ISSN: 2299–9922
Religious and Sacred Poetry:
An International Quarterly of Religion, Culture and Education
edited by
Marek Mariusz Tytko
Year 1: 2013 Volume 3 (3)
July – August – September 2013
‘
Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education’Address:
http://www.religious-and-sacred-poetry.info [The Internet service of the quarterly]
The primary version of the periodical is the electronic format The quarterly is indexed in the databases:
Central and Eastern European Online Library (C.E.E.O.L.) Frankfurt am Main (Germany), [Online Distribution License Agreement, 13.03.2013]
The Central European Journal of Social Sciences and Humanities (C.E.J.S.H.), PoznaĔ (Poland), Praha (Czech Republic), Bratislava (Slovak Republic), Budapest (Hungary),
[Abstracts License Agreement, 03.03.2013]
Evaluation
The quarterly will be evaluated by the Polish Ministry of Sciences and Higher Education / the Universi- ties in Warsaw in 2014 (these points will concern all publications from the year 2013)
Profile of the Quarterly:
Social sciences, humanistic sciences (humanities) The International External Reviewers of the Quarterly:
Prof. dr Halina Filipowicz, Ph.D. – The University of Wisconsin (Madison, Wisconsin, the United States of America),
Fr Prof. dr Janusz Artur Ihnatowicz, Th.D. – The University of St. Thomas (Houston, Texas, the United States of America),
Prof. Dr Eric Ziolkowski, Ph.D. – The Lafayette College (Easton, Pennsylvania, the United States of America),
Prof. Dr Margaret Ziolkowski, Ph.D. – The Miami University (Oxford, Ohio, the United States of America),
Prof. dr Kas Mazurek, Ph.D. – The University of Lethbridge (Lethbridge, Canada) Prof. dr Natal’â Tigranovna Pahsar’ân, Ph.D. – The State University of Lomonosov (Moscow,
Russia)
Prof. dr Aleksej Viktoroviþ Tatarinov, Ph.D. – The State University of Kuban (Krasnodar, Russia) Dr hab. Peter Káša, Ph.D. – The University of Prešov (Prešov, Slovakia),
Prof. UKSW dr hab. Krzysztof Koehler, Ph.D. – The University of Cardinal Stefan WyszyĔski (Warsaw, Poland)
Prof. UZ dr hab. Mirosław Kowalski, Ph.D. – The University of Zielona Góra (Zielona Góra, Poland) Em. prof. UP dr hab. Henryka Kramarz, Ph.D. – The Pedagogical University (Cracow, Poland)
Prof. AI dr hab. Piotr Mazur Ph.D. – The University of “Ignatianum” (Cracow, Poland) Prof. UR dr hab. Marek Nalepa Ph.D. – The University of Rzeszów (Rzeszów, Poland)
The International Scholarly Council:
Prof. GWSH dr hab. Bogusław ĩurakowski, Ph.D. (chief of the International Board, GdaĔsk, Poland), Dr hum. sc. Marek Mariusz Tytko, Ph.D. (secretary, Cracow, Poland), Univ.-Prof. Mag. Dr. Alois Woldan (Austria/Wien), Doc. Dr philol. sc., C.Sci., Ph.D. Âǎgen Arkadz’evìþ Pan’koǎ [Eugeniusz PaĔkow] (Belarus, Grodno), Doc. Dr philol. sc., C.Sci. Ph.D., Vol’ga Âǎgen’eǎna Pan’kova [Olga PaĔkowa] (Belorus, Grodno), Prof. PhDr. ZdenČk Beneš, CSc. (Czech Republic, Praha), Doc. PhDr.
Hana Boþkova, Dr. (Czech Republic, Brno), Prof. UWr. Doc. Ph.Dr Libor Martinek (Czech Republic, Opava), Doc. PhDr. Martin PilaĜ, CSc. (Czech Republic, Ostrava), Prof. Ph.Dr Michaela Soleiman pour Hashemi CSc., (Czech Republic, Brno), Prof. PhD., M.A. Janina Falkowska (Canada, London, Ontario), Prof. Dr Peter Drews, apl. Prof., Ph.D. (Germany, Freiburg im Breisgau), Prof. Dr hab. phil.
sc. Alicja Teresa Nagórko, Ph.D. (Germany, Berlin), Prof. WSE Dr hab. Teresa Jadwiga Bela Ph.D.
(Poland, Cracow), rev. father Dr hab. Roman Bogacz, Th.D. (Poland, Cracow), Dr hab. Beata Maria Gaj Ph.D. (Poland, Opole), Prof. KUL JPII Dr hab. Piotr Juliusz JaroszyĔski, Ph.D. (Poland, Lublin), Prof. UKSW Dr hab. Wojciech Feliks Kudyba, Ph.D. (Poland, Warsaw), rev. sister Prof. UPJPII Dr hab., Th.D. Adelajda Sielepin, CHR (Poland, Cracow), Prof. Uĝ Dr hab. Urszula Jolanta SzuĞcik, Ph.D. (Poland, Katowice – Cieszyn), Prof. UJ Dr hab. Maciej Jan Urbanowski, Ph.D. (Poland, Cracow), Prof. UMCS Dr hab. Anna Marta ĩukowska, Ph.D. (Poland, Lublin), rev. father Ass. Prof.
Dr Vladimir Vukašinoviÿ, Th.D. (Serbia, Beograd), Doc. PhDr. Marián Andriþík, Ph.D. (Slovakia, Košice), rev. father Prof. PhDr. Pavol Dancák, PhD. (Slovakia, Prešov), Doc. PhDr. PaedDr. Miroslav Gejdoš, PhD. (Slovakia, Ružomberok), M.Prof. KU doc.PaedDr. Tomaš Jablonský, Ph.D. (Slovakia, Ružomberok), Doc. PhDr. Zuzana Kákošová, CSc. (Slovakia, Bratislva), rev. father Prof. PaedDr.
ThDr. Jozef Leštinský, Th.D. (Slovakia, Ružomberok), Prof. PhDr. Viera Žemberová, CSc. (Slovakia, Prešov), rev. father Akad. Prof. Dr Jože Krašovec, Th.D. (Slovenia, Ljubljana), Prof. Dr Jens Herlth, Ph.D. (Switzerland/Helvetia, Freiburg/Fribourg), Prof. Dr hab. Volodimir Ìvanoviþ Antofìjþuk, Ph.D.
(Ukraine, Chernivtsi), Prof. dr. hab. Oleksandr Grigoroviþ Astaf’۶v, Ph.D. (Ukraine, Kiev), Prof. Dr hab. Boris Ivanoviþ Bunþuk, Ph.D. (Ukraine, Chernivtsi), Prof. Dr hab. Nadìâ Georgìʀvna Kološuk, Ph.D. (Ukraine, Luck), Prof. Dr hab. Svìtlana Ìvanìvna Kravþenko, Ph.D. (Ukraine, Luck), Prof. Dr hab. Mar’âna Bogdanìvna Lanovik, Ph.D. (Ukraine, Ternopil), Prof. Dr hab. Zorâna Bogdanìvna Lanovik, Ph.D. (Ukraine, Ternopil), Prof. Dr hab. Luʀza Konstantinovna Olander, Ph.D. (Ukraine, Luck), Prof. Dr hab. Natalìâ Mikolaʀvna Sidorenko Ph.D. (Ukraine, Kiev), Prof. Dr hab. Lidiâ Vìtalìʀvna Snicarþuk Ph.D. (Ukraine, Lviv), Prof. Dr Anna Frajlich-Zając, Ph.D. (United States, New York)
Members of the Editorial Board (the Editorial Team):
Editor-in-Chief: Dr hum. sc. Marek Mariusz Tytko, Ph.D. (marek.mariusz.tytko[at]uj.edu.pl), Vice-Editor-in-Chief: rev. sr. Prof. UPJPII Dr hab. Adelajda Sielepin CHR, Th.D.
(s.adelajda[at]gmail.com)
Subject Editors (Sub-editors):
Prof. GWSH Dr hab. Bogusław ĩurakowski Ph.D. – pedagogy, culture, literature (bo- guslaw.zurakowski[at]gmail.com), Prof. WSE Dr hab. Teresa Jadwiga Bela Ph.D. – English and American literature (terbela[at]gmail.com), rev. father Dr hab. Roman Bogacz Th.D. – Biblical theology and Biblical studies (atbogacz[at]cyf-kr.edu.pl), rev. sr. Prof. UPJPII Dr hab. Adelajda Sielepin CHR, Th.D. – liturgical theology and liturgical spirituality (s.adelajda[at]gmail.com), Dr hab. Beata
Maria Gaj, Ph.D. – Greek and Latin literature, ancient culture, modern classical culture, classical studies, classical tradition (beatagaj8[at]wp.pl), Prof. KUL JPII Dr hab. Piotr Juliusz JaroszyĔski, Ph.D. – philosophy of culture and aesthetics (jarosz[at]kul.lublin.pl), Prof. UKSW Dr hab. Wojciech Feliks Kudyba, Ph.D. – literature (kudyba[at]op.pl), Prof. UJ Dr hab. Maciej Jan Urbanowski, Ph.D.
– literature and contemporary literature (maciej.urbanowski[at]uj.edu.pl), Prof. Uĝ Dr hab. Urszula Jolanta SzuĞcik, Ph.D. – psychology of creativity (ulaszus[at]poczta.onet.pl), Prof. UMCS Dr hab.
Anna Marta ĩukowska, Ph.D. – pedagogy, history of education and upbringing (an- martzuk[at]interia.pl), Dr hum. sc. Barbara Krystyna Niemiec, Ph.D. – Polish philology, Polish language teaching, social communication, language culture and pedagogy (b.niemiec[at]chello.pl), Prof. Dr hab. Svìtlana Ìvanìvna Kravþenko, Ph.D. – Russian philology, Ukrainian philology and social communication (grelya64[at]mail.ru), Prof. UWr., Doc. Ph.Dr. Libor Martinek Ph.D. – Czech philology (libor.martinek[at]fpf.slu.cz), Doc. PhDr. Marián Andriþík, PhD. – Slovak philology, Slovak literature, English philology, theory of literary translation, theory of interpretation of literature (marian.andricik[at]upjs.sk), PaedDr. Ivica Hajduþeková, PhD. – Slovak philology, Slovak literature (hajducekova[at]gmail.com), Prof. Dr hab. Mar’âna Bogdanìvna Lanovik, Ph.D. – literature, Russian and Ukrainian literature, literary theory, comparative studies, sacrology, the Bible in literature, literary translation theory (m-z[at]ukr.net), Prof. Dr hab. Zorâna Bogdanìvna Lanovik, Ph.D. – literature, Russian and Ukrainian literature, literary theory, comparative studies, sacrology and hermeneutics, the Bible in literature (m-z[at]ukr.net)
Statistical Editor:
Prof. AGH Dr hab. Adam Michał NodzeĔski D.Tech. – statistics (nodzen[at]agh.edu.pl),
Language Editors for Polish and Native Speakers (Polish Language Consultants):
Dr hum. sci. Barbara Krystyna Niemiec, Ph.D. – langauage editor of Polish language and native speaker, the chief of Polish language Section (b.niemiec[at]chello.pl), Agnieszka Luiza Kubicka, M.A.
– language editor for Polish language (agnieszkaluiza[at]wp.pl)
Language editors for English and native speakers (English Language Consultants):
rev. sr. Prof. UPJPII Dr hab., Th.D. Adelajda Sielepin, CHR – language editor for English language, chief of English Section (s.adelajda[at]gmail.com), Prof. WSE Dr hab. Teresa Jadwiga Bela Ph.D. – special editor for texts in English (terbela[at]gmail.com), Muir Alan Evenden (the United States) – English native speaker (mevenden[at]gmail.com), Thomas Koziara M.A. (the United States) – English native speaker (thomas.koziara[at]icloud.com), Linda Tytko B.A. (the United States) – English native speaker (ltytko[at]sbcglobal.net), Mark Simon Bonnett (the United Kingdom) – English native speaker (Bignoze1[at]hotmail.com), Doc. PhDr. Marián Andriþík, PhD. – English philology (marian.andricik[at]upjs.sk), Mgr. Aleksander Vadzimaviþ Babuk, M.A. – language editor for English language (alexander-babuk[at]yandex.ru)
Language editors for Russian and Ukrainian, native speakers (Russian and Ukrainian language Consultants):
Prof. Dr hab. Svìtlana Ìvanìvna Kravþenko Kravþenko – language editor for Russian language and native speaker (grelya64[at]mail.ru), Prof. dr hab. Nadìâ Georgìʀvna Kološuk – language editor for Russian and Ukrainian language and native speaker (n_koloshuk[at]ukr.net)
Language editor for Slovak and native speaker:
PaedDr. Ivica Hajduþeková, PhD. language editor for Slovak language and native speaker (hajducekova[at]gmail.com),
Language editor for Czech and native speaker:
Prof. UWr., Doc. Ph.Dr. Libor Martinek Ph.D. – language editor of Czech language, Bohemian native speaker (libor.martinek[at]fpf.slu.cz),
The language editor for Belorussian and Polish, native speaker:
Doc. Dr pilol.sc., C.Sci., Ph.D. Âǎgen Arkadz’evìþ Pan’koǎ [Eugeniusz PaĔkow], subject editor for Belorussian and Polish literature, Polish and Belorussian philology (olgapankov[at]interia.pl, pankov_graal[at]mail.ru), Doc. Dr philol. sc., C.Sci., Ph.D., Vol’ga Âǎgen’eǎna Pan’kova [Olga PaĔkowa] subject editor for Belorussian and Polish literature, Belorussian and Polish philology, Russian language editor (olgapankov[at]interia.pl, pankov_graal[at]mail.ru).
Language editor for Greek and Latin (Greek and Latin Consultant):
Dr hab. Beata Maria Gaj, Ph.D. – Greek and Latin literature, ancient culture, modern classical culture, classical studies, classical tradition (beatagaj8[at]wp.pl),
Technical Editors and Webmaster:
M.Sc. Eng. Krzysztof Kubicki – technical editor, webmaster (krzysiek.kubicki[at]gmail.com), Bacc.
Beata Anna Tytko, Baccalaureate, technical editor, editorial computer help (beata.tytko[at]poczta.fm), Andrzej SzełĊga M.A. – technical editor, photographer, graphic image technology editor, computer graphics, cameraman and film editor, (info[at]asfoto.net)
Editor:
Dr hum. sc. Marek Mariusz Tytko, Ph.D., Address of the editorial office:
ul. Włoska 17/27, 30-638 Kraków (Cracow), Poland phone: +48 511 350 665
e-mail: religious.and.sacred.poetry[at]gmail.com The Patronage:
The journal “Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Educa- tion” is published under the scholarly patronage of the Polish Theological Society in Cracow
(Polskie Towarzystwo Teologiczne w Krakowie) http://www.ptt.net.pl/
Copyright © by Marek Mariusz Tytko and the Authors of this volume The Publisher:
Fundacja Naukowa Katolików ‘Eschaton’ (Kraków, Polska) [The Scholarly Foundation of Catholics ‘Eschaton’, Cracow, Poland]
Number KRS 0000451001 [The Judgement for Cracow-Centre, Department No. XI, 13.02.2013]
Number NIP 6793090655 [The Financial Office for Cracow-Podgórze, 20.03.2013]
Number REGON 122802966 [The Main Statistical Office – GUS Kraków, 05.04.2013]
Address of the Publisher:
ul. Włoska 17/27, 30-638 Kraków (Cracow), Poland phone: +48 511 350 665; e-mail: fundacja.eschaton[at]gmail.com President of the Scholarly Foundation of Catholics ‘Eschaton’:
Dr hum. sc. Marek Mariusz Tytko, Ph.D.
Roman Catholic Church Assistants of the Publisher:
Father Dr hab. Roman Bogacz Th.D. – Church Assistant (atbogacz[at]cyf-kr.edu.pl), Father Ireneusz Okarmus, Th.M. – Church Assistant (iokarmus[at]parafiapiaskinowe.pl) [Church assistants (ecclesiastical assistants) were appointed by His Eminence Metropolite Cardinal
Stanisław Dziwisz, Th.D., The Metropolitan Curia in Cracow, 15.05.2013, Number 1132/2013]
On the cover of the periodical (first page of the cover):
A copy of unknown icon, Our Lady (Eleusa) (20th century) On the cover of the periodical (the last page of the cover):
Eligiusz Dymowski OFM & Marek M. Tytko, Cracow, March, 18th 2012 (photo: Andrzej SzełĊga) The text on the last page of the cover:
Marek Mareiusz Tytko, transl. into English by Adelajda Sielepin CHR, Muir Evenden & Mark Bonnet Cover design:
The cover was designed by Krzysztof Kubicki and inspired by Marek Mariusz Tytko, Design consultant: Jarosław Kubicki
The graphic trademark of the Quarterly and the Foundation (a Christian fish):
Edward Przebieracz and Krzysztof Kubicki inspired by Marek Mariusz Tytko
ISSN: 2299–9922
[The National Library in Warsaw, The National Centre of the ISSN, 18.02.2013]
Spis tre Ğci
Spis treĞci ... 7 Table of Contents ... 10 MAREK MARIUSZ TYTKO (Polska),
WstĊp do „Poezji Religijnej i Sakralnej” (3) [tekst po polsku] ... 15
I. Dissertations and Articles
(Rozprawy i Artykuły) ... 17
[OL’GA CIGANOK [ɈɅɖȽȺ ɐɂȽȺɇɈɄ] (Ukraina) Ɉɛ ɷɩɢɬɚɮɢɹɯ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ
ɩɨɷɬɢɤɟ ɫɟɪɟɞɢɧɵ XVIII ɜɟɤɚ
[O nagrobkach AmbroĪego Dubniewicza w poetyce
czernichowskiej z połowy XVIII wieku [tekst po rosyjsku] ... 19 IRINA TARANGUL (ɂɊɂɇȺ ɌȺɊȺɇȽɍɅ) (Ukraina)
Ɋɟɩɪɟɡɟɧɬɚɰɢɹ ɧɨɜɨɡɚɜɟɬɧɨɣ ɬɪɚɞɢɰɢɢ ɜ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɦ ɤɨɧɬɟɤɫɬɟ
[Reprezentacja tradycji nowotestamentalnej we współczesnym
kontekĞcie] [tekst po rosyjsku]... 35 ALEKSANDRA TOMORUG [ȺɅȿɄɋȺɇȾɊȺ ɌɈɆɈɊɍȽ]
(Ukraina)
ɉɟɪɟɨɫɦɵɫɥɟɧɢɟ ɫɚɤɪɚɥɶɧɨɝɨ ɤɨɧɬɟɤɫɬɚ ɟɜɚɧɝɟɥɶɫɤɢɯ ɫɬɪɭɤɬɭɪ ɜ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɟ
[Nadanie nowego sensu sakralnemu kontekstowi ewangelicznych
struktur w literaturze współczesnej [tekst po rosyjsku] ... 45 Ks. STEFAN RADZISZEWSKI (Polska)
Zdrada Judasza w dramacie Ireneusza IredyĔskiego
„ĩegnaj Judaszu” [tekst po polsku] ... 65 MARIÁN ANDRIýÍK (Słowacja)
The Relation between the Spiritual and the Aesthetic in the Poetry of Daniel Pastirþák
[Relacja pomiĊdzy duchowym i estetycznym w poezji Daniela
Pastirþáka] [tekst po angielsku] ... 91
NATALIA MARIA RUMAN (Polska)
GodnoĞü rodziny u Jana Pawła II na kanwie interpretacji
PieĞni nad PieĞniami [tekst po polsku] ... 103
II. Books Reviews (Recenzje ksi ąĪek)
... 125 WOJCIECH KUDYBA (Polska)[Rec. ksiąĪki:] Aleksandra Pethe, Ars, fides et ratio: esej
teologiczny? (Tischner – Pasierb – Szymik), [rec. po polsku] ... 127 MAŁGORZATA KOWALIK (Polska)
[Rec. ksiąĪki:] Religijno-moralny wymiar rozwoju
i wychowania, Alina Rynio et al. (ed.), [rec. po polsku] ... 135 MAREK MARIUSZ TYTKO (Polska)
[Rec. ksiąĪki:] Zorâna Lanovik, Hermeneutica Sacra,
[rec. po polsku] ... 141 MAREK MARIUSZ TYTKO (Polska)
[Rec. ksiąĪki:] Zorâna Lanovik, Hermeneutica Sacra
[rec. po angielsku] ... 145 MAREK MARIUSZ TYTKO (Polska)
[Rec. ksiąĪki:] Mar’âna Lanovik, Teorìâ vìdnosnostì hudožn’ogo perekladu. Lìteratoroznavþì proekcìʀ, [Teoria wzglĊdnoĞci przekładu literackiego.
Projekcje literaturoznawcze] [rec. po polsku] ... 149 MAREK MARIUSZ TYTKO (Polska)
[Rec. ksiąĪki:] Mowy koĞcielne Fabiana Birkowskiego o ĞwiĊtym Jacku / Orationes Ecclesiasticae Fabiani Bircovii Hyacinthinae, przełoĪyła Beata Gaj, opracowała Maria RowiĔska-Szczepaniak
[rec. po polsku] ... 151 BEATA MARIA GAJ (Polska)
[Rec. ksiąĪki:] Mariola Jarczykowa, Rhymes and Sermons at Burial.
Funeral Matters of Radziwill Family in the 17th Century
[rec. po angielsku] ... 153
OLGA CIGANOK (Ukraina)
[Rec. ksiąĪki:] Oksana Petrìvna Âkovina, Metafìzika v poezìï.
Ukraïna XVII stolìttja
[Metafizyka w poezji. Ukraina XVII weku] [rec. po angielsku] ... 155
III. Reports (Sprawozdania) ... 159
WŁADYSŁAW PANASIUK (USA) The John Paul II Association of Polish Writers in Chicago: a Report on the Activities in the Years 2006-2013 [tekst po angielsku] ... 161
WŁADYSŁAW PANASIUK (USA) Zrzeszenie Literatów Polskich im. Jana Pawła II w Chicago: Sprawozdanie z działalnoĞci za lata 2006-2013 [tekst po polsku] ... 167
IV. A Sacred Picture (Obraz sakralny) ... 175
ANNA MARTA ĩUKOWSKA (Polska) Ikona Matki Boskiej typu Eleusa [tekst po polsku] ... 177
O. VLADIMIR VUKAŠINOVIĈ (Serbia) [O. VLADIMIR VUKAŠINOVIû] [O. ȼɅȺȾɂɆɂɊ ȼɍɄȺɒɂɇɈȼɂȭ] The Virgin of Eleousa Icon [tekst po angielsku] ... 179
O. VLADIMIR VUKAŠINOVIĈ (Serbia) [O. VLADIMIR VUKAŠINOVIû] [O. ȼɅȺȾɂɆɂɊ ȼɍɄȺɒɂɇɈȼɂȭ] Ikona Maryi Dziewicy Eleusy [tekst po polsku] ... 180
V. Information for Authors (Informacja dla Autorów)
...181
Evaluation Form ... 183
Ɏɨɪɦɭɥɹɪ ɪɟɰɟɧɡɢɢ ... 185
Formularz recenzji ... 187
Autorzy tekstów w tomie 3 (3) 2013 ... 189
Autorzy artykułów recenzowanych w tomie 3 (3) 2013 ... 190
Informacja o Przewodniczącym MiĊdzynarodowej Rady Naukowej „Religious and Sacred Poetry”... 191
Informacja o Redaktorze Naczelnym „Religious and Sacred Poetry”.. 192
Table of Contents
Table of Contents [in Polish] ... 7 Table of Contents [in English] ... 10 MAREK MARIUSZ TYTKO (Poland)
An Introduction to the "Religious and Sacred Poetry" (3)
[the text in Polish] ... 15
I. Dissertations and Articles ... 17
OL’GA CIGANOK [ɈɅɖȽȺ ɐɂȽȺɇɈɄ] (Ukraine)
On Epitaphs to Ambrose Dubnevich in the Chernihiv Poetics
of the Mid 18th Century [the text in Russian] ... 19 IRINA TARANGUL [ɂɊɂɇȺ ɌȺɊȺɇȽɍɅ] (Ukraine)
Representation of the New Testament Tradition in a Modern Context [the text in Russian] ... 35 ALEKSANDRA TOMORUG [ȺɅȿɄɋȺɇȾɊȺ ɌɈɆɈɊɍȽ]
(Ukraine)
A New Sense of the Sacred Context of Gospel Structures
in Modern Literature [the text in Russian] ... 45 Fr STEFAN RADZISZEWSKI (Poland)
The Betrayal of Judas in Ireneusz IredyĔski’s drama
“Goodbye, Judas” [the text in Polish] ... 65 MARIÁN ANDRIýÍK (Slovakia)
The Relation Between the Spiritual and the Aesthetic
in the Poetry of Daniel Pastirþák ... 91 NATALIA MARIA RUMAN (Poland)
The Dignity of the Family in the Thoughts of John Paul II
and the Interpretation “The Song of Songs” [the text in Polish] ... 103
II. Books Reviews
... 125 WOJCIECH KUDYBA (Poland)[Review:] Aleksandra Pethe, Ars, Fides et Ratio:
a Theological Essay? (Tischner – Pasierb – Szymik)
[rev. in Polish] ... 127 MAŁGORZATA KOWALIK (Poland)
[Review:] Religious and Moral Dimension of Development
and Upbringing, Alina Rynio et al. (ed.), [rev. in Polish] ... 135 MAREK MARIUSZ TYTKO (Poland)
[Review:] Zorâna Lanovik, Sacred Hermeneutics [rev. in Polish] ... 141 MAREK MARIUSZ TYTKO (Poland)
[Review:] Zorâna Lanovik, Sacred Hermeneutics [rev. in English] ... 145 MAREK MARIUSZ TYTKO (Poland)
[Review:] Mar’âna Lanovik,
The Relativity Theory of Literary Translation.
Projections of Literary Critisism
[rev., abstracts in English and Polish] ... 149 MAREK MARIUSZ TYTKO (Poland)
[Review:] The Ecclesiastical Speech of Fabian Birkowski about Saint Hyacinth / Orationes Ecclesiasticae Fabiani Bircovii Hyacinthinae, translated by Beata Gaj, edited by Maria RowiĔska-Szczepaniak
[rev. in Polish] ... 151 BEATA MARIA GAJ (Poland)
[Review:] Mariola Jarczykowa, Rhymes and Sermons at Burial.
Funeral Matters of Radziwill Family in the 17th Century
[rev. in English] ... 153 OL’GA CIGANOK (Ukraine)
[Review:] Oksana Petrìvna Âkovina, Metaphysics in Poetry: Ukraine of the 17th Century [rev. in English] ... 155
III. Reports ... 159
WŁADYSŁAW PANASIUK (the USA) The John Paul II Association of Polish Writers in Chicago: a Report on the Activities in the Years 2006-2013 [the text in English] ... 161
WŁADYSŁAW PANASIUK (the USA) The John Paul II Association of Polish Writers in Chicago: a Report on the Activities in the Years 2006-2013 [the text in Polish] ... 167
IV. A Sacred Picture ... 175
ANNA MARTA ĩUKOWSKA (Poland) An Icon of Mother of God (a Type of Eleusa) [the text in Polish] ... 177
Fr VLADIMIR VUKAŠINOVIĈ (Serbia) [Fr VLADIMIR VUKAŠINOVIû] [O. ȼɅȺȾɂɆɂɊ ȼɍɄȺɒɂɇɈȼɂȭ] The Virgin of Eleousa Icon [the text in English] ... 179
O. VLADIMIR VUKAŠINOVIĈ (Serbia) [O. VLADIMIR VUKAŠINOVIû] [O. ȼɅȺȾɂɆɂɊ ȼɍɄȺɒɂɇɈȼɂȭ] The Virgin of Eleousa Icon [the text in Polish translated from English by Marek Mariusz Tytko] ... 180
V. Information for Authors
...181
Evaluation Form [in English] ... 183
Ɏɨɪɦɭɥɹɪ ɪɟɰɟɧɡɢɢ [Evaluation Form in Russian] ... 185
Evaluation Form [in Polish] ... 187
The Autohrs of the Texts in the Issue 3 (3) 2013 ... 189
The Authors of the Reviewed Papers in the Issue 3 (3) 2013 ... 190
Information about Chief of the International Scholarly Council of „Religious and Sacred Poetry” ... 191
Information about Editor-in-Chief of „Religious and Sacred Poetry” ... 192
Religious and Sacred Poetry:
An International Quarterly of Religion, Culture and Education No. 3 (3) July – August – September 2013 pages 13 - 16
Wst Ċp do „Poezji Religijnej i Sakralnej” (3)
Niech bĊdzie pochwalony Jezus Chrystus! SzczĊĞü BoĪe!
Laudetur Jesus Christus! Benefaciat vobis Deus!
ਫȣȜȠȖȝİȞȠȢ ȘıȠ૨Ȣ ȋȡȚıIJઁȢ! Ĭ İȩȢ ਫ਼ȝ઼Ȣ ĮIJȠȪȢ ਥȣȜȠȖİ!
Z wielką przyjemnoĞcią oddajemy w PaĔstwa rĊce trzeci numer naszego czasopisma „Religious and Sacred Poetry”. Kwartalnik nauko- wy, który stara siĊ wypełniü lukĊ tematyczną wĞród miĊdzynarodowych periodyków akademickich, tworzony jest przez zespół uczonych z dwu- nastu krajów Ğwiata. JesteĞmy czasopismem spełniającym warunki na- ukowoĞci, nie jesteĞmy natomiast pismem konfesyjnym. Gromadzimy badaczy wielu paĔstw wokół problematyki religijnej kultury literackiej, w tym szczególnie wokół zagadnieĔ poezji religijnej i sakralnej. Prezen- tujemy wyniki badaĔ nad kulturą chrzeĞcijaĔską, stąd w poszczególnych tomach moĪna znaleĨü opracowania naukowe dotyczące twórców zarów- no prawosławnych, katolickich, jak i protestanckich. WiĊcej informacji o nas znajduje siĊ na naszej stronie internetowej (umieszczonej pod adre- sem: www.religious-and-sacred-poetry.info).
W obecnym tomie w czĊĞci pierwszej pt. Rozprawy i artykuły czytelnik znajdzie szeĞü oryginalnych tekstów. Tom niniejszy rozpoczy- nają artykuły trzech autorek z paru uniwersytetów na Ukrainie.
Ol’ga Ciganok z Kijowa wprowadza w zagadnienie literaturoznaw- cze z okresu przełomu póĨnego baroku i oĞwiecenia na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej Trojga Narodów (polskiego, ruskiego i litewskiego), prezentując szczegółowy motyw przykładowy z ówczesnej kultury: O na- grobkach AmbroĪego Dubniewicza w poetyce czernichowskiej z połowy XVIII wieku (tekst pisany w jĊzyku rosyjskim pt. Ɉɛ ɷɩɢɬɚɮɢɹɯ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ ɫɟɪɟɞɢɧɵ XVIII ɜɟɤɚ).
Z kolei Irina Tarnagul (Tarnaguł) z Czerniowców przedstawia pro- blematykĊ wątków tradycji Nowego Testamentu w odniesieniu do współczesnej literatury piĊknej w studium pt. Reprezentacja tradycji nowotestamentalnej we współczesnym kontekĞcie (artykuł po rosyjsku pt.
Ɋɟɩɪɟɡɟɧɬɚɰɢɹ ɧɨɜɨɡɚɜɟɬɧɨɣ ɬɪɚɞɢɰɢɢ ɜ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɦ ɤɨɧɬɟɤɫɬɟ).
Aleksandra Tomorug (takĪe z Czerniowców) skupia siĊ na sakralnoĞci struktur ewangelicznych w literaturze współczesnej, analizując problematykĊ sacrum w artykule pt. Nadanie nowego sensu sakralnemu kontekstowi ewangelicznych struktur w literaturze współczesnej (przyczynek w jĊzyku rosyjskim pt. ɉɟɪɟɨɫɦɵɫɥɟɧɢɟ ɫɚɤɪɚɥɶɧɨɝɨ ɤɨɧɬɟɤɫɬɚ ɟɜɚɧɝɟɥɶɫɤɢɯ ɫɬɪɭɤɬɭɪ ɜ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɟ). Problematyka wschodnia dominuje w obecnym numerze naszego kwartalnika poprzez trzy teksty ukraiĔskich autorek pisane w jĊzyku rosyjskim, w tym dwa artykuły pochodzące z ‘sakrologicznej szkoły’ znanego profesora Anatolija Ev- gen’eviþa Nâmcu z Uniwersytetu w Czerniowcach.
Ks. Stefan Radziszewski z Kielc koncentruje siĊ na problematyce postawy niemoralnej (zdradzie) w eseju nietypowym dla naszego czaso- pisma pt. Zdrada w dramacie Ireneusza IredyĔskiego „ĩegnaj, Judaszu”.
Marián Andriþík z Koszyc na Słowacji przedstawia analizĊ kate- gorii duchowoĞci i estetycznoĞci w poezji Daniela Pastirþáka, słowackie- go twórcy współczesnego (artykuł po angielsku pt. The Relation Between the Spiritual and the Aesthetic in the Poetry of Daniel Pastirþák).
Po kilku artykułach literaturoznawczych zamieszczamy przyczy- nek teologiczno-pedagogiczny autorstwa Natalii Marii Ruman związanej z Katowicami i Cieszynem na polskim ĝląsku, inspirowany motywami biblijnymi i nauczaniem papieskim (GodnoĞü rodziny u Jana Pawła II na kanwie interpretacji PieĞni nad PieĞniami).
Natomiast w czĊĞci drugiej naszego czasopisma (Recenzje ksiąĪek) publikujemy recenzje (omówienia) siedmiu ksiąĪek.
Wojciech Kudyba z Warszawy omawia dzieło polskiej autorki Alek- sandry Pethe pt. Ars, fides et ratio: esej teologiczny? (Tischner – Pasierb – Szymik), dotyczące twórczoĞci trzech znanych polskich ksiĊĪy profeso- rów, w tym – dwóch poetów religijnych (ks. Janusza Pasierba i ks. Jerze- go Szymika) oraz myĞliciela ks. Józefa Tischnera.
Małgorzata Kowalik związana z Lublinem omawia pedagogiczną ksiąĪkĊ zbiorową pod redakcją Aliny Rynio z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego pt. Religijno-moralny wymiar rozwoju i wychowania.
Marek Mariusz Tytko z Krakowa skupia siĊ na podstawowej mo- nografii literaturoznawczej z zakresu sakrologii autorstwa Zorâny La- novik z Tarnopola pt. Hermeneutica Sacra. Uczona ta jest znaną przed- stawicielką tzw. ukraiĔskiej ‘szkoły sakrologicznej’. Tekst omówienia publikujemy w dwóch wersjach jĊzykowych – po polsku i po angielsku.
NastĊpnie tenĪe autor prezentuje waĪną ksiąĪkĊ innej, równie znanej uczonej z tzw. ukraiĔskiej ‘szkoły hermeneutycznej’ – chodzi o dzieło Mar’âny Lanovik z Tarnopola pt. Teorìâ vìdnosnostì hudožn’ogo perekladu. Lìteratoroznavþì proekcìʀ, poĞwiĊcone teorii przekładu lite-
rackiego (Teoria wzglĊdnoĞci przekładu literackiego. Projekcje literatu- roznawcze). Obydwie wymienione siostry-profesorki pracują w jednej katedrze uniwersyteckiej w Tarnopolu na Ukrainie.
Trzy kolejne omówienia dotyczą współczesnych ksiąĪek poĞwiĊ- conych dziełom literackim pochodzącym z XVII w. M.M.Tytko przed- stawia siedemnastowieczne dzieło pt. Mowy koĞcielne Fabiana Birkow- skiego o ĞwiĊtym Jacku / Orationes Ecclesiasticae Fabiani Bircovii Hyacinthinae, które Beata Gaj z Opola przełoĪyła z łaciny na jĊzyk polski a Maria RowiĔska-Szczepaniak opracowała naukowo.
Dalej Beata Gaj, opolska uczona, omawia po angielsku dzieło Marioli Jarczykowej pt. Przy pogrzebach rzeczy i rytmy: funeralia Ra- dziwiłłowskie z XVII wieku (Rhymes and Sermons at Burial. Funeral Matters of Radziwill Family in the 17th Century).
Na zakoĔczenie przeglądu ksiąĪek Ol’ga Ciganok z Kijowa re- cenzuje (po angielsku) ukraiĔską ksiąĪkĊ znanej kijowskiej literaturo- znawczyni Oksany Jakovyny (Oksany Petrìvnej Âkoviny) o metafizyce w poezji staroruskiej w XVII wieku na terenie obecnej Ukrainy w tekĞcie pt. Metafizyka w poezji. Ukraina w XVII wieku (Metaphysics in poetry:
Ukraine of the 17th century). Oksana Petrìvna Âkovina, tworząc po ukra- iĔsku ksiąĪkĊ monograficzną pt. Metafìzika v poezìï: Ukraïna XVII stolìt- tja, wpisała siĊ takĪe swoim ujĊciem badawczym w nurt sakrologicznej szkoły ukraiĔskiej. Warto by tĊ ksiąĪkĊ wydaü po angielsku i po polsku, podobnie jak i wspomniane ksiąĪki sióstr Łanowykówien z Tarnopola.
W czĊĞci trzeciej, poĞwiĊconej sprawozdaniom, publikujemy (po polsku i angielsku) raport autorstwa Władysława Panasiuka z Chicago (USA) na temat dorobku Zrzeszenia Literatów Polskich im. Jana Pawła II za okres oĞmiu lat (The John Paul II Association of Polish Writers in Chicago: a Report on the Activities in the Years 2006-2013, Zrzeszenie Literatów Polskich im. Jana Pawła II w Chicago: Sprawozdanie z dzia- łalnoĞci za lata 2006-2013). Ta Ğrodowiskowa organizacja, działając w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej pod patronatem Jezuitów, skupia polskich (‘piszących’) emigrantów m.in. z Illinois.
W czĊĞci czwartej, poĞwiĊconej chrzeĞcijaĔskiemu obrazowi sakral- nemu (Obraz sakralny), tym razem publikujemy miĊdzynarodowy dwugłos.
Anna Marta ĩukowska z Lublina pisze na temat ikony Matki BoĪej typu Eleusa, obrazu zamieszczonego na okładce obecnego numeru naszego czaso- pisma (Ikona Matki BoĪej typu Eleusa).
Z kolei o. Vladimir Vukašinoviÿ [ȼɥɚɞɢɦɢɪ ȼɭɤɚɲɢɧɨɜɢʄ], serbski historyk sztuki i prawosławny teolog z Belgradu dodaje swój krótki komentarz do ikonicznego typu Eleusy. Tekst uniwersyteckiego
uczonego z Serbii przedstawiamy w wersji angielskiej i polskiej (ta ostatnia – w tłumaczeniu Marka Mariusza Tytki).
W czĊĞci piątej, przeznaczonej dla autorów (Informacje dla auto- rów) zamieszczono wzór formularza recenzyjnego w jĊzyku angielskim, rosyjskim i polskim. W czĊĞci tej dodano alfabetyczne wykazy autorów tekstów zamieszczonych w obecnym numerze.
Czytelników zapraszamy do lektury. Autorów zachĊcamy do współpracy. Prosimy o kontakt oraz nadsyłanie propozycji oryginalnych tekstów dotąd niepublikowanych i niezłoĪonych do druku (listy na adres:
marek.mariusz.tytko[at]uj.edu.pl). Dla bezpieczeĔstwa stosujemy zapis [at] zamiast @ w adresach e-mail. Informacje o czasopiĞmie moĪna znaleĨü na stronie internetowej (www.religious-and-sacred-poetry.info).
Liczymy na ciekawą współpracĊ naukową z uczonymi róĪnych dyscyplin (teologii, filozofii, literaturoznawstwa, kulturoznawstwa, psychologii, pedagogiki itd.) i róĪnych krajów, zwłaszcza – słowiaĔskich.
DziĊkujĊ zespołowi redakcyjnemu, szczególnie redaktorom jĊzy- kowym: prof. Teresie Beli, s. prof. Adelajdzie Sielepin CHR, dr Barbarze Niemiec, prof. Nadyji Koloszuk, prof. Switłanie Krawczenko, prof.
Mar’janie i Zor’janie Łanowykównom, doc. Oldze i Eugeniuszowi PaĔ- kowom, prof. Liborowi Martinkowi, dr Ivicy Hajduþekowej, Muirowi Evendenowi, Markowi Bonnettowi za wszystko. Nadto mgr. inĪ. Krzysz- tofowi Kubickiemu – za okładkĊ i serwis internetowy naszego kwartalni- ka. Recenzentom dziĊkujĊ za wnikliwe uwagi. Czytającym – za lekturĊ.
Marek Mariusz Tytko
Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief “Religious and Sacred Poetry”
(e-mail: marek.mariusz.tytko[at]uj.edu.pl) The Ttitle in English:
An Introduction to “Religious and Sacred Poetry”, No. 3 Słowa-klucze:
poezja religijna, poezja sakralna, literatura, kultura, wychowanie, czasopismo naukowe, religijna kultura literacka, filologia słowiaĔska, kultura chrzeĞcijaĔska,
Key words:
religious poetry, sacred poetry, literature, culture, education, scholarly periodical, religious literary culture, Slavic philology, Christian culture,
Bibliography (First Literature):
Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education. Edited by Marek Mariusz Tytko. Year 1: 2013. Volume 3 (3). July – August – September 2013.
I. Dissertations and Articles
(I. Rozprawy i artykuły)
Religious and Sacred Poetry:
An International Quarterly of Religion, Culture and Education No. 3 (3) July – August – September 2013 pages 19 - 34
[OL’GA CIGANOK [ɈɅɖȽȺ ɐɂȽȺɇɈɄ] (Kiïv, Ukraine)
e-mail: olzyg[at]ukr.net
Ɉɛ ɷɩɢɬɚɮɢɹɯ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ ɫɟɪɟɞɢɧɵ XVIII ɜɟɤɚ
ȼ ɮɟɜɪɚɥɟ 1750 ɝ. ɭɦɟɪ ɟɩɢɫɤɨɩ ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɢɣ ɢ ɇɨɜɝɨɪɨɞ- ɋɟɜɟɪɫɤɢɣ Ⱥɦɜɪɨɫɢɣ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱ1, ɪɚɧɟɟ – ɩɪɟɩɨɞɚɜɚɬɟɥɶ ɩɨɷɬɢɤɢ, ɪɢɬɨɪɢɤɢ ɢ ɮɢɥɨɫɨɮɢɢ Ʉɢɟɜɫɤɨɣ ɚɤɚɞɟɦɢɢ, ɟɟ ɩɪɟɮɟɤɬ ɢ ɪɟɤɬɨɪ ɜ ɩɟɪɢɨɞ ɧɚɢɛɨɥɶɲɟɝɨ ɪɚɫɰɜɟɬɚ (1731–1737), ɧɚɫɬɨɹɬɟɥɶ Ɍɪɨɢɰɟ- ɋɟɪɝɢɟɜɨɣ ɥɚɜɪɵ. ɋɜɨɢ ɩɨɫɥɟɞɧɢɟ ɝɨɞɵ (1742–1750) Ⱥɦɜɪɨɫɢɣ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱ ɩɪɨɜɟɥ ɜ ɑɟɪɧɢɝɨɜɟ. ȿɝɨ ɩɪɢɟɡɞ ɜɵɡɜɚɥ ɜɬɨɪɨɣ ɩɨɫɥɟ ɜɪɟɦɟɧ ɂɨɚɧɧɚ Ɇɚɤɫɢɦɨɜɢɱɚ ɢ Ⱥɧɬɨɧɢɹ ɋɬɚɯɨɜɫɤɨɝɨ ɩɨɞɴɟɦ ɦɟɫɬɧɨɣ ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɤɨɥɥɟɝɢɢ. ɇɟ ɫɥɭɱɚɣɧɨ ɢɦɟɧɧɨ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɩɨɫɜɹɳɟɧɚ ɞɨɲɟɞɲɚɹ ɞɨ ɧɚɲɢɯ ɞɧɟɣ ɩɨɷɬɢɤɚ ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɤɨɥɥɟɝɢɢ 1749–1750 ɭɱɟɛɧɨɝɨ ɝoɞɚ 2 . Ɋɚɡɞɟɥ ɨɛ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɧɟɣ ɛɨɥɶɲɨɣ ɢ ɫɨɞɟɪɠɚɬɟɥɶɧɵɣ, ɤɚɤ ɧɢ ɜ ɨɞɧɨɦ ɢɡɜɟɫɬɧɨɦ ɧɚɦ ɭɤɪɚɢɧɫɤɨɦ ɤɭɪɫɟ ɫɥɨɜɟɫɧɨɫɬɢ. ɉɪɢɦɟɪɵ – ɨɛɪɚɡɰɵ ɠɚɧɪɚ ɩɨɫɜɹɳɟɧɵ (ɡɚ ɢɫɤɥɸɱɟɧɢɟɦ ɲɭɬɥɢɜɵɯ ɷɩɢɬɚɮɢɣ) Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ. Ʉɚɤ ɞɨɩɨɥɧɟɧɢɟ ɤ ɩɨɷɬɢɤɟ ɢɞɟɬ ɩɪɢɭɪɨɱɟɧɧɵɣ ɫɦɟɪɬɢ ɟɩɢɫɤɨɩɚ ɪɭɤɨɩɢɫɧɵɣ ɫɛɨɪɧɢɤ ɫɬɭɞɟɧɱɟɫɤɢɯ ɩɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢɣ3, ɧɨ ɨ ɧɟɦ – ɜ ɨɬɞɟɥɶɧɨɣ ɩɭɛɥɢɤɚɰɢɢ. Ɍɟɨɪɢɹ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɤɢɟɜɫɤɢɯ ɤɭɪɫɚɯ ɩɨɷɬɢɤɢ ɨɛɵɱɧɨ ɢɡɥɚɝɚɥɚɫɶ ɜ ɤɨɧɰɟ ɭɱɟɛɧɨɝɨ ɝɨɞɚ (ɫɦ., ɧɚɩɪɢɦɟɪ,
1Ɉɛ ɷɬɨɦ ɭɩɨɦɢɧɚɟɬ ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɥɟɬɨɩɢɫɶ: Ⱥɪɯɿɽɪɟɣ Ⱥɦɜɪɨɫɿɣ ɩɪɟɫɬɚɜɢɜɫɹ. Ɍɨɝɨ ɠ ɱɚɫɭ ɩɪɢɫɭɬɧɿɣ ɧɚ ɬɨɦɭ ɡ’ʀɡɞɿ ɩɪɟɜɟɥɟɛɧɢɣ ɽɩɢɫɤɨɩ ɱɟɪɧɿɝɿɜɫɶɤɢɣ Ⱥɦɜɪɨɫɿɣ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱ ɡɚɯɜɨɪɿɜ ɿ ɩɪɟɫɬɚɜɢɜɫɹ ɜ Ƚɥɭɯɨɜɿ ɮɟɜɪɚɥɹ 25-ɝɨ. Vide: O.Ⱥɩɚɧɨɜɢɱ, ɓɟ ɨɞɧɟ ɞɠɟɪɟɥɨ ɡ ɿɫɬɨɪɿʀ ɍɤɪɚʀɧɢ XVIII ɫɬɨɪɿɱɱɹ, „ɍɤɪɚʀɧɚ. ɇɚɭɤɚ ɿ ɤɭɥɶɬɭɪɚ. ɓɨɪɿɱɧɢɤ”, 1989, ɜɢɩ. 23, ɫ.213-231, http://izbornyk.org.ua/chernlet/ chern05.htm [ɞɨɫɬɭɩ: 10.02.2013]. ɉɨ ɞɪɭɝɢɦ ɢɫɬɨɱɧɢɤɚɦ, ȺɦɜɪɨɫɢɣȾɭɛɧɟɜɢɱ ɭɦɟɪ 3, 15 ɢɥɢ 23 ɮɟɜɪɚɥɹ).
2ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ 1749-1750 ɭɱɟɛɧɨɝɨ ɝɨɞɚ (ɧɚɡɜɚɧɢɟ ɭɫɥɨɜɧɨɟ, ɬɚɤ ɤɚɤ ɬɢɬɭɥɶɧɵɣ ɥɢɫɬ ɨɬɫɭɬɫɬɜɭɟɬ). Ɋɭɤɨɩɢɫɶ ɯɪɚɧɢɬɫɹ ɜ ɇɚɰɢɨɧɚɥɶɧɨɣ ɛɢɛɥɢɨɬɟɤɟ ɍɤɪɚɢɧɵ ɢɦɟɧɢ ȼ.ɂ.
ȼɟɪɧɚɞɫɤɨɝɨ, ɂɧɫɬɢɬɭɬ ɪɭɤɨɩɢɫɢ, ɮɨɧɞ 1, ʋ 6528. ɉɪɟɞɢɫɥɨɜɢɟ ɤ ɩɨɷɬɢɤɟ ɧɚɡɵɜɚɟɬɫɹ Illustrissimo ac Reverendissimo domino domino Ambrosio Dubniewycz, episcopo chernihoviensi et novogradensi severiensi, domino et patrono scholarum nostrarum munificentissimo perennem felicitatem [Ⱥɜɝɭɫɬɟɣɲɟɦɭ ɢ ɨɱɟɧɶ ɭɜɚɠɚɟɦɨɦɭ ɜɥɚɞɵɤɟ, ɜɥɚɞɵɤɟ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ, ɟɩɢɫɤɨɩɭ ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɦɭ ɢ ɇɨɜɝɨɪɨɞ-ɋɟɜɟɪɫɤɨɦɭ, ɜɥɚɞɵɤɟ ɢ ɨɱɟɧɶ ɳɟɞɪɨɦɭ ɩɚɬɪɨɧɭ ɧɚɲɢɯ ɲɤɨɥɜɟɱɧɨɝɨ ɩɪɨɰɜɟɬɚɧɢɹ] (ɥɢɫɬ 25).
3ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.311–355.
ɩɨɷɬɢɤɭ Ɏɟɨɮɚɧɚ ɉɪɨɤɨɩɨɜɢɱɚ)4. Ɍɚɤɢɦ ɨɛɪɚɡɨɦ, ɩɨ ɩɪɨɝɪɚɦɦɟ ɤɭɪɫɚ ɩɪɢɲɥɨ ɜɪɟɦɹ ɡɚɧɹɬɶɫɹ ɷɩɢɬɚɮɢɟɣ, ɚ ɭɠ ɫɦɟɪɬɶ ɛɥɚɝɨɞɟɬɟɥɹ ɜɵɡɜɚɥɚ ɨɫɨɛɟɧɧɨ ɬɳɚɬɟɥɶɧɭɸ ɪɚɡɪɚɛɨɬɤɭ ɬɟɦɵ. ɉɨɯɨɪɨɧɵ Ⱥɦɜɪɨɫɢɹ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɚ, ɜ ɤɨɬɨɪɵɯ ɩɪɢɧɢɦɚɥɢ ɭɱɚɫɬɢɟ ɩɪɟɩɨɞɚɜɚɬɟɥɢ ɢ ɫɬɭɞɟɧɬɵ ɤɨɥɥɟɝɢɢ, ɫɨɫɬɨɹɥɢɫɶ ɜ ɑɟɪɧɢɝɨɜɟ 5 ɦɚɪɬɚ 1750 ɝ., ɫɬɭɞɟɧɱɟɫɤɢɟ ɫɬɢɯɢ ɩɢɫɚɥɢɫɶ ɜ ɦɚɪɬɟ-ɚɩɪɟɥɟ, ɚ ɩɨɷɬɢɤɚ ɡɚɜɟɪɲɟɧɚ 12 ɦɚɹ 1750 ɝ. (ɫɜɢɞɟɬɟɥɶɫɬɜɭɟɬ ɧɚɞɩɢɫɶ ɜ ɤɨɧɰɟ ɟɟ ɢ ɩɨɞɩɢɫɶ ɩɪɟɩɨɞɚɜɚɬɟɥɹ). ɋɤɥɚɞɵɜɚɟɬɫɹ ɜɩɟɱɚɬɥɟɧɢɟ, ɱɬɨ ɫ ɦɨɦɟɧɬɚ, ɤɨɝɞɚ ɫɬɚɥɨ ɢɡɜɟɫɬɧɨ ɨ ɫɦɟɪɬɢ ɩɚɬɪɨɧɚ, ɜɩɥɨɬɶ ɞɨ ɩɪɟɠɞɟɜɪɟɦɟɧɧɨɝɨ5 ɨɤɨɧɱɚɧɢɹ ɭɱɟɛɧɨɝɨ ɝɨɞɚ ɩɪɟɩɨɞɚɜɚɬɟɥɶ ɢ ɫɥɭɲɚɬɟɥɢ ɩɨɷɬɢɤɢ ɭɩɪɚɠɧɹɥɢɫɶ ɜ ɧɚɩɢɫɚɧɢɢ ɮɭɧɟɪɚɥɶɧɵɯ ɫɬɢɯɨɜ. ɗɬɨ ɟɳɟ ɨɞɧɨ ɤɨɫɜɟɧɧɨɟ ɩɨɞɬɜɟɪɠɞɟɧɢɹ ɪɨɥɢ Ⱥɦɜɪɨɫɢɹ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɚ ɜ ɠɢɡɧɢ ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɤɨɥɥɟɝɢɢ. Ɍɚɤɢɦ ɨɛɪɚɡɨɦ, ɰɟɥɵɣ ɪɹɞ ɮɚɤɬɨɪɨɜ ɫɞɟɥɚɥ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɭɸ ɩɨɷɬɢɤɭ 1749–1750 ɭɱ. ɝ. ɨɛɴɟɤɬɨɦ ɧɚɲɟɝɨ ɩɪɢɫɬɚɥɶɧɨɝɨ ɢɫɫɥɟɞɨɜɚɬɟɥɶɫɤɨɝɨ ɢɧɬɟɪɟɫɚ. Ɋɚɧɟɟ ɤ ɷɬɨɦɭ ɬɪɚɤɬɚɬɭ ɨɛɪɚɳɚɥɚɫɶ Ɇɵɪɨɫɥɚɜɚ Ⱥɧɞɪɭɳɟɧɤɨ, ɢɡɭɱɚɜ ɜɥɢɹɧɢɟ Ʉɢɟɜɨ- Ɇɨɝɢɥɹɧɫɤɨɣ ɚɤɚɞɟɦɢɢ ɧɚ ɫɨɜɪɟɦɟɧɧɭɸ ɟɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɭ.
Ɋɚɫɲɢɮɪɨɜɚɜ ɧɟɪɚɡɛɨɪɱɢɜɭɸ ɩɨɞɩɢɫɶ ɜ ɤɨɧɰɟ ɤɭɪɫɚ, ɢɫɫɥɟɞɨɜɚɬɟɥɶɧɢɰɚ ɭɫɬɚɧɨɜɢɥɚ ɢɦɹ ɚɜɬɨɪɚ ɩɨɷɬɢɤɢ, ɨɩɪɟɞɟɥɢɥɚ ɯɚɪɚɤɬɟɪ ɪɭɤɨɩɢɫɢ ɤɚɤ ɛɚɪɨɤɤɨɜɵɣ6. ɐɟɥɶɸ ɧɚɫɬɨɹɳɟɣ ɩɭɛɥɢɤɚɰɢɢ ɹɜɥɹɟɬɫɹ ɪɚɫɫɦɨɬɪɟɧɢɟ ɬɟɨɪɢɢ ɢ ɩɪɚɤɬɢɤɢ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ 1749–1750 ɭɱ. ɝ. ɧɚ ɮɨɧɟ ɭɤɪɚɢɧɫɤɨɣ ɬɟɨɪɟɬɢɤɨ- ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɨɣ ɦɵɫɥɢ ɬɨɝɨ ɜɪɟɦɟɧɢ.
Ɍɟɨɪɢɹ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ 1749–1750 ɭɱ. ɝ.
1. Ⱦɟɮɢɧɢɰɢɹ
Ɉɩɪɟɞɟɥɟɧɢɟ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ 1749–1750 ɭɱ.ɝ. ɨɪɢɝɢɧɚɥɶɧɨɟ ɢ ɜ ɬɨ ɠɟ ɜɪɟɦɹ ɢɦɟɟɬ ɤɨɪɧɢ ɜ ɫɭɳɟɫɬɜɭɸɳɟɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɨɣ ɬɪɚɞɢɰɢɢ. ɗɩɢɬɚɮɢɢ ɜɫɥɟɞ ɡɚ ɷɦɛɥɟɦɚɦɢ ɢ ɡɚɝɚɞɤɚɦɢ ɚɧɚɥɢɡɢɪɭɸɬɫɹ ɜ ɪɚɡɞɟɥɟ, ɩɨɫɜɹɳɟɧɧɨɦɭ ɤɭɪɶɟɡɧɨɣ ɩɨɷɡɢɢ ɤɚɤ ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɨɣ ɯɭɞɨɠɟɫɬɜɟɧɧɨɣ ɢɝɪɟ7. Ɋɚɫɫɦɨɬɪɟɧɢɟ ɷɩɢɬɚɮɢɣ ɫɪɟɞɢ
«ɬɳɚɬɟɥɶɧɨ ɨɛɪɚɛɨɬɚɧɧɵɯ», «ɮɨɪɦɚɥɶɧɵɯ» ɬɟɤɫɬɨɜ ɜɢɞɢɦ ɜ
4Ɏ.ɉɪɨɤɨɩɨɜɢɱ, Ɉ ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɨɦ ɢɫɤɭɫɫɬɜɟ..., [ɜ :] Idem, ɋɨɱɢɧɟɧɢɹ, ɂ.ɉ.ȿɪɟɦɢɧ (ɪɟɞ.), Ɇɨɫɤɜɚ –Ʌɟɧɢɧɝɪɚɞ 1961, ɫ. 333.
5ɂɡɜɟɫɬɧɨ, ɱɬɨ ɜ Ʉɢɟɜɨ-Ɇɨɝɢɥɹɧɫɤɨɣ ɚɤɚɞɟɦɢɢ ɭɱɢɥɢɫɶ ɩɨ 15 ɢɸɥɹ – ɢɦɟɧɧɨ ɷɬɚ ɞɚɬɚ ɨɤɨɧɱɚɧɢɹ ɤɭɪɫɚ ɮɢɝɭɪɢɪɭɟɬɜɨɦɧɨɝɢɯ ɪɭɤɨɩɢɫɧɵɯ ɤɭɪɫɚɯ ɥɟɤɰɢɣ.
6 Ɇ.Ⱥɧɞɪɭɳɟɧɤɨ, ɉɚɪɧɚɫ ɜɿɪɲɨɬɜɨɪɧɢɣ: Ʉɢɽɜɨ-Ɇɨɝɢɥɹɧɫɶɤɚ ɚɤɚɞɟɦɿɹ ɬɚ ɭɤɪɚʀɧɫɶɤɢɣ ɥɿɬɟɪɚɬɭɪɧɢɣ ɩɪɨɰɟɫ XVIII ɫɬ., Ʉɢʀɜ 1999, ɫ.140–143.
7Punctum 6tum. De notitia curiosorum carminum vel de Technopegione Poetica.
ɧɟɤɨɬɨɪɵɯ ɤɢɟɜɫɤɢɯ ɩɨɷɬɢɤɚɯ ɤɨɧɰɚ XVII ɜ. ɇɚɩɪɢɦɟɪ, ɪɚɡɞɟɥ ɜ ȼɢɮɥɟɟɦɫɤɨɣ ɤɨɥɵɛɟɥɢ (1686) ɧɚɡɵɜɚɟɬɫɹ Ɉɛ ɚɧɚɝɪɚɦɦɟ ɢ ɷɦɛɥɟɦɟ, ɱɟɦ ɨɧɚ ɨɬɥɢɱɚɟɬɫɹ, ɢ ɨɛ ɷɩɢɬɚɮɢɢ (Cunae Bethleemicae, 1686, 55)8. ɉɨɜɵɲɟɧɧɨɟ ɜɧɢɦɚɧɢɟ ɤ ɤɭɪɶɟɡɧɨɦɭ ɫɬɢɯɭ – ɨɫɨɛɟɧɧɨɫɬɶ ɢɦɟɧɧɨ ɛɚɪɨɤɤɨɜɵɯ ɩɨɷɬɢɤ, ɧɨ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɪɟɞɤɨ ɪɚɫɫɦɚɬɪɢɜɚɥɢɫɶ ɤɚɤ ɪɚɡɧɨɜɢɞɧɨɫɬɶ ɬɚɤɨɝɨ ɪɨɞɚ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɚ. Ⱥɜɬɨɪ ɫɚɦɨɝɨ ɢɡɜɟɫɬɧɨɝɨ ɭɤɪɚɢɧɫɤɨɝɨ ɛɚɪɨɤɤɨɜɨɝɨ ɤɭɪɫɚ ɩɨɷɬɢɤɢ Ɇɢɬɪɨɮɚɧ Ⱦɨɜɝɚɥɟɜɫɤɢɣ ɧɚɡɜɚɥ ɫɨɨɬɜɟɬɫɬɜɭɸɳɢɣ ɩɚɪɚɝɪɚɮ Ɉɛ ɷɩɢɬɚɮɢɢ, ɷɦɛɥɟɦɟ, ɫɢɦɜɨɥɟ, ɡɚɝɥɚɜɢɢ ɢ ɢɟɪɨɝɥɢɮɟ9, ɨɬɞɟɥɢɜ ɷɬɢ ɠɚɧɪɨɜɵɟ ɪɚɡɧɨɜɢɞɧɨɫɬɢ ɜ ɨɬɞɟɥɶɧɭɸ ɝɪɭɩɩɭ. ɉɪɟɢɦɭɳɟɫɬɜɟɧɧɨ ɷɩɢɬɚɮɢɹ ɨɩɪɟɞɟɥɹɥɚɫɶ ɤɚɤ ɷɩɢɝɪɚɦɦɚɬɢɱɟɫɤɨɟ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɟɧɢɟ, ɩɪɟɞɧɚɡɧɚɱɟɧɧɨɟ ɞɥɹ ɩɨɦɟɳɟɧɢɹ ɧɚ ɦɨɝɢɥɟ ɭɦɟɪɲɟɝɨ10, ɢɧɨɝɞɚ – ɤɚɤ ɩɪɨɫɬɚɹ ɷɩɢɝɪɚɦɦɚ11. ɋɨɝɥɚɫɧɨ
„ɪɢɬɨɪɢɱɟɫɤɨɦɭ” ɩɨɞɯɨɞɭ, ɷɩɢɬɚɮɢɹ – ɷɬɨ ɧɚɞɩɢɫɶ ɫɬɢɯɚɦɢ ɢɥɢ ɩɪɨɡɨɣ, ɤɨɬɨɪɚɹ ɜɵɪɟɡɚɥɚɫɶ ɞɥɹ ɩɪɨɫɥɚɜɥɟɧɢɹ ɭɦɟɪɲɢɯ ɧɚ ɦɨɝɢɥɚɯ, ɦɪɚɦɨɪɧɵɯ ɧɚɞɝɪɨɛɢɹɯ ɢ ɧɚ ɮɥɚɝɚɯ, ɱɬɨ ɜɵɜɟɲɢɜɚɥɢɫɶ ɧɚɞ ɦɨɝɢɥɨɣ12. Ɍɨɱɤɚ ɡɪɟɧɢɹ ɧɚ ɷɩɢɬɚɮɢɸ ɤɚɤ ɱɚɫɬɶ ɤɭɪɶɟɡɧɨɣ ɩɨɷɡɢɢ ɜ ɤɭɥɶɬɭɪɧɨɣ ɫɪɟɞɟ Ʉɢɟɜɨ-Ɇɨɝɢɥɹɧɫɤɨɣ ɚɤɚɞɟɦɢɢ ɞɚɥɟɤɨ ɧɟ ɞɨɦɢɧɢɪɨɜɚɥɚ.
ɂɡɥɨɠɟɧɢɟ ɬɟɨɪɢɢ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ ɧɚɱɢɧɚɟɬɫɹ ɞɟɮɢɧɢɰɢɟɣ: “ɗɩɢɬɚɮɢɹ – ɷɬɨ ɨɩɪɟɞɟɥɟɧɧɚɹ ɩɪɢɱɭɞɥɢɜɚɹ ɧɚɞɩɢɫɶ ɢɥɢ ɜ ɩɨɯɜɚɥɭ, ɢɥɢ ɜ ɨɫɭɠɞɟɧɢɟ ɤɚɤɨɦɭ-ɬɨ ɦɭɠɱɢɧɟ. ȼ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɫɥɟɞɭɟɬ ɧɟ ɨɫɬɚɜɢɬɶ ɛɟɡ ɜɧɢɦɚɧɢɹ, ɤɚɤɢɦ ɛɵɥ ɭɦɟɪɲɢɣ, ɢɥɢ ɩɪɨɫɬɨɣ, ɢɥɢ ɭɱɟɧɵɣ, ɞɭɯɨɜɧɨɝɨ ɡɜɚɧɢɹ ɢɥɢ ɦɢɪɹɧɢɧ.
ɋ ɞɪɭɝɨɣ ɫɬɨɪɨɧɵ ɫɥɟɞɭɟɬ ɤɪɚɬɤɨ ɫɤɚɡɚɬɶ ɨ ɟɝɨ ɡɚɧɹɬɢɢ ɢ ɜɫɟ ɬɚɤɨɟ, ɤɚɤ ɷɬɨ ɢɡɥɚɝɚɟɬɫɹ ɜ ɷɩɢɰɟɞɢɢ ɢɥɢ ɩɨɯɨɪɨɧɧɨɦ ɫɬɢɯɟ” 13 . Ɉɩɪɟɞɟɥɟɧɢɟ „ɩɪɢɱɭɞɥɢɜɵɣ” ɨɛɴɹɫɧɹɟɬ, ɩɨɱɟɦɭ ɚɜɬɨɪ ɨɬɧɟɫ ɷɩɢɬɚɮɢɸ ɤ ɤɭɪɶɟɡɧɨɣ ɩɨɷɡɢɢ. ɂɧɮɨɪɦɚɰɢɹ ɜ ɞɟɮɢɧɢɰɢɢ, ɱɬɨ
8Ɂɞɟɫɶ ɢ ɞɚɥɶɲɟ ɤɢɟɜɫɤɢɟ ɩɨɷɬɢɤɢ ɭɤɚɡɵɜɚɸɬɫɹ ɡɚ ɧɚɱɚɥɨɦ ɧɚɡɜɚɧɢɹ. ɉɟɪɜɚɹ ɰɢɮɪɚ ɡɧɚɱɢɬ ɝɨɞ (ɝɨɞɵ) ɧɚɩɢɫɚɧɢɹ ɤɭɪɫɚ ɥɟɤɰɢɣ, ɜɬɨɪɚɹ – ɥɢɫɬ ɪɭɤɨɩɢɫɢ. ɉɨɥɧɵɟ ɧɚɡɜɚɧɢɹ ɫɦ. ɜ ɦɨɧɨɝɪɚɮɢɢ: ȼ.ɉ.Ɇɚɫɥɸɤ, Ʌɚɬɢɧɨɦɨɜɧɿ ɩɨɟɬɢɤɢ ɿ ɪɢɬɨɪɢɤɢ XVII – ɩɟɪɲɨʀ ɩɨɥɨɜɢɧɢ XVIII ɫɬ.
ɿ ʀɯ ɪɨɥɶ ɭ ɪɨɡɜɢɬɤɭ ɬɟɨɪɿʀ ɥɿɬɟɪɚɬɭɪɢ ɧɚ ɍɤɪɚʀɧɿ, Ʉɢʀɜ 1983, ɫ.225–232. Ɋɭɤɨɩɢɫɢ, ɧɟ ɭɤɚɡɚɧɧɵɟ ɜ ɦɨɧɨɝɪɚɮɢɢ ȼ.ɉ.Ɇɚɫɥɸɤɚ, ɨɩɢɫɵɜɚɸɬɫɹ ɜ ɛɢɛɥɢɨɝɪɚɮɢɢ ɤ ɷɬɨɣ ɫɬɚɬɶɟ ɩɨɥɧɨɫɬɶɸ.
9Ɇ.Ⱦɨɜɝɚɥɟɜɫɶɤɢɣ, ɉɨɟɬɢɤɚ («ɋɚɞɩɨɟɬɢɱɧɢɣ»), ȼ. ɉ.Ɇɚɫɥɸɤ (ɩɟɪ. i ɩɪɢɦ.), Ʉɢʀɜ 1973, ɫ.376.
10Liber, 1637, 146; Poeticarum institutionum breve compendium, 1671, 22; Camoena in Parnasso, 1686, 114; Cunae Bethleemicae, 1686–1687, 56; Cedrus Apollinus, 1702, 148; Tabulae, 1729–1730, 31.
11Via, 1729, 52; Tabulae, 1729–1730, 59; De arte poetica, 1705, 330; Praecepta, 1746, 120 etc.
12Fons Castalius, 1685, 79–80; Leo Roxolanus, 1693, 175; Rosa, 1696, 51; Lyra Heliconis, 1709, 246;
Parnassus, 1720, 16; Via, 1724, 66. ȼ ɨɞɧɨɣ ɤɢɟɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ, ɤɚɤ ɛɵ ɨɛɴɟɞɢɧɹɹ ɨɛɚ ɩɨɞɯɨɞɚ, ɜɫɬɪɟɱɚɟɦ ɞɜɚɨɩɪɟɞɟɥɟɧɢɹ– ɢ ɤɚɤɧɚɞɩɢɫɢ, ɢ ɤɚɤɷɩɢɝɪɚɦɦɵ (Officina, 1726, 39).
13ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.141.
ɷɩɢɬɚɮɢɹ ɩɢɲɟɬɫɹ ɦɭɠɱɢɧɟ, ɫɪɚɡɭ ɠɟ ɭɤɚɡɵɜɚɟɬ ɧɚ ɬɟɫɧɭɸ ɫɜɹɡɶ (ɢɥɢ ɞɚɠɟ ɨɬɨɠɞɟɫɬɜɥɟɧɢɟ) ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɫ ɷɩɢɰɟɞɢɟɦ (ɬɨɥɶɤɨ ɦɭɠɱɢɧɵ ɜɵɫɨɤɨɝɨ ɪɚɧɝɚ ɦɨɝɥɢ ɛɵɬɶ ɝɟɪɨɹɦɢ ɩɨɫɥɟɞɧɟɝɨ). Ɍɚɤɨɟ ɫɦɟɲɢɜɚɧɢɟ ɮɭɧɟɪɚɥɶɧɵɯ ɠɚɧɪɨɜ – ɧɟ ɧɨɜɨɟ ɞɥɹ ɬɟɨɪɢɢ ɞɪɟɜɧɟɣ ɭɤɪɚɢɧɫɤɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɵ. ȼ ɧɟɤɨɬɨɪɵɯ ɤɢɟɜɫɤɢɯ ɩɨɷɬɢɤɚɯ ɬɟɪɦɢɧ «ɷɩɢɬɚɮɢɹ»
ɨɯɜɚɬɵɜɚɟɬ ɜɫɟ ɜɢɞɵ ɩɨɯɨɪɨɧɧɨɣ ɩɨɷɡɢɢ14. ɋɭɳɟɫɬɜɨɜɚɥɚ ɢ ɞɪɭɝɚɹ ɬɟɧɞɟɧɰɢɹ, ɤɨɝɞɚ «ɷɩɢɰɟɞɢɣ» ɭɩɨɬɪɟɛɥɹɥɫɹ ɜ ɲɢɪɨɤɨɦ ɫɦɵɫɥɟ, ɞɥɹ ɜɫɟɯ ɮɭɧɟɪɚɥɶɧɵɯ ɩɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢɣ15. ɇɨ ɨɩɹɬɶ-ɬɚɤɢ, ɤɚɤ ɜ ɫɥɭɱɚɟ ɨɬɧɟɫɟɧɢɹ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɤ ɤɭɪɶɟɡɧɨɣ ɩɨɷɡɢɢ: ɫɦɟɲɟɧɢɟ ɠɚɧɪɨɜ ɮɭɧɟɪɚɥɶɧɨɣ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɵ, ɨɫɨɛɟɧɧɨ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɢ ɷɩɢɰɟɞɢɢ, ɧɚɛɥɸɞɚɥɨɫɶ, ɧɨ ɷɬɨ ɛɵɥɚ ɞɚɥɟɤɨ ɧɟ ɝɥɚɜɟɧɫɬɜɭɸɳɚɹ ɬɨɱɤɚ ɡɪɟɧɢɹ.
Ʉɢɟɜɫɤɢɟ ɞɢɞɚɫɤɚɥɵ ɨɛɵɱɧɨ ɩɵɬɚɥɢɫɶ ɪɚɡɝɪɚɧɢɱɢɬɶ ɠɚɧɪɵ ɮɭɧɟɪɚɥɶɧɨɝɨ ɬɜɨɪɱɟɫɬɜɚ16. Ɍɨɥɶɤɨ ɜ ɨɞɧɨɣ ɤɢɟɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ ɜɫɬɪɟɱɚɟɦ ɜ ɞɟɮɢɧɢɰɢɢ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɤɨɧɤɪɟɬɢɡɚɰɢɸ «ɧɚ ɩɨɯɜɚɥɭ ɢɥɢ ɩɨɪɢɰɚɧɢɟ ɭɦɟɪɲɟɝɨ» (Fons Castalius, 1700, 121). ɑɬɨ ɤɚɫɚɟɬɫɹ ɜɬɨɪɨɣ ɱɚɫɬɢ ɨɩɪɟɞɟɥɟɧɢɹ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ 1749–
1750 ɭɱ. ɝ., ɚ ɢɦɟɧɧɨ ɭɤɚɡɚɧɢɹ ɨ ɧɟɨɛɯɨɞɢɦɨɫɬɢ ɫɨɨɛɳɢɬɶ ɜ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɞɚɧɧɵɟ ɨ ɟɟ ɝɟɪɨɟ, ɬɨ ɷɬɨɬ ɦɨɦɟɧɬ ɞɨɜɨɥɶɧɨ ɬɪɚɞɢɰɢɨɧɧɵɣ. Ⱦɪɟɜɧɢɟ ɭɤɪɚɢɧɫɤɢɟ ɩɨɷɬɢɤɢ ɢ ɪɢɬɨɪɢɤɢ ɟɞɢɧɵ ɜ ɬɨɦ, ɱɬɨ ɜ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɨɛɵɱɧɨ ɤɪɚɬɤɨ ɭɤɚɡɵɜɚɸɬ ɢɦɹ, ɜɨɡɪɚɫɬ, ɡɚɫɥɭɝɢ, ɨɛɳɟɫɬɜɟɧɧɨɟ ɩɨɥɨɠɟɧɢɟ, ɞɨɫɬɨɣɧɵɟ ɩɨɯɜɚɥɵ ɤɚɱɟɫɬɜɚ, ɤɚɤ ɜɧɭɬɪɟɧɧɢɟ, ɬɚɤ ɢ ɜɧɟɲɧɢɟ, ɩɪɢɱɢɧɵ ɫɦɟɪɬɢ ɢ ɞɪɭɝɢɟ ɫɭɳɟɫɬɜɟɧɧɵɟ ɫɜɟɞɟɧɢɹ ɨ ɩɨɤɨɣɧɨɦ17.
2. Ɉ ɫɩɨɫɨɛɚɯ ɢɡɥɨɠɟɧɢɹ ɷɩɢɬɚɮɢɣ
ɉɨɫɥɟ ɨɩɪɟɞɟɥɟɧɢɹ ɚɜɬɨɪ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɢ 1749–1750 ɭɱɟɛɧɨɝɨ ɝɨɞɚ ɝɨɜɨɪɢɬ ɨ ɞɜɭɯ ɫɩɨɫɨɛɚɯ ɢɡɥɨɠɟɧɢɹ („elocutio”) ɷɩɢɬɚɮɢɢ: „narrativa” [ɩɨɜɟɫɬɜɨɜɚɬɟɥɶɧɵɣ] ɢ „prosopopaeica” [ɩɭɬɟɦ ɩɪɨɡɨɩɨɩɟɢ]. ȼ ɩɨɜɟɫɬɜɨɜɚɬɟɥɶɧɨɦ ɩɪɨɫɬɨ ɨɩɢɫɵɜɚɟɦ ɥɢɰɨ, ɞɟɣɫɬɜɢɹ, ɡɚɧɹɬɢɹ ɢɥɢ ɧɚɭɤɭ ɭɦɟɪɲɟɝɨ. ȿɫɥɢ ɨɧ ɛɵɥ ɯɪɢɫɬɢɚɧɢɧɨɦ, ɬɨɝɞɚ ɯɜɚɥɢɦ ɟɝɨ ɪɟɥɢɝɢɨɡɧɨɫɬɶ, ɛɥɚɝɨɱɟɫɬɢɟ, ɥɸɛɨɜɶ ɤ Ȼɨɝɭ ɢ ɛɥɢɠɧɢɦ, ɚ ɬɚɤɠɟ ɞɪɭɝɢɟ ɞɨɛɪɨɞɟɬɟɥɢ. ɇɭɠɧɨ ɭɤɚɡɚɬɶ, ɱɟɦ ɭɦɟɪɲɢɣ
14ɇɚɩɪɢɦɟɪ, ɜ ɩɨɷɬɢɤɟ ɇɚɫɬɚɜɥɟɧɢɹ (1735) ɜ ɩɚɪɚɝɪɚɮɟ Ɉɛ ɷɩɢɬɚɮɢɢ, ɢɥɢ ɩɨɯɨɪɨɧɧɨɣ ɩɨɷɡɢɢ ɜɫɩɨɦɢɧɚɸɬɫɹ ɬɚɤɠɟ ɷɩɢɰɟɞɢɢɢ ɧɟɧɢɢ (Praecepta, 1735, 31).
15Cunae Bethleemicae, 1686, 43; Lyra, 1696, 34.
16ɇɚɩɪɢɦɟɪ, ɩɨɷɬɢɤɢ Ɋɨɡɚ ɦɟɠɞɭ ɬɟɪɧɢɹɦɢ (1696-1697) ɢ ɉɪɨɨɛɪɚɡ ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɨɝɨ ɢɫɤɭɫɫɬɜɚ (1707) ɫɨɞɟɪɠɚɬ ɪɚɡɞɟɥɵ Ɉɛ ɷɩɢɬɚɮɢɢ, ɟɩɢɰɟɞɢɟ, ɩɥɚɱɟ, ɬɪɟɧɚɯ, ɧɟɧɢɢ (Rosa inter spinas, 1696- 1697, 51; Idea artis poeseos, 1707, 173).
17Liber, 1637, 148; Camoena in Parnasso, 1686, 114; Rosa, 1696, 51; Libri tres, 1714, 53; Hymettus, 1699, 43; Manuductio, 1737, 116-116 (v.).
ɡɚɧɢɦɚɥɫɹ, ɟɝɨ ɡɚɫɥɭɝɢ, ɞɨɥɠɧɨɫɬɶ, ɡɧɚɧɢɹ, ɞɚɪɨɜɚɧɢɹ, ɜɪɟɦɹ, ɜɨɡɪɚɫɬ, ɜ ɤɚɤɨɦ ɭɦɟɪ18. ɋɩɨɫɨɛ ɢɡɥɨɠɟɧɢɹ ɩɭɬɟɦ ɩɪɨɡɨɩɨɩɟɢ ɨɛɴɹɫɧɹɟɬɫɹ ɫɥɟɞɭɸɳɢɦ ɨɛɪɚɡɨɦ: ɤɨɝɞɚ ɦɵ ɢɡɨɛɪɚɠɚɟɦ ɢɥɢ ɭɦɟɪɲɟɝɨ ɢɡ ɦɨɝɢɥɵ, ɢɥɢ ɜɨɨɛɪɚɠɚɟɦɵɣ ɨɛɪɚɡ, ɦɨɝɢɥɭ, ɢɥɢ ɥɢɰɨ, ɝɨɜɨɪɹɳɟɟ ɫ ɩɭɬɧɢɤɨɦ19.
ɑɬɨ ɤɚɫɚɟɬɫɹ ɩɨɜɟɫɬɜɨɜɚɬɟɥɶɧɨɝɨ ɫɩɨɫɨɛɚ ɢɡɥɨɠɟɧɢɹ „elocutio narrativa”, ɬɨ ɦɵ ɧɟ ɧɚɲɥɢ ɬɚɤɨɣ ɮɨɪɦɭɥɢɪɨɜɤɢ ɧɢ ɜ ɨɞɧɨɦ ɢɡ ɭɤɪɚɢɧɫɤɢɯ ɬɪɚɤɬɚɬɨɜ. ȼ ɤɢɟɜɫɤɢɯ ɩɨɷɬɢɤɚɯ ɭɤɚɡɵɜɚɟɬɫɹ, ɱɬɨ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɩɪɟɢɦɭɳɟɫɬɜɟɧɧɨ ɩɢɲɭɬɫɹ ɜ ɮɨɪɦɟ „epigramma simplex”
[ɩɪɨɫɬɨɣ ɷɩɢɝɪɚɦɦɵ] – „ɝɨɥɨɣ, ɛɟɡ ɜɫɹɤɨɝɨ ɨɫɬɪɨɬɵ”20, „ɩɪɨɫɬɨ ɭɤɚɡɵɜɚɹ ɥɢɰɨ”21, „ɬɨ ɟɫɬɶ ɬɨɝɨ, ɤɬɨ ɩɨɤɨɢɬɫɹ, ɨɩɢɫɵɜɚɟɬ ɬɪɟɬɶɟ ɥɢɰɨ”22. ɉɨɷɬɢɤɚ Ɇɥɟɱɧɵɣ ɩɭɬɶ (1735) ɫɨɨɛɳɚɟɬ, ɱɬɨ ɷɬɨɬ ɫɩɨɫɨɛ ɟɳɟ ɤɨɟ-ɤɬɨ ɧɚɡɵɜɚɟɬ ɢɫɬɨɪɢɱɟɫɤɢɦ (Via lactea, 1735, 172). Ⱥ ɜɨɬ ɨ ɞɪɭɝɨɦ ɫɩɨɫɨɛɟ ɢɡɥɨɠɟɧɢɹ ɷɩɢɬɚɮɢɣ – „per prosopopoeiam” – ɤɢɟɜɫɤɢɟ ɩɨɷɬɢɤɢ ɩɢɲɭɬ ɱɚɫɬɨ. Ɉɛɴɹɫɧɹɟɬɫɹ, ɱɬɨ ɩɪɢ ɷɬɨɦ ɢɥɢ ɫɚɦ ɭɦɟɪɲɢɣ ɛɟɫɟɞɭɟɬ ɫ ɩɭɬɧɢɤɨɦ ɢɥɢ ɱɢɬɚɬɟɥɟɦ, ɢɥɢ ɜɜɨɞɢɬɫɹ ɝɨɜɨɪɹɳɟɟ «ɨɪɭɞɢɟ», ɤɨɬɨɪɵɦ ɩɨɥɶɡɨɜɚɥɫɹ ɭɦɟɪɲɢɣ, ɢɥɢ ɤɚɦɟɧɶ ɢɥɢ ɦɨɝɢɥɚ23.
3. Ɋɢɬɨɪɢɱɟɫɤɚɹ ɢ ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɚɹ ɷɩɢɬɚɮɢɢ
ɂɡɥɨɠɟɧɢɟ ɬɟɨɪɢɢ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ 1749–
1750 ɭɱ. ɝ. ɩɪɨɞɨɥɠɚɟɬ ɭɬɜɟɪɠɞɟɧɢɟ ɚɜɬɨɪɚ ɬɪɚɤɬɚɬɚ, ɱɬɨ ɷɩɢɬɚɮɢɹ ɛɵɜɚɟɬ ɞɜɭɯ ɜɢɞɨɜ: ɪɢɬɨɪɢɱɟɫɤɚɹ, ɢɥɢ ɢɫɬɨɪɢɱɟɫɤɚɹ, ɢ ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɚɹ.
Ɋɚɡɞɟɥɟɧɢɟ ɷɩɢɬɚɮɢɣ ɧɚ ɞɜɚ ɜɢɞɚ: ɧɚ «epitaphium oratorium»
[ɨɪɚɬɨɪɫɤɭɸ ɷɩɢɬɚɮɢɸ] ɢ ɧɚ «epitaphium poƝticum» [ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɭɸ ɷɩɢɬɚɮɢɸ) ɜɫɬɪɟɱɚɟɦ, ɩɨɦɢɦɨ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɝɨ ɬɪɚɤɬɚɬɚ, ɬɨɥɶɤɨ ɜ ɨɞɧɨɣ ɤɢɟɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ (Officina, 1726–1727, 39v.).
Ɋɢɬɨɪɢɱɟɫɤɚɹ – ɷɬɨ ɬɚɤɚɹ ɷɩɢɬɚɮɢɹ, ɜ ɤɨɬɨɪɨɣ ɩɪɨɫɥɚɜɥɹɟɬɫɹ ɜɫɹ ɠɢɡɧɶ ɭɦɟɪɲɟɝɨ, ɩɟɪɟɱɢɫɥɹɹ ɟɝɨ ɞɟɹɧɢɹ, ɞɨɫɬɨɢɧɫɬɜɚ etc.24. ȼ
18 „Consideranda sunt negotia vitae, merita, officium, scientia, dotes, tempus, aetates, quibus est mortuus” (ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ, ɥ.141v).
19 „Prosopopaeica elocutio epitaphii tunc [---] fit, quando fingimus vel mortui personam de tumulo vel imaginem depictam, vel tumultum vel persona cum viatore loqui” (ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ, op. cit., ɥ.145).
20ɋytheronbivertex, 1694, 161; Via lactea, 1735, 171.
21Libri tres, 1714, 53.
22Hymettus, 1699, 44.
23 Ibidem; ɩɨɞɨɛɧɵɟ ɮɨɪɦɭɥɢɪɨɜɤɢ vide: Officina, 1726, 39; Epitome, 1734, 62; Via lactea, 1735, 172 etc.
24ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.148–148 v.
ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɨɣ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɟɰ ɤɨɪɨɬɤɨ ɤɚɫɚɟɬɫɹ ɢɥɢ ɨɛɪɚɡɚ ɠɢɡɧɢ ɩɨɤɨɣɧɨɝɨ, ɢɥɢ ɟɝɨ ɭɱɟɧɨɫɬɢ, ɢɥɢ ɥɢɰɚ, ɢɥɢ ɫɥɭɠɟɛɧɨɣ ɞɟɹɬɟɥɶɧɨɫɬɢ, ɢɥɢ ɜɨɡɪɚɫɬɚ, ɢɥɢ ɩɪɟɠɞɟɜɪɟɦɟɧɧɨɣ ɫɦɟɪɬɢ ɫ ɤɚɤɢɦ- ɬɨ ɧɟɨɠɢɞɚɧɧɵɦ ɤɨɧɫɟɩɬɨɦ25. Ɉɛɪɚɬɢɦ ɜɧɢɦɚɧɢɟ ɧɚ ɩɨɫɥɟɞɧɟɟ ɫɥɨɜɨ. Ɍɚɤɢɦ ɨɛɪɚɡɨɦ, ɧɟ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɧɚɹ ɮɨɪɦɚ, ɩɨ ɦɧɟɧɢɸ ɚɜɬɨɪɚ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɝɨ ɬɪɚɤɬɚɬɚ, ɞɟɥɚɟɬ ɷɩɢɬɚɮɢɸ ɩɨɷɬɢɱɟɫɤɨɣ, ɚ ɤɨɧɫɟɩɬ.
4. ɒɭɬɥɢɜɵɟ ɷɩɢɬɚɮɢɢ
ɂɡɥɨɠɟɧɢɟ ɬɟɨɪɢɢ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ 1749–
1750 ɭɱ. ɝɨɞɚ ɡɚɜɟɪɲɚɟɬ ɭɤɚɡɚɧɢɟ, ɱɬɨ ɢɧɨɝɞɚ ɩɢɲɭɬɫɹ ɬɚɤɠɟ ɲɭɬɨɱɧɵɟ ɷɩɢɬɚɮɢɢ. Ɉ ɲɭɬɥɢɜɵɯ ɷɩɢɬɚɮɢɹɯ ɩɢɲɭɬ ɢ ɞɪɭɝɢɟ ɩɨɷɬɢɤɢ. ȼɩɟɪɜɵɟ ɜ ɍɤɪɚɢɧɟ ɬɚɤɢɟ ɩɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢɹ ɭɩɨɦɢɧɚɸɬɫɹ ɜ ȼɢɮɥɟɟɦɫɤɨɣ ɤɨɥɵɛɟɥɢ (1686). ɒɭɬɤɢ, ɤɚɤ ɩɪɚɜɢɥɨ, ɧɟɭɦɟɫɬɧɵ ɜ ɷɩɢɬɚɮɢɹɯ, ɪɚɡɜɟ ɱɬɨ ɧɚ ɟɪɟɬɢɤɨɜ, ɩɶɹɧɢɰ ɢ ɞɪ. (Cedrus Apollonis, 1702, 148; Tabulae, 1729–1730, 60). Ʉɚɤ ɭɤɚɡɵɜɚɟɬ Ɇɢɬɪɨɮɚɧ Ⱦɨɜɝɚɥɟɜɫɤɢɣ, ɩɨɷɬɚɦ ɢɧɨɝɞɚ ɪɚɡɪɟɲɚɟɬɫɹ ɫɥɟɝɤɚ ɩɨɞɲɭɬɢɬɶ ɧɚɞ ɭɦɟɪɲɢɦɢ (Hortus, 1736, 233). ɂɫɯɨɞɹ ɢɡ ɷɬɢɯ ɜɵɫɤɚɡɵɜɚɧɢɣ, ɫɬɚɧɨɜɢɬɫɹ ɩɨɧɹɬɧɨ, ɩɨɱɟɦɭ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ ɲɭɬɥɢɜɵɯ ɷɩɢɬɚɮɢɣ ɭɦɟɪɲɟɦɭ ɟɩɢɫɤɨɩɭ ɧɟɬ. ɉɪɢɜɨɞɹɬɫɹ ɯɨɪɨɲɨ ɧɚɦ ɢɡɜɟɫɬɧɵɟ ɩɨ ɞɪɭɝɢɦ ɭɤɪɚɢɧɫɤɢɦ ɩɨɷɬɢɤɚɦ ɬɪɢ ɩɨɥɶɫɤɨɹɡɵɱɧɵɟ ɩɪɢɦɟɪɵ ɲɭɬɥɢɜɨɣ ɷɩɢɬɚɮɢɢ26, ɧɨ ɤ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɨɧɢ ɧɟ ɢɦɟɸɬ ɨɬɧɨɲɟɧɢɹ. ɇɚ ɷɬɨɦ ɢɡɥɨɠɟɧɢɟ ɬɟɨɪɢɢ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɦ ɤɭɪɫɟ ɡɚɜɟɪɲɚɟɬɫɹ.
5. Ƚɟɧɨɥɨɝɢɱɟɫɤɢɟ ɮɭɧɤɰɢɢ ɩɪɢɦɟɪɨɜ ɷɩɢɬɚɮɢɣ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ
Ʉɚɤ ɜɢɞɢɦ, ɬɟɨɪɢɹ ɷɩɢɬɚɮɢɢ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ 1749–
1750 ɭɱ. ɝɨɞɚ ɢɡɥɨɠɟɧɚ ɤɪɚɬɤɨ. Ƚɨɪɚɡɞɨ ɛɨɥɶɲɟ ɦɟɫɬɚ ɡɚɧɢɦɚɸɬ ɩɪɢɦɟɪɵ. ȼɦɟɫɬɟ ɫ ɬɟɨɪɟɬɢɱɟɫɤɢɦɢ ɭɫɬɚɧɨɜɤɚɦɢ ɚɜɬɨɪɚ ɬɪɚɤɬɚɬɚ ɨɛɪɚɡɰɵ ɷɩɢɬɚɮɢɣ ɜɵɩɨɥɧɹɸɬ ɬɚɤɠɟ ɝɟɧɨɥɨɝɢɱɟɫɤɢɟ ɮɭɧɤɰɢɢ.
5.1. ɗɩɢɬɚɮɢɹ – ɷɩɢɱɟɫɤɢɣ ɷɩɢɰɟɞɢɣ
Ʉɚɤ ɩɪɢɦɟɪ ɩɨɜɟɫɬɜɨɜɚɬɟɥɶɧɨɝɨ ɫɩɨɫɨɛɚ ɢɡɥɨɠɟɧɢɹ ɜ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɣ ɩɨɷɬɢɤɟ ɩɪɢɜɨɞɢɬɫɹ ɗɩɢɬɚɮɢɹ-ɩɥɚɱ ɨ ɞɨɛɪɨɞɟɬɟɥɹɯ ɢ ɡɚɫɥɭɝɚɯ ɛɨɠɟɫɬɜɟɧɧɨɦɭ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ, ɟɩɢɫɤɨɩɭ
25ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.150.
26ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.154.
ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɦɭ ɢ ɇɨɜɝɨɪɨɞ-ɋɟɜɟɪɫɤɨɦɭ, ɧɚɩɢɫɚɧɧɚɹ ɝɨɞɚ 1750 ɚɩɪɟɥɹ 23 ɞɧɹ27. ɏɨɬɹ ɜ ɧɚɡɜɚɧɢɢ ɭɤɚɡɚɧɚ ɤɚɤ ɠɚɧɪ ɩɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢɹ ɷɩɢɬɚɮɢɹ, ɬɟɤɫɬ, ɫɨɫɬɨɹɳɢɣ ɢɡ 193 ɫɬɪɨɤ, ɧɚɩɢɫɚɧ ɜ ɮɨɪɦɟ ɷɩɢɱɟɫɤɨɝɨ ɷɩɢɰɟɞɢɹ, ɨ ɤɨɬɨɪɨɦ ɫɨɨɛɳɚɥɢ ɧɟɤɨɬɨɪɵɟ ɭɤɪɚɢɧɫɤɢɟ ɬɟɨɪɟɬɢɤɢ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɵ28. ɇɚ ɷɩɢɱɟɫɤɢɣ ɯɚɪɚɤɬɟɪ ɬɟɤɫɬɚ ɭɤɚɡɵɜɚɟɬ ɤɚɤ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɧɵɣ ɪɚɡɦɟɪ – ɝɟɤɡɚɦɟɬɪ, ɬɚɤ ɢ ɜɵɫɨɤɢɣ ɫɬɢɥɶ. Ɉɛɳɢɣ ɬɨɧ ɩɪɨɢɡɜɟɞɟɧɢɸ ɡɚɞɚɟɬ ɩɟɪɜɚɹ ɫɬɪɨɤɚ, ɭɤɚɡɚɧɢɟ ɧɚ ɡɚɞɚɱɭ ɚɜɬɨɪɚ – ɞɨɧɟɫɬɢ ɜ ɝɥɭɛɶ ɜɟɤɨɜ ɫɥɚɜɭ-ɯɜɚɥɭ ɜɟɥɢɤɨɦɭ ɱɟɥɨɜɟɤɭ29. ɍɦɟɫɬɧɵ ɡɞɟɫɶ ɢ ɬɨɩɨɫɵ ɫɤɪɨɦɧɨɫɬɢ (ɤɬɨ ɫɭɦɟɟɬ ɞɨɫɬɨɣɧɨ ɨɩɢɫɚɬɶ ɞɟɹɧɢɹ ɉɚɫɬɵɪɹ?30), ɢ ɬɨɩɨɫɵ ɩɪɨɫɥɚɜɥɟɧɢɟ ɥɢɰɚ.
ȼ ɷɩɢɬɚɮɢɢ-ɷɩɢɰɟɞɢɢ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɩɪɨɫɥɟɠɢɜɚɸɬɫɹ ɱɚɫɬɢ ɤɥɚɫɫɢɱɟɫɤɨɝɨ ɷɩɢɰɟɞɢɹ: „exordium” (ɫɬɪɨɤɢ 1–7), „laudatio”
(ɫɬɪɨɤɢ 8–148), ɷɥɟɦɟɧɬɵ «comploratio» (ɫɬɪɨɤɢ 149–150 etc.),
«consolatio» (ɫɬɪɨɤɢ 151–193) 31 . Ɉɬɥɢɱɢɬɟɥɶɧɨɣ ɱɟɪɬɨɣ ɷɬɨɝɨ ɷɩɢɰɟɞɢɹ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɹɜɥɹɸɬɫɹ ɯɪɨɧɨɫɬɢɯɵ, ɠɚɧɪɨɜɚɹ ɪɚɡɧɨɜɢɞɧɨɫɬɶ ɤɭɪɶɟɡɧɨɣ ɩɨɷɡɢɢ32. ɋ ɩɨɦɨɳɶɸ ɛɭɤɜ, ɫɥɭɠɚɳɢɯ ɞɥɹ ɨɛɨɡɧɚɱɟɧɢɹ „ɰɟɪɤɨɜɧɵɯ” ɰɢɮɪ (M, D, C, L, X, V, I), ɜ ɷɩɢɰɟɞɢɢ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɡɚɩɢɫɵɜɚɸɬɫɹ ɨɫɧɨɜɧɵɟ ɜɟɯɢ ɠɢɡɧɟɧɧɨɝɨ ɩɭɬɢ ɝɟɪɨɹ: ɩɨɫɬɪɢɝɫɹ ɜ ɦɨɧɚɯɢ (1722 ɝɨɞ, ɫɬɪɨɤɚ 106), ɩɟɪɟɲɟɥ ɜ ɋɜɹɬɨ–Ɇɢɯɚɣɥɨɜɫɤɢɣ Ɂɥɚɬɨɜɟɪɯɢɣ ɦɨɧɚɫɬɵɪɶ (1736 ɝɨɞ, ɫɬɪɨɤɚ 124), ɫɬɚɥ ɧɚɦɟɫɬɧɢɤɨɦ Ɍɪɨɢɰɟ-ɋɟɪɝɢɟɜɨɣ ɥɚɜɪɵ (1738 ɝɨɞ, ɫɬɪɨɤɚ 130) ɢ ɟɩɢɫɤɨɩɨɦ ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɢɦ ɢ ɇɨɜɝɨɪɨɞ-ɋɟɜɟɪɫɤɢɦ (1742 ɝɨɞ, ɫɬɪɨɤɚ 138). ɋɚɦɨɟ ɜɚɠɧɨɟ ɜ ɭɦɟɪɲɟɦ ɟɩɢɫɤɨɩɟ – ɫɤɪɨɦɧɨɟ ɫɟɪɞɰɟ, ɜɟɞɶ ɫɤɪɨɦɧɨɫɬɶ ɭɤɪɚɲɚɟɬ ɜɫɟ ɨɫɬɚɥɶɧɨɟ (ɫɬɪɨɤɢ 56–58)33. ȼɫɟɦɢ ɩɨɦɵɫɥɚɦɢ ɢ ɞɟɥɚɦɢ Ⱥɦɜɪɨɫɢɹ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɚ ɭɩɪɚɜɥɹɥɚ ɞɨɛɪɨɞɟɬɟɥɶ (ɫɬɪɨɤɚ 143), ɩɨɷɬɨɦɭ, ɯɨɬɹ ɫɦɟɪɬɶ ɟɝɨ ɢ ɭɤɪɚɥɚ, ɨɫɬɚɥɨɫɶ ɞɨɛɪɨɟ ɢɦɹ (ɫɬɪɨɤɚ 153), ɩɭɫɬɶ ɠɟ ɜɫɟɝɞɚ ɠɢɜɟɬ ɩɚɦɹɬɶ ɨ ɧɟɦ (ɫɬɪɨɤɚ 154).
ɗɩɢɬɚɮɢɹ-ɷɩɢɰɟɞɢɣ Ⱥɦɜɪɨɫɢɸ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱɭ ɡɚɫɥɭɠɢɜɚɟɬ ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɨɜɟɞɱɟɫɤɨɝɨ ɚɧɚɥɢɡɚ ɢ ɩɭɛɥɢɤɚɰɢɢ ɧɟ ɬɨɥɶɤɨ ɤɚɤ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɧɵɣ ɩɚɦɹɬɧɢɤ ɜɟɥɢɤɨɦɭ ɱɟɥɨɜɟɤɭ. ɗɬɨ ɟɞɢɧɫɬɜɟɧɧɵɣ ɩɨɤɚ
27Epitaphium flebile virtutum ac meritorum suorum divo Ambrosio Dubniewycz Episcopo Czerni- howiensi et Nowogrodensi Severiensi anno 1750 Aprilis 23 Die adscriptum (Ibidem, ɥ. 141v.).
28Ɉ.ɐɢɝɚɧɨɤ, Ƚɟɧɨɥɨɝɿɱɧɿ ɤɨɧɰɟɩɰɿʀ ɮɭɧɟɪɚɥɶɧɨɝɨ ɩɢɫɶɦɟɧɫɬɜɚ ɜ ɍɤɪɚʀɧɿ XVII–XVIII ɫɬ.:
ɨɫɧɨɜɧɿ ɧɚɩɪɹɦɤɢ ɞɨɫɥɿɞɠɟɧɶ, Ʉɢʀɜ 2011, ɫ. 103–106.
29 „Perspiciat clarum nimium tum fama per aevum” (ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.141v., ɫɬɪɨɤɚ 1)
30 „...Veridicos se vita tuos, quis sume labores / lucifluis Pastor potuit depromere dictis?”
(ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.141v.).
31ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.141v.–144.
32Ɇ.Ⱦɨɜɝɚɥɟɜɫɶɤɢɣ, ɉɨɟɬɢɤɚ..., op. cit., ɫ.283–284.
33 „Talia saepe iterans cordis documenta modesti, / Et meritum renuendo probans, hoc dignior extat, / Quod comit reliquos pretiosa modestia mores” (ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op. cit., ɥ.142v.).
ɧɚɣɞɟɧɧɵɣ ɜ ɭɤɪɚɢɧɫɤɢɯ ɬɪɚɤɬɚɬɚɯ ɫɥɨɜɟɫɧɨɫɬɢ XVII–XVIII ɜɜ.
ɩɨɥɧɵɣ ɬɟɤɫɬ – ɨɛɪɚɡɟɰ ɷɩɢɱɟɫɤɨɝɨ ɷɩɢɰɟɞɢɹ.
ȼ ɬɟɨɪɟɬɢɤɨ-ɥɢɬɟɪɚɬɭɪɧɨɣ ɦɵɫɥɢ ɍɤɪɚɢɧɵ ɤɨɧɰɚ XVII – ɩɟɪɜɨɣ ɩɨɥɨɜɢɧɵ XVIII ɜ. ɷɩɢɰɟɞɢɣ ɤɚɤ ɜɢɞɨɜɨɟ ɩɨɧɹɬɢɟ (species epicedium) ɪɚɫɫɦɚɬɪɢɜɚɥɫɹ ɨɞɧɨɜɪɟɦɟɧɧɨ ɤɚɤ ɨɞɢɧ ɢɡ ɜɢɞɨɜ ɷɩɢɱɟɫɤɨɣ ɩɨɷɡɢɢ, ɟɫɥɢ ɨɧ ɧɚɩɢɫɚɧ ɧɚ ɩɨɯɨɪɨɧɵ ɤɚɤɨɝɨ-ɬɨ ɝɟɪɨɹ, ɢ ɤɚɤ ɨɞɢɧ ɢɡ ɜɢɞɨɜ ɥɢɪɢɱɟɫɤɨɣ ɩɨɷɡɢɢ, ɟɫɥɢ ɨɩɥɚɤɢɜɚɥ ɫɦɟɪɬɶ ɤɚɤɨɝɨ-ɬɨ ɛɥɚɝɨɞɟɬɟɥɹ ɢɥɢ ɞɪɭɝɚ 34 . Ⱥɦɜɪɨɫɢɣ Ⱦɭɛɧɟɜɢɱ ɞɥɹ ɱɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɝɨ ɩɪɟɩɨɞɚɜɚɬɟɥɹ ɩɪɟɠɞɟ ɜɫɟɝɨ ɢɡɜɟɫɬɧɚɹ ɥɢɱɧɨɫɬɶ (ɝɟɪɨɣ), ɰɟɪɤɨɜɧɵɣ ɢɟɪɚɪɯ, ɩɨɷɬɨɦɭ ɩɟɪɜɵɣ ɢɡ ɩɪɢɦɟɪɨɜ – ɷɩɢɬɚɮɢɹ-ɷɩɢɰɟɞɢɣ. ȼɦɟɫɬɟ ɫ ɬɟɦ ɭɦɟɪɲɢɣ – ɛɵɜɲɢɣ ɤɨɥɥɟɝɚ, ɟɞɢɧɨɦɵɲɥɟɧɧɢɤ, ɛɥɚɝɨɞɟɬɟɥɶ, ɟɝɨ ɫɦɟɪɬɶ – ɥɢɱɧɚɹ ɩɨɬɟɪɹ.
ɉɨɷɬɨɦɭ ɧɟ ɫɥɭɱɚɣɧɨ ɩɨɫɥɟ ɷɩɢɱɟɫɤɨɝɨ ɦɨɦɟɧɬɚ ɢɞɟɬ ɥɢɪɢɱɟɫɤɢɣ.
5.2. ɗɩɢɬɚɮɢɹ- ɷɥɨɝɢɣ, ɯɭɥɹɳɢɣ ɫɦɟɪɬɶ
Ʉɚɤ ɨɛɪɚɡɟɰ ɫɩɨɫɨɛɚ ɢɡɥɨɠɟɧɢɹ ɩɭɬɟɦ ɩɪɨɡɨɩɨɩɟɢ ɩɪɢɜɨɞɢɬɫɹ ɏɭɥɹɳɢɣ ɫɬɢɯɨɬɜɨɪɧɵɣ ɷɥɨɝɢɣ ɫɦɟɪɬɢ ɨ ɬɨɦ ɠɟ ɟɩɢɫɤɨɩɟ ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɨɦ35. ȿɝɨ ɚɜɬɨɪ ɨɛɜɢɧɹɟɬ ɫɦɟɪɬɶ – ɫɨɬɜɨɪɢɜ ɦɢɪ, ɟɝɨ ɋɨɡɞɚɬɟɥɶ ɪɚɡɪɟɲɢɥ ɧɨɜɨɦɭ ɱɟɥɨɜɟɤɭ ɫɭɳɟɫɬɜɨɜɚɧɢɟ, ɧɨ:
ɋɆȿɊɌɖ
ɇɢɤɨɝɞɚ ɩɨɥɧɨɫɬɶɸ ɧɟ ɨɫɬɚɧɚɜɥɢɜɚɹɫɶ, ɭɛɢɥɚ ɢ ɩɨɜɚɥɢɥɚ, ɢ ɱɟɥɨɜɟɱɟɫɤɢɦ ɩɚɞɟɧɢɟɦ ɩɨɞɞɟɪɠɚɧɧɚɹ, ɩɨɞɧɟɫɥɚ ɝɨɪɞɭɸ ɝɨɥɨɜɭ, ɩɨɞɧɹɜ ɟɟ, ɫɬɚɥɚ ɫɢɥɶɧɟɟ…
(ɫɬɪɨɤɢ 8–11)36.
ɋɦɟɪɬɶ – ɜɪɚɝ ɠɢɡɧɢ ɱɟɥɨɜɟɱɟɫɤɨɣ, ɜɫɚɞɧɢɤɨɦ, ɤɚɤ ɟɟ ɭɜɢɞɟɥ ɋɜ. ɂɨɚɧɧ, ɛɪɨɫɚɟɬɫɹ ɧɚ ɠɢɡɧɶ:
Ɉɬ ɧɚɱɚɥɚ ɦɢɪɚ ɧɟ ɧɚɭɱɢɥɚɫɶ ɧɢɱɟɝɨ, ɬɨɥɶɤɨ ɡɚɛɢɪɚɬɶ ɨɞɧɭ ɠɢɡɧɶ ɱɟɥɨɜɟɤɚ, ɉɨɬɨɦɭ ɱɬɨ ɫɨɛɫɬɜɟɧɧɨɣ ɠɢɡɧɢ ɟɣ ɧɟ ɯɜɚɬɚɟɬ,
ɀɢɡɧɢ ɱɟɥɨɜɟɱɟɫɤɨɣ ɜɫɟɝɞɚ ɚɥɱɟɬ ɢ ɟɟ ɡɪɹ ɬɪɚɬɢɬ...
(ɫɬɪɨɤɢ 33–35)37.
34Lyra, 1696, 27; Lyra Heliconis, 1709, 210 ɢ 220; Via lactea, 1735, 170 etc.
35Elogiastichon increpatorium mortis de eodem antistite Chernihoviensi (ɑɟɪɧɢɝɨɜɫɤɚɹ ɩɨɷɬɢɤɚ..., op.cit., ɥ.145-148).
36 “MORS / Nunquam sustinens paenitus cexidisset coruissetque, at hominis lapsu /suffulta caput superbum erexit / hoc erecto validior facta” (Elogiastichon..., op. cit., ɥ.145).
37 “Ab exordio mundi, non nisi unicam vitam humanam legere didicit / Propria quia caret vita /Humanae vitae semper est et cupida et prodiga” (Elogiastichon..., op. cit., ɥ.146).
