Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Lubrzanki na terenie Kielc

(1)

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Lubrzanki na terenie Kielc

Kielce 2020

(2)

Inwentaryzacja przyrodnicza doliny Lubrzanki na terenie Kielc

2

Opracowanie zostało wykonane przez zespoły autorskie w składzie:

Usługi Ekologiczne Alojzy Przemyski:

dr Alojzy Przemyski – inwentaryzacja szaty roślinnej, autor map dr Dariusz Wojdan – inwentaryzacja herpetologiczna

mgr Aleksandra Chmaruk – inwentaryzacja szaty roślinnej, prace redakcyjne mgr Jan Starus – inwentaryzacja szaty roślinnej, opracowanie GIS i informatyczne mgr Piotr Przemyski – opracowanie GIS i informatyczne

Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody:

mgr Joanna Przybylska – inwentaryzacja faunistyczna Roman Maniarski – inwentaryzacja faunistyczna

Konsultacje:

prof. Janusz Łuszczyński – konsultacje mikologiczne, identyfikacja gatunków dr Anna Łubek – konsultacje lichenologiczne, identyfikacja gatunków

dr Tomasz Paciorek – konsultacje briologiczne, identyfikacja gatunków

(3)

3

Spis treści

1. Przedmiot i formalna podstawa opracowania ... 4

2. Podstawowe informacje o obszarze ... 5

2.1. Lokalizacja ... 5

2.2. Formy ochrony przyrody ... 6

2.3. Analiza dostępnych materiałów ... 7

3. Inwentaryzacja szaty roślinnej i grzybów ... 10

3.1. Metodyka badań ... 10

3.2. Zbiorowiska roślinne ... 11

3.3. Flora ... 21

3.4. Mszaki ... 38

3.5. Grzyby ... 40

3.6. Grzyby zlichenizowane (porosty) ... 44

4. Inwentaryzacja fauny ... 46

4.1. Metodyka badań ... 46

4.2. Ssaki... 48

4.3. Ptaki ... 51

4.4. Płazy i gady ... 57

4.5. Ryby i minogi ... 60

4.6. Bezkręgowce ... 62

5. Podsumowanie ... 77

5.1. Waloryzacja terenu badań ... 77

5.2. Zagrożenia ... 85

6. Literatura ... 88

7. Załączniki ... 96

(4)

4

1. Przedmiot i formalna podstawa opracowania

Formalną podstawę do realizacji niniejszego opracowania stanowi umowa nr W/U-WB/542/GKS/35/UM z dnia 15.04.2020 r. zawartej pomiędzy Gminą Kielce reprezentowaną przez:

Arkadiusza Kubca – Zastępcę Prezydenta Miasta Kielce oraz

Agatę Binkowską – Dyrektora Wydziału Gospodarki Komunalnej i Środowiska,

a Alojzym Przemyskim prowadzącym firmę pn. Usługi Ekologiczne Alojzy Przemyski z siedzibą w Sędziszowie, ul. Rajska 4, 28-340 Sędziszów, NIP 656-149-48-18.

Przedmiotem umowy jest Wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej wybranych, cennych przyrodniczo terenów miasta Kielce. Obszary, które zostaną objęte inwentaryzacją to:

a) dolina Silnicy;

b) dolina Bobrzy;

c) dolina Sufragańca;

d) dolina Lubrzanki.

Finalna dokumentacja składa się z 4 opracowań, wykonanych osobno dla każdego z ww. obszarów. W zakres każdego dokumentu wchodzi:

 lokalizacja i podstawowe informacje o obszarze, w tym formy ochrony przyrody,

 analiza danych literaturowych, kartograficznych i historycznych oraz dostępnych publikacji,

 metodyka badań,

 inwentaryzacja szaty roślinnej: zbiorowiska roślinne, w tym siedliska przyrodnicze, flora roślina naczyniowych, mszaki, grzyby, porosty,

 inwentaryzacja fauny (bezkręgowce, ichtiofauna, herpetofauna, teriofauna lądowa, ornitofauna),

 zestawienie list zwierząt, roślin i grzybów stwierdzonych na obszarach badań, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków chronionych, rzadkich, zagrożonych i inwazyjnych wraz z ich lokalizacją i określeniem lokalnych zasobów populacji,

 mapy tematyczne,

 warstwy GIS.

Niniejsze opracowanie obejmuje inwentaryzację przyrodniczą doliny Lubrzanki i jej dopływów.

(5)

5

2. Podstawowe informacje o obszarze

Rzeka wypływa ze źródła z okolic Jaworza i Barczy. Lubrzanka o długości 35,5 km (na terenie miasta ok. 1,5 km) jest prawym dopływem Czarnej Nidy (Szulczewska (red.) 2012).

Teren inwentaryzacji zajmuje powierzchnię ok. 189 ha i uwzględnia koryto rzeki Lubrzanki i jej dopływów wraz z buforem stanowiącym teren przybrzeżny w granicach miasta Kielce w obrębie strefy „A” Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, tj. tereny dolin rzecznych i cieków wodnych, narażone na zalewanie wielkimi wodami oraz pełniące funkcje korytarzy ekologicznych pomiędzy obszarami chronionymi. Do obszaru badań włącza się również sztuczny zbiornik wodny „Mójcza”. Zgodnie z podziałem Polski na Jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) rzeka na obszarze inwentaryzacji znajduje się w JCWP Czarna Nida od Pierzchnianki do Morawki z Lubrzanką¹ (od Zalewu Cedzyna do ujścia) RW20008216459 oraz JCWP Dopływ z Dymin RW200062164489.

2.1. Lokalizacja

Administracyjnie teren inwentaryzacji obejmujący dolinę Lubrzanki i jej dopływy znajduje się we wschodniej części miasta Kielce, w województwie świętokrzyskim. Rycina nr 1 stanowi poglądową mapę przedstawiającą lokalizację i granice terenu badań.

Zgodnie z regionalizacją fizycznogeograficzną Polski (Solon et al. 2018), która opiera się o najnowsze narzędzia i dane przestrzenne, teren inwentaryzacji znajduje się w:

Megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa Prowincja: Wyżyny Polskie

Podprowincja: Wyżyna Małopolska Makroregion: Wyżyna Kielecka

Mezoregion: Góry Świętokrzyskie

Regionalizacja geobotaniczna (Matuszkiewicz 2008) lokalizuje omawiany obszar w Podokręgach Bielińskim, Kieleckim, Pasma Dymińskiego oraz w niewielkim stopniu w Podokręgu Bilczyńskim (południowy fragment). Szczegółowy podział poniżej:

Dział Wyżyn Południowopolskich

1 Lubrzanka – nazwa zgodna z Wykazem Nazw Geograficznych; w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły widnieje jako Luborzanka.

(6)

6 Kraina Gór Świętokrzyskich

Okręg: Gór Świętokrzyskich Właściwych Podokręg Bieliński

Podokręg Pasma Dymińskiego Okręg Kielecko-Chęciński

Podokręg Kielecki Podokręg Bilczyński

Ryc. 1. Lokalizacja i granice terenu badań

2.2. Formy ochrony przyrody

Teren badań obejmujący dolinę Lubrzanki wraz z dopływami i terenem przybrzeżnym w całości znajduje się w Kieleckim Obszarze Chronionego Krajobrazu. Na terenie inwentaryzacji brak pozostałych form ochrony przyrody, natomiast od południa sąsiaduje Chęcińsko-Kielecki Park Krajobrazowy.

Kielecki Obszar Chronionego Krajobrazu został utworzony w 2006 r. na mocy Uchwały Nr LXVI/1262/2006 Rady Miejskiej w Kielcach z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie ustanowienia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 242 poz.

(7)

7

2776). Obowiązującą podstawę prawną stanowi Uchwała Nr XLI/729/10 Sejmiku Województwa Świętokrzyskiego z dnia 27 września 2010 r. w sprawie wyznaczenia Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Święt. Nr 293, poz. 3020).

Chroni walory krajobrazowo-przyrodnicze Kielc: doliny rzeczne, wzniesienia z punktami widokowymi, ekosystemy leśne, parki miejskie i skwery.

2.3. Analiza dostępnych materiałów

Przed przystąpieniem do badań terenowych oraz w trakcie opracowywania dokumentu dokonano przeglądu dostępnych danych literaturowych, kartograficznych, historycznych, a także publikacji. Niniejsza praca opiera się na wynikach inwentaryzacji terenowej, z uzupełnieniem o dostępną literaturę. Informacje te zostały przeanalizowane i zestawione do finalnego dokumentu. Poniższa tabela (tab. 1) prezentuje wykaz materiałów dotyczących doliny Lubrzanki wraz z terenem przyległym.

Tab. 1. Analiza przydatności dostępnej literatury przedmiotowego terenu

Lp. Dane bibliograficzne Komentarz

1. Barga-Więcławska J. 2006. Ocena dynamiki środowiska przyrodniczego Kielc na podstawie występowania ślimaków i małży z uwzględnieniem biotopu, liczby gatunków i liczby osobników jako elementów wskaźnikowych stanu środowiska.

Maszynopis, ekspertyza. Kieleckie Towarzystwo Naukowe. Kielce.

Informacje o występowaniu mięczaków w Dolinie Lubrzanki

2. Bąk J. 2006. Owady jako element równowagi środowiska przyrodniczego Kielc i element wskaźnikowy stanu środowiska; dynamika zmian, problemy, występowanie i obszary zasługujące na ochronę – na podstawie analizy występowania chronionych gatunków motyli (Lepidoptera) i trzmieli (Hymenoptera). UM Kielce [mscr.].

Wykaz gatunków motyli i trzmieli stwierdzonych w dolinie Lubrzanki

3. Bidas M. 2007. Nowe stanowiska czarnuchowatych (Coleoptera: Tenebrionidae) w Górach

Świętokrzyskich. Wiad. entomol. 26 (4): 291-292

Informacja o stanowiskach kilku gatunków chrząszczy w rejonie Mójczy

4. Bidas M. 2001. Kózkowate (Coleoptera:

Cerambycidae) nowe dla Gór Świętokrzyskich.

Wiad. entomol. 20 (3-4): 173-174

5. Bidas M. 1997. Żukowate (Coleoptera:

Scarabaeidae) nowe dla Gór Świętokrzyskich. Wiad.

entomol. 16 (3-4): 231

6. Bidas M. 1997. Bogatkowate (Coleoptera:

Buprestidae) nowe dla Gór Świętokrzyskich. Wiad.

entomol. 16 (2): 120

7. Bidas M., Przewoźny M. 2003. Materiały do

poznania kałużnic (Coleoptera: Hydrophiloidea) Gór Świętokrzyskich. Wiad. entomol. 22 (1): 5-12

(8)

8

8. Bróż E., Maciejczak B. 1991. Niektóre nowe oraz rzadkie i zagrożone gatunki roślin naczyniowych w florze miasta i strefy podmiejskiej Kielc. Fragm.

Flor. Geobot. 36: 171-179.

Informacje o florze Doliny Lubrzanki

9. Bróż E., Maciejczak B. 2004. Ocena dynamiki zmian przyrodniczych w dolinach rzek i w ich sąsiedztwie na terenie miasta Kielce jako element monitoringu przyrodniczego w realizacji zasady ekorozwoju i docelowego zarządzania środowiskiem. Urząd Miasta Kielce.

Opracowanie przedstawia stan zbadania flory naczyniowej oraz ogólny opis zbiorowisk

10. Buchholz L., Bidas M. 2007. Dotychczasowy stan poznania fauny i nowe informacje o sprężykach (Coleoptera: Elateridae, Eucnemidae, Throscidae) Gór Świętokrzyskich. Wiad. entomol. 26 (4): 257- 278.

11. Ciupa T., Suligowski R., Ciupa S. 2017.

Problematyka hydrologiczna w Programie Ochrony Środowiska miasta Kielce. Stud. Miejskie, T:28, s.

167-182.

Analiza środowiska wodnego w Kielcach z uwzględnieniem stanu cieków i problemu powodzi, w tym zabudowywanie terenów

biologicznie czynnych na terasach zalewowych

12. Ćmak J., Ichniowska-Korpula B., Zbożeń J. 1993.

Ugrupowania fauny płazów (Amphibia) obszaru miejskiego Kielc na tle zmian urbanizacyjnych i warunki jej ochrony. Stud. Kiel. 1, 77: 53-63.

Informacje o płazach Doliny Lubrzanki

13. Drymmer K., 1890. Rośliny najbliższych okolic Kielc. Pam. Fizjogr., T:10.

Pierwsza publikacja florystyczna z terenu Kielc. Posiada wartość porównawczą ze stanem obecnym 14. Fajfer J., Kostrz-Sikora P., Lipińska O., Krasuska J.,

Konon A. 2018. Program ochrony środowiska dla miasta Kielce na lata 2018-2022 z perspektywą do 2026 roku. PIG, PIB, Warszawa.

Opracowanie przedstawiające ocenę stanu środowiska w Kielcach w tym zagrożenie powodziowe na terenie miasta

15. Gęca C. 1970. Płazy i gady miasta Kielce i

najbliższych okolic. Praca magisterska, maszynopis, WSP Kraków, Inst. Biologii.

Informacje o płazach Doliny Lubrzanki

16. Gwardjan M., Maniarski R. 2015. Przeplatka aurinia Euphydryas aurinia (Rottemburg, 1775) w Kielcach.

Naturalia 4: 145-147.

Stanowisko chronionego gatunku motyla w dolinie dopływu Lubrzanki

17. Gwardjan M., Przybylska J., Maniarski R. 2015.

Ważki (Odonata) Kielc. Naturalia 4: 90-107. Dane o składzie gatunkowym i liczebności ważek na zbiorniku

„Mójcza”, stawikach w obrębie ogrodów działkowych im. S.

Żeromskiego i na oczyszczalni wód deszczowych przy ul. Prochownia 18. Ichniowska-Korpula B. 2005. Dynamika zmian

występowania płazów (Amphibia) i gadów (Reptilia) w środowisku przyrodniczym Kielc, w tym w dolinach rzek i ich sąsiedztwie. Urząd Miasta Kielce.

Opracowanie odnoszące się do rozmieszczenia herpetofauny na terenie Kielc

19. Kuśmierz A. (kier. zesp.). 2018. Plan adaptacji do zmian klimatu Miasta KIELCE do roku 2030. IOŚ- PIB, Kielce,Warszawa.

Opracowanie przedstawia

charakterystykę miasta pod kątem uwarunkowań geograficznych,

(9)

9

struktury funkcjonalno-

przestrzennej, demografii, omawia zagrożenia wynikające ze zmian klimatu oraz działania adaptacyjne 20. Łubek A. 2012. Nowe dane o interesujących

gatunkach porostów z Gór Świętokrzyskich i terenów przyległych. Fragm. Florist. Geobot. Polon. 19(1):

125–135

Informacja o gatunkach porostów na terenie miasta

21. Maciejczak B. 1988. Flora synantropijna Kielc, Skarżyska-Kamiennej i Starachowic. Kieleckie Tow.

Nauk., Kielce: 1-162.

Informacje o rozmieszczeniu gatunków roślin naczyniowych w Kielcach

22. Nowak M., Popek W. 2010. Raport z badań monitoringowych ryb, minogów i raków

występujących w rzekach miasta Kielce wykonanych na zlecenie Urzędu Miasta w Kielcech. UM Kielce [mscr.].

Wyniki metodycznych badań (elektropołowy) ichtiofauny i raków w zbiorniku „Mójcza”, Zagórce i dopływach Lubrzanki na terenie ogródków działkowych im.

S. Żeromskiego i k. ul. Kleckiej 23. Przemyski A., Piwowarski B., Sitarz A., Woźniak I.,

Przemyski P. 2009. Siedliska Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Usługi Ekologiczne Alojzy Przemyski, Sędziszów [mscr.]

Lokalizacja i opis zbiorowisk przyrodniczych na terenie

Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu

24. Przewoźny M., Bidas M. 2009. Przyczynek do poznania Dropidae (Coleoptera) Gór

Świętokrzyskich. Wiad. entomol. 28 (1): 62-63

25. Przybylska J., Maniarski R. 2015. Poczwarówka zwężona Vertigo angustior Jeffreys, 1830 (Gastropoda, Stylommatophora) w Kielcach – występowanie i perspektywy ochrony. Naturalia 4:108-117.

Dane na temat stanowisk chronionego gatunku ślimaka w dolinach dopływów Lubrzanki, wraz z listą towarzyszących mięczaków

26. Szulczewska B., Wałdykowski P., Cieszewska A., Giedych R. (red.). 2012. Opracowanie

ekofizjograficzne wykonane na potrzeby Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Kielce - Aktualizacja 2012.

SGGW, Warszawa

Ogólna charakterystyka środowiska przyrodniczego Kielc

27. Toborowicz K. 1976. Porosty miasta Kielc i najbliższej okolicy – The Lichens of Kielce and its nearest vicinity. Fragmenta Floristica et Geobotanica.

Ann XXII, Pars 4: 575-603

Notowania niektórych gatunków porostów na obszarze badań

28. Wilniewczyc P., Nalepa W. 2015. Zgrupowania ptaków lęgowych w dolinach Silnicy i Zagórki w podmiejskiej strefie Kielc. Naturalia 4: 118-125.

Wyniki metodycznych liczeń ptaków lęgowych na powierzchni próbnej w granicach obszaru.

29. Wypiórkiewicz J. 2005. Dokumentacja dynamiki występowania ssaków w środowisku przyrodniczym Kielc, w tym w dolinach rzek i ich sąsiedztwie. UM Kielce [mscr.]

Lista stwierdzonych w dolinie Lubrzanki i jej dopływów gatunków ssaków

(10)

10

3. Inwentaryzacja szaty roślinnej i grzybów

3.1. Metodyka badań

Badania szaty roślinnej pod potrzeby niniejszego opracowania prowadzono w sezonie wegetacyjnym od kwietnia do listopada w 2020 roku. Daty kontroli terenowych: 30.04, 21.05, 22.05, 28.06, 05.07, 02.08, 09.08, 13.08, 18.09, 21.10, 22.09, 22.09, 18.11, 25.11.2020 r.

We wstępnym etapie prac wykorzystano topograficzne mapy analogowe.

Przeanalizowano dostępne materiały literaturowe, publikowane jak i niepublikowane oraz wykorzystano dane z prywatnych zasobów autorów. W trakcie penetracji terenowych dokonano spisu gatunków roślin naczyniowych, zwracając przy tym szczególną uwagę na gatunki rzadkie, chronione i zagrożone oraz typy zbiorowisk roślinnych z uwzględnieniem siedlisk chronionych i zamieszczonych w Załączniku 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2014 r., poz. 1713). Posługiwano się odpowiednimi kluczami do oznaczania gatunków roślin naczyniowych, w tym mszaków oraz grzybów i porostów. Dokumentacja fotograficzna została zamieszczona w tekście.

Do wyznaczania dokładnych granic poszczególnych zbiorowisk roślinnych i lokalizacji gatunków chronionych i zagrożonych posłużył odbiornik GPS wbudowany w urządzenie typu palmtop, gdzie bezpośrednio wprowadzano dane. Prace kameralne polegały na przeniesieniu niektórych danych analogowych na podkłady cyfrowe oraz uzupełnieniu danych zebranych w terenie. Do wykonania map tematycznych wykorzystano oprogramowanie firmy ESRI, ArcGIS 10.2.

Nazewnictwo przyjęto według poniższych opracowań:

Zbiorowiska roślinne – Matuszkiewicz (2008);

Rośliny naczyniowe – Mirek i in. (2002);

Mszaki – Szweykowski (2006), Ochyra i in. (2003);

Grzyby – Wojewoda (2003), Chmiel (2006), strona internetowa: www.indexfungorum.org przy określaniu synonimów;

Grzyby zlichenizowane (porosty) – Fałtynowicz (2003), strona internetowa: www.gbif.org przy określaniu synonimów.

Uwzględniono następujące akty prawne:

(11)

11

 Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. U. UE 15/t. 2, L206/7).

 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia, jako obszary Natura 2000 (Dz. U. 2014, poz. 1713).

 Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. 2014 poz. 1408).

 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409).

 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz. U. 2011 nr 210 poz. 1260).

3.2. Zbiorowiska roślinne

Badania nad szatą roślinną przeprowadzano w 2009 r. w szerszej skali w ramach inwentaryzacji Kieleckiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. W wyniku przeprowadzonych badań terenowych oraz danych literaturowych, na obszarze inwentaryzacji obejmującym dolinę Lubrzanki i jej dopływów w granicach miasta Kielce wyróżniono następujące grupy naturalnych, półnaturalnych i synantropijnych zespołów oraz zbiorowisk roślinnych zgrupowanych w poszczególne klasy:

 Zbiorowiska siedlisk wodnych, okresowo zalewanych lub bardzo mokrych - są reprezentowane przez zespoły z klas Lemnetea minoris, Bidentetea tripartiti, Potametea;

 Zbiorowiska segetalne - antropogeniczne nitrofilne zbiorowiska pól uprawnych z klasy Stellarietea mediae;

 Nitrofilne zbiorowiska miejsc ruderalnych (przychacia, przypłocia, wysypiska śmieci, wykopy itp.), terenów wydeptywanych oraz zrębów – reprezentowane przez klasy:

Stellarietea mediae, Epilobietea angustifolii, Artemisietea vulgaris;

 Zbiorowiska zielne dolin i obniżeń - są reprezentowane przez zespoły z klas Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea oraz Nardo-Callunetea;

(12)

12

 Zbiorowiska suchych muraw i zarośli - na badanym terenie reprezentowane są przez zespół z klasy: Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis;

 Zbiorowiska leśne i zaroślowe - reprezentowane są przez fitocenozy z klas: Rhamno- Prunetea, Salicetea purpureae, Alnetea glutinosae, Vaccinio-Piceetea i Querco- Fagetea.

Zbiorowiska siedlisk wodnych, okresowo zalewanych lub bardzo mokrych

Na powierzchni zbiorników wodnych, na zabagnieniach w dolinach cieków (starorzeczach) oraz przy brzegu wolno płynących strumieni rozwijają się zbiorowiska rzęs z klasy Lemnetea minoris. Florystycznie ubogie, uzupełniają inne zbiorowiska wodne.

Stwierdzone zostały zespół spirodeli wielokorzeniowej Spirodeletum polyrhizae oraz zespół rzęsy trójrowkowej Lemnetum trisulcae. Najczęściej towarzyszy im rzęsa drobna Lemna minor. Ze zbiorowisk z klasy Potametea wyróżniony został zespół o liściach zanurzonych w wodzie – Elodeetum canadensis z moczarką kanadyjską Elodea canadensis, a także zespół rdestnicy pływającej Potametum natantis z grupy zbiorowisk o liściach widocznych na powierzchni wody z rdestem ziemnowodnym Polygonum amphibium. Zbiorowiska roślin jednorocznych pojawiające się na brzegach wysychających zbiorników wodnych i wolno płynących reprezentowane są przez: zespoły rdestów i uczepów Polygono-Bidentetum budowane m.in. przez uczep trójlistkowy Bidens tripartita i amerykański B. frondosa, rzepichę błotną Rorippa palustris, rdest ostrogorzki Polygonum hydropiper oraz rdest szczawiolistny Polygonum lapathifolium.

Zbiorowiska segetalne

Pojawiające się samorzutnie w uprawach roślin użytkowych jako chwasty stanowią antropogeniczne nitrofilne zbiorowiska pól uprawnych z klasy Stellarietea mediae. Ich fizjonomia uwarunkowana jest żyznością siedliska i działalnością produkcyjno-gospodarczą.

Stwierdzono występowanie zbiorowisk chwastów upraw okopowych i ogrodowych należących do rzędu Polygono-Chenopodietalia. Wśród charakterystycznych roślin występują: chwastnica jednostronna Echinochloa crus-galli, łoboda rozłożysta Atriplex patula, łoczyga pospolita Lapsana communis, komosa biała Chenopodium album, sporek polny Spergula arvensis, czerwiec roczny Scleranthus annuus, rdest ptasi Polygonum aviculare, żółtlica drobnokwiatowa Galinsoga parviflora. Wyróżnione zostały: zespół sporka i chwastnicy

(13)

13

jednostronnej Echinochloo-Setarietum, które spotyka się w uprawach polowych, natomiast na żyźniejszych i nawożonych glebach (ogródki przydomowe i osiedlowe) wykształca się zespół żółtlicy i włośnicy sinej Galinsogo-Setarietum.

Nitrofilne zbiorowiska miejsc ruderalnych (przychacia, przypłocia, wysypiska śmieci, wykopy itp.), terenów wydeptywanych oraz zrębów i ugorów

Jako pierwszą fazę zasiedlania miejsc ruderalnych należą zbiorowiska z rzędu Sisymbrietalia, które należą do klasy Stellarietea mediae. Reprezentowane są przez efemeryczny, pojawiający się krótkotrwale zespół stulichy psiej Sisymbrietum sophiae oraz zespół pokrzywy i ślazu zaniedbanego Urtico-Malvetum neglectae charakterystyczny przy zabudowaniach gospodarczych, przy chatach i płotach, a także pospolity zespół komosy wzniesionej Chenopodietum stricti z dominacją komosy białej Chenopodium album.

Ze zbiorowisk porębowych należących do klasy Epilobietea angustifolii można wyróżnić traworośla z trzcinnikiem piaskowym Calamagrostietum epigeji, który towarzyszy nierzadko innym zespołom roślinnym, wykazując tendencję do ekspansji oraz zespół maliny właściwej Rubetum idaei z dominującym udziałem jeżyn.

Do omawianej grupy należy również klasa Artemisietea vulgaris, którą można podzielić na dwie podklasy - wybitnie antropogeniczne zbiorowiska roślin wieloletnich stanowiących drugą fazę zarastania terenów ruderalnych – Artemisienea vulgaris, jak również naturalne i półnaturalne nitrofilne zbiorowiska typu okrajkowego na żyznych siedliskach świeżych, wilgotnych lub mokrych, w różnym stopniu zacienionych – Galio-Urticenea. Pierwszą podklasę reprezentują zespoły pyleńca pospolitego Berteroëtum incanae oraz zespół żmijowca i nostrzyków Echio-Melilotetum. Na okrajkach i w prześwietleniach lasów, a także wzdłuż cieków występują zbiorowiska z rzędu Glechometalia hederaceae: zespół świerząbka korzennego Chaerophylletum aromatici, na glebach bogatych w związki zasadowe zespół trybuli leśnej Anthriscetum sylvestris oraz zespół pokrzywy i podagrycznika pospolitego Urtico-Aegopodietum podagrariae. Z rzędu Convolvuletalia sepium obserwowano zespół rudbekii i nawłoci Rudbeckio-Solidaginetum, budowany głównie przez nawłoć kanadyjską Solidago canadensis i późną S. gigantea.

Zbiorowiska zielne dolin i obniżeń

Klasę Phragmitetea charakteryzują zbiorowiska szuwarów trawiastych i wielkoturzycowych, które budowane są przez okazałe byliny w strefie przybrzeżnej i

(14)

14

nadbrzeżnej zbiorników wód stojących i płynących. Na obszarze inwentaryzacji wyróżnione zostały fitocenozy należące do dwóch związków. Szuwary właściwe ze związku Phragmition są na ogół ubogie florystycznie i nieraz tworzą skupienia agregacyjne, występujące na brzegach zbiorników wodnych oraz wzdłuż cieków. Fitocenozy te spotyka się nad zbiornikiem

„Mójcza”, gdzie są najlepiej wykształcone. Stwierdzone zostały zespół pałki wąskolistnej Typhetum angustifoliae i szerokolistnej Typhetum latifoliae, zespół jeżogłówki gałęzistej Sparganietum erecti, niskie zbiorowiska ponikła błotnego Eleocharitetum palustris oraz szuwar mannowy Glycerietum maximae. Pojawia się również zespół trzciny pospolitej Phragmitetum australis¸wykazujący cechy ekspansywne, zwłaszcza w obrębie starorzeczy.

Do gatunków charakterystycznych dla związku Phragmition należą: tatarak zwyczajny Acorus calamus, rzepicha ziemnowodna Rorippa amphibia, jeżogłówka gałęzista Sparganium erectum, żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica, manna mielec Glyceria maxima, ponikło błotne Eleocharis palustris, trzcina pospolita Phragmites australis, szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum, turzyca dzióbkowata Carex rostrata, pałka wąskolistna Typha angustifolia i szerokolistna T. latifolia. Związek Magnocaricion skupia szuwary wielkoturzycowe, często tworzące kępkowo-dolinkową strukturę. Wyróżnione zostały zespół kosaćca żółtego Iridetum pseudacori, torfotwórczy zespół turzycy sztywnej Caricetum elatae, zespół turzycy zaostrzonej Caricetum gracilis oraz nietorfotwórczy szuwar mozgowy Phalaridetum arundinaceae. Powyższe fitocenozy budowane przez poszczególne gatunki charakterystyczne kontaktują się z szuwarami właściwymi, a także wilgotnymi łąkami.

Fot. 1. Szuwar mannowy Glycerietum maximae, 02.08.2020, fot. J. Starus

(15)

15

Dodatkowo do omawianej grupy należą również zbiorowiska z klasy Molinio- Arrhenatheretea, które na obszarze badań zgromadzone w rzędy: Plantaginetalia majoris, Molinietalia caeruleae, Arrhenatheretalia. Rośliny odporne na uszkodzenia terenów wydeptywanych (takie jak ścieżki) należą do pierwszego rzędu. Reprezentowane są przez:

zespół życicy i rdestu ptasiego Lolio-Polygonetum arenastri z życicą trwałą Lolium perenne, rumiankiem bezpromieniowym Chamomilla suaveolens, rdestem ptasim Polygonum aviculare, zespół głowienki i babki pospolitej Prunello-Plantaginetum, zespół situ chudego Juncetum tenuis oraz zbiorowisko z wiechliną roczną Poetum annuae. Rząd Molinietalia caeruleae charakteryzuje się trwałym lub okresowo wilgotnym podłożem. Ziołorośla ze związku Filipendulion ulmariae reprezentowane są przez zespół wiązówki i bodziszka błotnego Filipendulo-Geranietum oraz zespół tojeści i wiązówki błotnej Lysimachio vulgaris- Filipenduletum. Jednokośne łąki zmiennowilgotne ze związku Molinion caerulae z trzęślicą modrą Molinia caerulea i przytulią północną Galium boreale są uzależnione od użytkowania przez człowieka i na badanym obszarze zajmują niewielkie powierzchnie. Większy areał zajmują wilgotne łąki wielokośne Calthion palustris zlokalizowane na Ostrej Górce oraz przy ul. Wikaryjskiej. Obecne tu są takie gatunki jak: knieć błotna Caltha palustris, sit skupiony Juncus conglomeratus i rozpierzchły J. effusus, ostrożeń łąkowy Cirsium rivulare, sitowie leśne Scirpus sylvaticus, śmiałek darniowy Deschampsia caespitosa, wyczyniec łąkowy Alopecurus pratensis, pępawa błotna Crepis paludosa, rdest wężownik Polygonum bistorta, niezapominajka błotna Myosotis palustris. Wyróżnione zostały następujące fitocenozy: zespół ostrożenia łąkowego Cirsietum rivularis, zespół sitowia leśnego Scirpetum silvatici, zbiorowisko ze śmiałkiem darniowym Deschampsia caespitosa oraz ze związku Alopecurion pratensis łąka wyczyńcowa Alopecuretum pratensis. Z rzędu Arrhenatheretalia stwierdzono zespół rajgrasu wyniosłego Arrhenatheretum elatioris – nawiązujące do siedliska przyrodniczego: niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Arrhenatherion elatioris) (kod: 6510). Z gatunków charakterystycznych odnotowano przytulię pospolitą Galium mollugo, rajgras wyniosły Arrhenatherum elatius, pępawę dwuletnią Crepis biennis, kłosówkę wełnistą Holcus lanatus, kupkówkę pospolitą Dactylis glomerata, wyczyńca łąkowego Alopecurus pratensis, firletkę poszarpaną Lychnis flos-cuculi, barszcz zwyczajny Heracleum sphondylium i przywrotnik pasterski Alchemilla monticola. Łąkę stwierdzono m.in.

w rejonie Ostrej Górki, Dymin i zb. „Mójcza”. Właściwa fizjonomia łąki uzależniona jest od użytkowania kośnego i/lub pasterskiego.

(16)

16

Powyższe fitocenozy z klasy Phragmitetea i Molinio-Arrhenatheretea zajmują w obszarze badań 75,78 ha (40%).

Fot. 2. Zbiorowisko nawiązujące do ekstensywnie użytkowanych łąk świeżych, fot. A. Chmaruk

Obraz zbiorowisk zielnych dolin i obniżeń uzupełniają zespół krzyżownicy i bliźniczki psiej trawki Polygalo-Nardetum oraz zespół wrzosu i bliźniczki psiej trawki (tzw. tłoki) Calluno-Nardetum strictae z klasy Nardo-Callunetea. Ubogie florystycznie zbiorowiska z wrzosem pospolitym Calluna vulgaris, bliźniczką psią trawką Nardus stricta, pięciornikiem kurze ziele Potentilla erecta oraz mietlicą pospolitą Agrostis capillaris stwierdzono fragmentarycznie na Ostrej Górce, zajmując łącznie powierzchnię 0,58 ha.

Zbiorowiska suchych muraw i zarośli

Psammofilne murawy suchych, piaszczystych lub żwirowatych siedlisk z klasy Koelerio glaucae-Corynephoretea canescentis reprezentują na inwentaryzowanym obszarze, głównie w rejonie zb. „Mójcza”, murawy szczotlichowe Spergulo vernalis-Corynephoretum.

Inicjują sukcesję roślinności na piaszczystych glebach, stanowiąc początkowe stadium rozwoju. Obecna jest głównie szczotlicha siwa Corynephorus canescens, natomiast w bardziej zaawansowanych stadiach pojawiają się: jastrzębiec kosmaczek Hieracium pilosella, kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, macierzanka piaskowa Thymus serphyllum. Kocanki piaskowe Helichrysum arenarium pojawiają się również jako gatunek charakterystyczny w murawach napiaskowych ze związku Koelerion glaucae. Ponadto obecne są jasieniec piaskowy Jasione montana, jastrzębiec baldaszkowaty Hieracium umbellatum, szczaw polny Rumex acetosella, koniczyna polna Trifolium arvense, czerwiec trwały Scleranthus perennis.

(17)

17

Fitocenozy ze związku Koelerion glaucae w obszarach Natura 2000 wymieniane są jako siedlisko przyrodnicze ciepłolubne śródlądowe murawy napiaskowe (kod: *6120).

Fot. 3. Luźna murawa szczotlichowa, pierwsze stadium zarastania piaszczystych gleb przez szczotlichę siwą Corynephorus canescens, 02.08.2020, fot. A. Chmaruk

Zbiorowiska leśne i zaroślowe

Zbiorowiska leśne i zaroślowe zajmują w obszarze ok. 40 ha, co stanowi 21%

powierzchni. Zbiorowiska formacji krzewiastej z klasy Rhamno-Prunetea występują w lesie (w prześwietleniach drzewostanu, na styku polan śródleśnych), jako zakrzewienia śródpolne oraz w strefie ekotonowej stanowiąc przejście między zbiorowiskami leśnymi i nieleśnymi. Na terenie inwentaryzacji obecne są czyżnie – zarośla tarninowe Rubo fruticosi-Prunetum spinosae z dominacją śliwy tarniny Prunus spinosa i głogu jednoszyjkowego Crataegus monogyna oraz na uboższych glebach zarośla jeżyny fałdowanej Frangulo-Rubetum plicati.

Na żyźniejszych glebach rozwijają się zwarte zarośla derenia świdwy Rhamno-Cornetum sanguinei ze związku Berberidion z domieszką szakłaka pospolitego Rhamnus cathartica, trzmieliny zwyczajnej Euonymus europaea i brodawkowatej E. verrucosa.

W pobliżu cieku i zbiornika wykształcają się zbiorowiska z klasy Salicetea purpureae:

wikliny nadrzeczne Salicetum triandro-viminalis z wierzbą wiciową Salix viminalis, purpurową S. purpurea i trójpręcikową S. triandra, nadrzeczny łęg wierzbowy Salicetum albo- fragilis z wierzbą białą Salix alba i kruchą S. fragilis oraz łęg wierzbowo-topolowy Populetum albae, w którym dominuje topola czarna Populus nigra i biała P. alba. Na północny-zachód od zbiornika wykształca się fragmentami łozowisko z wierzbą szarą Salicetum pentandro- cinereae z klasy Alnetea glutinosae i z udziałem wierzby pięciopręcikowej S. pentandra. Z grupy łęgów niżowych na badanym terenie obecny jest także łęg jesionowo-olszowy Fraxino-

(18)

18

Alnetum należący do klasy Querco-Fagetea. Wśród gatunków charakterystycznych wymienia się olszę czarną Alnus glutinosa, czeremchę zwyczajną Padus avium, w runie wietlicę samiczą Athyrium filix-femina, kosaćca żółtego Iris pseudacorus, tojeść pospolitą Lysimachia vulgaris, przytulię błotną Galium palustre, jednak w wielu miejscach skład gatunkowy zaburzała nawłoć późna Solidago gigantea oraz trzcinnik leśny Calamagrostis epigejos. Łęgi (kod *91E0) zamieszczone są w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej i podlegają ochronie na obszarach Natura 2000.

Asocjacje roślinne ze związku Dicrano-Pinion z klasy Vaccinio-Piceetea reprezentowane są przez subkontynentalny bór świeży Peucedano-Pinetum, suboceaniczny bór świeży Leucobryo-Pinetum, a także przez kontynentalny bór mieszany Querco roboris- Pinetum. Charakteryzują się dominacją sosny zwyczajnej Pinus sylvestris w drzewostanie oraz jarzębiny Sorbus aucuparia i dębów Quercus spp. w warstwie podrostu. Na obszarze badań wykształciły się w okolicy Bukówki oraz jako wąskie pasy w zachodniej części.

Fot. 4. Drzewostan borów świeżych, 22.09.2020, fot. J. Starus

Rozmieszczenie głównych grup syntaksonomicznych przedstawia mapa roślinności rzeczywistej, stanowiąca załącznik nr 1 do niniejszego dokumentu. Dla zachowania przejrzystości mapy, zbiorowiska spokrewnione łączono w jednostki wyższego rzędu, natomiast część zbiorowisk z racji na niewielkie powierzchnie nie została pokazana na mapie.

Wykaz syntaksonomiczny zbiorowisk roślinnych na obszarze inwentaryzacji. Układ syntaksonów i ich nazewnictwo przyjęto zgodnie z opracowaniem Matuszkiewicza (2008).

(19)

19 KLASA (Cl. - CLASS)

PODKLASA(SubCl.) Rząd (O. - Order)

Związek (All. - Alliance) Podzwiązek (SubAll.)

Grupa zespołów (GrAss.) Zespół (Ass. - Association) Zb. - zbiorowisko

LEMNETEA MINORIS R.TX. 1955 Lemnetalia minoris R.TX. 1955

Lemnion gibbae R.TX. et A. SCHWABE 1974 in R.TX. 1974

Spirodeletum polyrhizae (KELHOFER 1915) W. KOCH 1954 em. R.TX. et A.SCHWABE 1974 in R.TX. 1974 – zespół spirodeli wielokorzeniowej

Riccio fluitantis-Lemnion trisulcae R.TX. et A.SCHWABE 1974 in R.TX. 1974

Lemnetum trisulcae (KELHOFER 1915) KNAPP et STOFFERS 1962 – zespół rzęsy trójrowkowej

BIDENTETEA TRIPARTITI R.TX., LOHM. et PRSG 1950 Bidentetalia tripartiti BR.-BL. et R.TX. 1943

Bidention tripartiti NORDH. 1940

Polygono-Bidentetum (KOCH 1926) LOHM. 1950 – zespół rdestów i uczepów

STELLARIETEA MEDIAE R.TX., LOHM. et PRSG, 1950 Polygono-Chenopodietalia (R.TX. et LOHM. 1950) J.TX. 1961

Panico-Setarion SISS. 1946

Echinochloo-Setarietum KRUSEM. et VLIEG. (1939)1940 – zespół sporka i chwastnicy jednostronnej Polygono-Chenopodion SISS. 1946

Galinsogo-Setarietum (R.Tx. et BECK. 1942) R.TX. 1950 – zespół żółtlicy i włośnicy sinej

Sisymbrietalia J.TX. 1961

Sisymbrion officinalis R.TX., LOHM, PRSG 1950 Sisymbrietum sophiae KREH. 1935 – zespół stulichy psiej

Urtico-Malvetum neglectae (KNAPP 1945) LOHM. 1950 – zespół pokrzywy i ślazu zaniedbanego Chenopodietum stricti OBERD. 1957 – zespół komosy wzniesionej

EPILOBIETEA ANGUSTIFOLII R.TX. et PRSG 1950 Atropetalia VLIEG. 1937

Epilobion angustifolii (RÜBEL 1933) SOÓ 1933

Calamagrostietum epigeji JURASZEK 1928 – zespół trzcinnika piaskowego Sambuco-Salicion R.Tx. et NEUM. 1950

Rubetum idaei PFEIFF. 1936 em. OBERD. 1973 – zespół maliny właściwej

ARTEMISIETEA VULGARIS LOHM., PRDG et R.TX. in R.TX. 1950 ARTEMISIENEA VULGARIS

Onopordetalia acanthii BR.-BL. et R.TX. 1943 em. GÖRS 1966 Onopordion acanthii Br.-Bl. 1926

Dauco-Melilotenion GÖRS 1966

Berteroëtum incanae SISS. et TIDEMAN in SISS. 1950 – zespół pyleńca pospolitego Echio-Melilotetum R.TX. 1947 – zespół żmijowca i nostrzyków

GALIO-URTICENEA (Pass. 1967)

Glechometalia hederaceae R.TX. in R.TX. et BRAUN-Hool 1975 Aegopodion podagrariae R.TX. 1967

Chaerophylletum aromatici GUTTE 1963 – zespół świerząbka korzennego Anthriscetum sylvestris HADAČ 1978 – zespół trybuli leśnej

Urtico-Aegopodietum podagrariae (R.TX. 1963 n.n.) em. DIERSCHKE 1974 – zespół pokrzywy i podagrycznika pospolitego

Convolvuletalia sepium R.TX. 1950

Senecion fluviatilis R.Tx. (1947)1950 em. R.Tx. 1967

Rudbeckio-Solidaginetum R.TX. et RAABE 1950 – zespół rudbekii i nawłoci

POTAMETEA R.Tx. et Prsg Potametalia KOCH 1926

(20)

20 Potamion KOCH 1926 em. OBERD. 1957

Grupa Potametum lucentis

Elodeetum canadensis (PlGN. 1953) PASS. 1964 – zespół moczarki kanadyjskiej Nymphaeion OBERD. 1953

Potametum natantis SOÓ 1923

PHRAGMITETEA R.TX. et PRSG 1942 Phragmitetalia KOCH 1926

Phragmition KOCH 1926

Grupa szuwarów typowych z udziałem roślin wodnych

Typhetum angustifoliae (ALLORGE 1922) SOÓ 1927 – zespół pałki wąskolistnej (szuwar wąskopałkowy) Sparganietum erecti ROLL 1938 – zespół jeżogłówki gałęzistej (szuwar jeżogłówkowy)

Grupa szuwarów typowych z pojawem gatunków z Magnocaricion Eleocharitetum palustris ŠENNIKOV 1919 – zespół ponikła błotnego

Phragmitetum australis (GAMS 1927) SCHMALE 1939 – zespół trzciny pospolitej Typhetum latifoliae SOÓ 1927 – zespół pałki szerokolistnej (szuwar szerokopałkowy) Grupa szuwarów właściwych o zmiennym poziomie wody

Glycerietum maximae HUECK 1931 – zespół manny mielec (szuwar mannowy) Magnocaricion KOCH 1926

Zbiorowiska należące do dynamicznego kręgu olsów

Iridetum pseudacori EGGLER 1933 – zespół kosaćca żółtego (szuwar kosaćcowy) Zbiorowiska turzyc kępkowych lub rozłogowych, przeważnie torfotwórcze Caricetum elatae KOCH 1926 – zespół turzycy sztywnej

Zbiorowiska o charakterze łąk turzycowych

Caricetum gracilis (GRAEBN. et HUECK 1931) R.TX. 1937 – zespół turzycy zaostrzonej Nietorfotwórcze szuwary turzycowe lub trawiaste terenów zalewowych

Phalaridetum arundinaceae (KOCH 1926 n.n.) LIB. 1931 – zespół mozgi trzcinowatej (szuwar mozgowy)

KOELERIO GLAUCAE-CORYNEPHORETEA CANESCENTIS KLIKA in KLIKA et NOVAK 1941

Corynephoretalia canescentis R.TX. 1937 Corynephorion canescentis KLIKA 1934

Spergulo vernalis-Corynephoretum (R.TX. 1928) LlBB. 1933 – murawy szczotlichowe Koelerion glaucae (VOLK 1931) KLIKA 1935

MOLINIO-ARRHENATHERETEA R.TX. 1937 Plantaginetalia majoris R.TX. (1943) 1950

Polygonion avicularis BR.-BL. 1931 ex AlCH. 1933

Lolio-Polygonetum arenastri BR.-BL. 1930 em. LOHM. 1975 – zespół życicy i rdestu ptasiego Prunello-Plantaginetum FALIŃSKI 1963 – zespół głowienki i babki pospolitej

Juncetum tenuis (DlEM., SISS. et WESTH. 1940) SCHWICK.1944 em. R.TX. 1950 – zespół situ chudego (?)Poetum annuae GAMS 1927 – zbiorowisko wiechliny rocznej

Molinietalia caeruleae W.KOCH 1926 Filipendulion ulmariae SEGAL 1966

Filipendulo-Geranietum W.KOCH 1926 – zespół wiązówki i bodziszka błotnego Lysimachio vulgaris-Filipenduletum BAL.-TUL. 1978 – zespół tojeści i wiązówki błotnej Molinion caeruleae W.KOCH 1926

Calthion palustris R.TX. 1936 em. OBERD. 1957 Grupa eutroficznych łąk wilgotnych

Cirsietum rivularis NOWIŃSKI 1927 – zespół ostrożenia łąkowego Grupa mokrych łąk, częściowo zabagnionych

Scirpetum silvatici RALSKI 1931 – zespół sitowia leśnego

Zb. Deschampsia caespitosa – zbiorowisko ze śmiałkiem darniowym Alopecurion pratensis PASS. 1964

Alopecuretum pratensis (REGEL 1925) STEFFEN 1931 – łąka wyczyńcowa

Arrhenatheretalia PAWŁ. 1928

Arrhenatherion elatioris (BR.-BL. 1925) KOCH 1926

Arrhenatheretum elatioris BR.-BL. ex SCHERR. 1925 – zespół rajgrasu wyniosłego (łąka rajgrasowa)

NARDO-CALLUNETEA PRSG 1949 Nardetalia PRSG 1949

Violion caninae SCHWICK. 1944

(21)

21

Polygalo-Nardetum PRSG 1953 – zespół krzyżownicy i bliźniczki psiej trawki

Calluno-Nardetum strictae HRYNC. 1959 – zespół wrzosu i bliźniczki psiej trawki (tłoki)

RHAMNO-PRUNETEA RIVAS GODAY et GARB. 1961 Prunetalia spinosae R.TX. 1952

Pruno-Rubion fruticosi R.TX. 1952 corr. DOING 1962

Rubo fruticosi-Prunetum spinosae WEB. 1974 n.inv. WITTIG 1976 – zarośla tarninowe (czyżnie) Frangulo-Rubetum plicati NEUM. in R.TX. 1952 em. OBERD. 1983 – zarośla jeżyny fałdowanej Berberidion Br.-Bl. (1947)1950

Rhamno-Cornetum sanguinei (KAIS. 1930) PASS. (1957)1962 – zarośla derenia świdwy Prunion fruticosae R.TX. 1952

SALICETEA PURPUREAE Moor 1958 Salicetalia purpureae Moor 1958

Salicion albae R.TX. 1955

Salicetum triandro-viminalis LOHM. 1952 – wikliny nadrzeczne Salicetum albo-fragilis R.Tx. 1955 – nadrzeczny łęg wierzbowy Populetum albae BR.-BL. 1931 – łęg wierzbowo-topolowy

ALNETEA GLUTINOSAE Br.-Bl. et R.Tx. 1943 Alnetalia glutinosae R.Tx. 1937

Alnion glutinosae (MALC. 1929) MEIJER DREES 1936 Grupa zbiorowisk zaroślowych

Salicetum pentandro-cinereae (ALMQ. 1929) PASS. 1961 – łozowisko z wierzbą szarą VACCINIO-PICEETEA Br.-Bl. 1939

Cladonio-Vaccinietalia Kiell.-Lund 1967 Dicrano-Pinion LlBB. 1933

Dicrano-Pinenion SEIBERT in OBERD. (ed.) 1992

Grupa borów sosnowych na glebach mineralnych Peucedano-Pinetum W.MAT. (1962)1973 Leucobryo-Pinetum W.MAT. (1962)1973 Grupa borów mieszanych

Querco roboris-Pinetum (W.MAT 1981) J.MAT. 1988

QUERCO-FAGETEA Br.-Bl. et Vlieg. 1937

Fagetalia sylvaticae Pawł. in Pawł., Sokół, et Wall. 1928 Alno-Ulmion BR.-BL. et R.TX. 1943

Alnenion glutinoso-incanae OBERD. 1953 Zbiorowiska łęgów niżowych

Fraxino-Alnetum W.MAT. 1952 – łęg jesionowo-olszowy

3.3. Flora

Flora inwentaryzowanego terenu obejmuje 387 gatunków roślin naczyniowych. Na obszarze inwentaryzacji znajdują się zbiorowiska leśne, nieleśne, związane ze środowiskiem wodnym (zbiornik „Mójcza”, Lubrzanka i jej dopływy) oraz przekształcone przez człowieka (ogródki działkowe, zabudowania itp.), w związku z czym wyróżniamy zróżnicowane grupy siedliskowe roślin. Najliczniejszą grupę (39,5%) na obszarze inwentaryzacji stanowią gatunki synantropijne, wśród których wyróżniamy m.in. taksony dziczejące z uprawy, obcego pochodzenia. Bliskość zabudowań i dróg skutkuje pojawianiem się gatunków przystosowanych do życia w pobliżu człowieka, np. łopian pajęczynowaty Arctium tomentosum, malina właściwa

(22)

22

Rubus idaeus, lilak pospolity Syringa vulgaris, sałata kompasowa Lactuca serriola, wrotycz pospolity Tanacetum vulgare, powój polny Convolvulus arvensis, szczaw kędzierzawy Rumex crispus, rumianek bezpromieniowy Chamomilla suaveolens, ślaz dziki Malva sylvestris, podbiał pospolity Tussilago farfara, cykoria podróżnik Cichorium intybus, pokrzywa zwyczajna Urtica dioica. Również licznie występują gatunki łąkowe (22,9%), do których zaliczamy np. stokłosę miękką Bromus hordeaceus, turzycę zajęczą Carex ovalis, ostrożeń warzywny Cirsium oleraceum, kminek zwyczajny Carum carvi, głowienkę pospolitą Prunella vulgaris, kozłek lekarski Valeriana officinalis, świetlik łąkowy Euphrasia rostkoviana.

Niewiele mniejszy udział (15,3%) mają gatunki leśno-zaroślowe, do których poza krzewami i drzewami należą m.in. dąbrówka rozłogowa Ajuga reptans, wietlica samicza Athyrium filix- femina, podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria, nerecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana, jeżyna fałdowana Rubus plicatus, sałatnik leśny Mycelis muralis. Z gatunków szuwarowych i bagiennych (6,2%) wymienia się np. żabieniec babka wodna Alisma plantago- aquatica, tatarak zwyczajny Acorus calamus, przytulia błotna Galium palustre, manna mielec Glyceria maxima. Stanowiska nasłonecznione charakteryzują się występowaniem gatunków muraw kserotermicznych i ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych (4,5%), np. traganek szerokolistny Astragalus glycyphyllos, wilczomlecz sosnka Euphorbia cyparissias, lebiodka pospolita Origanum vulgare, a także gatunków muraw napiaskowych (3,6%), m.in. kocanki piaskowe Helichrysum arenarium, rozchodnik wielki Sedum maximum, macierzanka piaskowa Thymus serpyllum. Do roślin nadwodnych i siedlisk okresowo zalewanych należy 9 gatunków (np. rdest ostrogorzki Polygonum hydropiper, sit dwudzielny Juncus bufonius), zaś do gatunków ubogich muraw i psiar zalicza się 7 taksonów (jastrzębiec baldaszkowaty Hieracium umbellatum, wrzos pospolity Calluna vulgaris). Poniżej 1% zajmują pozostałe grupy siedliskowe.

Poniższa rycina (ryc. 2) obrazuje procentowy udział grup siedliskowych we florze badanego terenu, natomiast tabela nr 2 przedstawia listę stwierdzonych gatunków roślin naczyniowych inwentaryzowanego obszaru.

(23)

23

Ryc. 2. Procentowy udział grup siedliskowych we florze obszaru inwentaryzacji

Grupa siedliskowa: K - gatunki muraw kserotermicznych i ciepłolubnych zbiorowisk okrajkowych, L - gatunki leśno–zaroślowe, Ł - gatunki łąkowe, M i P - gatunki ubogich muraw i psiar, N - gatunki nadwodne i siedlisk okresowo zalewanych (mulistych), Pia – gatunki muraw napiaskowych, S - gatunki synantropijne, Sz i B - gatunki szuwarowe i bagienne, Szcz - gatunki szczelin skalnych, T - gatunki torfowiskowe, W - gatunki wodne, Z i W - gatunki źródlisk i wyleżysk, Nie - gatunki o nieustalonej przynależności fitosocjologicznej

Tab. 2. Wykaz roślin naczyniowych inwentaryzowanego terenu badań

Lp. Nazwa łacińska Nazwa polska

Grupa siedliskowa

Status*

I II III IV V

1. Abies alba Mill. Jodła pospolita L

2. Acer negundo L. Klon jesionolistny (Jesioklon) L/S

3. Acer platanoides L. Klon pospolity L

4. Acer pseudoplatanus L. Klon jawor (Jawor) L

5. Achillea millefolium L. s. str. Krwawnik pospolity Ł

6. Acorus calamus L. Tatarak zwyczajny Sz i B

7. Aegopodium podagraria L. Podagrycznik pospolity L 8. Aesculus hippocastanum L. Kasztanowiec pospolity S

9. Agrimonia eupatoria L. Rzepik pospolity K

10. Agrostis canina L. s. str. Mietlica psia (M. wąskoliściowa) T 11. Agrostis capillaris L. Mietlica pospolita M i P 12. Agrostis stolonifera L. Mietlica rozłogowa Ł

13. Ajuga reptans L. Dąbrówka rozłogowa L

14. Alchemilla monticola Opiz Przywrotnik pasterski Ł 15. Alisma plantago-aquatica L. Żabieniec babka wodna Sz i B

16. Allium oleraceum L. Czosnek zielonawy K

17. Allium vineale L. Czosnek szczypiorek Nie

(24)

24

I II III IV V

18. Alnus glutinosa (L.) Gaertn. Olsza czarna L

19. Alopecurus pratensis L. Wyczyniec łąkowy Ł

20. Amaranthus retroflexus L. Szarłat szorstki S

21. Anagallis arvensis L. Kurzyślad polny S

22. Anethum graveolens L. Koper ogrodowy S

23. Angelica sylvestris L. Dzięgiel leśny Ł

24. Anthoxanthum odoratum L. s. str. Tomka wonna Ł 25. Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. Trybula leśna S 26. Apera spica-venti (L.) P. Beauv. Miotła (Mietlica) zbożowa S 27. Arabidopsis thaliana (L.) Heynh. Rzodkiewnik pospolity S

28. Arctium lappa L. Łopian większy S

29. Arctium tomentosum Mill. Łopian pajęczynowaty S 30. Arenaria serpyllifolia L. Piaskowiec macierzankowy Nie 31. Armoracia rusticana P. Gaertn., B.

Mey. & Scherb. Chrzan pospolity S

32. Arrhenatherum elatius (L.) P.

Beauv. ex J. Presl & C. Presl Rajgras wyniosły Ł

33. Artemisia absinthium L. Bylica piołun S

34. Artemisia campestris L. Bylica polna K

35. Artemisia vulgaris L. Bylica pospolita S

36. Astragalus glycyphyllos L. Traganek szerokolistny K 37. Athyrium filix-femina (L.) Roth Wietlica samicza L

38. Atriplex patula L. Łoboda rozłożysta S

39. Ballota nigra L. Mierznica czarna S

40. Barbarea vulgaris R. Br. Gorczycznik pospolity S

41. Bellis perennis L. Stokrotka pospolita Ł

42. Berteroa incana (L.) DC. Pyleniec pospolity S 43. Betula pendula Roth Brzoza brodawkowata (B.

zwisła) S

44. Bidens frondosa L. Uczep amerykański N

45. Bidens tripartita L. Uczep trójlistkowy N

46. Brassica napus L. Kapusta rzepak S

47. Briza media L. Drżączka średnia Ł

48. Bromus hordeaceus L. Stokłosa miękka Ł

49. Bromus sterilis L. Stokłosa płonna S

50. Bromus willdenowii Kunth Stokłosa obedkowa (S.

uniolowata) S

51. Calamagrostis epigejos (L.) Roth Trzcinnik piaskowy S 52. Callitriche palustris L. (Callitriche

verna L. emend. Lönnr. s. str.) Rzęśl wiosenna W Kraj: DD

53. Calluna vulgaris (L.) Hull Wrzos pospolity M i P

54. Caltha palustris L. Knieć błotna Ł

55. Calystegia sepium (L.) R. Br. Kielisznik zaroślowy S 56. Campanula patula L. s. str. Dzwonek rozpierzchły Ł 57. Campanula rapunculoides L. Dzwonek jednostronny (Dz.

rapunkułokształtny) K

58. Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. Tasznik pospolity S

59. Carduus acanthoides L. Oset nastroszony S

60. Carex acutiformis Ehrh. Turzyca błotna Sz i B

61. Carex elata All. Turzyca sztywna Sz i B

62. Carex gracilis Curtis Turzyca zaostrzona Sz i B

63. Carex hirta L. Turzyca owłosiona Ł

64. Carex ovalis Gooden. Turzyca zajęcza Ł

(25)

25

I II III IV V

65. Carex pallescens L. Turzyca blada Ł

66. Carex riparia Curtis Turzyca brzegowa Sz i B Region: VU

67. Carex rostrata Stokes Turzyca dzióbkowata Sz i B 68. Carex vesicaria L. Turzyca pęcherzykowata Sz i B

69. Carex vulpina L. Turzyca lisia Sz i B

70. Carlina vulgaris L. Dziewięćsił pospolity K

71. Carpinus betulus L. Grab pospolity L

72. Carum carvi L. Kminek zwyczajny Ł

73. Centaurea cyanus L. Chaber bławatek S

74. Centaurea jacea L. Chaber łąkowy Ł

75. Centaurea scabiosa L. Chaber driakiewnik K

76. Cerastium arvense L. s. str. Rogownica polna S/Pia 77. Cerastium holosteoides Fr. emend.

Hyl. Rogownica pospolita Ł

78. Cerasus avium (L.) Moench Wiśnia ptasia (Czereśnia) L 79. Cerasus vulgaris Mill. Wiśnia pospolita (W. szkliwka) S 80. Chaerophyllum aromaticum L. Świerząbek korzenny S 81. Chamaenerion angustifolium (L.)

Scop. Wierzbówka kiprzyca S

82. Chamomilla suaveolens (Pursh)

Rydb. Rumianek bezpromieniowy Ł

83. Chelidonium majus L. Glistnik jaskółcze ziele S 84. Chenopodium album L. Komosa biała (Lebioda) S 85. Chenopodium hybridum L. Komosa wielkolistna S

86. Cichorium intybus L. Cykoria podróżnik S

87. Cirsium arvense (L.) Scop. Ostrożeń polny S

88. Cirsium oleraceum (L.) Scop. Ostrożeń warzywny Ł 89. Cirsium palustre (L.) Scop. Ostrożeń błotny Ł 90. Cirsium rivulare (Jacq.) All. Ostrożeń łąkowy Ł 91. Cirsium vulgare (Savi) Ten. Ostrożeń lancetowaty S 92. Consolida regalis Gray (Delphinium

consolida L.) Ostróżeczka (Ostróżka) polna S

93. Convolvulus arvensis L. Powój polny S

94. Conyza canadensis (L.) Cronquist Konyza (Przymiotno) kanadyjska S

95. Cornus sanguinea L. Dereń świdwa L

96. Coronilla varia L. (Securigera varia

(L.) Lassen) Cieciorka pstra K

97. Corylus avellana L. Leszczyna pospolita (Orzech

laskowy) L

98. Corynephorus canescens (L.) P.

Beauv. Szczotlicha siwa Pia

99. Crataegus monogyna Jacq. Głóg jednoszyjkowy L

100. Crepis biennis L. Pępawa dwuletnia Ł

101. Crepis paludosa (L.) Moench Pępawa błotna Ł

102. Cruciata glabra (L.) Ehrend. Przytulinka (Przytulia, Krucjata)

wiosenna L

103. Cuscuta europaea L. Kanianka pospolita (K.

europejska) S

104. Cynosurus cristatus L. Grzebienica pospolita Ł 105. Dactylis glomerata L. Kupkówka (Rżniączka) pospolita Ł 106. Dactylorhiza incarnata (L.) Soó Kukułka (Storczyk, Stoplamek)

krwista T

Ochrona częściowa; kraj:

NT; region: VU