Stan i ochrona środowiska w województwie krakowskim 1981-1986 (Analiza statystyczna)

WOJEWÓDZKI URZĄD STATYSTYCZNY W KRAKOWIE

Do użytku Egz. Nr .

STAN I OCHRONA ŚRODOWISKA W WOJEWÓDZTWIE KRAKOWSKIM 1981

1986

/Analiza atatyatyczna/

KRAKÓW

1987

Tabl.

PRZEDMOWA... x WPROWADZENIE ...

UWAGI METODYCZNE ... ... ... x

Tablice liczbowe

Wolniejsze dane. o etanie, zagrożeniu 1 ochronie środowiska . # % Powierzchnia i ludność w 1986 r, ... 2 Miasta o dużej skali zagrożenia środowiska w 1986 r... . 3

I. POWIERZCHNIA ZIEMI. GLEOA

Powierzchnia województwa według kierunków wykorzyetenla .... 1/4/

Grunty rolne 1 leśne wyłączone na cele nierolnicze 1 nieleśne 2/5/

Grunty zdewaatowane i zdegradowane wynagajgce rekultywacji

i zagospodarowania ... 3/6/

Zużycie nawozów sztucznych i wapniowych ... . 4/7/

Sprzedaż środków ochrony roślin ... ... 5/8/

II. WODA

Stan czystości rzek kontrolowanych w 1986 r. ... ... 1/9/

Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych ... 2/10/

Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej ... ... 3/11/

Goepodarowanie wada w przemyśle ... 4/12/

Zakłady przemysłowe zużywające najwięcej wody w 1986 r... 5/13/

Zużycie wody z wodociągów sieciowych w gospodarstwach domo­

wych ... 6/14/

Ocena sanitarna wody pobieranej przez ludność w 1966 r... 7/15/

Urządzenie wodociągowe 1 kanalizacyjne w miastach ... 8/16/

Ścieki przemysłowe 1 komunalne odprowadzane de wód powierz­

chniowych w 1986 ... 9/17/

Ścieki odprowadzane siecią kanalizacji miejskiej ... 10/18/

Melioracje podstawowe ... 11/19/

Powierzchnia zmeliorowanych gruntów ornych, łęk 1 pastwisk . 12/20/

III. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Emisje przemysłowych zanieczyszczeń powietrza atmosferycz­

nego ... 1/21/

Emisja 1 redukcja przemysłowych zanieczyszczeń powietrza

atmosferycznego w 1986 r. ... 2/22/

Wyposażenie zakładów przemysłowych w podstawowe urządzenie

do redukcji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego w 1986 r. 3/23/

Opad zanieczyszczeń pyłowych powietrza atmosferycznego

w 1986 r... 4/24/

Stan zanieczyszczenia gazowego powietrza atmosferycznego

w 1986 r...i... 5/25/

Strona

5 10

15 20 22

22 23 24 24 24

25 25 26 26 27

27 28 26

29

31

31

31

32

33

S 8 S

IV. ODPADY PRZEMYSŁOWE 1 KOMUNALNE

Odpady przemysłowe ... ...

Qdpady przemysłowe nagromadzone i wytworzone według rodzajów ..

Odpady komunalne nagromadzone. Powierzchnia wysypisk ...

Powierzchnia oczyszczonych ulic i placów w miastach oraz wywóz nieczystości komunalnych ...

V. LASY. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU

Ważniejsze dane o gospodarce leśnej ...

Powierzchnia 1 kategorie lasów ochronnych ...

Ojcowski Park Narodowy... ... ... ... ...

Perki krajobrazowe w 1906 r... ...

Rezerwaty przyrody ... ... ...

Pomniki przyrody... ... .

VI. EKONOMICZNE ASPEKTY OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

Nakłady inwestycyjne na ochronę środowiska 1 gospodarkę wodnę . Efekty rzeczowe uzyskane w wyniku przekazania do użytku inwes­

tycji ochrony środowiska i gospodarki wodnej ...

Fundusz Ochrony środowiska budżetu terenowego ...

Fundusz Gospodarki Wodnej budżetu terenowego ...

Opłaty za pobór wód i odprowadzenie ścieków ... . Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych budżetu terenowego ...

T.bl. Strona

1/26/ 34 2/27/ 34 3/28/ 35

4/29/ 35

1/30/ 36 2/31/ 36 3/32/ ?7 4/33/ 37 5/34/ 37 6/35/ 37

1/36/ 38 2/37/ 38 3/38/ 39 4/39/ 39 5/40/ 40 6/41/ 40

OBJAŚNIENIA ZNAKÓW UMOWNYCH Kreska /-/ - zjawisko nie występują

Zero /O/ - zjawisko istniało. Jednakże w ilościach mniejszych od liczb,które mogły być wyrażone uwidocznionymi w tablicy znakami cyfrowymi, np. jeżeli produkcja wyrażona jest w tysiącach ton /w liczbach całkowitych/, znak 0 oznacza, że produkcja w danym przypadku nie osięgnęła 0,5 tys. t.

Kropka /./ - zupełny brak informacji albo brak informacji wiarygodnych.

Znak x - wypełnienie pozycji, ze względu na układ tablicy. Jest niemożliwe lub niecelowe.

•W tym" - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy.

WAŻNIEJSZE SKRÓTY

Uwaga. W nawiasach podano skróty 1 nazwy dotychczas stosowanych jednostek aiar.

tys. = tysięc ha = hektar

■In • Bilion km2 2 = kilometr kwadratowy

zł ^■ złoty /■ln m / /milion metrów kwadratowych/

szt /3Zt • /

■ sztuka /sztuka/

1 ■ litr hl a hektolitr

t = tona m3 * metr sześcienny

m metr dam3 , % dekanatr sześcienny

/ty6.o> / /tysięc metrów sześciennych/

hm3 , = hektonetr sześcienny /min ■**/ /milion metrów sześciennych/

km /tys. ta/

« kilometr /tysięc metrów/

„2 . metr kwadratowy

Stan środowiska jest od lat przedmiotem- znacznego.zainteresowani« w Krako­

wie i województwie. Odpowiadajgc temu zainteresowaniu - Wojewódzki urzgd Sta­

tystyczny JuZ w 1973 r. wydał publikację dotyczgeg tej problematyki, w następ­

nych latach dane liczbowe o stanie 1 ochronie środowiska były zamieszczane w wy­

dawanych corocznie rocznikach statystycznych województwa.

Niniejsza publikacja dotyczy lat 1981 - 1986, w których nasilono działal­

ność w zakresie ochrony środowiska.

W publikacji zamieszczono;

- wprowadzenie, zawlerajęce ogólne charakterystykę województwa oraz krakowskiego obszaru zagrożenia ekologicznego,

- uwagi metodyczne tj. szczegółowe wyjaśnienia terminologii stosowanej w publi­

kacji,

- tablice liczbowe z danymi o podstawowych zagadnieniach stanu, zagrożenia 1 ochrony środowiska, szczegółowe informacje z tego zakresu aę dostępne dla zainteresowanych w tut. Urzędzie.

Publikację opracowali: mgr Jerzy Traider /ogólny układ i wprowadzenie/

oraz ob. Józef Prochal /uwagi metodyczne 1 tablice liczbowe/.

Wojewódzki Urzęd Statystyczny składa Jednocześnie podziękowania instytu­

cjom 1 osobom, które przyczyniły się do pozyskania danych.

mgr Stanisław Pawlicki Dyrektor

Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Krakowie

Kraków, listopad 1987 r.

I . CHARAKTERYSTYKA .VOJE.VÖOZTlVA

1. Położenie, powierzchnia, ludność .

Województwo krakowskie jest położone w południowej części Polski, na zachodnie skraju eekroregionu południowo-wschodniego. Graniczy ono z 5 wo­

jewództwami: od zachodu z bielskie i katowickie, od północy z kieleckie, od wschodu z tarnowskie i od południe z nowosądeckie.

W skład województwa w 1986 r. wchodziło eleeto Kraków /z 4 dzielnicami Jako podstawowyal jednostkami podziału administracyjnego/, 9 Innych eleet /tworzących gminy miejsko-wiejskie/ oraz 38 gmin. W 1987 r. utworzono eleeto Ski te.

Powierzchnie województwa wynosi 3254 ke2, co stenowi 1,0 % powierzchni kraju. Po woj. łódzkie Jeet krakowskie obszarowo najmniejszym w Polsce.

Liczba ludności w końcu 1986 r. oelęgnęł* 1214,4 ty*, tj. 3.2 X ludnoś­

ci kraju. W tym zakresie krakowskie Jest pięty# w kolejności największych w Polsce. Gęstość zaludnienia wynosi 373 osoby ne 1 ke2 /ponad 2300 osób na 1 ke2 w samym Krakowie/, przekreczajęc ponad 3-krotnie wielkość krajowę.

X

Wyszczególnienie

Powierzchnia Ludnotć

w ke2 " % w ty*. « %

na 1 km2 ft osobach

Ogółem 3254,1 100,0 1214,4 100.0 373

Mleete 459,8 14.1 838.2 69,0 1823

w tym Kraków 321.7 9,9 744,0 61.3 2313

Wieś 2794,3 85.9 376,2 31.0 135

2. Środowisko przyrodnicze.

Ukształtowanie powierzchni województwa jest bardzo zróżnicowana.

Część północne stanowię obszary WyZyny Krakowskiej /zbudowanej z wapie­

ni jurajskich, podatnych na działanie dwutlenku węgle zawartego w wodzie opa­

dowej, a pokrytej lekkimi glebami/ i Wyżyny Miechowskiej /zbudowanej z utworów kredowych i w większości pokrytej lessee/ - o wysokości 300-500 a npe.

Kotlina Krakowska łęczęea elę z Kotlinę Sandoeierekę stanowię część środkowę województwa, o wysokości 200-250 a npe. Tymi kotlinami płynie Wlała.

Gleby tę tu lepsze od średnich, a w tamy# Krakowie nawet I klasy.

Południowa część województw# to wchodzęce w skład Karpat Pogórze Wie­

lickie 1 Beskid Średni, zbudowane z fliszu karpackiego i pokryte cięZklal gla­

cami o słabej wartości użytkowej. Sę to tereny podgórskie, o wysokości 350- 600 a np| z grupami górskimi do 900 m.

Prawie cały teren województw» z wyjętkiem szczytowych partii Beskidu Średniego znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego o średniej temperaturze rocznej od *6° do +8°C . Długość okresu wegetacyjnego wynosi 200-220 dni. PrzewaZaję wiatry zachodnie a wysokość opadów w poszczególnych latach Jest znacznie zróżnicowane /od 500 do 850 mm rocznie/-

Z rzek oprócz Wiały poważniejsze znaczenie maję jej dopływy:lewobrzeż­

ne Rudawa 1 Ołubnle oraz prawobrzeżne Raba 1 wilga.

Do większych kompleksów leśnych należę Puszcza Oulowska na zachodzie 1 Puazcza Nlepołomicka na wschodzie województwa. Lasy stanowię tylko 16,6 % powierzchni województwa przy prawie 28 % w kraju,

II. PODSTAWOWE PROBLEMY ZAGROŻEŃ I OCHRONY ŚRODOWISKA W WOOEWÖOZTWIE

Rozróżnia aię zagrożenia środowiska:

- wytworzone ne danym terenie /tę problematykę przedstawiono poniżej w pkt.

1 1 2

/

- występujące na danym terenie /pkt. 3/.

Zagrożenia środowiska oddzlaływuję przede wszystkie na tereny okolicz­

ne do miejsc ich wytworzenie, ele w części również na tereny bardziej odleg­

le /np. ścieki przenoszone wodami rzek. pyły 1 gazy przenoszone wiatrem/.

W woj. krakowskim występujęce zagrożenia aę spowodowane nie tylko tutaj wy­

tworzonymi . 1

1. Działalność gospodarcze a zagrożenia środowiska wytworzone w województwie.

Działalność gospodarcza, zwłaszcza przemysłowa. Jest w krakowskim sto­

sunkowo wysoko rozwinięta. Udział województwa w krajowej produkcji przemysło­

wej w poszczególnych latach kształtuje aię na poziomie 4,0 - 4.5 % przy 3.2 % udziału w liczbie ludności 1 1,0 X w powierzchni.

Trzon tutejszego przemysłu stanowię zakłady zbudowane przed 1955 r.

Stęd struktura branżowe przemysłu odpowiada ówczesnym założeniom polityki gospodarczej a metody produkcji ówczesnej technologii. Ponadto działalność ochronna poczętkowo była ukierunkowana ne ochronę osób zatrudnionych przy pro­

dukcji a nie ochronę środowiska.

Specyfikę przemysłu województwa Jeet:

- znaczne energo- 1 wodochłonność. Zasoby wody zdatnej do celów przemysłowych w latach 50- 1 60-tych nie zmuszały do wprowadzania obiegu zamkniętego, nie przewidywano także zakładowych oczyszczalni ścieków,

- wysoki udział branż materiałochłonnych /energetyka, hutnictwo żelaza, pro­

dukcja surowcowa chemii nieorganicznej, pćzemysł kruszyw 1 surowców mineral­

nych/. Tej produkcji towarzyszy powstawanie znacznej ilości odpadów, - koncentracja zakładów na bardzo małym obszarze. Ok, 95 % produkcji przemy­

słowej województwa powstaje w Krakowie 1 Jego najbliższej okolicy, w susie ne ok. 20% obszaru województwa.

,Y tym warunkach udział województwa w krajowych wielkościach poboru wody,dla przemysłu, zrzutu ścieków, emisji pyłów 1 gazów czy nagromadzenia odpadów przekraczał 2-krotnle udział w produkcji przemysłowej. •

W samym Krakowie stan zagrożenia środowiska należy do największych w kraju.

Produkcja rolnicza jest w województwie relatywnie również wyraźnie wyż­

sza od krajowej, chociaż w rozmiarach bezwzględnych tylko w małej część!

zaspakaja potrzeby tutejszej ludności.

Powierzchnia użytków ro-lnych ulega stałemu zmniejszaniu w wyniku przej­

mowania gruntów /nawet wysokich klas bonitacyjnych/ na cele nierolnicze. Rol­

nictwo rekompensuje te straty wzrostem plonów, uzyskiwanym przy dużym zużyciu środków ochrony roślin i nawozów sztucznych.

Pewien problem stanowię grunty zdewastowane i zdegradowane. Oficjalnie zalicza się tutaj 1,2 tys. ha tj. 0,5 % areału użytków rolnych, pomijając ok.

3-k otnie większy obszar o znacznie obniżonej produktywności /np. przy zakła­

dach o dużej emisji zanieczyszczeń i przy drogach o dużym ruchu pojazdów me­

chanicznych/. Rekultywacje 1 zagospodarowanie tych użytków rolnych sę bardzo powolne.

2. Ochrona środowiska w województwie wobec wytworzonych zagrożeń.

\ ^,

Dla ochrony środowiaka decydujęcę jest działalność w miejscu powstawa­

nia zagrożeń, W województwie początkowo zwracano uwagę bardziej na ochronę biernę /zachowanie istniejących szczególnych wartości przyrodniczych/ niż czynną /przeciwdziałanie wytworzonym zagrożeniom/. W ostatnich latach, w opar­

ciu o ekspertyzy naukowe, nasilono działalność w zakresie ochrony czynnej.

Nałożono na zakłady przemysłowe określone obowiązki /dla zmniejszenia emisji pyłów i gazów oraz ograniczenia zużycia wody do celów przemysłowych/ oraz przeznaczono duze środki z budżetu wojewódzkiego na inwestycje /głównie w za­

kresie gospodarki wodnej 1 ściekowej/.

Ponadto uzyskano zmianę profilu produkcji w Hucie Aluminium w Skawinie, /zaprzestanie wytopu metalu z rudy/ oraz przyrzeczenie takiej zmiany w Zakła­

dach Sodowych w Krśkowle.

Pierwsze efekty podjętych działań są już widoczne. W 1985 r. podjęła pracę duża oczyszczalnia ścieków w Krakowie, a w 1986 r. zmniejszono o ok.

10 % pobór wody na cele przemysłowe, o ponad 35 >, rozmiary zrzutu ścieków a aż o 65 % zrzut ścieków nie oczyszczanych, wszystko w wyniku modernizacji gos­

podarki wodnej w Hucie im. Lenina. Zmniejszono również nieco emisję pyłów.

Daleko idąca likwidacja zagrożeń środowiska zależna Jest nie tylko od realizacji nowych inwestycji i modernizacji istniejących urządzeń. W nielicz­

nych przypadkach konieczna będzie zmiana technologii /np. w koksowni HiL / względnie zakresu produkcji .

3. Krakowski obszar zagrożenia ekologicznego.

Stan środowiska naturalnego w województwie spowodował, że w uchwale Ra­

dy Ministrów nr 21/83 z 5 marca 1983 r. /w sprawie Narodowego Planu Społecz­

no-Gospodarczego na lata 1983-1935/ wydzielono Krakowski obszar zagrożenia ekologicznego, jako jeoen z 27 w kraju. Przylega on bezpośrednio do podobnego Górnośląskiego obszaru, stanowiąc w układzie przestrzennym jeden ciąg.

Założone dla tych obszarów na lata 1983-85 drżenia do poprawy ukształto­

wanych już struktur przestrzennych, przeciwdziałanie narastającej koncentracji

»11 wytwórczych oraz zahamowanie dalszego regresu stanu środowiska naturalnego - są nadal aktualne.

Krakowski obszar zagrożenia ekologicznego obejmuje środkową 1 północną /bez 2 gmin/ część województwa, łącznie 2360> km2 z 1,1 min ludności przy gę­

stości zaludnienia 464 osób na 1 km2. Oeet to 73 % powierzchni województwa z 91 % ludności. 2/3 ludności obszaru to mieszkańcy Krakowa. Miasto jeat po­

łożone w części na podmokłych terenach, w niecce - a okoliczne wzniesienia znacznie utrudniają przepływ powietrza. Znane Jeat tutaj zjawisko "smogu"

gdy mgła 1 zanieczyszczenie gazowe powietrza /w tym w dużej mierze dwutlenek siarki/ tworzą czaszą zalegającą nisko nad miastem.

Dominujące nad obszarem wiatry zachodnie 1 północno-zachodnie nasuwają zanieczyszczenia emitowane na Śląsku, kumulując Je z powstałymi tutaj. 0 eta­

nie wód Wlały decydują zanieczyszczenia /głównie sól/ zrzucana z kopalni węgla w woj. katowickie.

Ne obazarze zagrożenia ekologicznego znajduje się 74 % areału gruntów ornych województwa - o glebach znacznie lepszych od przeciętnych /■. In. ca­

łość występujących w województwie gruntów I 1 II klasy bonitacyjnej/. Potrzeby przemysłu, gospodarki komunalnej 1 komunikacji powodują etałe zmniejszanie po­

wierzchni użytkowanej rolniczo.

ponąd_

Szacuje alą, że z tego terenu pochodzi 80 % wartości produkcji rolnej województwa. Zasiewy 1 uprawy są ukierunkowane głównie na pszenicę. Jęczmień, buraki cukrowe, tytoń 1 warzywa. Osiąganie dobrych plonów wymaga wyższego od przeciętnego stosowania nawozów sztucznych 1 środków ochrony roślin.

Powierzchnia gruntów zdewastowanych 1 zdegradowanych działalnością po­

zarolniczą nie ulega wyraźnemu zmniejszeniu mimo wysokich nakładów na rekul­

tywację 1 zagospodarowanie.

Poważnym problemem są odpady przemysłowe. Noresta zarówno Ich mesa /Już 24 min t/ Jak 1 powierzchnia terenów składowania /ok. 500 ha/ - w zasa­

dzie wszystko na obszarze zagrożenia ekologicznego.

w żadnej z ważniejszych rzek ne terenlb województwa nie me wody I kla­

sy czystości, w II klasie aą wody przepływających przez obszar Dłubnl, Prąd­

nika, Rudawy 1 Szreniawy oraz mniejszych dopływów Wlały, wykorzystywane za­

równo na cele komunalne Jak 1 przemysłowe..Same Wisła na całej przestrzeni przepływu przez województwo, a więc 1 przez obszar zagrożenie ekologicznego, prowadzi wodą nedmlernla zanieczyszczoną ściekami 1 wodami kopalnianymi z z woj. katowickiego oraz bielskiego, a także 1 z tutejszych zakładów prze­

mysłowych 1 gospodarstw domowych.

W ogólnej wielkości ewidencjonowanego poboru wody na potrzeby gospodar­

ki narodowej, zmniejszonego z 1000 hm5 w latach 1984-85 do 900 hm3 w 1986 r.

ok. 95-96 % przypada na obszar zagrożenia ekologicznego. Decyduje pobór wody z Wlały przez Elektrownię Skawina - na cele chłodnicze /ok. 70 % wielkości wojewódzkiej w 1986 r./. Zamknięty obieg wody Istnieje w nielicznych zakła­

dach. Ostatnio uruchomiono go w Hucie la. Lenina, co zadecydowało o spadku

poboru wody w 1986 r. w województwie. Siec wodociągowa działa przede wszyst­

kim w miastach, a 97 % wody z wodociągów zużywanej w gospodarstwach domowych przypadało na ten obszar. vV szeregu miejscowości wiejskich odczuwa aię braki wody.

Problemem jest również jakość wody - w 30 % wodociągów lokalnch oraz 50 % studni określono jako złą, a większość zdyskwalifikowanych obiektów znajduje się na obszarze zagrożenia ekologicznego.

Zrzut ścieków Jest proporcjonalny do poboru wody. Udział ścieków oczy­

szczanych zwiększył się z 20 % wymagających oczyszczania w 1985 r. do 56 % w 1986 r. Ten postęp Jest wynikiem zarówno zmniejszenia zrzutu ścieków jak 1 rozbudowy oczyszczania w Krakowie.

* Zanieczyszczenie powietrza jest od let uznawane za podstawowy problem obszaru. Dotyczy fo zwłaszcza Krakowa Jako wielkiego skupiska ludności,jak i Skawiny oraz rejonów specjalnie chronionych /Ojców - park narodowy, Swoszo­

wice i Wieliczka - lecznictwo uzdrowiskowe* wszystko na obszarze zagrożenie ekologicznego/.

Opad pyłu na terenie dzielnicy Nowa Huta stale przewyższa poziom 300 t/l km2 rocznie, znacznie przekraczając dopuszczalną wielkość, a w innych dzielnicach Krakowa zbliza się do wielkości dopuszczalnej 250 t. .7 rejonach specjalnie chronionych normy imlsji pyłu /65 t na 1 km" miesięcznie/ są prze­

kraczane 2-4 krotnie, zwłaszcza w Swoszowicach. Poprawę sytuacji będzie można uzyskać tylko przez wydatną rozbudowę urządzeń odpylających.

Zanieczyszczenia gazowe przekraczają dopuszczalne normy wszystkich punktach badania. Za szczególnie groźne uznaje się zanieczyszczenie dwutlen­

kiem siarki /oddziaływujące nie tylko na Żywe organizmy ale i niszczące rzeź­

by oraz kemieniarkę zabytków Krakowa/ 1 fluorem. To ostatnie, mimo zaprzesta­

nia działalności przez Hutę Aluminium w Skawinie, jest nadal odczuwane w Kra­

kowie. Skutki poprzedniej sytuacji występują nadal w rejonie Skawiny, ale ich nasilenie i rozmiary zmniejszają się.

Oprócz opadu pyłu o większych ziarnach występują również zanieczyszcze­

nia powietrza pyłem zawieszonym /ziarna wielkości 20-40 mikronów/, zaliczone do gazowych., I w tym zakresie dopuszczalne wielkości są znacznie przekroczone Zanieczyszczenia gazowe w zasadzie nie są redukowane z braku odpowied­

nich urządzeń.

Stan środowiska oddziaływuje na stan zdrowia ludności. Rozmiarów tego oddziaływania nie można ustalić wz sposób bezwzględny, gdyż na sytuację zdro­

wotną ludności wpływają również inne czynniki /np. struktura zatrudnienia, stan ochrony w miejscu pracy/.

»V sytuacji zdrowotnej ludności" województwa zwracają uwagę:

- wysoka absencja chorobowa. Czas nie przepracowany z tego powodu /bez zwol­

nień z tyt. opieki i kwarantanny/ w ostatnich latach wynosi przeciętnie 147 godz. rocznie na 1 zatrudnionego w sferze produkcji materialnej, przy czym 163 godz. na 1 robotnika grupy wytwórczej. W ekali kraju absencje jes: f-iejsza w orzeliczeniu odoowiecnio na 1 zatrudnionego ogółem o 2C

odz, -i a . '■obctniKe u 23 godz.

- duża liczba przyznanych rent inwalidzkich. Na 2 ein osób pobierających ren­

ty inwalidzkie w kraju w 1986 r. przypadają 94 tya. oaób z województwa, tj.

4>7 % przy 3.2 % udziału województwa w liczbie ludności kraju.

- struktura przyczynowa zgonów. Relatywnie poziom śmiertelności w województwie nie odbiega <pt krajowego /uwzględniając strukturę ludności według wieku 1 miejsca zamieszkania/, ale wyższy jest udział przyczyn "cywilizowanych-.

Oot -y to przede wszystkim nowotworów złośliwych, chorób serca, chorób ne­

rek i raz zewnętrznych przyczyn ur-mzóyi i zatruć. Niepokojąco wysoki jest rów­

nież tutaj udział wad rozwojowych wrodzonych.

UWAGI METODYCZNE

1. ŹRbOŁA DANYCH

Publikację opracowano przy wykorzyetanioj

- sprawozdawczości statystycznej Głównego Urzędu Statystycznego,

- sprawozdawczości resortowej, prowadzonej przez Min. Ochrony Środowiska, 1 Zasobów Naturalnych, Min. Rolnictwa, Leśnictwa 1 Gospodarki Żywnościo­

wej , Główny Urząd Geodezji 1 Kartografii, Centralny Związek spółdzielni Rolniczych "Samopomoc Chłopaka".

- informacji Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Krakowie, Polskiego Związku Działkowców i innych.

2. OBSZARY EKOLOGICZNEGO ZAGROŻENIA

Obszary ekologicznego zagrożenia stanowią rejony koncentracji najwięk­

szych i najbardziej uciążliwych źródeł zanieczyszczeń środowiska. Na terenach tych stopień nagromadzenia zagrożeń i brak skutecznej działalności zapobie­

gawczej spowodowały wielokrotna przekroczenie dopuszczalnych nora zanieczy­

szczeń .

Oellaltację obszarów ekologicznego zagrożenie przyjęto według ustaleń w Uchwale Nr 21/83 Rady Ministrów z 4 III 1983 r. w sprawie projektu NPSG na la­

ta 1983-1985.

3. POWIERZCHNIA ZIEMI. GLEBA

Dane o etanie 1 zmianach w ewidencyjnym przeznaczeniu gruntów opracowa­

no na podstawie rocznych wykazów gruntów sporządzonych przez Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami Urzędu Miasta Krakowa.

Dane o gruntach rolnych 1 leśnych wyłęczonych na cele nierolnicze i nie­

leśne dotyczę gruntów ze które pobrano należności 1 opłaty• die gruntów naby­

tych do 1981 r. - w trybie rozporządzeń Rady Ministrów /Oz.

u.

nie gruntów rolnych 1 leśnych oraz rekultywacji /Oz. U. Nr 27, poz. 249/, dla' gruntów wyłączonych w latach 1982-1986 - w trybie rozporządzenia Rady Ministrów /Oz. u. 1982, Nr 20, poz. 149/ dp ustawy z’dnia 26 III 1982 r. o ochronie grun­

tów rolnych i leśnych /Oz. U. Nr 11, poz. 79/.

Prezentowane dane nie obejmuję gruntów wyleczonych na cele nierolnicze 1 nieleśne z pominięciem powołanych wylej przepleć* prawnych.

Klasy bonitacyjne użytków rolnych określaj* Jakość użytków rolnych pcd względem przydatności do produkcji rolniczej. Klasa I określa najwyżez* war­

tość rolnicze, a klasa VI najniższą. Grunty orne oraz pastwiska zaliczone do klasy VI z odpowiednia symbolem RZ /grunty orne/ lub PsZ /pastwiska/ aę to grunty, "które ze względu na niek* Jakość zostały uznane w toku gleboznawczej klasyfikacji gruntów za nieprzydatne do uprawy 1 przeznaczone do zalesienia.

Dane o gruntach zdewastowanych 1 zdegradowanych wymagających rekultywa­

cji 1 zagospodarowania dotyczą gruntów zdewastowanych, tj. takich, które w wy­

niku działalności przemysłowej 1 eksploatacji kopalin utraciły całkowicie war­

tości użytkowe oraz gruntów zdegradowanych, tj. takich, których wartość użytko­

wa zeeleła w wyniku pogarszania eię warunków przyrodniczych lub na kkutek za­

nieczyszczenia środowiska.

Charakterystykę cheelzacjl gleby w wyniku stosowania pestycydów oparto o dane ze sprzedaży preparatów użytkowych na zaopatrzenie rolnictwa w latach kalendarzowych.

4. WOQA

Dane dotyczą wód powierzchniowych /rzeki, stawy/ oraz podziemnych.

W klasyfikacji wód powierzchniowych, uwzględniającej aktualne stężenie zanieczyszczeń, stosuje elę kryteria przydatności wód:

- klasa I to wody o najwyższym stopniu czystości, nadające elę do zaopatrywa­

nia zakładów przemysłowych wymagających wody o Jakości wody do picia oraz do hodowli ryb łososiowatych,

- klasa II to wody nadające elę do hodowli pozostałych ryb, do hodowli zwierząt gospodarskich oraz do celów rekreacyjnych 1 uprawiania aportów wodnych, - klasa III to wody nadające się do zaopatrzenia przemysłu /z wyjątkiem wyma­

gających I klasy/ oraz do nawodnień terenów rolniczych pod uprawy ogrodnicze i uprawy pod szkłem,

- wody pozaklasowe, w których zanieczyszczenia przekraczają dopuszczalna war­

tości określone dla III klasy czystości wód.

Przez zasoby eksploatacyjne wód podziemnych rozumie elę ilość wody pod­

ziemnej. którą noZne pobierać w określonej Jednostce czasu w zaprojektowanych lub Istniejących warunkach technicznych 1 hydrogeologicznych, bez ujemnego wpływu na ilość 1 jakość ogólnych zasobów taj wody.

Przyrost zasobów wód podziemnych Jest to ilość wody dodatkowo udokumento­

wana w wyniku prowadzonych w danym roku prac hydrografIczno-studziennych przy budowle ujęć wód podziemnych 1 przekazana do wykorzystania.

Określenia "zakład przemysłowy" oraz "pobór 1 zużycia wody na cele prze­

mysłowe". a także "ścieki przemysłowe" mają charakter umowny 1 dotyczą uspo­

łecznionych zakładów przemysłowych oraz Jednostek nieprzemysłowych /budowla­

nych, transportowych itp,/, zużywających rocznie co najmniej 40 dam3 wody, p w 1986 r. jednostek wnoszących opłaty ze pooór z ujęć własnych rocznie 5 dam3 i więcej, wooy podziemnej . albo 20 daeJ wody powierzchniowej.

Informacje o poborze wody dotyczę;

a/ w pozycji "na cele produkcyjne- /poza rolnictwem 1 leśnictwem/ - uspołecz­

nionych zakładów przemysłowych oraz Jednostek nieprzemysłowych /budowla­

no-montażowych. transportowych ltp./,

b/ w pozycji -rolnictwo 1 leśnictwo" - Jednostek organizacyjnych rolnictwa 1 leśnictwa zużywających wodę na potrzeby nawadniania gruntów rolnych i leśnych o powierzchni od 20 ha oraz na potrzeby eksploatacyjne stawów r, ych od 10 ha;

e/ w pozycji "gospodarka komunalna" - przedsiębiorątw 1 zakładów wodocif -jw 1 kanalizacji gospodarki komunalnej.

Dane o ogólnej ilości odprowadzanych ścieków przemysłowych dotyczę ście­

ków odprowadzanych bezpośrednio do wód powierzchniowych, ścieków odprowadza­

nych do kanalizacji alejeklej oraz ścieków odprowadzanych do ziemi lub innego odbiornika, lęcznle z wodami użytymi do celów chłodniczych.

Dana o ściekach przemyałowych wymagających oczyszczania obejmuję wody odprowadzane sieclę kanałów lub rowów otwartych bezpośrednio do wód powierz­

chniowych, lęcznle z zanieczyszczonymi wodami kopalnianymi, lecz bez mód używanych w przemyśle do celów chłodniczych.

- Dana o ściskach oczyazczenych obejmuję ścieki oczyszczane mechanicznie, chemicznie 1 biologicznie.

Oczyszczalnie ścieków mechaniczne 1 biologiczne zakwalifikowano jako oczyszczalnie biologiczne; mechaniczne 1 chemiczne Jako oczyszczalnie che­

miczne; natomiast mechaniczno-biologiczne-chemiczne Jako biologiczne lub che­

miczne , w zależności od przeważającej przepustowości urządzeń biologicznego lut chemicznego oczyszczania ścieków.

Dane o ściekach odprowadzanych kanalizacją miejską /tj. systemem kana­

łów krytych, będących w gestii Jednostek gospodarki komunalnej/ dotyczą ście­

ków z gospodarstw domowych, zakładów przemysłowych ltp., ponoszących odpowied­

nie opłaty.

Ścieki te przed odprowadzaniem do odbiornika powinny być w całości poddane procesowi oczyszczania, stąd w statystyce zostały ujęte Jako ścieki wymagające oczyszczania. Dane te nie obejmuję wód opadowych i infiltracyjnych.

Określenie komunalne oczyszczalnie ścieków na w rozumieniu niniejszego opracowania charakter umowny 1 dotyczy obiektów pozostających w gestii jed­

nostek gospodarki komunalnej.

Dane o ściekach oczyszczanych odprowadzanych kanalizacją miejską obejmują ścieki oczyszczane w oczyszczalniach komunalnych typu mechanicznego i oczy­

szczalniach typu mechaniczno-biologicznego.

5. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE

Dane o źródłach 1 emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego oraz o stanie wyposażania 1 efektach eksploatacji urządzeń do redukcji tych zanie­

czyszczeń dotyczę dla lat 1981-1985 zakładów przemysłowych /w tym również ener­

getyki zawodowej/ określonych przez organa administracji państwowej stopnie

wojewódzkiego Jako uciężliwe dla czystości powietrza atmosferycznego. ,V 1986 r.

dane dotyczę jednostek organizacyjnych wnoszących opłaty za wprowadzanie sub­

stancji zanieczyszczających do powietrza atmosferycznego w wysokości 1600 tya.

zł i więcej rocznie.

Wielkość emisji przemysłowych zanieczyszczeń dotyczy zanieczyszczeń od­

prowadzonych do atmosfery w ciągu roku;

- pyłowych w podziale ne poszczególne rodzaje tych zanieczyszczeń /tj. po­

piół lotny, pyły z cementowni, pyły metalurgiczne, pyły z produkcji nawo­

zów i inne zanieczyszczenia pyłowe/;

- gazowych w podziale na poszczególne rodzaje tych zanieczyszczeń /tj. dwutle­

nek węgla, kwas siarkowy, zwięzki fluoru, węglowodory 1 inne zanieczyszcze­

nia gazowe - bez dwutlenku węgla/.

Dane o stopniu redukcji wytworzonych zanieczyszczeń obrazuję ilości za­

nieczyszczeń zredukowanych /zetrzyman/ch/ w poszczególnych rodzajach urządzeń do ochrony powietrza atmosferycznego, zainstalowanych w zakładach przemysło­

wych uznanych za szczególnie uciężliwe dla atmosfery.

Dane o opadzie zanieczyszczeń pyłowych 1 stanie zanieczyszczenia gazowe­

go dotyczę wyników badań przeprowadzonych w określonych punktach ne terenie województwa. Stwierdzony stan zanieczyszczenia powietrza Jest zależny nie tyl­

ko od emisji pyłów i gazów przez Jednostki z danego terenu.

6. ODPADY PRZEMYSŁOWE I KOMUNALNE

Informacje o odpadach przemysłowych uclężllwych dla środowiska (dotyczę zakładów przemysłowych, które wytworzyły rocznie 5 tys. 1 więcej ten odpadów /w 1986 r. - 1 tya. ton i więcej lub posiadajęcych nagromadzone 1 min ton/.

Za odpady przemysłowe uciężliwe dla środowiska uważa się powstające w procesach produkcyjnych stałe 1 ciekłe substancje oraz przedmioty poużyt- kowe szkodliwe dla środowiska lub nieużyteczne bez dodatkowych zabiegów tech­

nologicznych.

Przez odpady składowane należy rozumieć odpady odprowadzane na naziemne lub podziemne wysypiska, hałdy lub stawy osadowe - własne zakładów je wytwa­

rzających lub innych Jednostek /np. na wysypiska komunalne/.

Dane o ilości nagromadzonych odpadów dotyczę składowanych w roku spra­

wozdawczym i poprzednich latach.

Dane o gospodarczym wykorzystaniu odpadów przemysłowych dotyczę oprócz odpadów zużytkowanych w zakładach na własne potrzeby, sprzedanych' lub przeka­

zanych nieodpłatnie jako surowce wtórne, także odpadów wykorzystanych na ce­

le nieprzemysłowe. 7

7. lasy. ochrona przyrody i krajobrazu

Powierzchnie leśna obejmuje powierzchnię zalesioną /czyli pokrytą drze­

wostanem/ oraz powierzchnię przejściowo pozbawioną drzewostanu /do której za­

licz? się bieżące 1 zaległe zręby, helizny, płazowiny/. szkółki leśne, plan­

tacje choinkowe ne dotychczasowych gruntach leśnych i plantacje nasienne.

Lasy oenronne - są to obszary leśne, których głównym zadaniem jest za­

chowanie ne danym terenie i w jego otoczeniu nie zmienionych warunków glebo­

wych, klimatycznych i wodnych, a także estetyczno-krajobrazowych.-

Dane z zakresu ochrony przyrody i krajobrazu Informuję o podstawowych formach i przedsięwzięciach związanych z zachowaniem, restytuowaniem i właś­

ciwym wykorzystaniem zasobów oraz obiektów przyrody żywej i nieożywionej, których istnienie leży w interesie publicznym.

8. EKONOMICZNE ASPEKTY OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

Dane o nakładach i efektach rzeczowych inwestycji ochrony środowiska dotyczę; ochrony wód, ochrony powietrza atmosferycznego, unieszkodliwiania i zagospodarowania odpadów przemysłowych oraz rekultywacji terenów ich skła­

dowania .

Do inwestycji związanych z ochroną wód zalicza się Urządzenia do oczy­

szczania ścisków przemysłowych, komunalnych, wód opadowych oraz wód kopal­

nianych odprowadzanych bezpośrednio do wód powierzchniowych.

Do inwestycji związanych z ochronę powietrza atmosferycznego zalicza się instalacje przemian chemicznych dla uzyskania substancji mniej uciążli­

wych dla środowiska /wraz z kompletnym wyposażeniem i zespołem koniecznych urządzeń pomocniczych zapewniających prawidłową eksploatację instalacji/ oraz urządzenia i aparaturę zapewniającą zmniejszenie ilości bądź stężeń powstają­

cych lub emitowanych zanieczyszczeń. Ponadto ujmuje się tutaj zadania zwią­

zane z urządzeniem stref ochronnych oraz wyposażenie w aparaturę kontrolno- pomiarową zanieczyszczeń powietrza.

Do inwestycji związanych z unieszkodliwieniem odpadów zalicza się•

- gospodarcze wykorzystanie odpadów - unieszkodliwienie odpadów

- uporządkowanie składowisk odpadów w powierzchniowych warstwach ziemi - rekultywacją składowisk, hałd, wysypisk i stawów osadowych, obejmującą etap

zakończonej rekultywacji biologicznej, bądź przekazywanie zrekultywowanej powierzchni do zagospodarowania.

Do inwestycji związanych z gospodarką wodną zalicza się: ujęcia służące do poboru wody powierzchniowej, podziemnej i kopalnianej łącznie z urządzenia­

mi uzdatniającymi i doprowadzającymi wodę do zakładów lub do budynków miesz­

kalnych, zbiorniki wodne retencyjne, regulację rzek, obwałowania przeciwpowo­

dziowe .

Dane o nakładach i efektach inwestycji melioracji wodnych podano w po­

dziale na podstawowe i szczegółowe. Do melioracji podstawowych zaliczono: re­

gulacje rzek i kanałów, zbiorniki wodne użytkowane do celów rolniczych, wały przeciwpowodziowe i stacje pomp. Melioracje szczegółowe obejmują meliorowa­

nie gruntów ornych i użytków zielonych oraz zagospodarowanie łąk i pastwisk.

Fundusz Ochrony środowiska tworzą opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, kwoty pieniężne ustalone przez terenowe organa administracji pań­

stwowej stopnia wojewódzkiego odpowiadające wysokości szkód wynikłych z naru­

szenia stanu środowiska, a także dobrowolne świadczenia pieniężne 1 rzeczowe.

Fundusz Gospodarki wodnej powstaje z opłat pobieranych za korzystanie z wód 1 urządzeń wodnych stanowiących własność państwa. Środki funduszu przezna­

cz a się na pokrycie kosztów lub dofinansowanie przedsięwzięć zmierzających do kompleksowego rozwiązywania zadań w dziedzinie gospodarki wodnej.

Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych stanowią należności i opłaty roczne za grunty wyłączone z produkcji na cele nierolnicze.

TABU. I' „VA2 NIEOSZE DANE O STANIE, ZAGROŻENIU I OCHRONIE ŚRODOWISKA

WYSZCZEGÓLNIENIE 1981 1982 1983 1984 1985 1986

Powierzchnia ogólna wo­

jewództwa®/ w tys. ha

3O.YIERZCHT

325,4

11A ZIEMI

325,4

. GLEBA

325,4 325.4 325,4 325.4 w ty«j

użytki rolne 229,7 229,7 229,7 228.3 227,7 226.7

lasy 1 zadrzewienia 58.3 58,5 58,6 58,4 58,5 58.8

wody 3.7 3.7 3.8 3.8 3.8 3,8

użytki kopalne 0.3 0.3 0.3 0,3 0.5 0.5

terenv komunikacyjne 10,8 10.9 11,0 11,2 11.4 11.2

teref y osiedlowe 18,8 17.7 19.1 18.9 19.4 18.8

nieużytki 1.3 1,4 1.4 . 1.4 1.4 1.4

Użytki rolne 1 grunty leśne wyłęezone z pro­

dukcji w trybie obowlę- zujęcych przepisów prawnych o ochronie gruntów rolnych 1 leś­

nych w ha: 212 130 75 114 93 101

użytki, rolne 204 123 71 110 91 94

grunty leśne 8 7 4 4 2 7

Grunty zdewastowane i zdegradowane wymege- Jęce rekultywacji i za­

gospodarowania8^ w ha 1283 1254 1198 1165 1083 1199 Grunty w ha:

zrekultywowane 63 ii 22 82 122 48

zagospodarowane 21 1 ii ii 41 42

Pobór wody na potrzeby gospodarki narodowej

w ha* 972,3

iVOOA

888,4 882.9 995.5 993.8 892.4 na cele;

produkcyjne /poza rol­

nictwem 1 leśnictwem/ 852,5 770.5 763,5 881.7 880,9 778,2

rolnictwa 1 leśnictwa 13.3 13.3 13.3 9.1 9.0 7,7

gospodarki komunalnej 106,5 104,6 106,1 104.7 103,9 106.5 Zużycie wody z wodocią­

gów“/ w gospodarstwach domowych

w b.3 52,9 51.6 55.5 53.5 55.0 56,2

miasta 50.5 48,8 52.3 50.5 51.9 52.6

wieś ' 2.4 2.8 3.2 3.0 3.1 3.6

na 1 mieszkańca

w «3 45.2 43.7 *6.5 44.6 45.5 46,4

miasta 62,6 59,8 63.3 60,9 62,0 62.9

wieś 6.7 7.7 8.7 8.0 8.4 9,8

TABL. 1 WAŻNIEJSZE DANE O STANIE, ZAGROŻENIU I OCHRONIE ŚRODOWISKA /Cd./

WYSZCZEGÓLNIENIE 1981 1982 1983 1984 1985 1986

- WODA /dok./

Miasta8'' 10 10 10 10 10 10

w tym wyposażone

" »leć :

wodoclggowg 10 10 10 10 10 10

kanallzacyjng

■ tym obsługiwane

8 9 9 9 9 9

przez oczyszczalnia

ścieków i 5 7 7 7 7 6

mechaniczne aechanlczno-biolo-

2 2 3 3 3 2

glczne 3 5 4 4 4 4

Ścieki przemysłowe 1 ko- munalne odprowadzone do wód powierzchniowych

• 12. ł 830,7 830.1 947,6 952.8 835.1 wody chłodnicze /umow­

nie czyste/

ścieki wymagaj tea

581,5 519.5

311.2

509.1

321.0

624.6 635.7 630.1

oczyszczania 330.8 323.0 317.1 205,0

oczyszczane 45.1 50,6 38.0 36.4 59,5 114.8

mechanicznie 36.4 41.6 30.6 29.5 52.4 107.6

chemicznie 0,1 0.1 " - - 0.0 0.0

biologicznie 8.6 8.9 7.4 6.9 7.1 7,2

nie oczyszczane 285.7 260.6 283.0 286,6 257.6 90.2

odprowadzane bezpo- średnio z zakładów

przeayełowych 234,3 216.8 221,0 227,3 218,2 50.9

odprowadzane sieci*

kanalizacji miej­

skiej 51.4 43.8 62.0 59.3 39.4 39.3

POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Zakłady ezczególnle

uciężilwe dla czystoś­

ci powietrza atmoefe- rycznago*/

w tym wyposażone w

25 25 25 23 24 34

urzędzenla do reduk­

cji zanieczyszczeń;

pyłowych 24 24 24 25 24 33

gazowych 3 3 3 3 3 4

Emisja zanieczyszczeń

pyłowych w tys. ton 118,5 109.0 121,4 134,5 144,6 128.7 W tym.

popiół lotny 63.6 62.7 72.9 84.3 93.0 78,2

pyły metalurgicz­

ne 35.4 29,0 32.2 36.7 34,1 32.1

TABL.

}

WYSZCZEGÓLNIENIE 1981 1982 1983 1984 1985 1986

POWIETRZE ATMOSFERYCZNE /dok./

Emisje zanieczyszczeń

gazowych0/ w tys. ton 733.9 558.0 557,1 573.9 557,4 608,1 w tya,

dwutlenek siarki 114,6 120,5 97.4 lob .4 99,8 106,2

tlenek węgla 544,4 365,6 372.4 388,2 377,0 419,5

tlenki azotu 45,8 46.1 52,2 49.3 50,9 49.5

węglowodory 28,1 25.2 31.0 30,2 26,1 29.8

Zanieczyszczenia zatrzy­

mane w urzędzenlach do redukcji w tye. ton

pyłowe 954,7 990,3 956,3 *962.3 1062,0 978,8

gazowe 2.3 2.8 2.3 2.8 2.1 2,4

Stopień redukcji wytwo­

rzonych zanieczyszczeń w X:

pyłowych < 89.0 90,1 88.7 87,7 88.0 88.4

gazowych 0.3 0.5 0.4 0.5 0.4 0.4

00PADY PRZEMYSŁOWE 1 KOMUNALNE Odpady przemysłowe

uciążliwe die środo­

wiska:

nagromadzone na terenach zakładów w tys. ton*/

/dane 1986 skorygowane/ 55636 67174 69102 72362 74163 73761 wytworzone w cięgu

roku w tye. ton 5472 5730 5832 5500 5177 5570

wykorzystane gospo­

darczo 3554 3642 3761 3592 3107 3748

.składowane 1918 2088 2071 1908 2070 1821

Powierzchnia nie zre­

kultywowana terenów . składowania odpadów*/

w ha 408 409 403 .459 458 516

Odpady komunalne wy­

wiezione na wysypiska w dem3:

stałe 1491 1498 1545 1589 1742 1768

płynne • 255 274 285 331 303

LASY. OCHRONA PRZYRODY I KRAbOBRAZU Powierzchnia leśna®/

w tys. ha 54,4 53,6 53,8 54.2 54.3 54.1

w tym lasów ochron­

nych#/ 21.2 21,4 22,4 29,8 29,8

Lesistość®^ * % 16,7 16,5 16,5 16.7 16.7 16,6

Oć swlaniy i ze. ler­

nte w he 515 480 .517 549 515

Pozyskiwanie drewna

* da#3 98,0 • 103.0 92,6 99.9 103,3

f

TABU . 1 WAŻNIEJSZE DANE O STANIE, ZAGROŻENIU I OCHRONIE ŚRODOWISKA /cd./

WYSZCZEGÓLNIENIE 1981 1982 1983 1984 1985 1986

LASY OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU /dok./

Powierzchnia rezerwatów

przyrody®/ w ha 305 305 305 ' 317 317 317

w ty

krajobrazowych 140 140, 140 140 140 140

florystyc znych 58 58 58 58 58 58

stepowych 36 36 36 36 36 36

leśnych 57 57 57 69 69 69

Pomniki przyrody8/ 402 402 402 402 402 402

W ty®:

pojedyncze drzewa 189 189 189 189 189' 189

grupy drzew 80 80 80 80 80 80

głazy narzutowe 3 3 3 3 3 3

skałki, groty, jaskinie Zadrzewienie w tye. sztj

124 124 124 124 124 124

sadzenia drzew 41.3 47.0 47.5 40,6 59,6 81,5

sadzenie krzewów 180,7 149,6 169,0 142,2 78,6 89,3

Powierzchnia zieleni w miastach /parki, zie­

leń osiedli mieszkanio­

wych/*/

w ha 920 936 985 1007 1058 1287

na 1 mieszkańca w e2 11.3 11.4 11.9 12.1 12.7 15,4

Prac* micze ogrody

dzib kowe stałe®/ w ha 424,6 470,3 512,6 557,3 614,3 . 737,8 EKONOMICZNE ASPEKTY OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WOONE3

Nakłady inwestycyjne^/ net ochronę środowiska

w min zł 128 428 1143 1441 2367 3462

na 1 mieszkańca w zł 109 361 955 1195 1957 2850

w % nakładów inweetycyj- nych w gospodarce uspo­

łecznionej 1,2 1,9 3.6 3.5 4,4 4.5

gospodarkę wodne

w aln zł 456 1699. 2554 3589 4784 6922

na 1 mieszkańca w zł 387 1431 2133 2977 3956 5700

w % nakładów inwestycyj­

nych w gospodarce uspo­

łecznionej 4,2 7,5 8,1 8,6 8.9 8.9

melioracje wodne

w min zł 94 529 422 561 653 895

w tym na melioracje

podstawowe®/ 43 341 361 367 398 611

na 1 ha użytków rolnych

w zł 419 2381 1892 2504 2916 3791

zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę

w min zł 8 198 229 322 459 180

TABL . 1 WAŻNIEJSZE DANE O STANIE, ZAGROŻENIU I OCHRONIE ŚRODOWISKA /dok./

WYSZCZEGÓLNIENIE

—

1981 1982 1983 1984

EKONOMICZNE ASPEKTY OCHRONY /dok./

Niektóre efekty rzeczowe inwestycji przekazanych do użytku:

oczyszczalnie ścieków.

ŚRODOWISKA I GOSP

obiekty

przepustowość w dam3/

i 1 1 3

dobę

urządzenia ochrony po­

wietrza o zdolności dedukcji zanieczyszczeń

17,9 0.8 0.0 0.1

pyłowych w tys. t/rok rekultywacja terenów

składowania odpadów

0.8 4.1 87.0

przemysłowych w ha wydajność ujęć wodnych

0.5 1.2 3.4 9.5

w dam3/dobę doprowadzenie wody

0.1 12.2 2,8

w km

regulacje rzek 1 poto­

ków w km

budowa 1 odbudowa obwa­

łowań przeciwpowodzlo-

4.4 38,9 14.5 31.1

1.3 1.0 3.2 0.5

wych w km

zaopatrzenie rolnictwa i wsi w wodę .

1.7 2.4 10.8

•leć wodociągowa ■ ka poleczenia prowadzące

- 28,9 24.2 139.7

do zagród w ezt 699 511 425 2189

1985 1986

3

425,4

2.6

0,4

7.2

32.0

2.0

44.9

913

4

11.3

527.5

76.3

10.7

45.4

982

a/ Stan w dniu 31 XII. b/ Z wgdoclęgów sieciowych komunalnych, gminnych 1 zakła­

dowych. e/ Bez dwutlenku węgla, d/ Dane w cenach bleZęcych. e/ Ujęte także w na­

kładach na gospodarkę wodnę.

TA8L. 2 POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ W 1966 R.

Sten w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE

Powierz- chnia w k«5

Ludność®/

ogóle* «ęZ-

ezyźni kobiety na 1 kaf w osobach w tysięcach

rVOJEWQDZTiVC OGOŁEM

OGOŁEM 3254.1 1214.4 585.8 628,6 373,2

Miasta 459 .8 838.2 399.1 439,1 1823.0

»/las 2794.3 376.2 186.7 189.5 134,6

TABL. 2 POWIERZCHNIA I LUDNOŚĆ W 1986 R. /dok./

Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE

Ludność chnia

w km2 ogółem męż­

czyźni kobiety na 1 k»2 w osobach w tysiącach

W TYM NA OBSZARZE EKOLOGICZNEGO ZAGROŻENIA

RAZEM 2360.4 1094,9 526.4 568,5 463,9

Miasta 400,6 811,2 386,0 425.2 2025.0

Kraków 321.7 744,0 353,7 390,3 2312,8

dz. Krowodrza 67.3 161,2 74,2 87,0 2395,8

Nowa Huta 106.0 223,2 113.2 110,0 2105,3

Podgórze 130,5 197,0 94.1 102,9 1509,7

Śródmieście 17.9 162,6 72.2 9U,4 9085,5

Krzeszowice 7.4 8,5 4,0 4.5 1148,2

Niepołomice 27.1 6,4 3,1 3.3 235.5

Proszowice 7.2 7,0 3.3 3,7 970.3

Skawina 20.5 23,1 11.3 11.8 1126.8

Słomniki'' 3.3 4.5 2.2 2.3 1372,4

Wieliczka 13.4 17.7 8.4 9.3 1323.6

Wieś 1959,8 283.7 140.4 143,3 144.8

Alwernia 75,3 11.9 5,9 6.0 157.4

Biskupice 41,0 7.1 3,5 3.6 172.4

Czernichów 83.8 11.3 5.5 5,8 135,4

Drwinia 108,8 6,0 3.0 3.0 55.4

Igołoaia-Wawrzartezyce 62.6 7.5 3.7 3.8 119.1

Iw« xowice 70,6 7,5 3,8 3.7 106,0

Oer aanowlce-Przeginia 68.4 9,7 4.9 4.8 • 141.2

Kłaj 83,1 10, Ż 4.9 5,3 123,1

Koćmyrzów-Luborzyca 87.2 11,7 5.8 5.9 134,0

Koniusza 88,5 8.6 4.2 4,4 96.7

Krzeszowice v 132,0 22.4 \ 11.0 11.4 169.6

Liszki 72.0 13.7 6,9 6,8 190,1

Michałowice 51,3 6,3 3.1 3.2 121.8

Mogilany 43,5 8.4 4.1 4.3 192,1

Niepołomice 68.0 12,0 5.8 6.2 176,4

Nowe Brzesko 54.5 5,8 2,9 2.9 107.1

Proszowice 92.6 10,3 5,2 5,1 110,9

Radziemice 57,8 3.5 1.7 1.8 60,0

Skała 74,3 8.5 4.2 4,3 114,9

Skawina 79,7 15.-7 7.8 7.9 196,8

Słomniki 108,0 9.3 . 4.7 4,6 86,1

Sułoszowa 53.4 6.2 3,2 3,0 115,4

Świątniki Górne 20,6 7.4 3,7 3.7 358,7

Wieliczka 86.7 24,8 12,3 12,5 285,8

Wielka Wieś 48,1 7.7 3.8 3,9 160.9

Zabierzów 99.6 19.5 9,5 10.0 195,3

Zielonki 48,4 10,7 5.3 5.4 221.9

■/ Dane szacunkowe

OBSZARY EKOLOGICZNEGO ZAGROŻENIA

w h/oj. krokowskim

rs óotczo ?

U

‘ *'~'N—— •‘wiśniowa :

.. ’ {

(. Tokarnia X f J

—obszary ekologicznego zagrożenia

TABL . 3 MIASTA O DUŻEJ SKALI ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA W 1986 R.

Woje- wództwo

Miasta

WYSZCZEGÓLNIENIE W tym

ogółem

Kraków Ska­

wina

Wie­

liczka Ścieki przemysłowe 1 komunalne

wymagające oczyszczanie odpro­

wadzone do wód powierzchnio­

wych ogółem w hm3 205,0 202,7 192.3 4.9 1.4

na 1 km2 w da*3 63.0 440.9 597,8 240.3 104,5

oczyszczane razem w he3 114,8 113.5 107,3 2.4

w tym biologicznie 7.2 1.0 0.4 - -

nie oczyszczane w ha3 90,2 89.2 85,0 2.5 1.4

Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego przez zakłady emisja w tys. t/r:

pyłów 128,7 127,2 99,7 26,3 - 1.2

gazów ogółem 608,1 607,5 532.1 73,3 2.1

w tym dwutlenek siarki 106,2 106,0 53,4 51.6 1.0

emisjp pyłów 1 gazów na

1 ko/ w t/r 226,4 1604,0 1962,2 4957,6 250,6

zatrzymane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w % wytworzonych zanieczyszczeń

pyłowych 88,4 88,4 86.4 92,6 86,5

gazowych 0,4 0,4 0,4 0,4 0.4

Odpady przemysłowe uciążliwe dla środowiska nagromadzone na terenach zakładów /stan w końcu roku/

w tys. t 73761 60752 57281 . 3171 0

na 1 km2 w tys. t 22,7 132,1 178,1 154,7

I. POWIERZCHNIA ZIEMI. GLEBA

TABL .1/4/ POWIERZCHNIA WOOEWOOZTWA WEDŁUG KIERUNKÓW WYKORZYSTANIA Sten w dniu 1 I

WYSZCZEGÓLNIENIE

1981 1986 N.

w hektarach w odsetkach

0G0ŁEM 325410 325410 100,0

Użytki rolne 229862 226672 69.6

grunty orne x 183729 180831 55,6

sady 10612 1P540 3.2

użyfkl zielone 35521 35301 10.8

Grunty pod lasami 1 zadrzewienia*»! 58257 58818 18.1.

Grunty pod wodami 3^64 3845

Użytki,kopalne 266 491 S-z

TABL. 1/4/ POWIERZCHNIA WOOEWÖOZTWA WEDŁUG KIERUNKÓW WYKORZYSTANIA /dok./

Stan w dniu 1 I

WYSZCZEGÓLNIENIE

1961 1986

w hektarach w odsetkach

Tereny komunikacyjne 10783 11521 3.5

drogi 9462 10106 3.1

kolejowe i inne 1321 1415 0,4

Tereny osiedlowe 18874 20090 6.2

zabudowane 16576 17805 5.5

niezabudowane 1087 979 0.3

zieleń 1211 1306 0.4

Nieużytki 1356 1393 0.4

Tereny różne i powierzchnia wyrów­

nawcza 2326 2580 0.8

Źródło: dane Wydziału Geodezji i Gospodarki Gruntaal Urzędu M. Krakowa.

TABL .2/5/ GRUNTY ROLNE I LEŚNE WYŁĄCZONE NA CELE NIEROLNICZE I NIELEŚNE

• 1981 - 1986 H tya

WYSZCZEGÓLNIENIE* 1985 1986

w hekta­

rach

w od­

setkach w haktarech

Grunty rolne i -leśne wyłęczone w trybie obowięzujęcych przepleć*

prawnych 725 - 100,0 93 101

z tego użytki rolne razee 693 95,6 91 94

według klas bonitacyjnych

I-III 360 49,7 36 56

iv-v 314 43,3 48 36

VI-VI RZ 1 PSZ 19 2.6 7 2

grunty leśne . 32 4,4 2 7

Grunty rolne 1 leśne wyłęczone na cele nierolnicze i nieleśne według kierunków przeznaczenie;

pod użytki kopalna 53 7,3 21 16

pod drogi i szlaki komunikacyjne 153 21.1 - 10

na tereny osiedlowe 312 43.0 56 53

na tereny przemysłowe 118 16.3 10 9

pod zbiorniki wodne 1 urządzenia

wodne 10 1.4 -

pod zalesienie 1 zadrzewienia 16 V 2,2 - -

na inne cele 63 8.7 6 13

Źródło: dane wydziału GeoAzjl 1 Gospodarki Gruntami urzędu M. Krakowa.

I ZAGOSPODAROWANIA Stan w dniu 31 XII

TABL.3/6/ GRUNTY ZDEWASTOWANE I ZDEGRADOWANE WYTIAGAOACE REKULTYWACJI

WYSZCZEGÓLNIENIE 1981 1983 1985 1986

w hektarach

Grunty zdewastowane i zdegradowane r*y- magajęce rekultywacji i zgospoderowa-

nia 1283 1198 1083 1199

Grunty zrekulrywowane*/ 63 22 122 48

w tym przeznaczone na cele:

rolnicze 43 12 60 36

leśne ^ 17 6 15 8

Grunty zagospodarowane*/ 21 ii 41 42

w tym przeznaczone na cele:

rolnicze 20 i 39 12

leśne - 6 1 1

a/ W ciągu roku.

TABL. «/>/ Z UŻYCIE NAWOŹ CM SZTUCZNYCH I 7APNIO.VYCH

WYSZCZEGÓLNIENIE

Nawozy sztuczne azotowe /N/

fosforowe /?/

potasowe /K/

Nawozy wapniowe /C"e0/

na

1930/81 1 ha użytków

1983/64 rolnych •/

191,9 72,8 43.1 76,0 223,4

188,6 68,9 44.8 74.9 167.4

I 1985/86 w kg b/

176,8 67.1 44,5 65.2 115,6

a/ Bez gruntów państwowych i społecznych nie stanowiących gospodarstw, b/ W czyś ty» składniku.

TABU . 5/8/ SPRZEDAŻ*7' SROOKtW OCHRONY ROfcLIN

WYSZCZEGÓLNIENIE 1981 1983 1986

w tonach*5/

OGÓŁEM 566.6 455,0 312.9.

Zoocydy razee 302,3

\

88.1

w tym preparaty fosforoorganiczne 34,1 20.5 14,3

Grzyba i bakteriobójcze razem 26,4 21.9 42,0

w tvm zaprawy nasienne 14.1 15.4 ' 13.3

Chwastobójcze 156.7 127.7 180,0

Pozostałe 1.2

•/ przez jednostki handlowe JttŚR *6 :a«we Chłopaka", b/ isle tower owej. ,

f

TABL .1/9/ STAN CZYSTOŚCI RZEK KONTROLOWANYCH W 1986 R.

RZEKI, POTOKI

Długość odcinków objętych kontro-

Wody o klasie czystości Wody nad- miernie zanie­

czyszczo­

ne

I II III

w %. kontrolowanego odcinka

Wisła 116,3 ^- 100.0

Harbutówka-Skawinka 33,0 - 54.5 38,2 7.3

Regulanka 11.0 - - - 100,0

Sanka 17.0 100.0 ^{- -}

Krzeszówka 8.0 - 17.5 82,5 ^-

Rudawa 21.7 - 99.5 0,5 ^-

Rudawka 4,5 - 100.0 - .

Wilga 18,7 - 71,7 - 28,3

prędnlk-Blałucha 33,4 ' - 92.2 7,2 0,6

Ołubnla 49,2 - 83.7 14.0 2.3

Drwinia Długa 11,0 - - - 100,0

Drwinka 27.0 - 100,0 - -

Raba 49,0 - ' 100.0 - -

Szreniawa 46,0 - 100,0 - -

Pozostałe 268,5 - 63,9 27,9 8.2

a/ Kontrolowanych przez Ośrodek Badania 1 Kontroli Środowiska w Krakowie - dana wydziału Ochrony środowiska. Gospodarki wodnej 1 Geologii Urzędu M. Krakdwa.

TABL.2/W ZASOBY EKSPLOATACYONE WÖO POOZIEWYCHe/

WYSZCZEGÓLNIENIE 1982 1983 1985 1986

w haktowetrach sześciennych

Zasoby wód podzieanych ogóle»

/stan w dniu 1 1/ 124.1 132,2 148,8 139,4

z utworów,

czwartorzędowych 65,8 70,8 82.8 80,0

trzeciorzędowych 12.2 13.0 13.5 11.9 ,

kredowych 29,1 29,1 30.6 27,5

niższego podłoża 17.0 19,3 21,9 20,0

Przyrost zasobów ogółea^ 8.2 8.1 8.9 9.0

z utworów $

czwartorzę owych 5.0 5.0 7,7 7.5

trzeciorzęd swych 0.6 0,8 0.1 0.1

kredowych 1.5 - 0.6 0,7

niższego podłoża 1.1 2,3 0.5 0.7

a/ Dane Ministerstwa Ochrony Srodowleke 1 Zasobów Naturalnych, b/ W roku poprze­

dzaj ecye.

TABL .3/11/ POBÖR WOOY NA POTRZEBY GOSPODARKI NARODOWEJ

WYSZCZEGÓLNIENIE

1981 1983 1986

w hektometrach sześciennych

OG ÖL EM 972,3 882,9 892,4

Przemysł /z ujęć własnych/ 852,5 763,5 778,2

w tym wody powierzchniowe 841,6 752,8 766,4

Rolnictwo i leśnictwo /wody

powierzchniowo/3/ 13.3 13,3 7.7

Gospodarka komunalna^/ 106,5 106,1 106,5

wody podziemne 6.8 7.7 8.7

wody powierzchniowe 99,7 98,4 97,8

a/ Pobór wody na nawadnianie gruntów i uzupełnianie stawów rybnych; bez ścieków.

b/ Pobór wody na ujęciach przed wtłoczeniem do sieci.

TA BL . 4/12/ GOSPODAROWANIE iVOOA W PRZEMYŚLE

1983 1985 1986

w hektometrach sześciennych

Przychód wody 788,7 901,9 791,2

z ujęć własnych 763,5 880,8 778,2

wody powierzchniowe 752,8 869,4 766,4

wody podziemne 9,9 10,6 10.7

wody kopalniane8' 0,8 0,8 1,1

z zakupu od innych jed­

nostek 25,2 21.1 13,0

Zużycie wody na potrzeby

własne 782,0 896,6 785,1

w tym do produkcji 765,8 882,0 775,0

w tym z wodocięgów komu­

nalnych 8,3 7,3 4,3

Sprzedaż wody 5.4 4,5 5,1

Straty w »leci 1.3 0,8 1.0

a/ Użyte do produkcji

TABL.5/13/ ZAKŁADY PRZEMYSŁOWE ZUŻYWAJĄCE NAJWIĘCEJ WODY W 1986 R.

Zużycie wody Pobór wody z ujęć własnych

Wskaźnik ujęcia

w ty* do w tym

WYSZCZEGÓLNIENIE

raze**/

produk­

cji z wodocią­

gów ko­

munalnych ogółem

powierz­

chnio­

wych

pod­

ziem­

nych

wody w obiegi zemdlę,.

w dekametrach sześciennych

ogOlem 785085 ■ 4287 778232 766387 10723 13,6

w tym:

Elektrownia Skawina 633726 633087 632859 0.1

Huta la. Lenina 106982 - 106955 103708 - 96,3

Krakowskie Zakłady

Sodowe 17965 222 17954 16974 980 8.4

Zespół Elektro­

ciepłowni Kraków 5951 516 5887 5887 74,8

Zakłady Metalur­

giczne Skawina 2472 - 3343 2575 -t 2.4

Zakłady Farmaceu­

tyczne "Polfa"

Kraków 2319 484 1772 1494

.

•/ z

TABU .6/14/ ZUŻYCIE WOOY Z WODOCIĄGÓW SIECIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH

WYSZCZEGÓLNIENIE

1981 1983 1986

w dam3 na 1 mieszkań­

ca w m3

w dam3 na 1 mieszkań­

ca w m^

w dam3 na 1 mieszkań­

ca w m3

OGOLEM 52926 45,2 55483 46.5 56243 46.4

Miasta 50472 62,6 52267 63.3 52572 62,9

Kraków 46808 65,1 48383 65,9 48561 65.4

Dobczyce 54 15.1 100 25,2 155 35,3

Krzeszowice 838 101,8 758 91.6 726 85,4

Myślenice 686 *3.4 742 45,1 699 40.8

Niepołomice i 0,2 1 0.2 73 11.6

Proszowice 295 44,1 288 42.2 240 34.3

Skawina 757 35.0 970 43.3 970 42.1

Słomniki 125 27.2 120 26,1 175 38.5

Sułkowice 78 15,6 97 19.2 95 18.1

Wieliczka 830 48.5 808 46.6 878 49.5

Wieś 2454 6,7 3216 8,7 3671 9,8

Z ogółem na Obsza- rze zagrożenia ekologicznego

razem 51857 49,0 54240 50,4 54987 50,3

miasta 49654 63.4 51328 64,3 51623 63,8

wieś 2203 8.0 2912 10,5 3364 11.9