W Dzienniku Ustaw z 4 lipca 2008 r. opublikowano ustawę z 13 czerwca 2008 r. nowelizującą Kodeks spółek handlowych.

(1)

Liberalizacja przepisów KSH w pełni implementująca założenia dyrektywy 2006/68/WE powinna korzystnie wpłynąć na konkurencyjność polskiego prawa spółek.

- where to order flonase - purchase spiriva - cheap generic lasix - generic oxycontin online - generic diovan online - purchase victoza

- where to order ampicillin online

Nowelizacja ta jest implementacją dyrektywy 2006/68/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 6 września 2006 r., której celem jest uproszczenie i unowocześnienie instytucji kapitału

zakładowego, przewidzianej dyrektywą Rady 77/91/EWG z 13 grudnia 1976 r. w sprawie tworzenia spółek akcyjnych i utrzymania oraz zmian wysokości ich kapitału, zwanej również drugą dyrektywą z zakresu prawa spółek albo dyrektywą kapitałową.

Tło zmian

Od jakiegoś już czasu można zaobserwować ewolucję w postrzeganiu w Unii Europejskiej kapitału zakładowego jako instrumentu ochrony wierzycieli spółek. Tradycyjnie przypisywana instytucji kapitału zakładowego funkcja „gwarancyjna", mająca chronić wierzycieli spółek przed niewypłacalnością tych ostatnich, podlega na przestrzeni ostatnich lat nasilającej się krytyce¹. Celem zmian jest uproszczenie i uelastycznienie dotychczasowych rozwiązań dotyczących instytucji kapitału zakładowego. Taki zabieg ma wzmocnić efektywność i konkurencyjność spółek, nie obniżając jednocześnie poziomu ochrony interesów wierzycieli i akcjonariuszy, jaki wiąże się z instytucją kapitału zakładowego. Etap ten realizuje dyrektywa 2006/68/WE, a jej implementacją jest omawiana nowelizacja KSH.

(2)

Zmiany w KSH

Zwolnienie z obowiązku badania niektórych wkładów niepieniężnych przez biegłego rewidenta

Obecnie wniesienie wkładów niepieniężnych do spółki akcyjnej wymaga podania ich wyceny badaniu przez biegłego rewidenta (art. 312 KSH). Nowelizacja liberalizuje ten zapis poprzez

dodanie nowego art. 312 ¹. Na podstawie tego

przepisu zarząd może odstąpić od badania przez biegłego rewidenta wkładów niepieniężnych, których przedmiotem są:

1. zbywalne papiery wartościowe lub instrumenty rynku pieniężnego,

2. aktywa inne niż wymienione w pkt. 1, jeżeli biegły rewident wydał opinię na temat ich wartości godziwej,

3. aktywa inne niż wymienione w pkt. 1, jeżeli ich wartość godziwa wynika ze sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, zbadanego przez biegłego rewidenta.

(3)

Pomimo wystąpienia powyższych przesłanek, zarząd musi jednak poddać badaniu biegłego rewidenta wycenę wkładów niepieniężnych, jeżeli:

1. wystąpiły nadzwyczajne okoliczności, które wpłynęły na cenę zbywalnych papierów wartościowych lub instrumentów rynku pieniężnego w chwili ich wniesienia, w szczególności związane z utratą płynności obrotu na rynku regulowanym,

2. wystąpiły nowe okoliczności, które mogły istotnie wpłynąć na wartość godziwą wkładów w chwili ich wniesienia.

Powyższy przepis dotyczy zarówno pierwotnego wnoszenia wkładów niepieniężnych przy zawiązywaniu spółki akcyjnej, jak i sytuacji późniejszego wnoszenia wkładów na pokrycie podwyższonego kapitału zakładowego.

Wnioski

Odstąpienie od badania wkładów niepieniężnych zgodnie z art. 312¹ KSH wymaga podjęcia przez zarząd uchwały. Obowiązek podjęcia uchwały nie został wyraźnie wskazany w treści powyższego przepisu, należy go jednak wywieść z ogólnych zasad dotyczących zarządu w spółce kapitałowej. Jest to bowiem ważna decyzja wpływająca na stosunki kapitałowe w spółce, z definicji nie należąca do sfery prowadzenia spraw spółki, a zatem nie podlegająca zasadom podziału kompetencji, przyjętym między członkami zarządu (por. art. 371 KSH). Obowiązek ten powstaje także dlatego, że w każdym przypadku, w którym przepis wiąże podjęcie decyzji w oznaczonej sprawie przez zarząd, rozumie się przez to działanie zarządu jako organu kolegialnego osoby prawnej, uzewnętrzniającego swoją wolę w formie uchwał

2

.

(4)

Nowelizacja, przewidując umożliwienie wnoszenia aportów bez konieczności kontroli ich wyceny przez biegłych rewidentów, powinna przyczynić się do:

- uproszczenia i przyspieszenia procedury wnoszenia wkładów niepieniężnych, a w konsekwencji tworzenia spółki akcyjnej lub podwyższania jej kapitału zakładowego,

- zmniejszenia kosztów tworzenia spółek akcyjnych i podwyższania ich kapitału akcyjnego.

Nabywanie własnych akcji przez spółkę akcyjną

W obowiązującym stanie prawnym (poza wyjątkami wskazanymi w art. 362 § 1 pkt 1-9 KSH) istnieje generalny zakaz nabywania przez spółkę własnych akcji. Dodatkowo Kodeks spółek handlowych nie zezwala w ogóle na nabywanie akcji własnych w dowolnym celu, na podstawie upoważnienia walnego zgromadzenia. Jedynie instytucje finansowe mogą nabywać akcje na własny rachunek w granicach upoważnienia udzielonego przez walne zgromadzenie na okres nie dłuższy niż rok, jednak tylko w celu ich dalszej odprzedaży. Łączna wartość nominalna akcji nabytych na tej podstawie nie może przekraczać 5% kapitału zakładowego (art. 362 § 1 pkt 8 KSH). Uchwała walnego zgromadzenia jest ponadto potrzebna dla nabycia akcji, które mają być zaoferowane pracownikom (art. 393 pkt 6 KSH). W pozostałym zakresie akcje własne mogą być nabywane jedynie w ściśle określonych przypadkach, w których upoważnienie ze strony

walnego zgromadzenia nie jest potrzebne (art. 362 § 1 pkt 1-7, art. 515 § 2 KSH)³.

Celem nowelizacji jest rozszerzenie tych wyjątków. Ustawodawca postanowił znowelizować treść art. 362 § 1 pkt 8 KSH w kierunku uczynienia tego przepisu uniwersalną podstawą nabywania przez spółki własnych akcji. Liberalizacja powyższego przepisu jest znacząca i

(5)

przejawia się w:

- zniesieniu ograniczenia podmiotowego - dotychczas przepis przewidywał nabywanie własnych akcji wyłącznie przez instytucje finansowe,

- wydłużeniu okresu upoważnienia udzielanego przez walne zgromadzenie z jednego roku do pięciu lat,

- zniesieniu celu nabycia - projektowana zmiana dopuszcza każdy cel określony przez walne zgromadzenie (walne zgromadzenie może przy tym nawet upoważnić zarząd do określania celu nabycia),

- podwyższeniu maksymalnego progu nabycia własnych akcji z 5% do 20% kapitału zakładowego spółki.

Nowelizacja wprowadza także nieznaczne rozszerzenie obowiązków informacyjnych w związku z nabyciem przez spółkę własnych akcji na podstawie upoważnienia walnego zgromadzenia (zmieniony art. 363 § 1 KSH).

Wnioski

Nowelizacja zwiększa elastyczność w zakresie nabywania własnych akcji, co ułatwia:

1. likwidowanie bieżących nadwyżek pieniężnych spółek,

2. wdrażanie programów motywacyjnych dla osób kluczowych dla działalności spółek (tzw.

opcje menedżerskie i pracownicze), które nabierają coraz większego znaczenia także w praktyce polskich spółek jako dodatkowy instrument wynagradzania i wiązania kluczowych menedżerów i pracowników ze spółką,

3. elastyczne i szybkie reagowanie na zmieniającą się sytuację na rynku kapitałowym wpływającą na cenę akcji spółek. W razie zaburzenia równowagi między popytem i podażą, spółki dzięki nabywaniu własnych akcji mogą przyczyniać się do stabilizacji kursu giełdowego akcji w okresie nierównowagi, zapobiegając lub ograniczając w ten sposób nieuzasadnione ekonomiczną sytuacją finansową spółki wahania kursów akcji o charakterze spekulacyjnym

(6)

4

.

Liberalizacja zakazu finansowania przez spółkę akcyjną nabycia emitowanych przez nią akcji

Dotychczas KSH zabraniał spółce akcyjnej udzielania pożyczek, ustanawiania zabezpieczeń czy dokonywania zaliczkowych wypłat w celu umożliwienia osobom trzecim nabycia bądź objęcia wyemitowanych przez spółkę akcji (art. 345 § 1 KSH). Zakaz pomocy finansowej nie obejmował wyłącznie banków i innych instytucji finansowych oraz czynności dokonywanych w celu nabycia akcji przez pracowników spółki bądź spółek powiązanych.

Nowelizacja zniosła powyższy zakaz finansowania. Na podstawie znowelizowanych przepisów spółka będzie mogła, bezpośrednio lub pośrednio, finansować nabycie lub objęcie emitowanych przez nią akcji w szczególności przez udzielenie pożyczki, dokonanie zaliczkowej wypłaty, ustanowienie zabezpieczenia (zmieniony art. 345 KSH).

Finansowanie musi jednak spełnić określone warunki:

- musi następować na warunkach rynkowych, w szczególności w odniesieniu do odsetek otrzymywanych przez spółkę oraz zabezpieczeń ustanowionych na rzecz spółki z tytułu udzielonych pożyczek lub wypłaconych zaliczek, a także po zbadaniu wypłacalności dłużnika,

- nabycie lub objęcie własnych akcji przez spółkę musi następować w zamian za godziwą

(7)

cenę,

- spółka może finansować nabycie lub objęcie emitowanych przez nią akcji, o ile uprzednio utworzyła na ten cel kapitał rezerwowy z kwoty, która zgodnie z art. 348 § 1 KSH może być przeznaczona do podziału,

- finansowanie przez spółkę nabycia lub objęcia emitowanych przez nią akcji następuje na podstawie i w granicach określonych w uprzednio podjętej uchwale walnego zgromadzenia.

W tym przypadku wyłączono stosowanie art. 17 § 2 KSH, który zezwala na następcze zatwierdzenie oświadczenia woli złożonego przez spółkę. Uchwała dotycząca finansowania przez spółkę nabycia lub objęcia emitowanych przez nią akcji musi zapaść większością dwóch trzecich głosów. Jeżeli jednak na walnym zgromadzeniu jest reprezentowana co najmniej połowa kapitału zakładowego, do podjęcia uchwały wystarczy bezwzględna większość głosów.

Powyższych warunków nie stosuje się do świadczeń spełnianych w ramach zwykłej działalności instytucji finansowych, jak również do świadczeń spełnianych na rzecz pracowników spółki lub spółki z nią powiązanej, których celem jest ułatwienie nabycia lub objęcia emitowanych przez spółkę akcji.

Wnioski

Zezwolenie na finansowanie spowoduje pojawienie się dodatkowego źródła kredytowania, co niewątpliwe ułatwi nabywanie emitowanych przez spółkę akcji.

(8)

Ułatwienie przeprowadzenia obniżenia kapitału zakładowego w spółce akcyjnej

Obecnie, zgodnie z art. 456 § 1 KSH, w przypadku uchwalenia obniżenia kapitału zakładowego spółki akcyjnej zarząd ma obowiązek niezwłocznie wezwać wierzycieli spółki do wniesienia sprzeciwów, jeżeli nie zgadzają się na obniżenie. Wierzyciele, którzy w tym terminie zgłosili sprzeciw, powinni być przez spółkę zaspokojeni lub zabezpieczeni.

Nowelizacja zmierza do ułatwienia spółkom przeprowadzania obniżenia kapitału zakładowego w trybie zwykłym poprzez rezygnację z instytucji sprzeciwu wnoszonego przez wierzycieli spółki. Po nowelizacji art. 456 KSH wierzyciele nie będą już mieli prawa zgłoszenia sprzeciwu.

Na spółkę nałożono natomiast obowiązek zaspokojenia wymagalnych roszczeń, zgłoszonych przez wierzycieli w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia obniżenia kapitału

zakładowego. Wierzyciele mogą ponadto żądać zabezpieczenia roszczeń niewymagalnych, powstałych przed dniem ogłoszenia uchwały o obniżeniu kapitału zakładowego i zgłoszonych w powyższym terminie, jeżeli uprawdopodobnią, że obniżenie zagraża zaspokojeniu tych

roszczeń oraz że nie otrzymali od spółki zabezpieczenia. Zabezpieczenie następuje przez złożenie stosownej sumy pieniężnej do depozytu sądowego, a z ważnych powodów także w inny sposób.

Wnioski

(9)

Zmiana przepisów powinna spowodować zapobieżenie przypadkom przedłużania procedury obniżenia kapitału zakładowego w następstwie bezpodstawnych żądań wierzycieli (roszczenia niewymagalne). Po nowelizacji, w odniesieniu do roszczeń niewymagalnych ciężar

udowodnienia okoliczności spoczywa na wierzycielach jako żądających od spółki realizacji przysługującego im uprawnienia.

W poprzednim stanie prawnym dopuszczalność wprowadzenia takiego rozwiązania do prawa krajowego była dyskusyjna. Mogło ono zostać uznane co najmniej za niezgodne z celami drugiej dyrektywy. Ustawodawca europejski wychodził bowiem z założenia (które nie znalazło jednak wprost odzwierciedlenia w przepisach), że to spółka powinna wykazać istnienie

przesłanek uzasadniających odmowę udzielenia zabezpieczenia⁵. Zasadą było prawo uzyskania zaspokojenia (zabezpieczenia), a wyjątkiem sytuacja, w której wierzyciel był pozbawiony tego prawa.

Inne zmiany

Zmiana w art. 15 § 2 KSH

W art. 15 § 2 KSH dokonano zmiany polegającej na skreśleniu wymagania uzyskania zgody rady nadzorczej spółki zależnej dla zawarcia przez spółkę zależną umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej. Zgody będzie teraz udzielać wyłącznie zgromadzenie wspólników (walne zgromadzenie) spółki dominującej. Zdaniem projektodawców⁶ obecne rozwiązanie nie

zapewnia bezstronnego podejmowania decyzji w sprawach czynności kredytowych. Rada spółki

(10)

zależnej pochodzi bowiem najczęściej z nominacji zarządu spółki dominującej i pozostaje pod jego bezpośrednim wpływem. Nierzadko sami zarządcy spółki dominującej zasiadają w radach spółek zależnych, sprawując w ten sposób kontrolę nad działaniami tych ostatnich. Trudno zatem oczekiwać, by rady mogły skutecznie przeciwstawiać się czynnościom niekorzystnym dla spółek zależnych, nawet jeżeli z mocy prawa są zobowiązane stać na straży interesów tych spółek, za co ponoszą odpowiedzialność cywilnoprawną i karną.

Wprowadzenie pojęcia wartości godziwej

Do przepisu art. 312 KSH oraz nowo dodanego art. 312¹ KSH wprowadzono pojęcie wartości godziwej. W uzasadnieniu do nowelizacji czytamy, że jest to niezbędne dla zapewnienia spójności między obowiązkiem badania wkładów niepieniężnych przez biegłego rewidenta, a wyjątkami od tego obowiązku. Pojęcie wartości godziwej pozwala zrealizować podstawowe założenie ustawodawcy o potrzebie realnego pokrycia kapitału zakładowego. Wartość godziwa powinna być rozumiana jako wartość zapewniająca pokrycie kapitału zakładowego, która uwzględnia przypisywaną instytucji kapitału zakładowego funkcję ochronną realizowaną na rzecz wierzycieli. Przy ustalaniu wartości godziwej należy również uwzględniać zasadę jednakowego traktowania akcjonariuszy (art. 20 KSH). Wartość godziwa jest więc miernikiem istotnym z punktu widzenia urzeczywistnienia także tej ostatniej zasady

7

.

Wejście w życie

(11)

Ustawa z dnia 13 czerwca 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks spółek handlowych,

opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 4 lipca 2008 r. - wejdzie w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.

Podsumowanie

Liberalizacja przepisów KSH w pełni implementująca założenia dyrektywy 2006/68/WE powinna korzystnie wpłynąć na konkurencyjność polskiego prawa spółek. Może być ona postrzegana jako instrument ułatwiający prowadzenie działalności gospodarczej, zwiększający jej

efektywność i zakres swobody przedsiębiorców.

Zmniejszenie ograniczeń pozwoli także m.in. na wyeliminowanie ograniczeń dotyczących możliwości reagowania przez spółkę na zmieniającą się sytuację na rynku kapitałowym, wpływającą na cenę jej akcji. W razie zaburzenia równowagi między popytem i podażą, spółki dzięki nabywaniu własnych akcji mogą przyczyniać się do stabilizacji kursu giełdowego akcji w okresie nierównowagi, zapobiegając lub ograniczając w ten sposób nieuzasadnione

ekonomiczną sytuacją finansową spółki wahania kursów akcji o charakterze spekulacyjnym⁸.

(12)

1. Patrz np. raport Komisji Europejskiej "High Level Group of Company Law Experts" (http:

//eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:52003DC0284:EN:NOT ).

2. Str. 10 uzasadnienia projektu nowelizacji.

4. Str. 5 uzasadnienia projektu nowelizacji - wnioski w odniesieniu do liberalizacji drugiej dyrektywy.

8. str. 35 uzasadnienia projektu nowelizacji.