Jan Gurba
"Novi materiały z archeołohii
Prykarpattja i Vołyni", red. A. M.
Cyhyłyk, L’viv 1991 : [recenzja]
Rocznik Lubelski 29-30, 117-118
R
E
C
E
N
Z
J
E
Novi materiały z archeolohiï Prykarpattja і Volyni, red. A. M. C y h у ł y k, L’viv
1991, ss. I ll
„Nowe materiały z archeologii Podkarpacia i Wołynia” mają zapełnić dla obsza ru zachodniej Ukrainy lukę informacyjną powstałą po zawieszeniu wydawania przez Instytut Archeologii AN ZSRR w Moskwie nadzwyczaj potrzebnego informatora o co rocznych wykopaliskach prowadzonych na terytorium całego Związku Radzieckiego pt. „Archeołogićeskie otkrytija”, publikowanego od 1966 r.1 przez dwadzieścia ko lejnych lat. Sygnalizowana praca zbiorowa zawiera 44 sprawozdania z badań tere nowych prowadzonych w latach 1986—1988 na Wołyniu, Podkarpaciu i Zakarpaciu. Jest to teren pracy archeologów z Instytutu Nauk Społecznych AN USRR we Lwo wie, Uniwersytetów we Lwowie, Czerniowcach, Tarnopolu i Użgorodzie, Wyższych Szkół Pedagogicznych („Pedinstitutów”) w Iwano-Frankowsku (d. Stanisławowie) i Łucku oraz muzeów we Lwowie, Czerniowcach i Tarnopolu a także Towarzystw ochrony zabytków historii i kultury działających w każdym obwodzie. W tomie pre zentuje wyniki swoich badań terenowych przede wszystkim „młodsza generacja archeologów” (s. 3), prowadzących nierzadko prace na kluczowych stanowiskach. W przeważającej większości są to sprawozdania z badań ratowniczych, obejmują cych stanowiska z różnych epok i okresów, od paleolitu do okresu Kijowskiej Rusi, a nawet początków czasów nowożytnych. Poszczególne komunikaty mają różny za kres. Zgodnie z zasadami przyjętymi wcześniej przez redakcję „Archeołogićeskich otkrytej” prezentowane są tu informacje o — często rewelacyjnych — wynikach badań na pojedynczych stanowiskach oraz sprawozdania z działalności komplekso wych ekspedycji, prowadzących swe prace na różnowiekowych stanowiskach w ię kszego obszaru. Redaktorzy zrezygnowali z chronologicznego ustawienia materiałów i przedstawili je zgodnie z alfabetyczną kolejnością nazwisk autorów.
Przy tak obfitym nagromadzeniu informacji trudno jest obiektywnie wskazać najciekawsze materiały. Najbardziej nas tu interesują wyniki badań na wczesno średniowiecznych stanowiskach okresu Kijowskiej Rusi, zwłaszcza w obrębie miast, takich jak Bełz 2 (V. M. Petehyryć, M. Ju. Picyśyn; s. 77—80), H alicz3 (V. A. Aulich, О. V. Dżerdżora, Ju. V. Łukomśkyj; s. 4—7), Pliśnieck 4 (R. S. Bahrij, O. H. Ovćin- nikov; s. 11—13), gdzie m.in. odkryto przęślik z napisem cyrylicą, datowany na XII— XIII w.5, Trembowla 6 (V. O. Ćornous; s. 101—102) i okolice Dźwinogrodu 7 (tenże;
1 P o r . J . C u r b a |r e c .] > A r c h t e o t o g i c z e s k i j e o t k r y t i j a 1965 g o d a , M o s k w a 1966, „ Z o t c h ł a n i w i e k ó w ” r . 33, 1967, s. 49—50; t e g o ż , B ie ż ą c a i n f o r m a c j a a r c h e o l o g i c z n a w Z S R R , „ K w a r t a l n i k H i s t o r i i K u l t u r y M a t e r i a l n e j ” r . 18, 1970, s. 110—112. 1 P o r . V . M. P e t e h y r y ć , w : A r c h e o ł o h i j a P r i k a r p a t ’ja , V o l y n i i Z a k a r p a t ’j a , v o l. З, R a n n e s l a v j a n s k i ] і d r e v n e r u s s k i j p e r i o d y , r e d . A . P . CemyS, K i e v 1990, s. 127—129 i p o d a n a t a m l i t e r a t u r a . • Р о г . I. K . S V e ś n і к о V, t a m ż e , s. 97—102. • R . S. B a h r у j , t a m ż e , s. 111—114. 4 P o r . r e w e l a c y j n e o d k r y c i a g r a m o t b r z o z o w y c h w D ż w i n o g r o d z ie p r z e z I. K . S w ie s z n i-k o w a (I. K . S v e S n i i-k o v , Z v e n i h o r o d é i-k y h r a m o t y n a b e r e s t i , „ D z v i n ” [L ’v iv ] 1990, n r 6, s. 127—131). • I. K . S V e S n i к o V, w : A r c h e o ł o h i j a ..., s. 105—107. 1 B a d a n i a w D ż w i n o g r o d z ie p o r . I. K . S v e S n ik o v , t a m ż e , s. 107—110; te g o ż , Z v c n i h o r o d ś k i ...
118
R E C E N Z J Es. 98—101), grodów, jak Mykulnice (V. O. Cornous; s. 101—102), Dobrostany (V. I. Sy- śak; s. 103—104), zabytków architektury murowanej (V. S. Terśkyj; s. 91—93) oraz inne stanowiska (M. A. Filipćuk, O. M. Havryluk, V. D. Hupalo, M. O. Jahodynśka, D. J. Pavliv).
Odrębne komunikaty poświęcono badaniom stanowisk paleolitycznych i mezo- litycznych (O. Ł. Aleksandrovákyj, M. R. Levóuk, L. H. Mackevoj, O. S. Sytnyk), neolitycznych — kultury ceramiki grzebykowo-nakluwanej i trypolskiej (V. M. Ko- noplja, I. T. Koćkin, V. A. Vasylenko), okresu halsztackiego — m.in. odkryciom związanym z warzelnictwem soli na Podkarpaciu (M. S. Bandrivákyj, L. I. Kru- śel’nyćka), kultury pomorskiej (V. I. Ivanovákyj, I. P. Michal’ćyśyn, V. V. Skoropad), lipickiej (V. M. Cyhyłyk) i czerniachowskiej (I. P. Hereta).
Pozostałe sprawozdania przedstawiają wyniki prac, zwłaszcza konserwatorsko- inwentaryzacyjnych na różnowiekowych stanowiskach w obwodzie wołyńskim (V. S. Artjuch, V. I. Ivanovákyj, V. M. Konoplja, L. H. Mackevoj, V. H. Oprysk, D. Ju. Pavliv), lwowskim (M. S. Bandryvákyj, R. M. Cajka, V. M. Cyhyłyyk, V. I. Iva novákyj, V. V. Kasjuchnyć, V. M. Konoplja, L. H. Mackevoj, I. R. Mychal’ćyśyn, D. Ju. Pavliv, M. A. Peleśćyśyn, V. A. Rudyj), iwanofrankowskim (V. M. Konoplja, I. T. Koćkin, V. H. Oprysk), tarnopolskim (M. S. Demidjuk, O. M. Havryluk, V. I. Ivanovákyj, O. M. Jahodynśka, V. Μ. Konoplja, D. M. Mackevoj, V. H. Oprysk, Μ. I. Rybij, V. P. Savyć, O. S. Sytnyk) i na Zakarpaciu (S. I. Penjak, I. I. Popovyó, M. F. Potuśnjak).
Informacje zawarte w tomie „Nowe materiały...” uzupełniają w znacznym sto pniu najnowszą syntezę pradziejów i wczesnego średniowiecza Podkarpacia, Woły nia i Zakarpacia, wydaną w latach 1987—1990 8.
Szkoda, że ta nadzwyczaj wartościowa pozycja została wydana pod względem edytorskim bardzo niestarannie i nie zawiera — tak ważnych w archeologii — ry cin ·.
Jan Gurba
John F e n n e l l , Krizis sredniewiekowoj Rusi. 1200—1304, tłum. z angielskiego W. W. Gołubczikowa, Wydawnictwo Progress, Moskwa 1989, ss. 296, ilustracje, ma py, tablice genealogiczne
Omawiana praca jest rosyjskim tłumaczeniem książki, która ukazała się w Lon dynie w 1983 r. Nie licząc wstępu i zakończenia składa się ona z 6 rozdziałów. Ra dzieckie wydanie poprzedza przedmowa pióra A. L. Choroszkiewicz i A. I. Pliguzo- wa. Wydawcy pominęli mapy, tablice genealogiczne i charakterystykę źródeł wyko nane przez angielskiego autora. W to miejsce umieścili materiał uzupełniający, na pisany przez nich wraz z L. I. Lifszicem. * *
• A r c h e o l o g l j a P r i k a r p a t 'j a , V o l y n i t Z a k a r p a t ’j a , r e d . A . P . C e r n y S , v o l. 1, K a m e n n y j v e k , K ie v 1987, 132 s .; v o l. 2, E n e o l it , b r o n z a і т а п п е е t e l е г о , K i e v 1990, 187 s.; v o l. 3, R a n n e - s l a v j a n s k i j . . . , 189 s. * N a o k ł a d c e p r z e d s t a w i o n o k o m p o z y c j ę z e s t a w i o n ą z r y s u n k ó w z a b y t k ó w z d a w n i e j s z y c h o d k r y ć , m .in . 1 i k o n k ę z C z e r w i e n i a ( p o r . J . G u r b a , K a m i e n n a i k o n k a z w y o b r a ż e n i e m C h r y s t u s a z C z e r m n a - C z e r w i e n i a , „ A n n a l e s U n i v e r s i t a t i s M a r i a e C u r i e - S k ł o d o w s k a ” , S e c tio F , v o l. X X X V /X X X V I, 1980—1981, s. 27—28, r y c . 2; V . M . P e t e h y г y S, j w ., s. 132, r y c . 36).
