Adam Świeżyński
Sprawozdanie z sympozjum
"Stwarzanie i ewolucja - pogodzone
bliźniaki?" : UKSW, 23.10.2000 r.
Studia Philosophiae Christianae 37/1, 227-232
2001
Ks. Lubański zadał n astęp n ie istotne w tym kontekście pytanie - k to przy b adan iu świata m aterialnego pow inien m ieć decydujący głos: przyrodnik czy filozof? N a przykładach z historii filozofii pokazał, że nieliczenie się filozofów z wynikam i nauk przyrodni czych prow adziło do tw orzenia błędnych koncepcji rzeczywistości m aterialnej.
W drugiej części swego w ystąpienia ks. prof. Lubański podał najw ażniejsze daty z życia ks. Kloskowskiego i zarysował jego sylwetkę naukow ą.
Po w ystąpieniach prelegentów wywiązała się ożywiona dysku sja. Toczyła się o n a głównie w okół statusu teorii ewolucji, a także zachodzenia sam ego procesu ewolucji. D yskutanci wskazywali na pew ne trudności i brak i współczesnej syntetycznej teo rii ewolucji. O dnotow ać należy też głosy kw estionujące zachodzenie sam ego procesu ewolucji. W dyskusji prof. Kuźnicki b ardzo m ocno p o d kreślił, że w praw dzie w spółczesna teo ria ewolucji nie rozwiązuje wszystkich pojaw iających się problem ów , lecz zachodzenie pro ce su ewolucji w przyrodzie nie ulega wątpliwości.
N a zakończenie spotk an ia odbyła się prom ocja trzeciego tom u serii Episteme. Seria Epistem e jest w ydaw ana przez Wydawnictwo W szechnicy M azurskiej w O lecku. Tom trzeci zatytułowany: K a
zimierz Kloskowski (1953-1999) zredagow any przez J. M. D ołęgę
i J. M ellera został poświęcony w całości życiu i działalności n a ukowej ks. K azim ierza Kloskowskiego.
A D A M Ś W IE Ż Y Ń S K I
SPRA W O ZD A N IE Z S Y M P O Z JU M ST W A R Z A N IE I EW O LUCJA
- P O G O D ZO N E B L IŹ N IA K I?
UKSW, 23.10.2000 R.
W dniu 23 października 2000 ro k u w auli U niw ersytetu K ardy n ała S tefana Wyszyńskiego w W arszawie odbyło się zorganizow a ne przez Sekcję Filozofii Przyrody W ydziału Filozofii C hrześci jańskiej U K SW sym pozjum Stwarzanie i ewolucja - pogodzone
księdza prof. d r hab. K azim ierza Kloskowskiego - absolw enta i w ieloletniego pracow nika naukow ego A kadem ii Teologii K ato lickiej w W arszawie (obecnie U K SW ). Ks. prof. Kazim ierz Klo- skowski w swojej pracy naukow ej zajm ow ał się zagadnieniam i ge nezy życia, bioetycznym i aspektam i inżynierii genetycznej oraz problem atyką ew olucjonizm u i kreacjonizm u. Tem atyka sym po zjum dotyczyła zagadnienia stw arzania i ewolucji, a tytuł naw ią zywał do o statn ieg o dzieła ks. prof. К. Kloskowskiego Filozofia
ewolucji i filozofia stwarzania. Pogodzone bliźniaki. Rzecz o ewolu cji i stwarzaniu (W arszawa 1999).
Sym pozjum rozpoczęła M sza Św ięta w intencji śp. ks. prof. K a zim ierza Kloskowskiego pod przew odnictw em J. M. R ektora UKSW, ks. prof, d r hab. R o m an a B artnickiego. We Mszy św. uczestniczyli profesorow ie i studenci U K SW oraz zaproszeni go ście. W hom ilii ks. prof. d r hab. J. D ołęga przypom niał krótko życiorys i osiągnięcia naukow e zm arłego o raz zwróci! szczególną uwagę n a niezwykły wysiłek podejm ow any przez niego w pracy naukowej aż do ostatnich tygodni życia, naznaczonych ogrom nym cierpieniem fizycznym.
Program sym pozjum został podzielony n a dwie części. W każ dej z nich zaprezento w an e zostały cztery referaty, po których n a stępow ała część dyskusyjna. W śród prelegentów znaleźli się przedstaw iciele reprezentujący ośrodki naukow e z G dańska, Szczecina, W arszawy i W rocławia. Pierwszej części obrad p rze wodniczyła prof. dr hab. A n n a Lataw iec, zaś drugą część p o p ro wadzi! ks. prof, d r hab. Jó zef D ołęga, dziekan W ydziału Filozofii C hrześcijańskiej UKSW.
R eferat w prow adzający wygłosił R e k to r U K SW ks. prof, dr hab. R om an B artnicki. W swoim w ystąpieniu ukazał postać ks. prof. K azim ierza Kloskowskiego cenionego w środow isku n au k o wym znawcy tem atyki ew olucjonizm u i kreacjonizm u. Ks. R ek to r podkreślił rów nież znaczenie d o ro bk u naukow ego zm arłego p ro fesora i jego zaangażow anie w działalność naukow ą Uczelni, zaś w itając uczestników sym pozjum wyraził nadzieję, iż stanie się ono okazją do po głębienia myśli naukow ej ks. K azim ierza Kloskow skiego.
Ks. prof, dr hab. B ern ard H ałaczek (U K SW ) w referacie pt.
Pozorne bliźniaki: ewolucjonizm i kreacjonizm wskazał n a niechęć
acjonistycznych pow stania świata m aterialnego. W edług a u to ra spór m iędzy zwolennikam i ew olucjonizm u, a przedstaw icielam i kreacjonizm u został sprow adzony na niewłaściwą płaszczyznę dyskusji. T eoria ewolucji zastąpiła bow iem jedynie teorie biolo giczne, a nie sam kreacjonizm . O dm ienność w tłum aczeniu m iej sca człow ieka w świecie, istniejąca m iędzy om aw ianym i pogląda mi, wynika, zdaniem prelegenta, z innego sposobu patrzenia i o dm iennego celu, jaki posiadają teologia i biologia. O bie dzie dziny pozn an ia staw iają sobie ró żn e p ytania i dlatego otrzym ują różne odpowiedzi. W edług B. H ałaczka ew olucjonizm i kreacjo nizm „nie były nigdy ani skłóconym i, ani pogodzonym i bliźniaka m i”. Relację bliźniaczą wykluczała treściow a odm ienność ich w nętrza. W konsekw encji je d n a te o ria nie m oże kolidować z drugą.
Kolejny refe ra t Ewolucyjny m odel kreacjonizm u wygłosił ks. prof, dr hab. Jó zef D ołęga (U K SW ). M ówca zwrócił uwagę na ko m plem entarność obu om aw ianych teorii. D ostrzegł także przy czynę konfliktu pom iędzy ew olucjonizm em , a kreacjonizm em w rozum ieniu zasady przyczynowości. Przedstaw iając m odel k re acjonizm u i zw iązane z nim założenia, podkreślił fakt, że w m o delu tym przyczyna pierw sza działa zawsze poprzez rzeczy istnie jące w świecie. Swoje w ystąpienie zakończył pytaniem , czy zasady przyczynowości nie należałoby potraktow ać nieliniow o w o d n ie sieniu do nieliniow ego o brazu świata.
Czw artym m ów cą był ks. prof, d r hab. W iesław Dyk z Insty tu tu Filozofii U n iw ersy tetu Szczecińskiego. W w ystąpieniu z a tytułow anym Kreacja i ewolucja w świetle p raw przyrody z a p re zento w ał n ajp ierw cztery koncep cje, p o p rze z k tó re p ró b u je się oddzielić k rea c ję od ewolucji: a u to -e w o lu c ja , ew olucja „ k ie ro w a n a ”, kreacjo n izm naukow y i m aterializm dialektyczny. N a stęp n ie w skazał n a relacje, jak ie z a ch o d zą m iędzy praw am i przyrody, a praw am i innych nauk. W edług a u to ra każdy p o ziom organizacji i rozw oju m ate rii m a sw oje w łasne praw a, k tó re n ależało b y ująć w s tru k tu rę h ierarch iczn ą. M ożliw ość p o łą czenia owych „stożków w iedzy” d o strzeg ł a u to r w szukaniu c e lu i sen su poszczególnych nauk, a nie jed y n ie w zw iązkach przyczynowych. T rudności w zrealizow an iu pow yższego p o s tu latu zw iązane są z b rak iem całościow ej i je d n o lite j koncepcji człow ieka.
N a zakończenie pierwszej części sym pozjum wywiązała się dys kusja, w której oprócz prelegentów wzięli udział prof. Jerzy Chm urzyński i przedstaw iciel Polskiego Towarzystwa K reacjoni stycznego E ugeniusz Moczydłowski.
Prof. C hm urzyński zwrócił uwagę na psychologicznie uw arun kow aną ludzką p o trzebę w yjaśniania zjawisk biologicznych w oparciu o w łączanie w nie Boga jak o siły sprawczej oraz na niem ożność sform ułow ania jedn ej uniw ersalnej definicji kreacjo- nizm u. Z kolei E. M oczydłowski wyraził w ątpliwość co do p o trz e by w łączania Boga w teo rię ewolucji. W odpow iedzi prelegenci podkreślili konieczność rozgraniczenia płaszczyzn poznawczych obu om aw ianych teo rii (B. H ałaczek) i stopniow ość ludzkiego p oznania (W. Dyk) o raz fakt staw iania przez przyrodników pytań filozoficznych rodzących się przy okazji u praw iania n auk szczegó łowych (J. D ołęga).
Po przerw ie rozpoczęła się druga część sympozjum, w której jak o pierwszy głos zabrał prof, dr hab. Ludw ik K ostro z Instytutu Filozofii i Socjologii U niw ersytetu G dańskiego. W wystąpieniu zatytułow anym : Ew olucja pojęcia stwarzania w kręgu kulturowym,
w którym powstała Biblia m ówca skoncentrow ał się na problem ie
precyzyjnej egzegezy biblijnej w o dniesieniu do pojęcia stw orze nia świata przez Boga. Prof. L. K ostro zauważył, że w żadnym tekście biblijnym nie w ystępuje pojęcie stw orzenia świata z nicze go (creatio ex nihilo). A utorzy biblijni nie dysponowali jeszcze tym pojęciem i nie było ich zam iarem w ypow iadanie się n a tem a t spo sobu stw orzenia świata przez Boga. Dotychczasow e tłum aczenia początku Księgi Rodzaju oraz fragm entu Drugiej Księgi M achabej-
skiej należałoby w ięc doprecyzow ać w myśl rozum ienia pojęcia
stw arzania przez au to ró w wyżej w spom nianych ksiąg. Zm iany ta kie dokonały się ju ż w niektórych tłum aczeniach Biblii na język francuski, angielski i włoski.
Ks. prof, d r hab. Franciszek Rosiński z U niw ersytetu W rocław skiego zaprezentow ał refe ra t pt.: Antropogeneza biblijna i przy
rodnicza - ujęcia kontrowersyjne? W trakcie w ystąpienia au to r p o
rów nał obrazy stw orzenia świata i człow ieka zaw arte w m itach cywilizacji starożytnych (babilońskich, egipskich) z obrazem bi blijnym. Prof. F. Rosiński zwrócił uwagę na fakt, iż w opisie biblij nym nie chodziło o sposób pow stania świata i człowieka (ewolu- cjonizm , kreacjonizm ), gdyż pojęcia te nie istniały w świadomości
ówczesnych ludzi. C elem autorów biblijnych (tradycja kapłańska) było podkreślenie faktu dokon ania stw orzenia przez Boga oraz zakw estionow anie potęgi bóstw innych narodów . W zajem ne dys kredytow anie kreacjonizm u i ew olucjonizm u n a płaszczyźnie opi sów biblijnych jest pozbaw ione podstaw pod obnie jak in te rp re to w anie przy pom ocy Pism a Św iętego zagadnień przyrodniczych. Z dan iem ks. prof. F. Rosińskiego są to ujęcia innego typu i dok o n an e z innego p u n k tu widzenia.
Kolejnym preleg entem był ks. dr Jarosław Kukowski (UK SW ), który w w ystąpieniu zatytułow anym Deistyczne fund a m enty teorii
ewolucji odniósł się polem icznie do poglądów zawartych w książ
ce Pan Bóg czy dobór naturalny (Białystok 1994), której red a k to rem jest E. M oczydłowski. Ks. J. Kukowski skoncentrow ał się na warstwie m etodologicznej w spom nianego dzieła, wykazując n ie ścisłości term inologiczne i n ied o stateczną argum entację zastoso w aną przez tzw. kreacjonistów naukowych. W skazał także na ewolucjonizm deistyczny jako możliwość ew entualnego ko m p ro m isu pom iędzy zw olennikam i ew olucjonizm u i kreacjonizm u.
O statni refe ra t wygłosił ks. prof, dr hab. M ieczysław Lubański (U K SW ). W w ystąpieniu pt. Ewolucja a przypadek rozważył p o jęcie stałości oraz przypadku w świecie przyrody. Z dan iem prof. M. Lubańskiego stałość (statyzm ) jest tylko po zo rnie naturalnym stanow iskiem w postrzeganiu rzeczywistości. N atom iast ewolucja jest zjawiskiem powszechnym. Je d n ak nie byłaby o n a możliwa bez rozum nej zasady przyrody, jak ą jest przypadek. D la a u to ra przy p a d ek jest „źródłem nieograniczonych możliwości, których wy obraźnia nie m oże przew idzieć”, a więc zjawiskiem nieoczekiw a nym, k tó re je d n a k nie świadczy o b rak u przyczyny. W edług prof. M. L ubańskiego A u to r ewolucji i kreacji jest te n sam, a więc nie m oże być m iędzy nim i sprzeczności. Błędy m ogą się natom iast p o jawić w odczytywaniu i rozum ieniu c h a ra k te ru zjawisk zachodzą cych w przyrodzie.
O statn ią część sym pozjum stanow iła dyskusja. W jej ram ach wywiązała się polem ika pom iędzy o. prof. S. Ziem iańskim a ks. prof. M. Lubańskim . Prof. Z iem iański zakw estionow ał pojęcie powszechnej zm ienności elem entów przyrody. O dpow iadając, prof. M. Lubański pow ołał się na wyniki eksperym entów n au k o wych, k tó re potw ierdzają fakt, iż elem enty te są zm ienne sam e z siebie. Z kolei E. M oczydłowski, nie kw estionując zm ienności
świata, wyraził w ątpliwość co do możliwości zaobserw ow ania jej przez pojedynczego człow ieka o raz zwrócił uw agę na ciągłą a k tu alność spo ru m iędzy przedstaw icielam i ew olucjonizm u i kreacjo nizm u. D yskutanci rozw ażali także kwestię powszechności zjawi ska ewolucji. Z g odzono się, że ew olucją nie m ożna nazwać każdej zm iany oraz że ew olucja o p iera się na elem entach stałych. N a gruncie n auk biologicznych ewolucją m oże być nazwany zarów no proces progresywny, jak i regresywny, który jed n a k stanowi lep sze dostosow anie się do panujących w arunków życia (prof. Chm u- rzyński). Podsum ow ując dyskusję, ks. prof. J. D ołęga wyraził o p i nię, iż zaw arty w tytule sympozjum p roblem pogodzenia ewolucji i stw arzania będzie tem atem wielu dalszych poszukiw ań i dysku sji naukowych.
N a zakończenie dr hab. A n n a L em ańska złożyła w im ieniu o r ganizatorów podziękow ania wszystkim preleg ento m oraz pozo stałym uczestnikom sympozjum.
A D A M Ś W IE Ż Y Ń S K I
SPRAWOZDANIE Z KONFERENCJI
F IL O Z O F IC Z N E I N A U KO W O -PRZYRO D NICZE E L E M E N T Y O BRAZU ŚW IATA
UKSW, 13.11.2000 R.
W dniu 13 listo p ad a 2000 roku w auli U niw ersytetu K ardynała S tefana W yszyńskiego w Warszawie odbyła się zorganizow ana po raz czwarty przez K ated rę M etodologii N auk System ow o-Infor- macyjnych W ydziału Filozofii Chrześcijańskiej U K SW k on feren cja z cyklu Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu
świata.
P rogram k onferencji został podzielony n a trzy części. W k aż dej z nich zap rezen to w an e zostały dwa referaty, po których n a stępow ała część dyskusyjna.
D o udziału w konferencji w ch arak terze prelegentów zostali zaproszeni przedstaw iciele ośrodków naukowych z Krakowa, Po znania, W arszawy i Zduńskiej Woli. Pierwszej części obrad
