Wpływ zanieczyszczeń powietrza wewnętrznego na stan mikroklimatu i zdrowie człowieka

(1)

Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska

ISSN 1733-4381, vol. 18, issue 3 (2016), p. 27-34 http://awmep.org

The influence of internal air pollution on the indoor microclimate and human

health

Piotr WOLAŃSKI 1

1 _{Politechnika Śląska, Wydział Inżynierii środowiska i Energetyki ul. Akademicka 2A, 44-100 Gliwice; tel 694 587 262;} piotrekwolan@interia.pl

Abstract

The article described and identified basic microbiological risks occurring in atmospheric air and their impact on human health and well-being . Describes the processes and the transformation of physical chemistry in confined spaces, eg. mixing clean air with pollution. Identified and described the problem of indoor air quality in systems with natural ventilation, the impact of pollution on climate and their potential causes occurring during the operation of the plant, whose main reason for micro-organisms are in the air. Discusses the merits of monitoring parameters of the outside air introducing air into the space outside of an acceptable quality and to maintain its chemical composition in appropriate proportions.

Keywords: air pollution, climate, comfort, natural ventilation

Streszczenie

Wpływ zanieczyszczeń powietrza wewnętrznego na stan mikroklima tu i zdrowie człowieka

W pracy opisano i zidenty fikowano podstawowe zagrożenia mikrobiologiczne występujące w powietrzu atmosferyczny m i opisano ich wpływu na samopoczucie i zdrowie człowieka. Opisano procesy i przemiany fizyko-chemiczne zachodzące w zamkniętych pomieszczeniach np. mieszanie czystego powietrza z zanieczyszczeniami. Zidenty fikowano i opisano problem jakości powietrza wewnętrznego w systemach z naturalną wentylacją, wpływ zanieczyszczeń na mikroklimat oraz potencjalnych ich przyczynach pojawiających się w trakcie pracy instalacji, których głównym powodem są mikroorganizmy zawarte w powietrzu. Omówiono zasadność: monitorowania parametrów powietrza zewnętrznego, wprowadzania do pomieszczenia powietrza zewnętrznego o odpowiedniej jakości i utrzymywanie jego składu chemicznego w odpowiednich proporcjach.

Słowa kluczowe: zanieczyszczenie powietrza, mikroklimat, komfort, wentylacja grawitacyjna

1. Wstęp

Powietrze atmosferyczne na pozio mie troposfery jest bezbarwną i bezwonną mieszaniną gazó w cechuje je dodatkowo określony stosunek stężeń różnych pierwiastków che mic znych, średni skład c zystego powietrza atmosferycznego w odniesieniu do jego stałych składników przedstawiono w tabeli 1.1.

(2)

2

288 AArrcchhiivveessooffWWaasstteeMMaannaaggeemmeennttaannddEEnnvviirroonnmmeennttaallPPrrootteeccttiioonn,,vvooll..1188iissssuuee33((22001166))

Tabela 1.1. Skład c zystego powietrza at mosferycznego [1]

Składnik Udział [pp m] Objętościowy Masowy Azot N2 780 900 755400 Tlen O2 209 500 231500 Argon A 9300 12800 Dwutlenek Węgla CO2 300 460 Neon Ne 28 12,5 Hel He 5,2 0,72 Metan CH4 2,2 1,2

Doprowadzen ie czystego powietrza zewnętrznego do pomieszczeń mieszkalnych , w których mają przebywać ludzie jest konieczne z u wagi na obecność zanieczyszczeń:

 gazowych – należy mieć tu na myśli przede wszystkim zwią zki organiczne lub nieorganic zne charakteryzu jące się różnego rodzaju zapachami które są uwaln iane z materiałów budowlanych i izolacyjnych oraz para wodna czy dy m tytoniowy (tab. nr 1.2),

 biologic znych w postaci mikroskopijnej wie lkości cząstki biologic znie c zynne które mogą być absorbowane i przenoszone przez cząstki pyłów. Obojętne cząstki np. pyły i włókna, które osadzają się głównie na powierzchniach wraz z mikroorganizmami takimi jak: ro ztocza , saprofity, grzyby, bakterie , wirusy (tab. nr 1.3).

Tabela 1.2. Gazo we zaniec zyszc zenia powietrza [2]

LP ZWIĄZEK

CHEMICZNY WŁAŚCIWOŚCI WPŁYW NA ORGANIZM LUDZKI

1. Dwutlene k węgla

CO2 jest około 1,5 ra zy c ię ższy od powietrza i dlatego gro madzi się w pobliżu podłogi. CO2 jest ciągle produkowany wewnątrz po mieszczenia przez organizmy żywe oraz jest naturalnym składnikiem atmosfery, powstaje również jako produkt całko witego i zupełnego spalania.

Przy niższych stężeniach mo żna odczuć wrażenie n ieświeżości powietrza. Jednak dłuższe przebywan ie ludzi w takim środowisku mo że doprowadzić do za kwaszenia wilgotnego organizmu, a duże stężenia prowad zą do zaburzen ia oddechu i silnego bólu głowy a w konsekwencji do utraty przytomności a nawet śmierci.

2. Tlenek

węgla Powstaje w wyniku: - nie zupełnego spalania węg la lub związków zawierających węgiel, - wysokotemperaturowe j redukcji CO2, -wysokotemperaturowe j dysocjacji CO2

Tlenek węgla jest niezwy kle groźny i silnie toksyczny posiada nieco mn iejszą gęstość niż powietrze co sprawia że w pomieszczen iach gro madzi się pod sufitem wywo łuje wy mioty bóle głowy duszności prowadzi do zgonu.

3. Związki azotu

NO2 są to gazy o ostrym dra żniący m zapachu posiadają dużą szybkość utleniania co sprawia, że przyśpiesza korozję

Mała ro zpuszczalność w wodzie sprawia, że ma działanie drażn iące na błony śluzowej górnych dróg oddechowych, powoduje osłabienie funkcji obronnych płuc. Powstaje w wyniku u żytkowan ia urząd zeń gazowych

4. Ozon Głó wnym źródłem ozonu w powietrzu atmosferyczny m jest oddziały wanie promieni słonecznych na węg lowodory oraz tlenki azotu i węgla.

Duże stężen ie w powietrzu mo że uszkodzić płuca wywołu je astmę, sprzyja powstaniu zapalen iu płuc, n iedrożność nosa, podrażnienie oc zu. Tworzeniu się ozonu sprzyja wysokie nasłonecznienie i duża wilgotność powietrza.

5. Radon Bezwonny i bezbarwny gaz cięższy od powietrza, który dyfunduje do powietrza bezpośrednio ze skorupy ziemskiej.

Radon gromad zi się w oskrze lach powodując rozwój ko móre k ra kowych. /rak płuc/

(3)

A

ArrcchhiivveessooffWWaasstteeMMaannaaggeemmeennttaannddEEnnvviirroonnmmeennttaallPPrrootteeccttiioonn,,vvooll..1188iissssuuee33((22001166)) 2299

Tabela 1.3. Źródła zaniec zyszc zeń i wa żnie jsze e mitowane substancje powietrza wewnętrznego zwią zane z u żytkowaniem po mieszczeń oraz pochodzących od organizmó w żywych [ 3],

POCHODZĄ CYCH OD ORGA NIZMÓW ŻYW YCH

Źródło Czynności, proces Emitowane substancje

Ludzie, zwierzęta domowe

Oddychanie Dwutlenek węg la, para wodna,

substancje zapachowe, bakterie wirusy

Pocenie się Para wodna, substancje zapachowe

Wydalenie produktów trawienia, ścieranie się naskórka

Gazy je litowe, substancje zapachowe, odchody i produkty ich rozpadu, bakterie i wirusy, pył, jaja pasożytów.

Insekty Wydalanie Pył

Rośliny do mowe Parowanie Terpeny i inne substancje zapachowe,

para wodna

Grzyby pleśniowe Rozwój pleśni, metabolizm Zarodniki grzybów, toksyny ZWIĄZANE Z UŻYTKOWANIEM POMIESZCZEŃ

Ogrzewan ie i

przygotowanie posiłkó w

Spalanie gazów, węg la, o leju opałowego, drewna, obróbka produktów spożywczych.

Pary oleju, pył, tlenek i dwutlenek węg la, tlenki azotu, para wodna, węg lowodory, substancje organiczne

Hig iena i toaleta osobista Mycie kąpiel zab iegi kosmetyczne, kosmetyki i materiały toaletowe , woda

Rozpuszczaln iki, gazy nośnikowe opakowań ciśnieniowych, aero zole organiczne i nieorganic zne Środki sanitarne Zmywanie, c zyszczenie i

konserwacja

Woda, amoniak, chlo r, kurz, rozpuszczalniki organiczne, środki owado- i bakteriobójcze

Hobby i ma jsterkowanie Majsterkowanie, odnawianie, lutowanie, malo wanie, lakiero wanie, kle jenie, spraye, wie rcenie

Organiczne i nieorganiczne związki gazowe, ae rozo lowe, gazy c iśnieniowe opakowań ciśnieniowych,

rozpuszczalniki, pył, kurz, opary metali, mono mery, b iocydy

Tytoń Palenie tytoniu Tlenek węgla, tlenek azotu, nikotyna,

aldehydy, nitrosaminy i substancje organiczne

Zanieczyszczenia te należy rozcieńczać do wartości dopuszczalnych nie stanowiących zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka lub usuwać z pomieszczen ia w celu zapewn ienia użytko wniko m: powietrza o odpowiedniej jakości do oddychania, kontroli wilgotności wewnętrznej jaki i zapewnienie odpowiedniego dopływu powietrza do spalania w palen iskach [4]. Zgodnie z Ro zporząd zenie m M inistra Infrastruktury z dn.12.04.2002 roku jednym z podstawowych zadań wentylacji jest zapewn ienie, aby przep ływ powietrza w mieszkaniach następował z pomieszczeń o niskiej zawartości zanieczyszczeń do pomieszczeń charakteryzu jących się większy m stężeniem zanieczyszczeń np. z pokoi do kuchni. W celu zastosowania w/w teorii w praktyce zaleca się, aby powietrze było nawiewane i wy wiewane w taki sposób by ograniczyć w jak największy m stopniu ruch powietrza z po mieszczeń zawierających główne źród ła zanieczyszczen ia i nadmiar pary wodnej do innych pomieszczeń. Z tego wzg lędu w po mieszczen iach o niskiej emisyjności zan ieczyszczeń znajduje się zwy kle doprowadzenie powietrza zewnętrznego, podczas gdy w pomieszczeniach posiadających dużą emisyjność zanieczyszczeń znajdują się urząd zenia usuwające powietrze na zewnątrz po mieszczenia.

Prawidło wo zaprojektowany i wykonany system przewodów wentylacji grawitacyjnej musi spełniać na stępujące wy magania [5]:

- Prze kro je przewodów wywiewnych wentylacji grawitacyjnej powinny zapewn iać usuwanie wy maganych normą stru mieni objętości powietrza w następujących warunkach:

a) temperatura zewnętrzna +12 °C,

b) temperatura w po mieszczen iu (z którego usuwane jest powietrze) ró wna temperaturze obliczeniowej wg PN-82/ B-02402; dla pomieszc zeń nieogrzewanych nale ży przyjmo wać te mperaturę wewnętrzną +16 °C, c) regulowane otwory doprowad zające powietrze zewnętrzne - w poło żeniu otwarty m,

(4)

3

- Prowad zenie przewodów. Przewody wywiewne nale ży prowadzić pionowo przy ścianach wewnętrznych. Dopuszcza się odchylenie przewodów od pionu do 30°. Wyloty przewodów ponad dachem powinny być zabezp ieczone przed opadami at mosferyczny mi ora z przed nawie wanie m powietrza w wyniku d zia łania wiatru. - Otwory wentylacyjne łąc zone z prze wodami wy wie wny mi powinny być usytuowane tak, aby odległość górnej krawędzi otworu od sufitu nie przekraczała 150 mm. Otwory te powinny mieć wyposażenie umo żliwiające redukcję wolnego przekroju do 1/3, obsługiwane z pozio mu podłogi. Obudowa otworu powinna umożliwiać zabudowę stałej przesłony (kryzy) dla d ławienia nadmiaru ciśnienia.

Na leży zwracać szczególną uwagę na sprawdzenie wy miarów prze wodów wentylacyjnych najmn iejszy dopuszczalny wy mia r to 14x14 c m w po mieszc zeniach łazienek, toalet i kuchni, jednak prze krój ten za wsze powinien zostać obliczony i dobrany w taki sposób aby uzyskać określony przepływ powietrza i odpowiednią siłę wyporu termicznego (im n iższa jest wysokość komina wentylacyjneg o, tym większy musi być jego przekrój). W tabeli nr 4 przedstawiono zestawienie przykładowych wysokości komina i wydajności pracy wentylacji w zależności od przekro ju kanału wentylacyjnego.

Tabela 1.4. Stru mień usuwanych grawitacyjnie zaniec zyszczeń w za le żności od przekro ju kanału wentylacyjnego [6] Wysokość kanału Prędkość powietrza w kanale wentylacyjny m w warunkach oblic zeniowych

Wymia ry i przekrój murowanego kanału wentylacji gra witacyjnej 0.14 x 0.14 m 0.02 m2 0.14 x 0.20 m 0.028 m2 0.14 x 0.27 m 0.0378 m2 0.2 x 0.2 m 0.04 m2 0.27 x 0.27m 0.0729 m2

m m/s Stru mień objętości powietrza [m3/h]

1 0.21 14.82 21.17 28.58 30.24 55.08 2 0.6 25.38 36.29 48.99 51.84 94.46 3 0.48 33.87 48.29 65.32 69.12 125.99 4 0.60 42.34 60.48 81.65 86.40 157.46 5 0.68 47.98 68.54 92.53 97.92 178.46 6 0.77 54.33 77.62 104.78 110.88 202.08 7 0.83 58.56 83.66 12 119.52 217.83

Aby ciąg kominowy był prawid łowy i zapewniał wentylację po mieszczenia musi być spełniony następujący warunek [7]: g

H

p





(1) gdzie :

Δp – strata ciśnienia w przewodzie jaką musi pokonać ciąg ko minowy, aby zassać powietrze z po mieszc zenia, i jest to:

- opór linio wy kana łu wentylacyjnego związany z jego szorstkością (k), - suma oporów mie jscowych na ele mentach typu kratka, kolano, Hg – ciśnienie c zynne ko mina.

2. Mikroklimat pomieszczeń zamkniętych

W opinii naukowców [8] średnio 87% czasu ludzie przebywają w zamkniętych budynkach, w związku z powy ższy m potencjalne źródła zanieczyszczeń oraz ich koncentracja w powietrzu wewnętrzny m stały się istotnym czynnikiem indywidualnego narażenia większości ludzi. W przypadku dzieci i osób starszych, okres ten jeszcze wydłu ża się. Po wietrze atmosferyczne i zawarte w n im zanieczyszczenia są elementami środowiska, które w sposób bezpośredni i stały oddziaływają na organizmy ży we, i stąd są jednym z g łównych problemów epidemiologicznych. Zasadniczymi zanieczyszczen iami powietrza wewnętrznego są bioaerozole, stanowiące zró żnico wany ko mpleks cząstek składających się m.in. z materiałów b iologicznych (wirusy, pierwotniaki, ko mórki bakteryjne, frag menty komó rkowe, frag menty grzybni i zarodniki g rzybów), produktów ich mikrobio logicznego metabolizmu (endotoksyny, enterotoksyny, enzy my i mikotoksyny) oraz pyłki kwiatowe,

(5)

A

szczątki roślin, łupież zwierzęcy i cząsteczki pochodzące ze złuszczenia sie naskórka u ludzi oraz zwierząt i obejmujące ok. 5-34% zan ieczyszczeń powietrza wewnętrznego. Mikroflora powietrza niezależnie od przypadku i szero kości geograficznej mo że być bardzo zró żnico wana. Liczba i rodzaje mikroorganizmó w występujących w powietrzu zależą od źródeł zanieczy szczenia organizmów, a także od warunków meteorologicznych oraz terenowych. O przeżywalności mikroorganizmó w w powietrzu decydują: wilgotność, intensywność promienio wania słonecznego, temperatura, wielkość cząstek przenoszących mikroorganizmy, rodzaj mikro organizmó w ora z ich wra żliwość na fizyczne wa runki środowiska. W powietrzu za mknięty m głównym źródłem mikroorganizmó w są cząstki pochodzące z wyposażenia mieszkań , oraz mikroorganizmy zawarte w ró żnej wielkości kropelkach aerozo li, a także wydalanych z układu oddechowego ludzi, wytwarzanych podczas rozmów, kaszlu, kichania itp.

Do chorobotwórczej mikroflory zanieczyszczającej powietrze zalicza się: - zara zki chorób płucnych: gruźlicy, zapalen ia płuc i oskrze li, krztuśca itp., - zara zki chorób błony śluzowej np : angina, zapalen ie migdałów,

- zara zki ostrych chorób wie ku dziecięcego: płonica.

3. Źródła zanieczyszczenia powietrza oraz skutki ich oddziaływania na człowieka

We wnętrzu pomieszczeń mieszkalnych mo żna wykryć nierzadko ponad sto kilkad ziesiąt różnych związków chemicznych, których stężenie w powietrzu zazwyczaj jest tak niewielkie, że po jedynczo nie wpły wają na pozio m ko mfortu odczu wanego przez użytko wników, jednak rozpatrując je łącznie mogą powodować odczucia dyskomfortu w ocenie mikroklimatu. Pojedyncza osoba zgodnie z opracowanymi standardami w BS 5925:1991[9,10] jest w stanie wyprodukować podczas snu nawet 0,012 d m3/s pary wodnej w wyd muchiwany m powietrzu, a podczas normalnego funkcjonowania w ciągu dnia 0,019 d m3

/s. Emisja dwutlenku węg la w przypadku dorosłej osoby sięga nawet do wartości 55 d m3

/h co przedstawia tabela nr 3.1. Tabela 3.1. Emisja d wutlenku węgla prze z ludzi w za le żności od rodzaju a ktywności fizyc znej [2]

Czynność Ciepło metabolizmu

[W/m2]

Emisja [dm3/h]

Sen 46,4 10-12

Pozycja siedząca (bez pracy)

58,0 12-15

Le kka praca do mowa 69,6 – 81,2 18-25

Praca o średniej

uciążliwości

116,0-127,6 32-44

Praca ciężka >165 >55

4. Warunki komfortu

Ko mfort cieplny zwany również jako termiczny wyraża satysfakcję danej osoby z warunków panujących w pomieszczen iu. Stan ten wynika z ró wnowagi międ zy ilością ciepła wytwarzaną w organizmie w wyniku prze mian metabolic znych a stratami ciep ła z c ia ła do otaczającego środowiska. Na skutek ró żnic b iologic znych nie jest możliwe zapewn ienie ko mfortu cieplnego wszystkim osobom przebywających w danym pomieszczen iu. Niemniej, d zięki odpowiednio zapro jektowany m systemo m ogrzewania, wentylacji i klimaty zacji, mo żliwe jest stworzenie optymalnych warunków termicznych, które przez większość użytkowników będą odczuwane jako ko mfortowe. warunki ko mfo rtu mo żemy podzielić na dwie grupy [2]: - Czynniki za le żne od czło wie ka (wewnętrzne); indywidualne odczucie te mperatury, stopień aktywności fizycznej, izo lacja cieplna odzieży.

- Czynniki nie za leżne od c zło wie ka (ze wnętrzne); te mperatura powietrza - wilgotność względna powietrza, prędkość powietrza w strefie przebywania ludzi, temperatura przegród budowlanych, pozio m dźwięku, hałasu, czystość powietrza, świeżość powietrza, oświetlenie i nasłonecznienie.

(6)

3

Tabela 4.1. Wartości para metrów ob lic zenio wych powietrza wewnętrznego [11]

A kt yw no ść fi zy cz na

Okres zimowy Okres letni

T e m p e ra tu ra Wilgotność względna M ak sy m al na p rę dk oś ć p o w ie tr z a Wartość optymalna Wartość dopuszczalna M ak sy m al na p rę dk oś ć p o w ie tr z a O p ty m a ln a D o p u sz c z a ln a m in im a ln a T e m p e ra tu ra W il go tn oś ć w zg lę dn a

Temperatura przy zyskach ciepła jawnego odniesionych do 1 m2 powierzchni podłogi pomieszc zen ia lub strefy roboczej <50 W/ m2 >50 W/ m2 jednostka ° C % m/s ° C % ° C ° C m/s Mała 20-22 40-60 30 0,2 23-26 40-55 Tz+3 Tz+5 0,3 Średnia 18-20 40-60 30 0,2 20-23 40-60 Tz+3 Tz+5 0,4 Duża 15-18 40-60 30 0,2 18-21 40-60 Tz+3 Tz+5 0,6

Zakres ko mfortu mo żemy przedstawić na wy kresach:

- Wykres Molliera (i-x), Wykres podzielony jest na dwie części lin ią wska zującą stan nasycenia powietrza parą wodną, która jest linia wilgotności względnej φ=100% Poniżej tej linii mamy do czynienia z powietrzem o zawartości wilgoci ponad 100%. Wykres Molliera przedstawia relacje między - temperaturą powietrza, wilgotnością i entalpią. Zakres ko mfortu wg przedstawionego rys. 1, mieści się w gran icach od 21 °C do 26 °C w granicach zawartości wilgotności 6 do 11 g/kg i wilgotności względnej w przedziale 35 -65% [12].

- Wykres wg Leusdena i Freymarka (rys. nr 2) wykres przedstawia za kres ko mfortu ciep lengo w pomieszc zeniu przy wilgotności wzg lędnej 40-70% i temp. w granicach 19,5 °C -23,0 °C [12].

- Wykres wg Rödle ra na rys nr 3, poka zano zakres ko mfortu w za leżności od te mperatury i prędkości powietrza w pomieszczeniu gdy wilgotność względna mieści się w gran icach 30-70% a te mp wynosi 19,5-23,0; odczucie ko mfortu ciep lnego zale ży od prędkości poruszającej się masy powietrza w zależności od tego jaka część ciała jest wystawiona na jej działanie /twarz, kark lub nogi/. Prędkość przepły wu powietrza w strefie przebywania lud zi powinna być w zakresie 0,0 -0,35m/s [12].

Rys. 4.1. Za kres ko mfortu wg Molliera (i-x). [12].

Rys. 4.2. Za kres ko mfortu wg Leusdena i Frey ma rka . [12].

Rys. 4.3. Za kres ko mfortu wg Rödlera. [12].

(7)

A

Wilgotność powietrza wewnątrz mieszkań jest jednym z podstawowych wskaźn ikó w, które pozwalają ocenić gołym o kiem sprawność systemu wentylacji jak panujące wewnątrz mieszkania warunki ko mfortu np.: Widoczna para wodna skraplająca się na szybach, świadczy o wysokim stężeniu pary wodnej i dużej wilgotności powietrza, która może doprowadzić do powstawania pleśni i grzybów jak równ ież zakłócenia i problemu układu oddechowego człowieka [13]. Z drugiej strony łatwość elektryzowania się różnych przed miotów szczególn ie ekranów monitorów ko mputerów czy telewizorów mo że świadczyć o zbyt niskiej zawartości wilgoci w wewnątrz po mieszczenia, co ró wnież nie sprzy ja dobremu samopoczuciu mieszkańców. Warto pamiętać, że wilgotne ciepłe powietrze charaktery zuję się wy ższą za wartością masy [g] pary wodnej w [kg] powietrza, tak więc powiet rze wilgotne staje się cię ższe i trudnie j jest je usunąć z pomieszc zenia prze z urząd zenia wywiewne zazwyczaj znajdujące się w górnej części po mieszczenia.

5.

Podsumowanie

Powietrze atmosferyczne w zamknięty m po mieszczen iu ciąg le poddawane jest różnorodnym procesom i prze mianom fizy ko-che mic zny m wynika jących z mieszkan ia się powietrza z zaniec zyszc zenia mi. Przebieg i produkty tych prze mian za le żą w du żej mierze od stanu atmosfery (inwersji te mperatury). Na leży dbać o stan powietrza i utrzy my wanie jego składu chemicznego w odpowiednich proporcjach dogodnych dla przetrwania człowieka, a przede wszystkim do utrzy mywania dobrego samopoczu cia mieszkańców. Ważną role w ty m procesie ma do spełnienia projektant gdyż to on planuje i projektuje system wentylacji grawitacyjnej, dlatego jest on zobligowany, jako uczestnik procesu budowy, do przeanalizo wania zarówno warunków zewnętrzne jak i przyjąć osiągniecie odpowiednich parametró w powietrza w newralgicznych pomieszczen iach wewnętrznych. Skutkami braku odpowiedniej krotności wymian powietrza jest nagromadzenie się zan ieczyszczeń w ilościach przekraczających dopuszczalne stężenia. Najczęściej negatywnie wp ływającymi na organizm ludzki i jego samopoczucie są następujące związki: para wodna, dwutlenek węgla, dy m papierosowy, skutkami czego są bóle głowy, uczucie zmęczenia, choroby dróg oddechowych, wzrost wilgoci, skraplanie się wody na szybach, a w efekc ie rozwój pleśni i grzybów, kondensacja zanieczyszc zeń toksycznych emitowanych prze z meble i materiały wy kończeniowe. Klimat wewnętrzny współtworzy zestaw zmiennych w czasie i przestrzeni parametró w fizycznych, chemicznych i biologicznych, a nawet psy chicznych. Zawsze decydujące znaczenie przez wzgląd na organizm czło wieka mają ko mfort ciep lny i jakość powietrza wewnętrznego.

Literatura

1. Fizykoche miczna ana liza zan ieczyszc zeń powietrza – Z Ma ryniak, K. Sycze wska 1997.

2. Nantka M.B.: Wentylacja z ele menta mi klimatyzacji, Wydawnictwo Po litechniki Śląskie j, Gliwice 2011. 3. Wentylacja z e le menta mi klimaty zacji - Marian B. Nantka, 2011.

4. PKN-CEN/TR 14788 kwiec ień 2012 Wentylacja budynków Projektowan ie i wy miarowan ie systemów wentylacji mieszkań.

5. PN-83/B-03430: Wentylacja w budynkach mieszkalnych za mieszkania zb iorowego i użyteczności publiczne j.

6. Sła wo mir Pykac z: Przegląd Przepisów i Norm Dotyczących Projektowania Wentylacji Gra witacyjnej w Budynkach Mieszka lnych, 2010.

7. Marcin Zio mbski mistrz ko miniarski Oddział KKP Skiern iewice Głó wne przyc zyny nieprawidłowego działania wentylacji grawitacyjnej.

8. Gąska-Jędruch U., Dudzińska M.R.: Zan ieczyszc zenia mikrobio logic zne w powietrzu we wnętrznym. Lublin, 13-17.09.2009.

9. Brytyjskie wytyczne dla proje ktantów - BS 5925:1991.

10. PKN-CEN/TR 14788:2012 Wentylacja budynków - Proje ktowanie i wy miaro wanie systemów wentylacji mieszkań.

11. PN-89/B-10425; Prze wody dymowe, spalinowe i wentylacyjne muro wane z cegły – Wy magania techniczne i badania przy odbiorze.

(8)

3