ROCZNIKI GLEBOZNAWCZE T. XXXVII, NR 2—3, S. 265—276, WARSZAWA 1986
WITOLD PLICHTA, ANDRZEJ GRELEWICZ
CH A RA K TERY STY K A W ODNYCH W ŁAŚCIW OŚCI A B SO R PC Y JN Y CH M A TERIAŁU ORGANICZNEGO RÓŻNYCH
TYPÓW PRÓCH NIC LEŚNYCH
Zakład G leboznawstwa Instytutu Biologii U niw ersytetu M. Kopernika
WSTĘP
In te rc e p c ja 1 w ody opadow ej p rzez poziom organiczny jest jed n y m z isto tn y ch zjaw isk k sz ta łtu jąc y c h stosun k i w odne gleb leśnych [7, 9]. Szeczególnie dużą rolę odgryw a ona w glebach utw orzonych z m a te ria łów łatw o przpuszczalnych, o niskiej zdolności re te n c y jn e j i głębokim poziom ie w ód grun tow ych .
W licznych p u b lik acjach stw ierd za się, że wielkość in te rce p c ji zależy od m iąższości poziom u organicznego [6, 2]. N iew iele jest n a to m ia st prac, w k tó ry c h po djęto b ardziej szczegółowe b adan ia la b o ra to ry jn e nad w p ły w em specyficznych w łaściw ości m a te ria łu próchnicznego n a ab so rp cję w ody, a ty m sam ym n a in tercep cję [8, 10]. W stępne badania w y kazały , że ilość w ody abso rb o w anej przez m ate ria ł pochodzący z pró ch n icy ty p u kserom or zależy od w ilgotności początkow ej oraz stopnia ro zk ład u i h u - m ifik acji [4]. M ateriał o niskiej początkow ej w ilgotności znacznie słabiej a bsorb uje wodę, niż te n sam m ateriał, lecz oi w yższej początkow ej zaw ar tości wody. P on adto stw ierdzono, że ze w zrostem stopnia rozk ładu i h u - m ifik acji n a stę p u je obniżenie zdolności ab so rpcyjnych w zakresie n is kich początkow ych w ilgotności. Z b ad ań ty ch w y n ik a kolejne w ażne p y tanie, czy stw ierdzone w łaściw ości absorpcyjne, odnoszące się do p ró ch nicy kserom or, są cechą ogólną próchnic leśnych, niezależnie od sk ład u botanicznego szczątków tw orzących próchnicę oraz w a ru n k ó w bioceno- tycznosiedliskow ych, w jak ich pow stały. W celu w y jaśn ien ia tego p ro
-1 Pod pojęciem intercepcji rozumiemy tę część opadu atmosferycznego, która w warunkach naturalnych ulega retencji w poziomie organicznym i ewaporacji z tego poziomu. Pojęcie absorpcji jest w tej pracy rozumianej jako proces pochła niania w ody przez m ateriał próchniczny w czasie jego nawadniania.
266 W. Flichta, A. Grelewicz
b lem u przeprow adzono b adania w odnych w łaściwości ab so rp cy jn y ch róż nych odm ian próchnic leśnych pochodzących z typów m uli, higrom oder oraz mor.
MATERIAŁ I METODA
B adania przeprow adzono dla m ate ria łó w organicznych pochodzących z trzech ty p ó w próchnic leśnych w glebach piaskow ych:
— m u li ty po w y z autom orficznej gleby rd z a w o b ru n a tn ej w zespole Tilio-C arpinetum ty p ic u m w rezerw acie L as P iw nicki k. Torunia,
— higrom oder z gleby m u rszastej z p ły tk o leżącym poziom em w ody g ru n to w ej w zespole Tilio-C arpinetum sta c h y e tosum w rezerw acie Las Piw nicki,
— m or ty p ow y z bielicy au tom orficznej w zespole Em p etro nigri-Pi- n e tu m na M ierzei P rz y to rsk ie j k. Św inoujścia.
Do b adań p obrano sześć p ró b ek próchnic z n astęp u jący ch podpozio- mów: 1) surow inow ego A oL z próchnicy m uli, 2) suro w in owego A ^L i 3) d etry tu so w eg o A of z p róch nicy ty p u h ig rom oder oraz 4) surow inow ego A oLy 5) butw inow ego A oF i 6) epihum usow ego A oH z p róchnicy ty p u m or (tab. 1). C h a ra k te ry sty k a m akrom orfologiczna poszczególnych podpozio- m ów jest n astęp u jąca:
— m u li typow y: 1) podpoziom A oL u tw o rzo ny głów nie z liści dębu, g rabu, pojedynczo w y stę p u ją szpilki sosny; liczne są drobne gałązki i fra g m e n ty kory;
— higrom oder: 2) podpoziom A oL utw o rzony głów nie ze szczątków liści g rab u i dębu, sporadycznie w y stę p u ją szpilki sosny liczne są drobne gałązki i fra g m en ty kory; pojedyncze szczątki traw ; 3) podpoziom A of — skład szczątków ja k w podpoziom ie A oLy silnie rozdrobnione; znaczny udział stanow i p ró chn ica bezpostaciow a;
— m or typow y: 4) podpoziom AqL utw orzony ze szpilek sosny, d rob n y ch frag m en tó w gałązek i szyszek; 5) podpoziom A oF — skład szcząt ków ja k w podpoziom ie A oL, znacznie silniej rozdrobnione, pojedynczo w y stę p u ją drobne k orzenie w różnych stad iach rtozkładu; 6) podpoziom A oH u tw orzon y głów nie z próch n icy bezpostaciow ej, koprogenicznej, dość silnie rozdrobnionych korzeni w różnych stad iach ro zk ład u i hum ifikacji.
A bsorpcję w ody określano p rzy różnych początkow ych w ilgotnościach poszczególnych m ateriałów . N ajniższa w ilgotność początkow a odpow ia dała w ilgotności p róbki „pow ietrznie su c h ej” . P ró b k i um ieszczono w p ierścieniach o pojem ności 100 cm 3 i wysokości 5 cm, s ta ra ją c się zacho w ać gęstość objętościow ą odpow iadającą gęstości poszczególnych m ate riałów w w a ru n k a ch n a tu ra ln y c h . N aw adnianie prow adzono przez< 12 go dzin, dostarczając wodę w postaci opadających k ro p el z intensyw nością 10 m m .h "1. Z w artość w ody w p ró b k ach oznaczano co 10 m in u t w ciągu pierw szej godziny naw adniania, a następ nie co jed ną godzinę. D
odatko-T a b e l a 1 Niektóre właściwości chemiczne i fizyczne próbek próchnic
Some chemical and physical properties of humus samples
Typ próchnicy Humus type Pod-poziom Sub horizon Miąższość Thickness cm Straty przy prażeniu Loss on ignition % C/N Stopień humi fikacji według Springera Humification degree after Springer рНкс! Rozdrobnienie szczątków organicznych Size of organic particles
% >2,5 j 2,5-1,0 1,0-0,5 1 mm 0,5-0,2 j <0,2 Mull typowy AoL 3,0 87,2 19,9 25 3,9 58,8 26,1 10,6 3,1 0,9 Typical mull 1 Higromoder AoL 2,5 94,3 23,2 22 2,7 67,4 20,2 7,7 2,8 1,0 j40/ 1,5 88,2 20,1 27 3,7 32,2 28,6 22,1 i 12,5 3,7
Mor typowy ЛoL 1,5 96,0 38,0 16 3,5 44,4 37,3 15,5 1,7 1,1
Typical mor A0p 3,0 90,4 27,4 29 3,1 16,9 30,0 31,9 12,0 9,1
268 W. Plichta, A. G relew icz
w o oznaczano zaw artość w ody w p ró b k ach w m om encie rozpoczęcia od ciekania z nich w ody. W szystkie oznaczenia w ykonano w trzech pow tó rzeniach p rzy te m p e ra tu rz e otoczenia około 20°C. Do b a d ań ty ch służy ła odpow iednia a p a ra tu ra (ryc. 1).
Ryc. 1. Zestaw do nawadniania próbek
1 — pierścień m etalow y, 2 — siatka m etalow a, 3 — próbka, 4 — pompa dozująca, 5 — zegar kontrolny, 6 — sitko deszczujące, 7 — zmieniacz próbek
Fig. 1. Set for irrigation of sam ples
1 — m etal ring, 2 — m etal netw ork, 3 — sam ple, 4 — feeding pump, 5 — control clock, в — sprinkling rose, 7 — sam ple converter
WYNIKI BADAŃ
W zrost zaw artości w ody w p ró b k ach w zależności od czasu n a w a d n ian ia p rzedstaw iono w postaci krzy w y ch abso rpcji (ryc. 2, 3, 4).
W yróżniono dw ie w ielkości c h a ra k te ry z u ją c e w łaściw ości ab sorpcy j ne bad any ch m ateriałów :
— ilość w ody absorbow anej przez jednostkow ą objętość m a te ria łu w czasie trw a n ia p ierw szej fazy absorpcji, to jest od p o czątk u n aw ad n ia n ia do m o m en tu w y p ły w u w ody z próbki,
— ilość w ody absorbow anej przez jednostkow ą objętość m a te ria łu w czasie 12 godzin naw ad n iania.
C h a rak tery sty czn ą cechą w szystkich bad an ych m ateriałó w próchnicz n y ch jest zależność m iędzy ich w łaściw ościam i ab so rp cy jn y m i a począt kow ą w ilgotnością. W p ró b k ach z podpoziom ów A oL w pły w w ilgotności początkow ej n a przebieg ab so rp cji w ody jeist m niejszy niż w pró b k ach z podpoziom ów A of} A oF a zwłaszcza A oH.
W pływ początkow ej zaw artości w ody n a przebieg absorpcji n a jsiln ie j zaznacza się w początkow ej fazie naw adn ian ia. P ró bk i o m ałych począt kow ych zaw artościach w ody znacznie słabiej a b so rb u ją w odę niż te sam e p ró b k i o w yższych początkow ych w ilgotnościach (ryc. 5a). Oczywiście w p róbkach o dużych w ilgotnościach, bliskich stanow i rów now agi h y d ro staty czn ej 2, zdolność ab so rp cy jn a ponow nie m aleje.
* Pod pojęciem równow agi hydrostatycznej rozum iemy taką największą w il gotność m ateriału w warunkach doświadczenia, przy której podczas nawadniania ilość absorbowanej w ody jest bliska zeru.
Absorpcja H20 przez różne próchnice leśne 26 9
C zas (g o d z .) - T im e (h o u rs )
I I I I I I : I ! I i---1
0 30 60 90 120 0 30 60 90 120
Suma opadu (m m ] — R a in fa ll sum (m m )
Hyc. 2. Przebieg absorpcji w ody w próbkach z podpoziomów surow inowych A oL o różnych początkowych zawartościach w ody 0
typ próchnicy: 1 — m uli typow y, 2 — higromoder, 3 — mor typow y
F ig . 2. Water absorption course by sam ples from litter A oLt .subhorizons w ith dif ferent initial w ater content 0
humus type: l — typical mull, 2 — higromoder, 3 — typical mor
W pływ w ilgotności początkow ej n a w łaściw ości ab sorpcyjne zaznacza się rów nież po 12 godzinach trw a n ia n aw ad nian ia. M imo że p ró b k i m ia ły sta ły k o n ta k t z p rzesiąkającą wodą, to ilość absorbow anej w ody zale^ ży w dużym stop niu od początkow ej w ilgotności (ryc. 5b). P ró b k i o m a łych początkow ych w ilgotnościach ab so rb ują znacznie m n iej w ody niż p ró b k i o w iększych w ilgotnościach początkow ych.
Isto tn y w p ły w n a w łaściw ości absorpcyjne m a stopień ro zk ład u i h u m ifik acji m a te ria łu organicznego. W raz ze w zrostem stopnia ro zk ład u i h u m ifik acji n a stę p u je obniżanie zdolności ab sorpcyjnej p ró b ek o niskich
270 W. Flichta, A. Grelewifcz
S u m a o p a d u ( m m ) - R a i n f a l l s u m fm m )
Ryc. 3. Przebieg absorpcji w ody w próbkach z podpoziomów: detrytusowego A 0f i
butwinow ego A 0f o różnych początkowych zaw artościach wody 0
podpoziomy: 1 — detrytusow y A 0f w typie próchnicy higromoder, 2 — butw inow y A 0p w ty pie próchnicy mor
Fig. 3. Water absorption course by sam ples from detritus A 0f and ferm entation
Aqf subhorizons w ith different initial w ater content 0
subhorizons: 1 — detritus A 0f in the higromoder hum us type, 2 — ferm entation A 0p in the mor humus type
Absorpcja H20 przez różne próchnice leśne 271
Ryc. 4. Przebieg absorpcji w ody w próbkach z podpoziomu epihum usowe- go A oH w typie próchnicy mor o różnych początkowych zawartościach
w ody 0
Fig. 4. Water absorption course by sam ples from the epihum us A 0h sub- horizons in the mor humus type with
different initial w ater content ©
0 30 60 90 ?20
S u m a o p a d a (m m ) — R a i n f a ll s u m (m m )
w ilgotnościach początkow ych oraz podw yższenie zdolności abso rp cy jn ej prób ek o w ysokich w ilgotnościach początkow ych.
Z bad ań przeprow adzonych n ad różnym i odm ianam i próchnic w y n i ka, że w łaściw ości absorpcyjne nie zależą w istotny sposób od skład u bo tanicznego tw orzących je szczątków (liście, igły). Pom iędzy prób kam i po chodzącym i z podpoziom ów A oL nie stw ierdzono isto tn y ch różnic w łaści wości absorpcyjnych. Z aznaczały się one n ato m iast w p rób kach z podpo ziom ów A of w ty p ie m oder i A oF w ty p ie m or. P rz y niskich początkow ych w ilgotnościach absorpcja w ody w m ate ria le z podpoziom u A of p rzeb iega ła znacznie szybciej niż w m ate ria le z podpoziom u A oF (ryc. За, b). Róż nice w przeb ieg u absorpcji w ty m p rzy p a d k u spow odow ane są różn ym stopniem rozd rob nien ia i h u m ifik acji szczątków (tab. 1). P róch nica z pod poziom u A of ty p u higrom oder c h a ra k te ry z u je się m niejszym stopniem rozdrobnienia i h u m ifik a c ji niż z analogicznego podpoziom u w ty p ie m or. W zakresie w ysokich w ilgotności początkow ych różnice w p rzebiegu a b so rpcji w ody w ty ch m ate ria ła c h są niew ielkie (ryc. 3c, d).
272 W . P lic h ta , A . G r e le w ic z
I n i t i a l w a te r c o n te n t (v o l. % )
Initial water sentent ( vol. % )
Ryc. 5. Ilość absorbowanej w ody w próbkach różnych odm ian próchnicy w zależ ności od początkowej zawartości w ody
a — po pierwszej fazie absorpcji, b — po 12 godzinach nawadniania; 1 — m uli typow y, 2 —»
higromoder, 3 — mor typow y, 4 — A 0l , 5 — A 0 , 6 — A 0f i A 0f
Fig. 5. Amount of w ater absorbed by sam ples of different humus types depending on the in itial w ater content
a — after the first absorption phase, b — after 12 hours of irrigation; 1 — typical mull» 2 — higromoder, 3 — typical mor, 4 — A0l* 5 — A 0 , 6 — A 0f and A 0f
Absorpcja H20 przez różne próchnice leśne 273
DYSKUSJA I WNIOSKI
P ró b k i różnych odm ian pró ch nic leśnych ty p ó w m uli, higrom oder i m o r o m alej w ilgotności początkow ej, odznaczają się m ałą ab sorpcją w o d y w odróżnieniu od p ró b ek w ilgotnych, w k tó ry c h przebiega ona znacz n ie szybciej. In n ą c h a ra k te ry sty c z n ą cechą b adanych p ró b ek próchnic je st zależność w łaściw ości ab so rp cy jn y ch od stopnia ich ro zk ład u i h u m ifikacji. Te sam e stw ierd zenia są słuszne d la p ró b ek m a te ria łu pocho dzącego z p róch nicy ty p u kserom or [4]. P row adzi to do w iosku, że w y m ienione zależności są cecham i ogólnym i, w łaściw ym i glebow ym m a te ria ło m organicznym .
N a p odstaw ie dotychczas p rzeprow adzonych b ad ań tru d n o jest jedno znacznie określić przyczynę zm ian w odnych w łaściw ości ab so rp cyjn ych m a te ria łu próchnicznego, tow arzyszących w zrostow i stopnia rozkład u i h u m ifik acji. W raz z postępem tego p rocesu n a stę p u je obniżenie zdolnoś ci ab so rp cy jnej p ró b ek o niskiej w ilgotności początkow ej, spow odow ane u tru d n io n ą zw ilżalnością pow ierzchni szczątków w początkow ej fazie ab sorpcji. P rz y jm u je się, że zw ilżalność próchnic zależy od ich n a tu r y fi zykochem icznej [3]. N a zw ilżalność m ogą m ieć w p ły w także w łaściw ości fizyczne pow ierzchni szczątków , a zw łaszcza ich rozdrobnienie i chropo w atość [5, 1]. Z m ian y sta n u fizycznego pow ierzchni szczątków organicz n y ch , zachodzące podczas procesów ro zk ład u i. h u m ifikacji, mogą być p rzy czyn ą decydu jącą o w łaściw ościach abso rp cyjn ych badany ch m ate ria łó w w stanie przesuszenia lub nisk iej w ilgotności początkow ej.
Z przeprow adzonych badań w y n ik ają n astęp u jące w nioski ogólne: — W łaściw ości absorpcyjne słabo rozłożonych próchnic z podpózio- m ów 4 suro w inow ych A oL, tak ie ja k ilość absorbow anej w ody w zależnoś c i od w ilgotności początkow ej, nie zależą w isto tn y sposób od sk ładu bo taniczneg o tw orzących je szczątków , jak też od w aru n k ó w ekologicznych,
w jakich p ow stały.
— O dm ienne w łaściw ości absorp cy jn e niż pró b k i z podpoziom u su - row inow ego A oL w y k azu ją p ró b k i pochodzące z podpoziom ów d e try tu so - w ego Aof ty p u higrom oder, butw inow ego A oF i epihum usow ego A oH ty p u m or. M ożna stą d sądzić, że om aw iane w łaściw ości są w ynikiem zm ian zachodzących w szczątkach organicznych pod w pły w em procesów roz k ła d u i h u m ifik acji. P rocesy te po w odują obniżenie zdolności ab so rp cy j n y c h w zakresie niskich w ilgotności początkow ych oraz ich w zrost w za- .^kresie w ilgotności u m iarkow an y ch i w ysokich.
— Sycenie w odą przesuszonych pró b ek p róchnicznych jest procesem d łu g o trw a ły m . Ilość w ody absorbow anej po 12 godzinach n a w ad n ian ia należy od początkow ej w ilgotności m ate ria łu . P ró b k i o m ałej w ilgotności po czątko w ej a b so rb u ją m n iej w ody niż te sam e pró bk i o w yższych po czątkow ych zaw artościach wody.
2 7 4 W. Flichta, A. Grelewicz
Z przed staw iony ch w niosków w ynika, że oprócz m iąższości poziom u organicznego, rów nież dw a in n e czynniki k sz ta łtu ją w ielkość in tercep cji: w ilgotność początkow a i stopień ro zk ładu i hum ifikacji. W ilgotność po czątkow a poszczególnych podpoziom ów poziom u organicznego w w a ru n kach n a tu ra ln y c h ulega silnym w ahaniom w ciągu roku, szczególnie w glebach p iaskow ych z głębokim poziom em w ód g runtow ych. W ślad za ty m u leg ają rów nież zm ianom w łaściw ości absorpcyjne. W sk ra jn y c h w a ru n k ach , p rzy niskiej w ilgotności początkow ej m a te ria łu organicznego, średni opad deszczu w n iew ielk im stopniu zostaje zatrzym any , n atom iast p rzy dużej w ilgotności początkow ej te n sam opad może ulec całkow itej reten cji.
LITERATURA
[1] A d a m s o n A. W.: Physical chem istry of surfaces. Intersci. Pub. Inc. N ew York I960, s. 629.
[2] E s c h n e r A. R.: Interception and soil moisture distribution. W: W. E. Sop- per i H. W. Lull (Ed.) Proc. National Science far the A dvancem ent of Science Seminar. Symp. on Forest Hydrology, 1962, Pennsylvania State U niversity. Pergamon Press, Oxford 1967, 191—200.
[3] F a r m e r V. C.: Water on /particle surface,. W: D. J. Greenland i M. H. B. Hayes (Ed.) The chem istry of soil constituents. J. W iley a. Sonne, Chichester, New York, Brisbam, Toronto, 1978, 405— 448.
[4] G r e l e w i c z A., P l i c h t a W.: W ater absorption of xerom or forest floor samples. Forest Ecol. Manage. 6, 1983, 1—12.
[5] M o i l i e t J., C o l l i e B.: Surface activity. D. van Nostrand, Cop., Inc. New York 1951, s. 379.
[6] R o w e P. B.: Effects of the forest floor on disposition of rainfall in pine stands. J. For. 53, 1955, 342—355.
[7] T r o e d s o n T.: V attnet i skogsmarken (Das Wasser des Waldbodens). К. Skogsögskolans Skifter 20, 1955, 1—215.
[8] V o i g t P. J,., W a l s h R. P. D.: H ydrologische Prozesse in Bodenstreu. Einige experim entelle Befunde. Schriftenr. Naturwiss. Ver. Schlesw ig-H olstein, 46, 1976. 35—54.
[9] Von B e n e c k e , P., Van de P l o e g R. R.: Wald und Wasser. I. Kom ponen ten des W asserhaushaltes von W aldökosystem. Forstarchiv. 49, 1978, 1, 1—7.. [10] W a l s h R. P. D., V o i g t P. J.: V egetation litter : an underestim ated variable
Absorpcja H20 przez różne próchnice leśne 2 75 В. ПЛИХТА, А. ГРЕЛЕВИЧ ХАРАКТЕРИСТИКА ВОДНЫХ АБСОРБЦИОННЫХ ОСОБЕННОСТЕЙ ОРГАНИЧЕСКОГО МАТЕРИАЛА ЛЕСНЫХ ГУМУСОВ РАЗНОГО ТИПА Кафедра почвоведения, Институт биологии Университета им. Н. Коперника в Торуне Р езю м е Образцы с разной исходной влажностью орошали дождеванием в лабораторных усло виях в течение 12 часов со скоростью 10 мм/час. В результате проведенных исследований установлено, что слабо разложившиеся подстилки из подгоризонтов ( A 0 l ) разного типа гумуса обнаруживают сходные абсорбционные особенности независиом от разнообразия ботанического состава образующих их остатков. Установлены значивельные различия для материалов с более высокой степенью раздробления и гумификаЬии, происходящих из де- трирусового подгоризонта ( A 0 f ) типа модер, а также из ферментационного ( A0 f ) и эпигуму- сового ( А о в ) подгоризонта ( А0 ц ) типа мор. В указанных материалах обозначается зависи мость между начальной влажностью и количеством абсорбируемой воды во время дожде вания. Материалы с более низкими влажностями обнаруживали слабую абсорбию воды особенно в первой фазе орошения, при более же высоких влажностях абсорбция происходила гораздо быстрее. Из этого можно сделать общее заключение, что существенным фактором модифицирующим абсорбционные особенности гумусовых материалов являются процессы разложения и гумификации. Установленные абсорбионные особенности разных гумусов в значительной степени влияют на перехватывание осадковой воды органическими подго- ризонтами ответственными за водный режим лесных почв. W. PLICHTA, A. GRELEWICZ
WATER ABSORPTION PROPERTIES OF ORGANIC MATERIAL OF DIFFERENT TYPES OF FOREST FLOOR
Departm ent of Soil Science, Institute of Biology, N. Copernicus U niversity of Toruń
S u m m a r y
Samples w ith different initial moisture content w ere irrigated under labora tory conditions for 12 hours w ith an intensity of 10 mm.h-1. The experim ents ha ve proved that w eak ly decomposed organic m aterials from litter subhorizons A 0l of different humus types exh ib it similar absorptive properties in spite of the dif ferent botanical composition of the remains that make them up. On the other hand, considerable differences have been found for m aterials of higher disintegration and hum ification degree from detritus A 0f subhorizons of the moder type and from the ferm entation A 0f and epihumus A 0u subhorizons of the mor type. In these m ate rials a correlation between the initial moisture content and the amount of water absorbed during irrigation has been proved. The m aterials with low initial m oi sture content showed poor w ater absorption, particularly in the first phase of ir rigation, whereas at higher initial moisture content the absorption proceeded
quic-2 7 6 W. Plie h ta, A. Grelewicz
ker. Hence the general conclusion can be drawn that an important factor m odi fying the absorptive properties of soil organic m aterials are decom position and hu m ification processes. The absorptive properties of different types of humus affect to a great extent the rainfall w ater interception by organic horizons responsible for the water conditions of forest soils.
D r hab. W ito ld P liehta In stytu t B iologii UMK Toruń, ul. Sien kiew icza 30
