Krzysztof Urbański
Kalendarium ważniejszych akcji
przeprowadzonych przez komuny
więzienne w latach 1918-1939 na
terenie więzień Kielecczyzny
Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 12, 73-87
1982
Rocznik, M uzeum N arod ow ego w K ie lcach Tom X II, K rak ó w 1982
KRZYSZTOF URBAŃSKI
KALENDARIUM
WAŻNIEJSZYCH AKCJI PRZEPROWADZONYCH PRZEZ
KOMUNY WIĘZIENNE W LATACH 1918— 1939 NA TERENIE
WIĘZIEŃ KIELECCZYZNY
W latach II R zeczypospolitej przez pięć w ięzień zn ajdujących się na te re nie K ielecczyzny (Kielce, Radom, Sandom ierz, Chęciny, Św. Krzyż) przeszło 2499 osób osadzonych pod zarzutem działalności kom unistycznej. Osadzeni ko m uniści tw orzyli w w ięzieniach zw arty kolektyw , tzw. kom unę więźniów poli tycznych. Podstaw ow ym celem kom uny była obrona p ra w w ięźnia polityczne go, racjonaln e organizow anie czasu, w ykorzystanie okresu p rzebyw ania w w ię zieniu dla pogłębienia wiedzy. P rac a kom un o p arta była o regulam iny o p ra cowane przez MOPR. Od członków kom uny w ym agano podporządkow ania się kierow nictw u, solidarnego w ystępow ania wobec ad m in istracji w ięziennej, uzu pełniania wiedzy oraz b ra n ia udziału w akcjach organizow anych przez zarząd kom uny. Na czele kom uny stał w ybieran y staro sta oraz K om itet W ięzienny. Oprócz K om itetu W ięziennego w ybierano tzw. „ tró jk i”, k tó re kiero w ały pracą grup więźniów razem wychodzących na spacer. T ró jk a też zajm ow ała się po działem żywności dostarczanej w paczkach, opiekow ała się chorym i, kierow ała zakupam i z pieniędzy znajdu jących się w depozytach więźniów. Dużo uw agi przyw iązyw ano także do nau k i i szkoleń, prow adząc zajęcia zarów no w za kresie p rogram u szkoły podstaw ow ej, jak i z zagadnień typowo politycznych. Tym odcinkiem pracy zajm ow ali się lektorzy kom uny. „Szczególną wagę p rzy w iązyw ał regulam in kom uny do postaw y członków kolektyw u, do ich poczu cia solidarności, w idząc w tym źródło siły w w alce z atakam i adm inistracji w ięziennej”. Oprócz bow iem obchodów św iąt rew olucyjnych, organizow ania szkoleń, odczytów, kom uny toczyły o strą w alkę z ad m in istracją więzienną. W alka ta m iała na celu z jednej strony zabezpieczenie interesów więźnia po litycznego przed sam owolą adm inistracji, z drugiej — przygotow anie św iado mego bojow nika, k tó ry po w yjściu z w ięzienia m ógłby skuteczniej walczyć w obronie klasy robotniczej” 1.
W pierw szych latach II R zeczypospolitej więźniowie kom uniści toczyli w al kę o uznanie kategorii „więźniów politycznych” oraz o polepszenie w arunków bytow ych. Po w prow adzeniu tzw. „przepisów M akowskiego” gw arantu jący ch osadzonym za przestępstw a polityczne szereg ulg, jak: dłuższy spacer, częstsza korespondencja, w idzenia bez siatki, praw o chodzenia we w łasnych u braniach,
1 A. Gabara Wstęp, [w:] Korespondencja i n otatki w ięźn ió w politycznych 1923—
Rye. 1. Ruiny w ięzienia w Chęcinach
św iatło do godz. 20.00, walczono o ich respektow anie, gdyż „...pomiędzy teo re tycznym i p rzyw ilejam i więźnia, a tem, ile m a przyw ilejów w prak ty ce, byw a i był zawsze znaczny dystans...” 2 Po zniesieniu w roku 1928 tych przepisów i w prow adzeniu w 1931 now ych regulam inów toczono zacięte boje o praw ne uznanie istnienia kategorii więźniów politycznych — bezskutecznie! W alka trw a ła do 1939 roku, albow iem regulam in z 1931 roku spychał „w ięźniów po litycznych do poziomu najgorzej trak to w a n y ch więźniów kry m inalnych...” 3
M etody w alki więźniów b yły różne i ulegały przeobrażeniom zależnie od okoliczności, czasu i potrzeb. Ogólnie m ożem y wyróżnić: interw encje, protesty, głodówki, dem onstracje, b un ty. N ajprostszą m etodą były in terw en cje, a więc złożenie postulatów i w niosków do naczelnika z pom inięciem szczebli pośred nich adm in istracji w ięziennej. P ro testy składano na ogół do p ro k u ra to ra Sądu Okręgowego, k tó ry m iał pieczę nad w ykonaniem k ary i k tó ry dw ukrotnie w m iesiącu w izytow ał podległe w ięzienia. Głodówka polegała na nieprzyjm o- w aniu jedzenia. W skrajn ych przypadkach nie przyjm ow ano picia, jedzenia, lekarstw . Gdy nie pom agała głodówka, przystępow ano do dem onstracyjnego śpiew u pieśni rew olucyjnych i wznoszenia okrzyków. „P rz ep latan k a” 4 pole gała na stosow aniu w szystkich w spom nianych m etod razem . B yła to m etoda najskuteczniejsza i n ajb ard ziej nielubiana przed adm inistrację, albow iem z każ dego zajścia trzeba było pisać sążniste m eldunki.
2 H. Krachelska W obronie więźniów politycznych, [w:] Amnestia w oczach opinii, Warszawa 1936, s. 4.
3 „Czerwona Pomoc” 1932, nr 2.
Kalendarium ważniejszych akcji przeprowadzonych przez kom uny więzienne 75
Ryc. 2. W ieża strażn icza w w ięzie n iu na Ś w ię ty m K rzyżu
W sporadycznych w ypadkach dochodziło do buntu, tj. przeciw staw ienia się adm inistracji siłą. W ypadki takie zachodziły w m om entach, gdy naczelnik za m iast prow adzenia rozm ów z kom uną próbow ał ko nflikty załatw iać siłą, po sługując się często oddziałam i policji, k tó re m asakrow ały więźniów.
B ardzo rzadko, niem niej spotykam y w w ięzieniach tzw. ,,dzień żałoby” . W dniu tym czczono pam ięć zm arłych lub poległych za m uram i w sp ó łto w a rzyszy.
K ażda akcja kom uny uzgadniana była z kom órkam i K P P na wolności, tylko bow iem w spólne w ystąpienia g w arantow ały więźniom pełny sukces.
Niniejsze k alendarium obrazuje walkę, jak a trw ała za m uram i w ięzień Kielecczyzny, daje obraz jej celów, natężenia i przebiegu, oddaje los ludzi znajd ujących się w ciężkich w a ru n k ach w ięziennych, ludzi, k tórzy m im o to nie rezygnow ali z w alki o wyzwolenie społeczne 5.
5 Fakty podane w kalendarium oparto o źródła: Centralne Archiwum КС PZPR w W arszawie, Zespół akt więziennych, W ięzienie Kielce, Akta osobowe (tecz ki): I — 257, 258— 322, 335— 363; tamże, W ięzienie Radom, Akta osobowe: I — 47, 5056, 58— 185; tamże, W ięzienie Sandomierz, Akta osobowe: I — 124, 126— 199, 201—271, 274—291, W ojewódzkie Archiwum P aństw ow e w Kielcach, W ięzienie w Chęcinach, sygn. 4, 11, 20, 52, 68, 94, 102, 104, 114, 163, 224, 239; tamże, W ięzienie w Kielcach, sygn. 222, 255, 255a, 256—280; tamże, W ięzienie
Kalendarium, w a żniejszych akcji przeprow adzon ych przez kom u ny więzienne 77
D ata W ięzienie P rzyczyny i przebieg akcji
1 1919 r. XI 28 XI 1921 r. 3 II 1 IX 1922 r. 2 XI 1923 r. 1 V 21 XI 1924 r. 1—14 I 16 I 1 V 4 IX 1925 r. III 19 IV 22 IV 23 IV 2 Kielce K ielce Radom K ielce Radom Radom Kielce Radom Radom Radom C hęciny Chęciny Sandom ierz Sandom ierz Sandom ierz 3
C zterodniow a głodówka przeciw ko nieopa- laniu cel i złem u wiktowi.
D em onstracja ludności K ielc pod więzieniem połączona z dem onstracją więźniów na rzecz zw olnienia zatrzym anych za strajk i rolne. Zbiorow a sk arga więźniów do p ro k u rato ra na rzadkie zm iany bielizny i b ra k m ydła. Z ajścia pod w ięzieniem połączone z w y stą pieniam i więźniów na rzecz zw olnienia p rz y wódców s tra jk u kolejowego.
Zajścia na spacerze z powodu b rutaln ego odnoszenia się adm inistracji.
Pobicie więźniów kom unistów za zorganizo w anie obchodów Św ięta P racy.
W ystąpienie więźniów z żądaniem dodatko w ych koców.
Głodówka więźniów na znak p ro testu p rze ciwko nieopalaniu cel i niskokalorycznem u jedzeniu.
W yw iezienie ak ty w u kom uny do więzień w C hęcinach i Św. Krzyżu.
D em onstracja ludności Radom ia pod więzie niem . W ystaw ienie w oknie celi ko m uni stycznej czerwonego sztandaru.
G rupa m łodzieży u k ra iń sk iej zażądała tr a k tow ania ich jako politycznych i przeniesie nia do cel kom unistycznych.
Sześciodniowa głodówka więźnia kom unisty A. Z acierachy.
W ięźniowie k ry m in aln i pod w pływ em kom u nistów odm ówili staw ania w pozycji „bacz ność”.
W ięźniowie z cel kom unistycznych nie sta nęli do apelu porannego.
Kom uniści z celi 12 śpiew ali po apelu w ie czornym pieśni rew olucyjne.
1 2 3
1 V Radom O bchody 1 M aja zakończone pobiciem w ięź Chęciny niów.
1—5 V Radom Głodów ka n a znak p ro testu za nałożone k a ry po 1 M aja.
2—3 V Chęciny Głodówka więźniów na znak p ro testu za n a łożone k a ry po 1 Maja.
9 V Radom G łodów ka na oddziale kobiecym.
10 V Radom P ro testacy jn a głodówka 70 kom unistów . 19 V Radom Zbiorow y pro test przeciw ko próbie robienia
zdjęć osadzonym kom unistom przez organa policyjne.
27 V Radom Ż ądanie przyspieszenia rozpraw y, pro testy, b unt 70 kom unistów .
V III Chęciny P ro test głodowy przeciw ko założeniu pod oknam i cel kom unistycznych chlewów. 7 XI C hęciny Pobicie więźniów kom unistów w trak cie ob
chodów rocznicy R ew olucji P aździernikow ej. 7 X II Radom Z biorow y p ro test przeciw ko ograniczeniu
widzeń.
25 X II K ielce Sześciu więźniów z celi 32 w proteście w y rzuciło otrzym ane śledzie na głowę dozor 28 X II Radom
cy.
Odmowa udziału w apelu porannym .
30—31 X II Chęciny B unt 33 więźniów politycznych przeciw ko złem u jedzeniu, nieopalaniu cel, b ru taln e m u trak to w an iu .
1926 r.
1—3 I Chęciny P ro testy przeciw ko nałożonym karom . 8 I Sandom ierz Odm owa stania w pozycji „baczność” pod
czas apelu, śpiew y pieśni rew olucyjnych. 8—9 I Sandom ierz P ro testy przeciw ko zab ran iu ty to niu z cel
pod p retek stem odmowy w ykonyw ania prac gospodarczych przez więźniów.
16 I Sandom ierz Głodów ka więźniów politycznych i k ry m i nalnych.
18— 19 I Radom Śpiew y pieśni rew olucyjnych.
27 II Chęciny Zajścia w k ancelarii naczelnika na tle cen zurow ania więźniom listów.
7 III Chęciny Zbiorow y p ro test przeciw samowoli naczel nika.
8— 11 III Chęciny B u nt (udział wzięło 34 kom unistów ).
16 III Chęciny Głodówka zbiorow a przeciw ko nałożonym karom .
30 IV Sandom ierz P ro te st kom unistów przeciw ko rew izji p rze prow adzonej w porze nocnej.
1 V K ielce Pobicie 22 więźniów w trak cie obchodów 1 M aja.
K alen dariu m ważniejszych akcji przeprow adzon ych p rze z k om u ny więzienne 79
1 • 2 3
8 V Sandom ierz P rotestacy jn e śpiew y i bicie ław kam i w drzw i przeciw ko próbie osadzenia kom uni stów razem z kry m in alny m i.
1 VI Kielce Zbiorowe u k aran ie 10 więźniów za śpiewy pieśni rew olucyjnych.
18 VII Sandom ierz Żądanie św iatła do godziny 22.00 p oparte śpiewem pieśni rew olucyjnych.
19—21 VII Sandom ierz W alka z ad m in istracją o cofnięcie nałożonej k ary w d niu 18 VII 1926 r.
22 VII Sandom ierz Żądanie zw ro tu zarekw irow anego tytoniu i gazet.
26 VII Chęciny P ro test staro sty kom uny F. Jóźw iaka do p ro k u ra to ra przeciw ko stosunkom panującym w więzieniu.
22 V III K ielce P rotestacy jn e k rzy k i i śpiewy.
V III Sandom ieťz D w unastodniow a głodów ka na znak p ro te stu przeciw ko ograniczeniu praw więźniom politycznym .
2 XI Kielce Odmowa uczestniczenia w apelu.
7 X I Kielce B un t w ięźniów kom unistów przeciw ko sto sunkom p anujący m w w ięzieniu.
8—10 X I Kielce Głodówka jako p ro test przeciw ko karom i obciążeniu kom unistów kosztam i zniszczo nego sprzętu podczas buntu.
11 X I Kielce Odmowa kom unistów uczestniczenia w ape lu.
P ro testacy jn a zbiorow a odm owa m eldow ania na apelu.
15 X II 1927 r.
Sandom ierz
1 V Radom Obchody 1 M aja uczczone śpiewem pieśni C hęciny rew olucyjnych.
18—22 VII Sandom ierz P ro testy przeciw ko próbie rozbicia kom uny i rozsadzenia kom unistów w celach k ry m i nalnych.
22 VII C hęciny P rotesty, śpiew y, głodów ka jako odpowiedź na próbę bicia w ięźniów .
22 VII Sandom ierz Zbiorow a głodów ka na znak protestu p rze ciwko zabiciu okien cel deskam i.
23 V II Sandom ierz P rotesty, śpiew y, k rzyk i jako w yraz bu ntu przeciw ko nałożonym karom .
23 V II Radom Chęciny
Śpiew y pieśni rew olucyjnych. 24 VII Radom B unt.
2—4 V III K ielce Głodówka.
23—24VIII Chęciny Bicie stołam i w drzw i, krzyki, śpiewy pieśni rew olucyjnych.
1 2 3 10 IX Chęciny Śpiew y pieśni rew olucyjnych. 19 IX Chęciny Śpiew y pieśni rew olucyjnych.
8 XI Chęciny Zbiorow a głodówka p ro testacy jn a przeciw ko brakow i opieki lek arskiej, złem u tra k to w aniu i próbie rozbicia kom uny.
7 XII Kielce Zajścia na spacerze przeciw ko zakuw aniu w k ajd an y więźniów dowożonych na procesy do S ądu Okręgowego.
1928 r.
8 II Kielce P ro test przeciw ko zak u w an iu w k ajd any . 18 IV Sandom ierz P ro testy przeciw ko n aru szan iu zasad reg u
lam inu przez adm inistrację.
24 IV Sandom ierz P ro testy przeciw ko zbiorow em u k a ra n iu ko m unistów pod pozorem n aru szania re g u lam i
nów.
2 VII Sandom ierz Śpiew pieśni rew olucyjnych w celi 15. 7 XI Kielce Zbiorowe k aran ie kom unistów pozbawieniem
książek, gazet, m ateriałów piśm iennych za zorganizow anie obchodów rocznicy R ew olu cji P aździernikow ej.
1929 r.
1—2 V Kielce Zbiorow e obchody 1 M aja — k ary.
2 V Kielce P ro testy przeciw ko nałożonym karom , śpie wy pieśni rew olucyjnych.
9 V Kielce • Zajścia n a spacerze, połączone ze śpiewem pieśni rew olucyjnych.
28 V Kielce Śpiew y i krzy k i na spacerze. 1 V III Kielce Zajścia na spacerze.
11 V III Kielce Żądanie kom uny w yw iezienia do szpitala um ysłowo chorego w ięźnia. .
13—14 VIII
Kielce B unt więźniów zakończony śm iercią jednego więźnia, 31 osób odniosło rany.
1930 r.
7 II Radom Nałożenie czerw onych kok ard ek jako p ro test przeciw ko naru szeniu regulam inu. 5 VII Kielce P ro te st przeciw ko sk racan iu czasu trw a n ia
spaceru o pół godziny.
1 V III Kielce Śpiew y na oddziale kobiecym . 3 VIII Kielce G łodów ka na oddziale kobiecym . 4 V III Kielce Śpiew y pieśni kom unistycznych. 7 VIII Kielce Zajścia n a oddziale kobiecym .
17 V III Kielce Śpiew y i k rzy k i na oddziale kobiecym . 22 X Kielce Zajścia na sp acern iku kobiecym .
27 X Kielce Śpiew y i krzyki podczas spaceru kom unistek jako protest.
26 X I Kielce Żądanie przez kom unistów św iatła do godz. 22.00.
K alen dariu m w ażnie jszych akcji przeprow adzon ych p rze z k o m u n y w ięzienn e &1
1 2 3
1931 r.
9 II Radom P ro test przeciw ko w cześniejszem u gaszeniu św iatła.
14 II Sandom ierz G łodów ka połączona ze śpiew em pieśni re wolucyjnych.
18 VI Kielce Zajście na spacerze — odm ow a chodzenia pojedynczo.
19 VII Kielce Zakłócenie ap elu wieczornego śpiew em . 19 V II Sandom ierz Początek trzy dniow ej głodów ki n a znak p ro
testu przeciw ko now ym regulam inom . 2 VIII K ielce Śpiew y pieśni rew olucyjnych.
20 V III Kielce Śpiew y pieśni rew olucyjnych.
19—20 IX Kielce Zajścia z pow odu próby bicia więźniów sprzeciw iających się ad m inistracji.
20 IX S andom ierz Głodów ka pro testacy jn a przeciw reg u lam i nowi.
23 IX K ielce Śpiew y i hałasy po apelu w ieczornym . 21 X Kielce Z aburzenia na oddziale kobiecym , śpiew pie
śni rew olucyjnych. 1932 r.
1—4 II Kielce Zbiorow e pro testy przeciw ko reg ulam ino wi.
Zerw anie k arte k z nazw iskam i starszych cel.
8 II Kielce
20 II Kielce U karan ie 22 więźniów za p ro testy przeciw ko now em u regulam inow i.
21 II K ielce U karanie dalszych 17 więźniów.
21—24 II K ielce P ro testy przeciw ko zbiorow em u k aran iu . 2 III Kielce Śpiew y na oddziale kobiecym .
6 III Kielce K om unistki p ro testacy jn ie nie odpow iedzia ły „dobranoc” po apelu w ieczornym . 15 III Kielce P ro testacy jn e zakłócenie apelu.
11 IV Kielce P ro te st przeciw ko sk racan iu spaceru i zak a zowi odpoczyw ania na ław kach.
12 IV Sandom ierz P ro te st przeciw ko prow adzen iu spaceru po n astan iu zm roku.
13 IV Sandom ierz Zbiorow e k a ra n ie za b ra k subordynacji. 14 IV Sandom ierz P ro te st przeciw ko opóźnianiu spaceru dla
kom unistów .
21 IV Kielce Zbiorow e k a ra n ie za „nieposłuszeństw o” wo bec spacerowego.
1 V Sandom ierz Zbiorow y p ro test przeciw ko now em u re g u lam inow i.
2—3 V Kielce Głodów ka.
5 V K ielce P ro te st przeciw ko p róbie rozsadzenia k o m u nistek m iędzy w ięźniarki k ry m in aln e.
1 2 3
15 V K ielce W ięźniowie z cel: 23, 30, 31, nie odpow ie dzieli „dobranoc” prow adzącem u apel przed staw icielow i adm inistracji więziennej. 16 V K ielce P ro test kom unistów z cel: 26, 30, 31, 32, 33,
przeciw ko zabieraniu m ateriałów piśm ien nych.
21 VI K ielce P ro testacy jn a odmowa rozmów z p ro k u ra torem .
4 VII Kielce Głodówka.
5—7 VII K ielce Śpiew y i krzyki na oddziale kobiecym. 9 VI K ielce W ięźniowie cel 33 i 42 złożyli ra p o rt nie
stając w dwuszeregu.
14 VII Radom Zajścia na oddziale kobiecym.
17 V II Kielce K obiety odm ówiły składania m eldunków w czasie apelu.
25 VII Sandom ierz P ro testy przeciw ko now em u regulam inow i. 20 IX Kielce Odmowa składania raportów w pozycji
„baczność”.
21 IX Radom Nałożenie przez kom unistów czerw onych ko kardek.
13 X II Kielce P ro testy przeciw ko regulam inow i. 7— 10— 12 Kielce Śpiew y pieśni rew olucyjnych. —19 XII
22 X II Kielce Złożenie pro testu do w izytującego więzienie p ro k u rato ra.
1933 r.
9 I Kielce P ro testacy jn e zejście ze spaceru.
17 I Kielce P ro te st przeciw ko próbie rozsadzenia kom u ny m iędzy więźniów krym inalnych.
14, 17 II Sandom ierz Głodówka jako p ro test przeciwko regu lam i nowi.
15 II Kielce P ro testacy jn e zejście kom unistek ze spaceru. 17 II K ielce P ro te st przeciw ko nieuznaw aniu delegatów
kom uny.
18 II Kielce P ro te sty kobiet przeciw ko now em u regula m inowi.
12 III K ielce P ro testacy jn e zejście ze spaceru przeciw ko zw racaniu się do więźniów przez „ty ”. 12 IV Kielce Odm owa kom unistów z celi 12 stania w po
zycji „baczność”.
18 IV K ielce P ro testy n a oddziale kobiecym . 16 VII Sandom ierz Śpiew y pieśni rew olucyjnych.
4 X I S andom ierz Śpiew y pieśni rew olucyjnych w czasie wie czornego apelu. i
7 X I Radom Zbiorow e k aran ie kom unistów za zorganizo w anie obchodów rocznicy Rewolucji Paź dziernikow ej.
K alendariu m w a żniejszych akcji przeprow adzon ych p rze z k om u ny w ięzie n n e 83
1 2 3
1934 r.
21—23 I Kielce, Radom Zajścia w czasie obchodów Św ięta 3 L. 8—9 II Radom Zbiorow e k a ra n ia za próbę w yw ołania
buntu.
15 IV Kielce Odmowa w idzeń przez siatkę. 17 IV Radom P ro te st przeciw ko regulam inow i.
1 V Kielce, Radom, S an Zbiorow e k a ra n ie za zorganizow anie ob dom ierz chodów 1 M aja.
1 V Kielce, Radom , S an dom ierz
P ro te sty przeciw ko nałożonym karom . 25 V K ielce Ż ądanie za tru d n ien ia chorego w ięźnia S.
L en arta.
2 VIII Radom P ro test przeciw ko k arom nałożonym w dniu 1 V III w czasie obchodu Dnia A ntyw ojen nego.
12 V III Radom P ro testy , śpiew y po apelu w ieczornym . 3 X Kielce Zajścia na tle używ ania wobec w ięźniów
form y „ty ”.
7 XI Kielce, Radom Zbiorow e k a ra n ie za obchody rocznicy Re w olucji Październikow ej.
5 XII Kielce Zajścia n a tle ograniczenia pap ieru listo wego.
12 X II Radom Dzień żałoby w zw iązku ze śm iercią wię źnia S. K w iatkow skiego.
13 X II 1935 r.
Radom P ro testy przeciw ko k aran iu za zorganizo w anie ,,Dnia żałoby” .
13 I Radom P ro test zbiorow y przeciw ko ograniczeniu paczek i korespondencji.
19 I Radom Zajścia w w ięzieniu p o p arte przez dem on strac je robotników pod więzieniem .
20 II Radom Głodówka dw óch m łodocianych kom unistów jako p ro test przeciw ko osadzeniu ich w ce lach k rym in aln ych .
1 III Radom P ro te st złożony w izytującem u p ro k u ra to row i.
9— 12 III Radom Śpiew y pieśni rew o lu cyjn ych na oddziale kobiecym .
14 III Radom Założenie p ro te stu przez delegatów cel do p ro k u ra to ra przeciw ko stosunkom p a n u ją cym w w ięzieniu.
10 IV Sandom ierz O dmowa p ro testac y jn a przyjęcia kolacji. 18 IV Sandom ierz P ro te st przeciw ko izolacji nowo przybyłych. 9 V Sandom ierz P ro testacy jn e nieprzyjęcie obiadu przez 81
kom unistów .
17 VI Sandom ierz P ro test złożony w izytującem u p ro k u ra to row i.
1 2 3
21 VI Sandom ierz 100 więźniów odmówiło protestacy jn ie w y j ścia n a spacer. U karano ich ograniczeniem spaceru do pół godz.
23 VI Sandom ierz P ro testacy jn e zejście ze spaceru, śpiew p ie śni rew olucyjnych.
24 VI Sandom ierz Śpiew y pieśni rew olucyjnych.
26 VI Sandom ierz P ro test przeciw ko nałożonym karom . 27 VI Sandom ierz - P ro test kom unistów z cel: 12, 25, 28, p rze
ciwko izolacji części więźniów. 28—29 VI S andom ierz Głodówka 105 więźniów.
30 VI Radom Zbiorow a skarga do p ro k u rato ra na stosun ki p anujące w więzieniu.
2 V II Kielce 43 osoby u k aran o pozbaw ieniem paczek za p ro testy i śpiewy.
3 V II Kielce P ro test przeciw ko karan iu.
4 V III Kielce Zbiorow y p ro test kom unistów przeciw ko próbie p rzeb ierania ich w u b ra n ia w ię zienne.
7 V III Sandom ierz B unt.
8 V III Sandom ierz Ogólna głodówka jako pro test przeciw ko bi ciu więźniów.
2 X I K ielce Śpiew y pieśni rew olucyjnych. 4 X I K ielce P ro testy na oddziale męskim.
16 XI Radom P ro test kobiet skierow any do naczelnika przeciw ko stosunkom panu jący m w więzie 7 X II Kielce
niu.
Śpiew y pieśni rew olucyjnych. 14 X II Kielce Śpiew y pieśni rew olucyjnych.
16 X II S andom ierz W alka o dłuższy spacer i lepsze jedzenie. 16 X II Kielce Śpiew y pieśni rew olucyjnych.
1936 r.
20 IV Sandom ierz Zbiorow e żądanie wspólnego spaceru, pro test przeciw ko złem u trak to w an iu .
28 IV Sandom ierz Ż ądanie gazet i wspólnego spaceru. 30 IV Sandom ierz D em onstracje na spacerze.
4 V S andom ierz P ro te sty przeciw ko regulam inow i. 7 V S andom ierz Odm owa zejścia ze spaceru.
8 VI Sandom ierz Zbiorow a odm owa przyjęcia obiadu. 13 VI Sandom ierz Odm owa stania w pozycji ,,baczność”. 14 VI S andom ierz Cele: 8, 10, 11, 13, 26, odm ówiły przyjęcia
obiadu.
18— 19 VI S andom ierz O dmowa stan ia w pozycji „baczność”. 22 VI Sandom ierz Ż ądanie w idzenia bez siatki i lepszego je
dzenia.
24 VI Sandom ierz P ro testacy jn a odmowa przyjęcia kolacji. 6 V II Sandom ierz P ro te st przeciw ko regulam inow i.
Kalendariu m ważniejszy ch akcji przeprowadzonych p rze z kom uny więzienne 85
1 2 3
8 VII Sandom ierz Zbiorow e u k aran ie k o biet pozbaw ieniem po ścieli.
24 VII Sandom ierz D em onstracja 42 kom unistów podczas sp a ceru.
25—27 VII Sandom ierz Zbiorowe w ystąpienie i żądanie widzeń bez siatki i lepszego jedzenia.
30 VII Sandom ierz P ro test przeciw ko biciu współtow arzyszy. 3—4 VIII Sandom ierz P ro test 43 osób przeciw ko przebieraniu
w u b ra n ia w ięzienne i strzyżeniu.
10—13 VIII Sandom ierz P ro test przeciw ko p rzeb ieran iu w u b ra n ia więzienne i zabieraniu m ateriałów piśm ien nych.
23 VIII Sandom ierz Ż ądanie lepszego jedzenia.
29 VIII Sandom ierz K obiety odm ów iły przyjęcia drugich dań na obiad.
1 IX Sandom ierz Masowe tran sp o rty . 1937 r.
4 I Radom Zbiorow a odm owa przyjęcia obiadu. 141 Kielce, Radom Zbiorow a odm owa p rzyjęcia obiadu.
21 I Kielce Zbiorow a odm owa przy jęcia obiadu, w yw ie zienie przyw ódców zajść na Św. Krzyż. 10 II K ielce Śpiew y n a ap elu w ieczornym .
14 II * Radom Zbiorow a odm owa przyjęcia obiadu. 23 III Kielce P ro testy przeciw ko adm inistracji.
30 V Radom P ro test kobiet przeciw ko przeb ieran iu w u b ra n ia więzienne, początek pięciodniowej głodówki.
5 VI K ielce P ro test kom unistek przeciw ko reg ulam i nowi.
22 VI K ielce P ro testacy jn e zejście kom unistów ze sp a ceru.
26 VI Radom P ro testy przeciw ko prób ie izolowania od ko m uny transpo rtów .
4 VII Radom Zbiorow e k aran ie kom unistów za próby po rozum ienia się bez zgody adm inistracji. 20 VIII Kielce Odmowa spaceru pojedynczo.
24 VIII Kielce P rotesty przeciw ko złem u jedzeniu. 9 IX Kielce Zbiorow e k a ra n ie za śpiew y rew olucyjne. 14 IX K ielce P ro testy n a oddziale kobiecym .
29 X K ielce Zbiorow a odm owa przyjęcia obiadu. 4 XI K ielce P ro testy na spacerze.
1938 r.
23 V K ielce Zbiorowe pro testy przeciw ko regulam inow i. 12 VI K ielce Zbiorowe k a ra n ie za odm owę p rac gospo
darczych.
1 2 3
26 VI Kielce Protesty przeciwko bezpodstaw nem u k a ra niu.
12 VII Kielce Śpiew y pleśni rew olucyjnych po apelu. 15 V II Kielce Głodówka na znak pro testu przeciw ko k a
rom. 1939 r.
26 VI Kielce Śpiew y w celach kom unistycznych.
Kalendariu m w a żniejszych akcji przeprowadzonych przez k o m u n y więzienne >87 ЛЕТОПИСЬ ВАЖ НЕЙШ ИХ КАМПАНИЙ, ПРОВОДИВШИХСЯ КОММУНАМИ В ТЮ РЬМАХ КЕЛЕЦЩИНЫ В ГОДЫ 1918—1939 В период межвоенного двадцатилетия в пяти тюрьмах Келецщ ины (Хенцины, Кельце, Радом, Сандомеж, Свенты-Кшиж) были заключены почти 2500 человек, обвиненных в коммунистической деятельности. Заключенние создавали т. наз. „коммуны” а такж е — по договоренности с соответствующей партийной инстан цией,'действовавшей на свободе — тюремные партийные комитеты („парткомы”). Коммуны и парткомы защищали права политзаключенных, заботились о над леж ащ ем использовании ими времени вынужденной изоляции, об их здоровье, снабж ении их продуктами, книгами и газетами, руководили их самообразованием, организовали занятия по политграмоте. Коммуны и парткомы организовали такж е борьбу с тюремной администра цией: в гОды 1918— 1931 — за признание и соблюдение прав политзаключенных, а в последующ ие годы — против уравнения в правах и обязанностях политзаклю ченных с уголовниками. Основными формами борьбы являлись протесты голо довки и бунты. Летопись отражает нарастание борьбы политзаключенных в тюрьмах К елец щины и дает возможность проследить ее формы и цели.
CHRONICLE OF MORE IMPORTANT ACTIONS CARRIED OUT BY THE COMMUNES IN THE PRISONS OF THE KIELCE REGION IN THE YEARS
1918—1,939
In the interwar period almost 2500 persons w ere detained in the five prisons of the K ie k e Region under the charge of com munist activity. The convicts organized so-called „com m unes” and, in agreem ent w ith a proper party section, then established prison party com m ittees — „Partkomy”. Communes and „Partcom s” made their aim to protect the political prisoners’ rights, took care that they utilized the time of. forced isolation properly; w ere interested in their health, provision of food, m edicine, books and papers; conducted teaching and political instruction.
In the years 1918— 193-1 they also struggled against the prison authorities for re cognition and respect of the status of a political prisoner and in the next years — against equalization of the rights and duties of political and crim inal prisoners.
The basic forms of struggle were: protests, hunger strikes and m utinies. The Chronicle shows an increase of the political prisoners’ struggle in the prisons of the K ielce Region and perm its to trace its forms and aims.
