Warszawa, marzec 2015 ISSN NR 43/2015 NASTROJE SPOŁECZNE W MARCU

(1)

Warszawa, marzec 2015 ISSN 2353-5822

NR 43/2015

NASTROJE SPOŁECZNE

W MARCU

(2)

Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Świętojerska 5/7, 00-236 Warszawa e-mail: sekretariat@cbos.pl; info@cbos.pl

http://www.cbos.pl (48 22) 629 35 69

(3)

Marzec¹ nie przyniósł większych zmian w nastrojach społecznych. Nadal przeważająca grupa badanych krytycznie odnosi się do kierunku przemian zachodzących w Polsce. W szczegółowych ocenach niemal wszystkich analizowanych wymiarów i prognozach na najbliższy rok odnotowujemy wzrost ocen średnich oraz przewidywań świadczących o utrzymaniu status quo.

OCENY

W ciągu miesiąca nie zmieniły się oceny kierunku zmian zachodzących w Polsce.

Podobnie jak w lutym niespełna trzy piąte respondentów (58%) uważa, że sytuacja w kraju zmierza w złym kierunku, a tylko jedna czwarta (24%) ocenia ją pozytywnie.

CBOS

RYS. 1. CZY, OGÓLNIE RZECZ BIORĄC, SYTUACJA W NASZYM KRAJU ZMIERZA W DOBRYM CZY TEŻ W ZŁYM KIERUNKU?

III 1990

I 1991

I 1992

I 1993

I 1994

I 1995

I 1996

I 1997

I 1998

I 1999

I 2000

I 2001

I 2002

I 2003

I 2004

I 2005

I 2006

I 2007

I 2008

I 2009

I 2010

I 2011

I 2012

I 2013

I 2014

I 2015 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

Trudno powiedzieć W dobrym

W złym

1 Badanie „Aktualne problemy i wydarzenia” (298) przeprowadzono metodą wywiadów bezpośrednich (face-to-face) wspomaganych komputerowo (CAPI) w dniach 5–11 marca 2015 roku na liczącej 1062 osoby reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkańców Polski.

(4)

Tabela 1

Wskazania respondentów według terminów badań

III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III

2014 2015 Czy, ogólnie rzecz biorąc,

sytuacja w naszym kraju zmierza w dobrym czy też w złym kierunku?

w procentach

W dobrym 26 24 28 35 22 21 33 34 35 35 28 24 24 W złym 61 59 55 49 60 62 49 48 47 46 55 59 58 Trudno powiedzieć 13 16 17 16 18 17 18 18 18 19 17 17 18

Dobre oceny rozwoju sytuacji w Polsce częstsze są wśród respondentów uzyskujących wyższe miesięczne dochody per capita, mieszkańców dużych aglomeracji i badanych lepiej wykształconych. Zadowoleniu z ogólnej sytuacji w kraju sprzyja też płeć męska. W grupach społeczno-zawodowych przekonanie o właściwym kierunku przemian ponadprzeciętnie często wyrażają wysoko wykwalifikowani specjaliści i kadra menedżerska. W najmniejszym stopniu podzielają je natomiast pracownicy średniego szczebla i technicy, osoby zatrudnione w usługach i administracji, rolnicy i bezrobotni (por. tabela aneksowa).

W elektoracie PO kierunek zmian obserwowanych w kraju znajduje tylko nieco więcej entuzjastów niż krytyków (42% wobec 37%). Ankietowani sympatyzujący z PiS (wraz z Solidarną Polską, Polską Razem i Prawicą Rzeczypospolitej) oraz z SLD w ogromnej większości oceniają go negatywnie. Rozczarowanie obecną sytuacją w kraju przeważa też wśród zwolenników PSL, osób biernych politycznie i niepewnych swojego udziału w ewentualnych wyborach parlamentarnych.

Tabela 2

Czy, ogólnie rzecz biorąc, sytuacja w naszym kraju zmierza w dobrym czy też w złym kierunku?

W dobrym W złym Trudno powiedzieć Elektoraty*

w procentach

PO 42 37 21

PiS (wraz z Solidarną Polską, Polską Razem

i Prawicą Rzeczypospolitej) 12 77 11

SLD** 16 70 14

PSL** 22 59 19

Niezdecydowani, czy wziąć udział w wyborach 22 61 17 Niezamierzający brać udziału w wyborach 17 64 19

* Określone na podstawie deklaracji głosowania w ewentualnych wyborach parlamentarnych

** Ze względu na małą liczbę respondentów w grupie wyniki obarczone są dużym błędem

(5)

- 3 -

Chociaż przybyło badanych określających jakość życia politycznego w Polsce jako przeciętną (od lutego wzrost o 5 punktów procentowych, do 41%), osoby rozczarowane sytuacją na krajowej scenie politycznej niezmiennie przeważają nad tymi, które oceniają ją pozytywnie (44% wobec 10%).

Tabela 3

2014 2015 Jak Pan(i) ogólnie ocenia

obecną sytuację polityczną w Polsce?

Czy jest ona:

w procentach

 dobra 11 9 10 12 6 7 14 15 14 13 11 12 10

 ani dobra, ani zła 40 37 38 42 33 35 40 45 46 44 42 36 41

 zła 44 48 45 40 54 51 40 35 35 38 42 46 44 Trudno powiedzieć 5 6 7 6 7 6 6 5 5 5 5 6 5

CBOS

RYS. 2. JAK PAN(I) OGÓLNIE OCENIA OBECNĄ SYTUACJĘ POLITYCZNĄ W POLSCE?

CZY JEST ONA:

I 1989

I 1990

I 1991

I 1992

I 1993

I 1994

I 1995

I 1996

I 1997

I 1998

I 1999

I 2000

I 2001

I 2002

I 2003

I 2004

I 2005

I 2006

I 2007

I 2008

I 2009

I 2010

I 2011

I 2012

I 2013

I 2014

I 2015 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

dobra zła

ani dobra, ani zła

Opinie na temat sytuacji politycznej w Polsce są w niewielkim stopniu zróżnicowane społecznie. Negatywnej jej oceny nieco rzadziej niż inni dokonują osoby dobrze sytuowane (por. tabela aneksowa).

(6)

Nieznacznie poprawiły się – przed miesiącem rekordowo w ostatnim półroczu złe – oceny sytuacji gospodarczej kraju. Wprawdzie w dalszym ciągu największa część ankietowanych określa ją jako złą (39%, od lutego spadek o 4 punkty), jednak niewiele mniejsza grupa (37%, wzrost o 4 punkty) uważa, że jest ona przeciętna.

Tabela 4

2014 2015 Jak Pan(i) ogólnie ocenia

obecną sytuację gospodarczą w Polsce?

Czy jest ona:

w procentach

 dobra 19 18 23 26 20 21 24 23 26 28 21 21 21

 ani dobra, ani zła 38 37 37 38 40 35 38 43 41 40 38 33 37

CBOS

RYS. 3. JAK PAN(I) OGÓLNIE OCENIA OBECNĄ SYTUACJĘ GOSPODARCZĄ W POLSCE?

CZY JEST ONA:

I 1989 I

1990 I 1991 I

1992 I 1993 I

1994 I 1995 I

1996 I 1997 I

1998 I 1999 I

2000 I 2001 I

2002 I 2003 I

2004 I 2005 I

2006 I 2007 I

2008 I 2009 I

2010 I 2011 I

2012 I 2013 I

2014 I 2015 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

ani dobra, ani zła

dobra zła

Pominięto odpowiedzi „trudno powiedzieć”

Rozczarowaniu kondycją polskiej gospodarki sprzyja gorsza ocena własnych warunków materialnych, uzyskiwanie niższych dochodów per capita, słabsze wykształcenie oraz prawicowa orientacja polityczna (por. tabela aneksowa).

(7)

- 5 -

W stosunku do lutego wzrósł odsetek respondentów deklarujących, że im i ich rodzinom żyje się średnio – ani dobrze, ani źle (o 5 punktów, do 43%). W ciągu miesiąca zwiększyła się też grupa osób określających warunki materialne swojego gospodarstwa domowego jako ani dobre, ani złe (o 6 punktów, do 45%). Obecnie w obu analizowanych wymiarach odsetki ocen pozytywnych i średnich w zasadzie się równoważą.

Tabela 5

2014 2015 Czy obecnie Panu(i)

i Pana(i) rodzinie żyje się:

w procentach

 dobrze 44 45 48 47 47 48 49 47 48 51 49 49 46

 ani dobrze, ani źle 45 43 40 44 42 40 41 42 43 39 40 38 43

 źle 11 11 12 9 10 12 10 11 9 10 11 13 11

Tabela 6

2014 2015 Jak Pan(i) ocenia obecne

warunki materialne swojego gospodarstwa domowego? Czy są one:

w procentach

 dobre 40 44 47 44 50 46 43 44 44 49 46 47 45

 ani dobre, ani złe 48 44 39 45 41 42 45 44 44 40 44 39 45

 złe 12 12 14 11 9 12 12 12 12 11 10 14 10

CBOS

RYS. 4. CZY OBECNIE PANU(I) I PANA(I) RODZINIE ŻYJE SIĘ:

I 1992 I

1993 I 1994 I

1995 I 1996 I

1997 I 1998 I

1999 I 2000 I

2001 I 2002 I

2003 I 2004 I

2005 I 2006 I

2007 I 2008 I

2009 I 2010 I

2011 I 2012 I

2013 I 2014 I

2015 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

źle ani dobrze, ani źle

dobrze

Pominięto odpowiedzi „trudno powiedzieć”

(8)

CBOS

RYS. 5. JAK PAN(I) OCENIA OBECNE WARUNKI MATERIALNE SWOJEGO GOSPODARSTWA DOMOWEGO? CZY SĄ ONE:

IV 1987

II 1988

I 1989

I 1990

I 1991

I 1992

I 1993

I 1994

I 1995

I 1996

I 1997

I 1998

I 1999

I 2000

I 2001

I 2002

I 2003

I 2004

I 2005

I 2006

I 2007

I 2008

I 2009

I 2010

I 2011

I 2012

I 2013

I 2014

I 2015 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

dobre ani dobre, ani złe

złe

Do marca 1992 roku pytanie brzmiało: „Jak ocenia Pan(i) swoje (rodziny) obecne warunki materialne?”, a środkową kategorią skali było „średnie, przeciętne”

Zadowolenie z poziomu życia i sytuacji materialnej swojego gospodarstwa domowego jest częstsze wśród respondentów uzyskujących wyższe dochody per capita, badanych młodszych, lepiej wykształconych i żyjących w większych miastach. Satysfakcji w tym względzie sprzyjają także lewicowe poglądy polityczne (por. tabele aneksowe).

Nieco gorsze niż w lutym i najgorsze w ostatnich miesiącach są marcowe oceny kondycji zakładów pracy. Wprawdzie w dalszym ciągu przeważająca część zatrudnionych (51%) wyraża zadowolenie z sytuacji w swoim miejscu pracy, jednak spora grupa (16%, od lutego wzrost o 3 punkty) określa ją jako złą.

Tabela 7

Wskazania respondentów aktywnych zawodowo* według terminów badań III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III Jak Pan(i) ogólnie ocenia

obecną sytuację w Pana(i) zakładzie

pracy? Czy jest ona: 2014 2015

N* 584 555 524 523 478 497 484 485 481 475 516 506 560 w procentach

 dobra 51 54 54 51 56 57 56 56 57 59 56 52 51

 ani dobra, ani zła 31 30 31 34 30 33 29 29 30 26 31 32 31

(9)

- 7 -

CBOS

RYS. 6. JAK PAN(I) OGÓLNIE OCENIA OBECNĄ SYTUACJĘ W PANA(I) ZAKŁADZIE PRACY?*

CZY JEST ONA:

I 1992 I

1993 I 1994 I

1995 I 1996 I

1997 I 1998 I

1999 I 2000 I

2001 I 2002 I

2003 I 2004 I

2005 I 2006 I

2007 I 2008 I

2009 I 2010 I

2011 I 2012 I

2013 I 2014 I

2015 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

dobra

zła ani dobra, ani zła

* Odpowiedzi osób pracujących. Pominięto odpowiedzi „trudno powiedzieć”

Dobrym ocenom sytuacji w miejscu zatrudnienia sprzyja zamieszkiwanie w większej miejscowości, lepsze wykształcenie i warunki materialne. Pozytywne opinie częściej wyrażają kobiety niż meżczyźni. W grupach zawodowych kondycję swojej firmy najlepiej postrzegają kadra kierownicza i specjaliści z wyższym wykształceniem (por. tabela aneksowa).

PRZEWIDYWANIA

W ciągu miesiąca zmniejszył się odsetek ankietowanych (o 5 punktów, do 22%) uważających, że w najbliższym roku sytuacja w Polsce się pogorszy. Przeważająca część badanych (56%, wzrost o 6 punktów) nie spodziewa się zmian w tej dziedzinie.

Tabela 8

2014 2015 Jak Pan(i) sądzi, czy w ciągu

najbliższego roku sytuacja w Polsce poprawi się, pogorszy czy też się nie

zmieni? w procentach

Poprawi się 14 13 15 18 12 11 14 18 19 21 16 14 13 Nie zmieni się 51 53 56 58 53 48 56 56 58 56 53 50 56 Pogorszy się 27 27 21 18 25 31 21 18 14 16 25 27 22 Trudno powiedzieć 8 8 8 6 10 10 9 8 9 7 6 9 9

(10)

Ponad trzy piąte respondentów (62%, od lutego wzrost o 7 punktów) sądzi, że w ciągu dwunastu miesięcy jakość życia politycznego w Polsce nie ulegnie zmianie. Mniej badanych niż w lutym prognozuje jej obniżenie (15%, spadek o 8 punktów) lub poprawę (10%, spadek o 3 punkty).

Tabela 9

2014 2015 Czy, Pana(i) zdaniem,

w ciągu najbliższego roku sytuacja polityczna w Polsce:

w procentach

 poprawi się 8 9 10 10 10 9 13 15 16 13 13 13 10

 nie zmieni się 62 61 62 64 55 57 58 61 63 63 55 55 62

 pogorszy się 21 21 18 16 23 23 19 14 12 16 20 23 15 Trudno powiedzieć 9 10 10 10 12 11 10 10 9 8 12 9 13

W marcu istotnie zmniejszył się odsetek osób spodziewających się pogorszenia sytuacji gospodarczej kraju (o 9 punktów, do 14%). Największa część badanych (57%, wzrost o 6 punktów) nie przewiduje zmian w tym zakresie.

Tabela 10

2014 2015 Czy, Pana(i) zdaniem,

w ciągu najbliższego roku sytuacja gospodarcza w Polsce:

w procentach

 poprawi się 15 18 19 23 21 16 17 19 22 23 20 18 18

 nie zmieni się 56 53 55 55 54 49 56 57 56 58 51 51 57

Około trzech piątych respondentów (61%, od lutego wzrost o 4 punkty) sądzi, że w ciągu roku poziom życia ich rodzin nie zmieni się, mniej niż jedna piąta (18%, spadek o 3 punkty) przewiduje jego poprawę, a jedna dziesiąta (10%, spadek o 5 punktów) – pogorszenie.

(11)

- 9 -

Tabela 11

2014 2015 Jak Pan(i) sądzi, czy

za rok Panu(i) i Pana(i) rodzinie będzie się żyło:

w procentach

 lepiej 18 19 22 19 20 17 22 20 21 21 22 21 18

 tak samo 60 57 55 63 58 61 58 60 59 61 57 57 61

 gorzej 15 14 13 11 12 14 13 13 11 10 11 15 10 Trudno powiedzieć 7 10 10 7 10 8 7 7 9 8 10 7 11

W niewielkim stopniu zmieniły się prognozy warunków materialnych gospodarstw domowych. W ciągu miesiąca nieznacznie zwiększyła się grupa ankietowanych (o 3 punkty, do 72%) uważających, że w najbliższym roku ich sytuacja materialna nie ulegnie zmianie, natomiast nie zmieniły się istotnie odsetki osób prognozujących zmiany na lepsze (18%) lub na gorsze (10%).

Tabela 12

2014 2015 Jak Pan(i) sądzi, czy

w ciągu najbliższego roku warunki materialne Pana(i) gospodarstwa

domowego: w procentach

 poprawią się 15 18 20 18 21 14 19 19 17 23 21 19 18

 pozostaną bez zmian 71 70 69 73 69 72 68 69 71 69 70 69 72

 pogorszą się 14 11 11 9 10 14 13 12 12 8 9 12 10

W marcowym badaniu nie odnotowaliśmy większych zmian w prognozach kondycji zakładów pracy – nadal największa grupa ankietowanych pracujących zarobkowo (62%) przypuszcza, że w ciągu najbliższego roku nic się w tym zakresie nie zmieni.

Tabela 13

Wskazania respondentów aktywnych zawodowo* według terminów badań III IV V VI VII VIII IX X XI XII I II III Czy, Pana(i) zdaniem,

w ciągu najbliższego roku sytuacja w Pana(i)

zakładzie pracy: 2014 2015

N* 583 555 524 523 479 497 483 485 481 475 516 506 560 w procentach

 poprawi się 17 22 23 21 23 22 20 20 22 25 21 22 20

 pozostanie bez zmian 65 59 58 62 62 57 64 64 59 58 61 60 62

(12)



 

Nastroje społeczne nie są najlepsze. W marcu przeważająca grupa ankietowanych wyraża rozczarowanie ogólną sytuacją w kraju, a dominująca część co najwyżej średnio ocenia sytuację polityczną i gospodarczą w Polsce. Podobnie jak we wcześniejszych miesiącach, znacznie lepiej niż sytuację w kraju badani oceniają własne warunki materialne.

Mimo ogólnie negatywnej wymowy wyników także w odniesieniu do funkcjonowania państwa można jednak znaleźć ślad przedwiosennego optymizmu – od lutego zmalał bowiem odsetek osób spodziewających się pogarszania ogólnej sytuacji w kraju, a zwiększyła się grupa tych, które nie prognozują jej zmiany.

Opracowała

Natalia HIPSZ