Integracja danych przestrzennych na przykładach systemów województw: śląskiego i zachodniopomorskiego

ROCZNIKI GEOMATYKI 2005 m TOM III m ZESZYT 3

INTEGRACJA DANYCH PRZESTRZENNYCH

NA PRZYK£ADACH SYSTEMÓW WOJEWÓDZTW:

ŒL¥SKIEGO I ZACHODNIOPOMORSKIEGO

EXAMPLES OF SPATIAL DATA INTEGRATION

IN SYSTEMS FOR SILESIAN

AND WESTERN POMERANIAN VOIVODESHIPS

Andrzej Sambura, Marcin Bajorski

Instytut Systemów Przestrzennych i Katastralnych S.A., Gliwice

S³owa kluczowe: dane przestrzenne, infrastruktura informacji przestrzennej, integracja, system regionalny, portal, INSPIRE

Keywords: spatial data, spatial data infrastructure, integration, regional system, portal, INSPIRE

Wprowadzenie

W dobie spo³eczeñstwa informacyjnego i przy obecnych mo¿liwoœciach technologii kom-puterowych, rejestruje siê ogromne iloœci materia³ów opisuj¹cych przestrzeñ geograficzn¹. Rodzi to problemy ich efektywnego wykorzystania. Dane s¹ wytwarzane i przechowywane przy zastosowaniu ró¿norodnych baz, formatów i narzêdzi oraz zarz¹dzane przez niezale¿ne instytucje. W tych okolicznoœciach konieczne jest wspó³dzia³ania wielu jednostek i syste-mów aby potencjalni u¿ytkownicy mogli uzyskaæ dostêp do informacji zarówno jednostko-wych jak i zintegrowanych. Niestety praktyka pokazuje, ¿e mo¿liwoœci sprawnego wyszuki-wania (np. poprzez metadane) i dostêpu (np. poprzez internet) do poszczególnych baz da-nych jak i informacji zintegrowada-nych s¹ w dniu dzisiejszym zjawiskiem œladowym, dalekim od idea³u. Infrastruktura informacji przestrzennej (Spatial Data Infrastructure – SDI), a zw³aszcza jej model lansowany przez inicjatywê INSPIRE, jest obecnie postrzegana jako najlepsze potencjalne rozwi¹zanie wspomnianych problemów. Dla prawid³owego rozwoju gospodarczego SDI jest tak samo potrzebna jak infrastruktura drogowa czy telekomunika-cyjna. Piêæ podstawowych wymagañ jakie powinny spe³niaæ infrastruktury informacji prze-strzennej w Pañstwach Cz³onkowskich zosta³o wymienionych w projekcie Dyrektywy IN-SPIRE Unii Europejskiej (EU, 2004).

W Polsce od pewnego czasu podejmowane s¹ próby budowy rozwi¹zañ, które umo¿li-wia³yby integracjê i wykorzystanie baz danych przestrzennych w skali województw. Syste-my takie, nazywane regionalnymi systemami informacji przestrzennej, tworzone s¹ zwykle przez administracjê geodezyjn¹ na poziomie województwa (urzêdy marsza³kowskie i woje-wódzkie).

W tych miejscach, w których wdra¿ane s¹ konkretne rozwi¹zania informatyczne wi-doczne jest bardzo silne zorientowanie na grupowanie i przetwarzanie danych pozostaj¹cych w dyspozycji wojewódzkich oœrodków dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej (WOD-GiK). Jak dotychczas regionalne systemy pozwalaj¹ przede wszystkim ³¹czyæ ró¿ne zasoby geodezyjne oraz ewentualnie wzbogacaæ je dodatkowymi danymi przestrzennymi pozyska-nymi z innych, pozageodezyjnych jednostek. Wynika to przede wszystkim z dominuj¹cej roli administracji geodezyjnej w zakresie wytwarzania, sk³adowania i uprawnieñ w dostêpie do danych przestrzennych. Wspominane systemy, w wielu przypadkach, usprawniaj¹ przede wszystkim dzia³anie s³u¿by geodezyjnej na poziomie województwa, zaœ w niewielkim stop-niu – innych jednostek dysponuj¹cych bazami danych przestrzennych oraz szerokiego grona potencjalnych u¿ytkowników SIP. Jak widaæ proces tworzenia infrastruktur danych prze-strzennych na szczeblu regionalnym, spe³niaj¹cych wymagania INSPIRE, dopiero siê rozpo-czyna i to w dodatku bardzo powoli.

Modele systemów integracji i dostêpu

do danych przestrzennych

Funkcjonuj¹ce obecnie na œwiecie systemy integracji i dostêpu do danych przestrzen-nych (SIP) budowane by³y na ogó³ w oparciu o dwa podstawowe modele architektury systemu, opisane poni¿ej, ró¿ni¹ce siê przede wszystkim sposobem komunikacji pomiêdzy wêz³em dostêpowym systemu a rozproszonymi systemami Ÿród³owymi oraz miejscem prze-chowywania danych udostêpnianych u¿ytkownikom poprzez Internet. Istniej¹ oczywiœcie równie¿ systemy charakteryzuj¹ce siê cechami obu modeli podstawowych.

1. Model bez hurtowni danych, gdzie wêze³ dostêpowy SIP integruje i udostêpnia bez-poœrednio dane uzyskane z systemów Ÿród³owych bez przechowywania ich kopii we w³a-snej hurtowni danych. Model ten jest teoretycznie modelem idealnym, w którym systemy Ÿród³owe swobodnie wymieniaj¹ dane pomiêdzy sob¹ pos³uguj¹c siê standardami interopera-cyjnoœci i standardowymi formatami transferu danych. W praktyce model ten wystêpuje niezwykle rzadko i w zasadzie tylko tam gdzie zarówno system dostêpowy jak i systemy Ÿród³owe budowane by³y w oparciu o wszystkie niezbêdne standardy.

2. Model z hurtowni¹ danych, gdzie wêze³ dostêpowy SIP udostêpnia dane uzyskane z systemów Ÿród³owych nie bezpoœrednio lecz po umieszczeniu ich kopii we w³asnej hurtowni danych. Model ten stosowany jest tam gdzie wêze³ dostêpowy SIP dodawany jest do ju¿ istniej¹cych systemów Ÿród³owych (ang. legacy systems), które nie spe³niaj¹ wymogów stan-dardów interoperacyjnoœci i jedyn¹ dostêpn¹ metod¹ udostêpniania ich danych jest transfer ich kopii do hurtowni.

3. Model mieszany, gdzie czêœæ danych przechowywana jest we w³asnej hurtowni da-nych wêz³a dostêpowego SIP, a pozosta³a czêœæ uzyskiwana bezpoœrednio z systemów Ÿró-d³owych bez przechowywania ich kopii w hurtowni. Ten model stosowany jest tam gdzie budowana jest infrastruktura informacji przestrzennej obejmuj¹ca zarówno legacy systems jak i systemy implementuj¹ce standardy interoperacyjnoœci.

Model zastosowany w Regionalnym Systemie Informacji

Przestrzennej w województwie œl¹skim (œl¹skim RSIP)

Architektura œl¹skiego RSIP opiera siê na modelu z hurtowni¹ danych i przewiduje dwupoziomow¹ infrastrukturê, wyró¿niaj¹c¹ jeden wêze³ wojewódzki oraz wiele wêz³ów lokalnych (gminnych/powiatowych) nazywanych równie¿ oœrodkami SIP. Sieæ takich wê-z³ów z perspektywy odbiorców informacji postrzegana jest jako jeden system, który integru-je i udostêpnia dane i metadane z wielu poziomów administracji integru-jednoczeœnie.

Struktura wêz³ów jest uniwersalna. W ka¿dym z nich funkcjonuje hurtownia, która gro-madzi i ³¹czy repliki wybranych danych wytwarzanych Ÿród³owo w wielu specjalistycznych systemach/bazach – systemach Ÿród³owych. Gestorzy danych, którymi mog¹ byæ wydzia-³y urzêdu, bran¿e lub dowolne inne jednostki, przekazuj¹ do hurtowni w uzgodnionym zakre-sie kopie w³asnych danych. Hurtownia obejmuje tak¿e metadane czyli informacje o istniej¹-cych zbiorach danych.

Do zadañ wêz³ów nale¿y przede wszystkim zapewnienie ró¿nym u¿ytkownikom mo¿li-woœci dostêpu do danych przez Internet, a tak¿e wykonywania szeroko rozumianych analiz. Rozwi¹zanie takie nie narusza praw gestorów danych w zakresie w³asnoœci baz, kompetencji do ich przetwarzania oraz czerpania korzyœci z odp³atnego udostêpniania. Dostêp do danych jest kontrolowany i mo¿liwy dla osób uprawnionych, zaœ zakres przywilejów nadawanych grupom u¿ytkowników œl¹skiego RSIP zale¿y od jednostek przekazuj¹cych w³asne materia-³y i to one decyduj¹ kto i na jakich zasadach mo¿e z nich skorzystaæ. Model zastosowany w œl¹skim RSIP zosta³ zilustrowany na rysunku 1.

Zastosowane podejœcie zapewnia wymianê oraz integracjê danych wytwarzanych i sk³a-dowanych w ró¿nych systemach, dla ró¿nych celów. Wymiana odbywa siê tak¿e miêdzy wêz³ami, za poœrednictwem oœrodka wojewódzkiego, który potrafi korzystaæ z danych gro-madzonych w powiatach. Jeœli zatem powstaje zapotrzebowanie na przeprowadzenie jedno-czesnej analizy, wyszukiwania czy zwyk³ej prezentacji danych regionalnych i lokalnych, sys-tem hurtowni wojewódzkiej siêga do zasobów hurtowni powiatowych. Podobna zasada do-tyczy wgl¹du do metadanych, które stanowi¹ swoist¹ inwentaryzacjê zbiorów danych w³a-œciwych. Tego typu funkcjonalnoœæ w œl¹skim RSIP zosta³a zrealizowana przy u¿yciu me-chanizmów Internetowego Serwera Danych Przestrzennych (ISDP).

W ramach operacyjnego prototypu œl¹skiego RSIP integrowano nastêpuj¹ce zasoby in-formacyjne:

m w hurtowni wojewódzkiej: opracowania topograficzne, hydrograficzne, sozologicz-ne, ortofotomapy, Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry (infrastruk-tura, zagro¿enia, œrodowisko, demografia, ...), przekrojowe analizy zwi¹zane z po-kryciem terenu województwa planami zagospodarowania przestrzennego, mapy i bazy hydrograficzne dla celów zarz¹dzania kryzysowego (posterunki wodne, wa³y prze-ciwpowodziowe, ...) itp. Gestorami danych by³y: Wydzia³ Geodezji i Gospodarki Nie-ruchomoœciami oraz Wydzia³ Strategii Rozwoju i Zagospodarowania Przestrzennego w Urzêdzie Marsza³kowskim oraz Wydzia³ Rozwoju Regionalnego i Wydzia³ Zarz¹-dzania Kryzysowego w Urzêdzie Wojewódzkim,

m w hurtowni powiatowej dla miasta Bytomia: ewidencja gruntów i budynków, plany zagospodarowania przestrzennego, sieci infrastruktury technicznej, baza transporto-wo­adresowa, analizy oddzia³ywañ górnictwa, ortofotomapy itp. Gestorami danych by³o kilka wydzia³ów i referatów Urzêdu Miasta, w tym: Referat Geodezji i Referat SIT Wydzia³u Geodezji i Gospodarki Nieruchomoœciami, Wydzia³u Architektury i Wydzia³u Spraw Górniczych.

Efekty integracji danych pochodz¹cych z wielu systemów Ÿród³owych (w ramach jedne-go wêz³a) przy jednoczesnym po³¹czeniu zasobów wielu wêz³ów zobrazowano na dwóch ilustracjach. Na pierwszej z nich (rys. 4) zaprezentowano przyk³ad interaktywnej mapy za-wieraj¹cej dane pobrane jednoczeœnie z hurtowni wojewódzkiej (granice gmin, cieki, drogi, lasy ochronne, sk³adowiska odpadów przemys³owych i komunalnych) i powiatowej bytom-skiej (ortofotomapa lotnicza oraz tereny, na których zidentyfikowano zmiany zagospodaro-wania w latach 1997–2001 – detekcja zmian zosta³a przeprowadzona automatycznie na pod-stawie analizy obrazów ortofotomapy lotniczej z 1997 r. i satelitarnej z 2001 r.). Druga ilu-stracja (rys. 2) przedstawia Aplikacjê Podgl¹du Metadanych, która – analogicznie do Aplika-cji Podgl¹du Mapy zilustrowanej w pierwszym przyk³adzie – tak¿e odwo³uje siê jednoczeœnie do dwóch hurtowni: wojewódzkiej i powiatowej bytomskiej. Warto zwróciæ uwagê na obraz tzw. drzewa metadanych (z lewej strony), na którym pod „ga³êziami” symbolizuj¹cymi me-tadane regionalne widoczne s¹ „ga³êzie” zag³êbione pod pozycj¹ Powiat Bytom stano-wi¹c¹ wejœcie do wêz³a lokalnego.

Model zastosowany w Regionalnym Systemie Informacji

Przestrzennej w województwie zachodniopomorskim

(zachodniopomorskim ZSIP)

Architektura zastosowana w województwie zachodniopomorskim równie¿ opiera siê na modelu z hurtowni¹ danych. Jest zbli¿ona do architektury przyjêtej w œl¹skim RSIP – przewidziano funkcjonowanie tzw. wêz³a wojewódzkiego, integruj¹cego repliki danych po-chodz¹cych z wielu ró¿norodnych systemów Ÿród³owych z zastosowaniem hurtowni.

Potwierdza to istnienie trendów do tworzenia infrastruktur ³¹cz¹cych rozproszone syste-my informacyjne z zastosowaniem idei migracji danych i hurtowni gromadz¹cych materia³y wtórne, bez naruszania integralnoœci baz oryginalnych. Podobne rozwi¹zania zosta³y zapro-ponowane w projekcie badawczym zamawianym „Koncepcja SIP w Polsce” (Linsenbarth, 2001), który odegra³ istotn¹ rolê w kszta³towaniu œwiadomoœci i wyznaczaniu kierunków w zakresie budowy infrastruktury danych przestrzennych w naszym kraju wskazuj¹c na zalety tworzenia wêz³ów infrastruktury danych przestrzennych nazywanych Oœrodkami SIP. W odró¿nieniu od architektury œl¹skiego RSIP, model zachodniopomorskiego ZSIP (równie¿ kilku innych systemów regionalnych) skupia siê przede wszystkim na wêŸle wojewódzkim, okreœlanym mianem wojewódzkiego oœrodka zarz¹dzaj¹cego. Obrazuje to rysunek 3.

Takie podejœcie nie wyklucza integracji danych szczebla regionalnego i lokalnego. Po³¹-czenie tych zasobów nie odbywa siê jednak przez bezpoœrednie po³¹Po³¹-czenie hurtowni

wódzkiej z lokalnymi, ale przez ewentualne zasilanie tej pierwszej materia³ami przekazywany-mi z baz powiatowych. Systemy lokalne w takim wariancie mog¹ byæ postrzegane jak spe-cyficzne systemy Ÿród³owe.

W wyniku pilota¿owego wdro¿enia zachodniopomorskiego ZSIP, w hurtowni zgroma-dzono nastêpuj¹ce zasoby informacyjne:

m opracowania topograficzne, hydrograficzne, sozologiczne, ortofotomapy i itp. od g³ów-nego gestora danych jakim jest Biuro Geodety Województwa (Urz¹d Marsza³kowski). Z tego kierunku dotar³y równie¿ ewidencyjne wykazy gruntów, które Ÿród³owo zosta-³y wytworzone na szczeblu lokalnym (powiatowym).

m dane z zakresu zagospodarowania i planowania przestrzennego, o podzia³ach admini-stracyjnych, komunikacji, z zakresu zarz¹dzania kryzysowego, dane z leœnictwa, dane geologiczne dotycz¹ce wydzieleñ, wierceñ, wyrobisk itp. Gestorami danych by³y: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej (Urz¹d Marsza³kowski), Wojewódzki Oœro-dek Informatyki – Terenowy Bank Danych (Urz¹d Wojewódzki), Regionalna Dyrek-cja Lasów Pañstwowych, Pañstwowy Instytut Geologiczny.

Dane z Regionalnej Dyrekcji Lasów Pañstwowych oraz Pañstwowego Instytutu Geolo-gicznego zosta³y przekazane dla celów testowych niemniej warto zauwa¿yæ, ¿e jest to przy-k³ad udzia³u pozageodezyjnych podmiotów gospodarczych w integracji zasobów przetwa-rzanych w regionalnych SIP.

Wgl¹d do zasobów hurtowni danych odbywa siê w œrodowisku przegl¹darki interneto-wej. Internetowy Serwer Danych Przestrzennych (ISDP) funkcjonuj¹cy w zachodniopo-morskim ZSIP zapewnia tak¿e wgl¹d do metadanych oraz ich tworzenie w strukturze zgod-nej z norm¹ ISO 19115 (Geographic information – Metadata).

u¿ytkownik u¿ytkownik

u¿ytkownik u¿ytkownik

hurtownia

Jednym z przyk³adów migracji danych w systemie jest wymiana informacyjna miêdzy hurtowni¹ i stanowiskami, na których u¿ytkownicy korzystaj¹ z narzêdzi typu desktop GIS (np. ArcView, Geomedia, MapInfo itp.). W tym trybie mo¿liwa jest równie¿ aktualizacja warstw przechowywanych w hurtowni, której mechanizmy zapewniaj¹ prowadzenie tzw. d³ugich transakcji. Zapamiêtywane s¹ tak¿e informacje o tym kiedy, na jakie stanowisko, przez jakiego u¿ytkownika i jakie dane zosta³y pobrane. Pozwala to zapewniæ indywidualne wspieranie u¿ytkowników w pobieraniu danych na stanowiska lokalne w sytuacji, w której zasób hurtowni podlega aktualizacji.

Na dwóch kolejnych rysunkach zaprezentowano wygl¹d przyk³adowych map i metada-nych dostêpmetada-nych dla uprawniometada-nych u¿ytkowników zachodniopomorskiego ZSIP. Pierwszy z nich (rys. 5) zawiera dane geologiczne z Pañstwowego Instytutu Geologicznego w na³o¿eniu na dane o lasach z Regionalnej Dyrekcji Lasów Pañstwowych. W lewym dolnym rogu widnieje fragment drzewa metadanych. Dla ka¿dej „ga³êzi” na drzewie dostêpny jest szczegó³owy opis wyró¿niaj¹cy ³¹cznie dziesi¹tki atrybutów. Drugi rysunek (rys. 6) przedstawia ortofotomapê i rastrow¹ mapê topograficzn¹ z terenu Miêdzyzdrojów. Jest to przyk³ad budowania ci¹g³ego obrazu z wielu oddzielnych czêœci. W tym przypadku, rastrowa mapa topograficzna woje-wództwa powstaje przez zlepienie „w locie” ponad stu oddzielnych arkuszy.

Próby integracji danych w ramach zachodniopomorskiego ZSIP, podobnie jak w innych regionalnych systemach, ujawni³y efekty niekorzystnego, a powszechnego zjawiska jakim jest wielokrotne wytwarzanie tych samych danych i ich sk³adowanie w ró¿nych miejscach. Oprócz tego, ¿e sam fakt powtórnego opracowywania materia³ów, które ju¿ wczeœniej przez kogoœ zosta³y przygotowywane, generuje dodatkowe koszty, bardzo czêsto te same dane w niezale¿-nych bazach nie s¹ zsynchronizowane. Pogorszenie jakoœci jest zwykle zwi¹zane z utrat¹ aktu-alnoœci niektórych treœci i prowadzeniem nieskoordynowanej, wybiórczej modyfikacji.

Niekorzystne konsekwencje wynikaj¹ce z wprowadzania tych samych danych w wielu miejscach s¹ widoczne na rysunku 6. Na obrazie mapy widniej¹ dwie równoleg³e drogi. Jeœli przyjrzeæ siê dok³adniej okazuje siê, ¿e jest to ta sama droga wojewódzka „102”, której wektorowy przebieg zosta³ inaczej zarejestrowany w bazach Biura Geodety Województwa w Urzêdzie Marsza³kowskim (kolor zielony) i Terenowym Banku Danych w Urzêdzie Woje-wódzkim (kolor br¹zowy). Podk³ad w postaci ortofotomapy stwarza dodatkowe mo¿liwoœci kontroli i weryfikacji podobnych przypadków – w tym przypadku b³êdne materia³y pocho-dzi³y z Terenowego Banku Danych.

Podobne problemy integracji danych z wielu Ÿróde³ mog¹ byæ widoczne w ka¿dym regio-nalnym systemie informacji przestrzennej. Paradoksalnie jest to argument za tworzeniem podobnych infrastruktur, gdy¿ tylko w ten sposób mo¿na wykrywaæ i eliminowaæ niespój-noœci w istniej¹cych materia³ach.

Wnioski z dotychczasowych prac

i kierunki dalszego rozwoju regionalnych SIP

Zamieszczone poni¿ej wnioski z dotychczasowych prac i propozycje dotycz¹ce kierun-ków dalszego rozwoju regionalnych SIP tak, aby mog³y staæ siê elementami SDI w Polsce zosta³y podzielone na piêæ kategorii odnosz¹cych siê do piêciu podstawowych wymagañ INSPIRE.

1. Zapewnienie przechowywania, udostêpniania oraz utrzymywania danych przestrzen-nych na najodpowiedniejszym poziomie

Rozwi¹zania zastosowane zarówno w œl¹skim RSIP jak i zachodniopomorskim ZSIP re-alizuj¹ koncepcjê rozdzia³u funkcji utrzymywania danych przestrzennych przez systemy Ÿró-d³owe od funkcji ich przechowywania i udostêpniania przez hurtownie danych. Nie tylko zapewnia to najwy¿sz¹ efektywnoœæ zarz¹dzania danymi, ale równie¿ wysoki stopieñ bezpie-czeñstwa danych Ÿród³owych. Idea dostêpu do hurtowni zawieraj¹cej dane systematycznie przekazywane przez gestorów stwarza kapitalne mo¿liwoœci w tym zakresie. W praktyce spe³nianie tego wymagania INSPIRE wymaga powszechnoœci regionalnych systemów, rów-nie¿ w znaczeniu powszechnoœci wiedzy na temat istniej¹cych zasobów, a wiêc istnienia metadanych. Potrzebne s¹ równie¿ zmiany norm prawnych, które obecnie stanowi¹ barierê dla sprawnej wymiany informacyjnej (szczególnie w odniesieniu do materia³ów stanowi¹cy zasób geodezyjny i kartograficzny). Praktyka pokazuje, ¿e doprowadzenie do zaspokajania tego wymogu INSPIRE w sposób zadowalaj¹cy wymaga znacznego czasu i nak³adów. 2. Zapewnienie mo¿liwoœci ³¹czenia w jednolity sposób danych przestrzennych

pochodz¹-cych z ró¿nych Ÿróde³ i równoczesne wykorzystywanie ich przez ró¿nych u¿ytkow-ników i do celów ró¿nych aplikacji

Rozwi¹zania przyjête w œl¹skim RSIP jak i zachodniopomorskim ZSIP bardzo dobrze realizuj¹ to wymaganie. Zapewnione zosta³y mo¿liwoœci integracji tematycznej oraz iloœcio-wej. Pierwszy przypadek dotyczy ³¹czenia odmiennych kategorii danych pochodz¹cych od ró¿nych gestorów (niezale¿ne wydzia³y urzêdów, instytucje), nawet mimo stosowania ró¿-nych uk³adów odniesienia. W tej sytuacji konieczne jest, aby ³¹czone dane posiada³y georefe-rencyjny charakter oraz by³y zgodne ze standardami okreœlaj¹cymi logikê i formaty transferu (ISO, OGC, standardowe formaty plikowe itp.). Przypadek integracji iloœciowej i jednolitego ³¹czenia dobrze ilustruje rysunek 6, na którym zaprezentowano mapê topograficzn¹ ca³ego województwa w postaci ci¹g³ego obrazu, zlepianego on­line z kilkuset czêœci (arkuszy) w sposób niewymagaj¹cy od u¿ytkowników jakiejkolwiek ingerencji.

3. Zapewnienie mo¿liwoœci wykorzystywania danych przestrzennych zebranych na jed-nym poziomie w³adz publicznych przez wszystkie poziomy w³adz publicznych Spe³nienie tego postulatu wymaga istnienia zarówno odpowiednich aktów prawnych jak i odpowiednich rozwi¹zañ technicznych. Ramy prawne, przynajmniej dla danych przestrzen-nych w rejestrach publiczprzestrzen-nych, stwarza uchwalona niedawno ustawa o informatyzacji nie-których podmiotów administracji publicznej. Znacznie szersze ramy prawne stworzy w na-szym kraju wejœcie w ¿ycie w lipcu 2005 r. Dyrektywy Unii Europejskiej (Re­use of PSI) dotyczacej wykorzystywania wszystkich danych sektora publicznego. Natomiast rozwi¹za-nia techniczne przyjête zarówno w œl¹skim RSIP, jak i zachodniopomorskim ZSIP ju¿ obec-nie umo¿liwiaj¹ spe³obec-nieobec-nie tego postulatu. Szczególobec-nie efektywne jest to w œl¹skim RSIP, który przewiduje dwupoziomow¹ infrastrukturê sieci wêz³ów dostêpowych – jeden wêze³ wojewódzki oraz wiele wêz³ów lokalnych (powiatowych/gminnych). Spe³nienie tego postu-latu stanie siê ³atwiejsze, je¿eli wszystkie przysz³e systemy Ÿród³owe i wêz³y dostêpowe bêd¹ budowane z myœl¹ o spe³nianiu wymagañ INSPIRE.

4. Zapewnienie udostêpniania danych przestrzennych na warunkach, które nie ogra-niczaj¹ ich szerokiego wykorzystywania

Spe³nienie tego wymagania w obu omawianych systemach napotka³o na szereg proble-mów, przede wszystkim z uwagi na istniej¹ce w Polsce ograniczenia prawne w udostêpnia-niu danych. Najwiêksze iloœci informacji w analizowanych regionalnych systemach pochodz¹

z zasobów geodezyjnych (dotyczy g³ównie zasobów WODGiK) i podlegaj¹ odp³atnemu udo-stêpnianiu na specyficznych zasadach. W tej materii potrzebne s¹ zmiany prawne, tak by skala, zakres i metody ograniczeñ w dostêpie by³y adekwatne do rozwoju regionalnych infra-struktur danych przestrzennych, a jednoczeœnie, by nie narusza³y praw w³asnoœci do zbio-rów danych, kompetencji do przetwarzania oraz czerpania korzyœci z ich udostêpniania. 5. Zapewnienie mo¿liwoœci ³atwego znajdywania dostêpnych danych przestrzennych,

oceny ich przydatnoœæ dla danego celu oraz poznania warunków odnosz¹cych siê do ich wykorzystywania

O ³atwoœci ustalania, jakie dane s¹ dostêpne i które z nich odpowiadaj¹ okreœlonym po-trzebom, decyduj¹ podsystemy metadanych. Zarówno œl¹ski RSIP, jak i zachodniopomorski ZSIP s¹ wyposa¿one w takie podsystemy. Metadane oprócz funkcji inwentaryzacyjnej s¹ stosowane dla wyszukiwania (discovery), rozpoznania/analizowania (exploration) oraz po-zyskiwania/stosowania (exploitation) zbiorów danych przestrzennych. Opisy dotycz¹ nie tylko zasobów zgromadzonych faktycznie w hurtowniach, ale równie¿ dowolnych innych zbiorów. O stopniu spe³niania tego wymagania INSPIRE zadecyduje powszechnoœæ regio-nalnych systemów oraz kompletnoœæ rejestrów metadanych. W praktyce pozostaje wiele do zrobienia w tym zakresie – nale¿y jednoczeœnie zauwa¿yæ, ¿e zadania te powinny mieæ naj-wy¿szy priorytet w trakcie budowy infrastruktury informacji przestrzennej.

Literatura

Bajorski M., 2004: Czy doœwiadczenia siê „klonuj¹”? – Zachodniopomorski i (Górno)Œl¹ski System Informa-cji Przestrzennej (ZSIP i RSIP); Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa. Cz³owiek i œrodo-wisko 1-2/2004.

EU, 2004: Proposal for a directive of the European Parliament and of the Council establishing an infrastructure for spatial information in the Community (INSPIRE), Brussels.

ISPiK S.A., 2003: Raport podsumowuj¹cy wykonanie pilota¿owego wdro¿enia Zachodniopomorskiego Systemu Informacji Przestrzennej; Urz¹d Marsza³kowski Województwa Œl¹skiego, Katowice.

ISPiK S.A., 2001-2003: Raporty z prac nad Regionalnym Systemu Informacji Przestrzennej w Wojewódz-twie Œl¹skim; Urz¹d Marsza³kowski Województwa Œl¹skiego, Katowice.

Linsenbarth A., 2001: Concept of the Polish Spatial Information System; European Commission, SPE 01.150 – Proceedings of the 7th EC-GI & GIS Workshop ‘EGII – Managing the Mosaic’, Potsdam.

Sambura A., Kud³a J., 2002: RSIP – Building the Polish Component of the INSPIRE Framework at a Regional Level; 8th EC-GI & GIS WORKSHOP „ESDI – A Work in Progress”, Dublin.

Summary

Paper discusses issues related to the initiatives directed at development of regional spatial information systems in Poland. Such systems should be considered as components of future spatial information infrastructure (SII) at the regional (voivodeship) or regional and local (district, municipality) levels. In particular, the paper describes experience gained during development of similar infrastructures in Silesian and Western Pomeranian Voivodships resulting in two systems:

– Regional Spatial Information System in Silesian Voivodeship, called RSIP, and –- Regional Spatial Information System in Western Pomeranian Voivodeship, called ZSIP. Data describing geographical space are registered in various independent databases managed by many different agencies and institutions. Access to this information by potential users, which should be complementary and integrated, requires co-operation of many institutions and their resources. However attempts at such integration and access are being met with many problems of legal, organi-sational and technical nature. Some of these problems are extremely difficult to overcome. This notwithstanding, development of widely understood spatial information infrastructure (SII) cannot be

stopped as such infrastructure (SII) is required for the economic growth of a country to the same extent as the road or telecommunication infrastructure. Exceptional importance of undertaking such chal-lenges is being continuously confirmed by the EU initiatives in the area of SII and in particular by such programs as e-Europe and INSPIRE.

The paper presents models for the system architecture and functioning of both Silesian RSIP and Western Pomeranian ZSIP and briefly describes their assumptions and implemented tasks. Practical examples of results produced by both systems were used to describe methods of integration of data originating from many sources. The paper also describes data collected and loaded into both systems as well as the institutions being data custodians. Problems related to integration of spatial data and potential benefits of accessing many databases storing spatial information.

The paper ends with a summary of practical experience gained during development of regional spatial information systems in Poland. Where it was proper and based on experience, some recommenda-tions for development of similar future systems has been offered. Conclusions and recommendarecommenda-tions for further development of regional spatial information systems aimed at becoming components of SII in Poland, presented in the paper, have been divided into five categories related to five basic require-ments formulated in a draft EU Directive for INSPIRE.

mgr in¿. Andrzej Sambura asambura@ispik.pl mgr in¿. Marcin Bajorski mbajorski@ispik.pl

Rys. 4. Przyk³ad integracji danych w œl¹skim RSIP, Ÿród³o Bajorski, 2004

Andrzej Sambura, Marcin Bajorski