Kobiety w ujęciu
wiktymologii
Ofiara - definicja Ofiara - definicja
Pojęciem ofiary przestępstwa operuje wiktymologia,
W literaturze podaje się trzy sposoby rozumienia terminu ofiara:
1) w ujęciu wąskim: ofiarą przestępstwa jest konkretny człowiek, który ponosi szkodę, doznaje krzywdy lub przestępstwa w wyniku popełnionego przestępstwa,
2) w ujęciu szerszym – poza jednostką za ofiarę uważa
się także grupę lub instytucję pokrzywdzoną lub
poszkodowaną,
3) w ujęciu najszerszym – ofiarą jest już nie tylko jednostka, czy instytucja, ale również porządek moralny albo prawny, który jest zagrożony, poszkodowany albo zniszczony przez czyn karalny,
Wedle art. 1 „Deklaracji o podstawowych zasadach
sprawiedliwości dla ofiar przestępstw i nadużyć władzy” z
1985 r.: „Ofiarami są osoby, które indywidualnie lub
zbiorowo poniosły uszczerbek w zdrowiu fizycznym lub
psychicznym, doznały zaburzeń emocjonalnych, strat
materialnych lub istotnego naruszenia swoich
podstawowych praw w wyniku działania lub zaniechania
będącego naruszeniem ustaw karnych obowiązujących w
państwach członkowskich, w tym również ustaw
dotyczących przestępczego nadużycia władzy”.
Polski system prawno – karny nie posługuje się pojęciem ofiary przestępstwa, lecz pokrzywdzonego (art. 49 k.k.),
Pojęcie ofiary w ujęciu wiktymologii nie
pokrywa się z pojęciem pokrzywdzonego,
odnosząc się do osoby fizycznej lub prawnej,
której dobro zostało naruszone lub było
zagrożone przestępstwem
Typologie ofiar Typologie ofiar
W wiktymologii pozytywistycznej starano się wyjaśniać skłonność jednostki do stawania się ofiarą,
B. Mendelsohn wprowadził pojęcie wiktymność,
które oznacza skłonność i predyspozycje do stania
się ofiarą. Wedle autora różni ludzie przejawiają
predyspozycje do tego, by stać się ofiarami
przestępstw ze względu na różne okoliczności,
Opracowana przez H. von Hentiga (1948) klasyczna typologia ofiar została stworzona w oparciu o kryteria biologiczne, psychologiczne i socjologiczne, zaliczono do nich:
-
osoby młode,
-
kobiety,
-
ludzi starszych,
-
osoby niedorozwinięte psychicznie lub wykazujące zaburzenia psychiczne,
-
imigrantów i mniejszości,
Autor do typów psychologicznych zaliczał następujące kategorie ofiary
-
depresyjne,
-
zachłanne i żądne zysku,
-
lubieżne i rozpustne,
-
terroryzujące otoczenie,
-
samotne,
-
uwikłane w szczególnie trudne sytuacje.
o
Należy zaznaczyć, że w każdej z wyodrębnionych
kategorii częściej lub rzadziej występują kobiety.
W 1954 r. H. Ellenberger wprowadził do literatury pojęcie
„urodzonej ofiary”, która wykazuje stałą predyspozycję do wypełniania roli ofiary, a nawet „ofiary recydywisty”, która wielokrotnie została pokrzywdzona przestępstwami,
W 1967 r. E. Fattah zwrócił uwagę na osoby szczególnie predysponowane (tzw. latentne) do stania się ofiarą ze względu na cechy biologiczne, fizjologiczne, społeczne oraz moralne i psychologiczne.
Wśród „urodzonych ofiar” z perspektywy aspektu płci
wskazywano kobiety, jako słabsze, bardziej uległe,
nierzadko bezwolne, podatne na wpływy.
Kobiety a przemoc Kobiety a przemoc
Kobiety doświadczają różnych form przemocy fizycznej.
W badaniach przeprowadzonych przez B. Gruszczyńską stwierdzono, że przejawia się ona:
-
w wyrządzaniu krzywdy fizycznej,
-
w biciu, zranieniu, zastraszeniu,
-
w popychaniu, szarpaniu, ciągnięciu za włosy,
-
w policzkowaniu, kopaniu, uderzaniu pięścią,
-
w duszeniu, poparzeniu, oblaniu substancją żrącą,
-
w użyciu noża, broni palnej.
Jedną z form przemocy jest przemoc o podłożu seksualnym. Co szósta z kobiet poddanych badaniom (332) przyznała, że doświadczyła tej szczególnej formy przemocy, która polegała na:
-
zgwałceniu,
-
usiłowaniu gwałtu,
-
seksualnym dotykaniu wbrew woli ofiary,
-
wymuszonych zachowaniach seksualnych z udziałem innych osób,
-
innych formach przemocy seksualnej.
Trzecią z form przemocy stosowanej wobec kobiet jest przemoc psychiczna. Charakterystyka tej formy przemocy pozwala wskazać następujące jej przejawy:
-
ograniczanie swobody kobiety,
-
ingerencja w jej kontakty z rodziną lub przyjaciółmi,
-
kontrolowanie miejsc, w jakich bywa kobieta,
-
stałe podejrzenie o zdradę,
-
używanie obraźliwych określeń w odniesieniu do partnerki,
-
groźby skrzywdzenia, a nawet zabójstwa kobiety lub jej bliskich,
-
wyrządzanie szkód lub niszczenie rzeczy partnerki.
Wnioski
Ogólny wskaźnik wiktymizacji w badaniu przemocy wobec kobiet w Polsce wynosi 34,6.
Oznacza to, że ponad 1/3 kobiet doznała w swoim życiu przemocy (fizycznej, seksualnej lub psychicznej).
Najczęściej dochodzi do stosowania wobec kobiet
najbardziej drastycznej z form przemocy o charakterze
fizycznej (doznało jej 30% kobiet, przy czym co
dwudziesta kobieta w 2007 r.); w wielu przypadkach
dodatkowo kobiety doświadczyły przemocy o podłożu
seksualnym.
Skutki przemocy wobec kobiet
Wedle różnych statystyk od 33 do 62% maltretowanych kobiet cierpi na syndrom zespołu pourazowego (Post Traumatic Stress Disorder – PTSD),
PTSD – jest to zespół objawów psychologicznych
pojawiających się w przypadku nagłego i traumatycznego
doświadczenia, które pojawiają się i trwają nawet po
dłuższym czasie od zdarzenia, zaburzając funkcjonowanie
konkretnej osoby.
Aby zaistniał PTSD muszą zostać spełnione następujące kryteria:
-
obecność czynnika pobudzającego traumatyczne skutki,
-
symptomy trwają dłużej niż miesiąc,
-
dające się oszacować zmiany postrzegania i pamięci,
-
przynajmniej trzy symptomy unikania (ludzi lub nowych doświadczeń),
-
przynajmniej dwa symptomy pobudzenia (objawy
lękowe, symptomy walki).
Inną z konsekwencji przemocy stosowanej wobec kobiet jest pojawienie się u nich tzw. syndromu wyuczonej bezradności,
Jest to stan psychiczny, który powstaje i rozwija się, gdy jednostka uczy się, że nic co zrobi nie jest w stanie niczego zmienić i na nic nie ma wpływu,
Na syndrom wyuczonej bezradności składają się następujące elementy:
- informacje o tym, co się stanie,
-
myślenie dotyczące tego, co ma nastąpić,
-
zachowanie odnośnie tego, co ma się wydarzyć.
Wedle wskazanej koncepcji kobieta nie próbuje odejść od tyrana, widzi siebie jako bezsilną ofiarę, bez szansy na wyjście z sytuacji w jakiej się znalazła, nie widzi sensu w odejściu,
