TURSKI, G. Ż U K O W S K A
CHANGES IN PHYSICO-CHEM ICAL PROPERTIES OF LIGHT
SOIL FERTILIZED WITH SEW AGE SLUDGE
In stitu te o f S o il S c ie n c e and E n v ir o n m e n t M a n a g e m en t, A g ricu ltu ra l U n iv e r s ity in L u b lin
S U M M A R Y
In the pot experim ent the influence o f different sew age sludge doses: 1 ,5 , 10,
20 and 40% on the physico-chem ical properties o f light soil was analysed. Clear
influence on the increase o f pH, on the sorption capacity, saturation degree with
basic cations and on the С total content but with the deficiency o f unstable organic
matter was found.
Prof. d r hcib. Stan isław Baran
Instytut G lebozn aw stw a i K ształtow an ia Środow iska P rzyrodn iczego Akadem ia R olnicza w Lublinie 2 0 -0 6 9 Lublin, ul. L eszczyń skiego 7
