Mirosław Sitarz
"Polskie prawo wyznaniowe", Józef
Krukowski, Krzysztof Warchałowski,
Warszawa 2000 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 44/1-2, 249-252
podstawowych i średnich. U kazuje między innymi status szkół katolickich w p o szczególnych państw ach, dotacje państw ow e i subwencje osobow e, wpływy władz państwowych i kościelnych na program y nauczania, wymagania staw iane przed na uczycielami. K olejny z rozdziałów dotyczy szkół wyższych, a w szczególności uni w ersytetów papieskich i katolickich, wydziałów teologicznych na uczelniach p ań stwowych oraz uczelni przygotowujących nauczycieli religii.
Rozdział trzeci om aw ia regulacje praw ne zaw arte w konkordatach i innnych um ow ach między Stolicą A postolską a poszczególnymi państw am i, dotyczące se m inariów duchow nych, zarów no wyższych jak i niższych.
Pozycja książkowa kończy się obszernym (m oże trochę naw et zbyt obszernym ) zakończeniem , podsum owującym wszystkie przedstaw ione zagadnienia.
Praca o p a rta jest przede wszystkim na analizie m ateriału źródłow ego, który stanow ią obow iązujące konkordaty. D la pełniejszego zobrazow ania regulacji kon kordatowych dotyczących nauczania religii w szkołach publicznych oraz szkolnic twa katolickiego, a u to r uw zględnił rów nież jak o źródła pom ocnicze, dokum enty doktrynalne Kościoła i konw encje m iędzynarodow e. U żyto m etody dogm atyczno - praw nej o raz praw no - porów nawczej. Ponadto przy opracow ywaniu poszczegól nych zagadnień szeroko uw zględtitono literatu rę przedm iotu - krajow ą i zagra niczną. N a zakończenie w arto dodać, iż książka jest pierwszym monograficznym opracow aniem tego typu.
ks. Zbigniew Janczewski
JÓ Z E F K R U K O W SK I, K R ZY SZTO F W ARCHAŁOW SKI, POLSKIE PRAWO
WYZNANIOWE, RED. J. K R U K O W SK I, WARSZAWA, WYDAWNICTWA PRAW N ICZE PW N , ss. 312.
P ublikacja p o d powyższym tytułem je st odpow iedzią na społeczne z a p o trz e bow anie na o p raco w an ie całości w spółczesnego praw a w yznaniow ego, które ukazyw ałoby w sposób o d p o w ied n io usystem atyzow any rezu ltaty długiego i skom plikow anego pro cesu norm alizacji stosunków m iędzy państw em a K o ściołem , ja k a n astąp iła na p odstaw ie nowej K onstytucji R P (1997) i k o n k o rd atu m iedzy S tolicą A p o sto lsk ą i Polską (ratyfikow anego w 1998). Z ap o trz eb o w an ie n a tego ro d zaju o p raco w an ie je s t zro zu m iałe w K raju, w którym o k o ło 99% społeczeństw a d ek laru je swą p rzynależnośę do kościołów i innych zw iązków wy znaniow ych, z czego ok. 94% - do K ościoła katolickiego, 5% - do innych k o ściołów i związków wyznaniow ych, a tylko ok. 1% stanow ią bezw yznaniow cy (ateiści, deiści, agnostycy).
2 5 0 RECENZJE [10]
Publikacja ta m a c h arak ter podręcznika akadem ickiego, składającego się z 17 rozdziałów, uporządkow anych w edług kryteriów merytorycznych. O pracow anie to jest dziełem dwóch autorów . R edaktorem naukowym a jednocześnie autorem zna czącej większości (14 rozdziałów) jest ks. J. Krukowski, profesor zw. nauk praw nych K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego i U niw ersytetu K ardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Z aś autorem 3 rozdziałów (III, X, X V II) jest ks. dr K rzysztof W archałowski, adiunkt w kierowanej przez prof. J. K rukow skiego k ate drze praw a wyznaniowego i konkordatow ego w UKSW. M ożna więc powiedzieć, iż książka ta stanowi doro b ek środowiska najm łodszego w Polsce uniw ersytetu, utw orzonego w drodze transform acji A kadem ii Teologii Katolickiej.
W rozdziale I (W iadom ości wstępne)zaprezentow ano pojęcie praw a wyznanio wego, jego przedm iot oraz miejsce w systemie praw a polskiego. D o k o n an o tu roz różnienia na praw o w yznaniowe jak o zespół norm prawnych oraz jak o je d n ą z dys cyplin prawniczych; uw zględniono funkcję polityki państw a w obec religii.
W rozdziale II (Systemy relacji miedzy państwem a kościołem)A utor najpierw przed stawił klasyfikację państw ze względu na ich stosunek do kościoła (państwa wyznanio we i świeckie) oraz form ę regulacji tych stosunków, a następnie scharakteryzował syste my relacji między państwem a kościołem w Polsce - od I Rzeczypospolitej do III RP.
W rozdziale III zaprezentow ano źródła obow iązującego w Polsce praw a wyzna niowego - akty praw a pow szechnie obow iązującego (K onstytucja RP, ratyfikowa ne umowy m iędzynarodow e, ustawy, rozporządzenia), akty praw a w ew nętrznego i inne źródła (zwyczaj praw ny, orzecznictw o sądów polskich i m iędzynarodow ego Trybunału Praw Człow ieka w Strasburgu).
Konstytucyjnym podstaw om stosunków między państw em a K ościołem katolic kim i innymi związkam i wyznaniowymi poświęcony jest rozdział IV. Z agadnienie to obejm uje zasady relacji instytucjonalnych oraz gw arancje w olności sum ienia i religii określone w K onstytucji R P z 1997 r.
Kolejnym zagadnieniem om ów ionym w pracy jest konkordat jak o instrum ent norm alizacji stosunków między państw em i Kościołem katolickim , z uw zględnie niem następstw jakie wynikają z ratyfikacji zachodzących nie tylko dla Kościoła katolickiego, ale rów nież dla innych kościołów i związków wyznaniowych.
W rozdziale V I (Osobowość prawna Kościoła katolickiego i innych związków wy
znaniowych)A u to r przedstaw ił uznanie osobowości praw nej K ościoła katolickiego i jeg o jed n o stek organizacyjnych, a następnie omówił pod tym kątem inne kościo ły i związki wyznaniowe - zarów no mające status uregulow any na drodze ustaw o wej, jak i uznanie w trybie rejestracyjnym .
N astępne rozdziały V II (Swobodne i publiczne pełnienie przez kościół misji i ju
rysdykcji)oraz V III ( Wolność kultu),pośw ięcono prawnym gw arancjom swobodnej i wolnej działalności kościołów i związków wyznaniowych w zakresie sprawow ania
kultu i w ypełniania swego posłannictw a. N atom iast w rozdziale IX A u to r omówił regulacje praw ne dotyczące w olności religijnej w wymiarze wspólnotowym i insty tucjonalnym (gw arancje sw obodnego kom unikow ania się w ew nątrz wspólnoty ko ścielnej i dostępu K ościoła do mass mediów, a także sw obodnego funkcjonow ania stowarzyszeń i organizacji kościelnych). Ważny blok problem ow y w obrębie praw a wyznaniowego stanow ią, zaprezentow ane w rozdziale IX , regulacje dotyczące szkolnictwa oraz działalności oświatowo-wychowawczej prow adzonej przez K o ściół katolicki i inne związki wyznaniowe.
W rozdziale X (Duszpasterstwo szczególnych gm p społecznych) przedstaw iono przepisy związane z różnym i form am i sprawow ania opieki duszpasterskiej: dusz pasterstw o wojskowe (w tym miejscu om ów ione zostały także rozstrzygnięcia do tyczące służby wojskowej duchow nych), duszpasterstw o specjalne, opieka nad m niejszościam i narodow ym i i cudzoziem cam i, instytucjonalna działalność misyj na, hum anitarna i charytatyw na.
R ozdział X I obejm uje gw arancje dotyczące poszanow ania praw a kościołów do posługiw ania się środkam i społecznego przekazu i innymi środkam i wyrazu arty stycznego, w spółdziałania państw a z kościołam i w ochronie d ó b r kultury n aro d o wej znajdujących się w posiadaniu-kościelnych osób prawnych oraz regulacje zwią zane z budow ą obiektów sakralnych i kościelnych.
Kolejne p artie książki pośw ięcone zostały następującym zagadnieniom : Upraw
nienia majątkowe instytucji kościelnych i osób duchownych (rozdz. X III), Opodat
kowanie instytucji kościelnych i osób duchownych(rozdz. X IV ), Ubezpieczenia osób
duchownych(rozdz. X V).
W rozdziale X V I pt. Ochrona małżeństwa i rodzinyszczegółowo om ów ione zo stało pojęcie m ałżeństw a kanonicznego ze skutkam i cywilnymi o raz p ro ced u ra za w ierania takiego m ałżeństw a obejm ująca postępow anie przed duchownym i przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oraz zasada w spółdziałania państw a i K o ścioła na rzecz m ałżeństw a i rodziny.
A u to r w ostatnim rozdziale Ochrona kam a i cywilna wolności sumienia i wyznania charakteryzuje norm y dotyczące przestępstw przeciwko w olności sum ienia i religii zaw arte w kodeksie karnym z 1997 r., kodeksie cywilnym z 1964 r., zapew niające ochronę swobody sum ienia, o raz postanow ienia kodeksu postępow ania cywilnego z 1964 r. gw arantujące och ro n ę tajem nicy spowiedzi.
W recenzow anej publikacji stosunkow o więcej uwagi pośw ięcono sytuacji praw nej K ościoła katolickiego, gdyż rozw iązania te są w zorcowe dla regulacji sytu acji praw nej innych kościołów i związków wyznaniowych.
R eferując kolejne zagadnienia, A utorzy umieszczają je na szerszym tle - histo rycznym i teoretycznym . W ten sposób, stosując m etodę historyczną i porów naw czą czynią swoje opracow anie spójnym i przejrzystym.
2 5 2 RECENZJE [12]
Poszczególne rozdziały om awianej książki o p atrzo n e są wykazem publikacji związanych z danym zagadnieniem ; p o n ad to pracę zamyka bogata bibliografia o raz skorowidz rzeczowy ułatwiający korzystanie z tej - i tak przejrzyście skonstru ow anej pracy.
Podręcznik ten przeznaczony jest dla studiujących praw o wyznaniowe na wy działach praw a i adm inistracji, na wydziałach teologicznych, jak również dla wszystkich zainteresow anych stosow aniem tej dziedziny praw a w życiu. Biorąc pod uwagę fakt, iż praca odznacza się jasnością wykładu, należy sądzić, że z pow odze niem m oże takie zadanie spełnić.
ks. Mirosław Sitarz
LESZEK M ER IN G , OCH RONA ŚRODOW ISKA W PRAWIE W SPÓ LN OTOW YM I W PRAWIE P O LSK IM . HARM ONIZACJA PO LSK IE G O
PRAWA OCHRONY ŚRODOW ISKA Z N O RM A M I PRAWA W SPÓ LN O T E U R O P E JS K IC H (WYDAWNICTWO PRAW NICZE „LEX ”), SO PO T 1999.
N akładem W ydawnictwa Prawniczego „L E X ” ukazała się książka L. M eringa
Ochrona środowiska w prawie wspólnotowym i w prawie polskim. Harmonizacja p o l skiego prawa ochrony środowiska z normami prawa wspólnot europejskich.
A u to r opracow ania d r Leszek M ering jest adiunktem w katedrze Praw a G o sp o darczego Publicznego i O chrony Środow iska na W ydziale Praw a i A dm inistracji U niw ersytetu G dańskiego. Specjalizuje się w problem ach praw nej regulacji o ch ro ny środow iska zarów no w praw ie polskim , jak i w praw ie wspólnotowym . Jest au torem wielu publikacji dotyczących tej gałęzi prawa.
Prawo ochrony środowiska w polskim systemie prawnym i w porządku prawnym W spólnot Europejskich jest dyscypliną, której szczególnie w ostatnich latach tow a rzyszy dynamiczny rozwój. C oraz więcej segm entów środowiska, uw arunkowań ra cjonalnego i prawidłowego jego wykorzystania wymaga prawnej regulacji. O chrona środowiska zgodnie z treścią art. 69 U kładu Europejskiego została wymieniona jako jed n a z priorytetowych dziedzin, w których konieczne jest podjęcie działań w celu zunifikowania przepisów praw a polskiego do norm praw a wspólnotowego.
K siążka d r M eringa prezentuje proces harm onizacji polskiego praw a ochrony środow iska z norm am i W spólnot Europejskich przy użyciu m etody dogm atyczno- prawnej.
W pierwszej części pracy au to r dokonał analizy pojęcia „harm onizacji polskie go praw a z norm am i praw a w spólnotow ego”, jako procesu stw orzenia sytuacji, w której oba porządki b ęd ą ze sobą spójne, zgodne, albo co najm niej
