Janina Skotnicka
Ostatnia droga Majorka
Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach 25, 378-379
378 Janina Skotnicka
cie, od ukończenia szkoły podstawowej. M ieszkając w Kielcach pracował na u trzy m anie swojej rodziny w różnych kieleckich zakładach przemysłowych.
Początkowo wyrabiał świeczniki z korzeni jałowca, krucyfiksy i płaskorzeźby z drew na, wykorzystując gotowe formy ukształtow ane przez naturę. W 1973 roku zaproszony do udziału w konkursie na pam iątkę regionalną, wykonał niewielkie go form atu rzeźby przedstaw iające wiejskich grajków. Od tego czasu opowiedział się przy konwencji ludowej i pozostał jej w ierny do końca życia. Wczesne rzeźby Żaka, podobnie jak i obrazy tem atycznie zw iązane były z jego własnym losem i doświadczeniami - przedstaw iał kobiety i mężczyzn o przygarbionych sylwet kach, ciężko zarabiających n a chleb. W latach 80. XX wieku zainteresow ał się m alarstw em . Dawało m u ono nową możliwość wypowiedzi i sposobność pełniej szego rozwinięcia narracji. Malował obrazy o rozm aitej tem atyce. Obok scen wy wodzących się z treści religijnych przedstaw iał życie n a wsi: dawne wesela, obrzę dy, zabawy oraz codzienną pracę w obejściu i n a roli.
Obraz Sianokosy dokum entuje najwcześniejszy okres twórczości m alarskiej Tadeusza Żaka, samorodnego artysty, należącego do czołowych w Polsce twórców ludowych okresu powojennego.
OSTATNIA DROGA MAJORKA
Obiekty tygodnia. Sztuka Ludowa 379 Stanisław B ąk (1931-1986)
O statnia droga M ajorka, 1962
olej / dykta, 34x43 cm MNKi/E/990
W ram ach cyklu: „Wojna i okupacja” zaprezentow any został obraz Ostatnia
droga M ajorka nam alow any przez arty stę z Bielin w 1962 i w tym samym roku
kupiony do zbiorów.
N a pierwszym planie przedstaw ił au to r drogę przez Bieliny, a n a niej fu rm an kę zaprzężoną w dwa „kasztany”. Powozi nią chłop, obok niego żandarm , n a d ru gim siedzeniu - dwaj żandarm i; jeden z nich tyłem do kierunku jazdy, z k arab i nem na kolanach, pilnuje Żyda M ajorka siedzącego z opuszczonymi poza furę nogami, z laską i zatk n iętą na niej jarm ułką. Dalej przestrzeń, między bielonymi krytym i strzechą i gontem chałupam i, wypełnia duża, rozłożysta lipa. W głębi nam alował a rty s ta zabudow ania gospodarcze, drzewa i traw ę, w różnych odcie niach zieleni.
Obraz dokum entuje zdarzenie, jakie miało miejsce w Bielinach, wiosną 1942 roku. Żandarm i wracający z Kielc do Bielin złapali M ajorka w Radlinie. Aby u n ik nąć śmierci Żyd trzym ał, ja k m u kazano, przez całą drogę do Bielin, laskę w gó rze. Śmierci nie uniknął. Po przyjeździe n a posterunek, napuszczono n a niego psy, które go rozszarpały, ale dla pewności dobito go strzałem z pistoletu. Obraz jest dokum entem , ilustrującym relację fu rm an a - naocznego świadka zdarzenia, który, ja k opowiadał, wiózł 15 km M ajorka z R adlina do Bielin. Autorowi obrazu, wówczas 11-letniemu chłopcu, opowieść ta k mocno zapadła w pamięć, że po la tach postanowił tę scenę namalować.
Stanisław Bąk, znany przede wszystkim, jako m alarz dokum entujący daw ne zwyczaje i obrzędy ludowe już n a początku lat 60. XX wieku malował obrazy od tw arzające dram atyczne wydarzenia z okresu okupacji niemieckiej dotyczące losu miejscowych Żydów. Do tem atyki okupacyjnej często w racał w latach póź niejszych.
