Pastoralna teologia przyszłości w świetle wyzwań w liście apostolskim "Novo millennio ineunte" zawartych

(1)

(2)

Studia Teologiczne Biał., Droh., Łom.

20(2002)

KS. FRANCISZEK WORONOWSKI

PASTORALNA TEOLOGIA PRZYSZŁOŚCI

W ŚWIETLE WYZWAŃ W LIŚCIE APO

STOLSKIM

99NOVO MILLENNIO INEUNTE”

ZAWARTYCH

Treść: Wprowadzenie w zagadnienie; I. Duszpasterski program trzeciego tysiąclecia chrze ścijaństwa; II. Odnawiająca Kościół i świat realizacja programu nowego tysiąclecia; III. Nieodzowność pastoralnej teologii wyprzedzającej; IV. Myśl wiodąca pastoral nej teologii przyszłości; V. Droga do celu; Wnioski.

W p ro w a d z e n ie w z a g a d n ie n ie

Przełom ow ym w ydarzeniem w dziejach ewangelizacji św iata był Wielki Jubileusz Roku 2000, w którym św iętow aliśm y uroczyście d w u tysięczną rocznicę narodzin C hrystusa. Był to rok szczególnych ła s k 1, Te D eum laudam us chrześcijaństwa, uw ielbienia i spotkania z C hry stusem2 W Roku Jubileuszow ym - pisze Jan Paw eł II - „silny akcent położony został na prośbę o przebaczenie" (Novo millennio ineunte, 6). Kościół błagał o m iłosierdzie i d ar specjalnego odpustu, p rzypom ina jąc sobie w szystkie niewierności, jakimi w ciągu w ieków w ielu jego sy n ów skaziło oblicze O blubienicy C hrystusa (tamże). Ojciec Święty w przejmującej Liturgii z 12 m arca 2000 r. w im ieniu Kościoła prosił o przebaczenie za grzechy w szystkich jego dzieci i dokonał „oczysz czenia pam ięci", które dodało sił w drodze do przyszłości (tamże). To zaś, czego dokonaliśm y w Roku Jubileuszowym nie upow ażnia do ja kiegoś zwyczajnego zadow olenia ani tym bardziej - podkreśla Ojciec Święty - nie pozw ala nam zaniechać dalszych działań3. Spoglądając w przyszłość, trzeba „w ypłynąć na głębię".

1 Jan P a w e 1 II, List apostolski Novo millennio ineunte, 2. 2 Tamże, 4.

(3)

Ks. Franciszek Woronowski

Odnoszące się do w ezw ania C hrystusa do Szymona Piotra „Duc in altum" (Łk 5,4) w yzw anie Jana Pawła II „w ypłyń na głębię" jest nie

zw ykle aktualne i wymagające podjęcia przez cały Kościół, poszcze gólne Kościoły lokalne, duszp asterstw o, ro d zin y i w ychow aw ców , wszelkie g rupy społeczności chrześcijańskiej, parafie i każdego chrze ścijanina jako członka M istycznego C iała. C hrystusa. Kościół coraz głę biej w nika w tajem nice swojej istoty i posłannictw a, życia Bożego w nas, budow ania Królestwa C hrystusow ego na ziemi. Potrzeba nowej ewangelizacji4. Kościół naśw ietla pow ołanie w szystkich do świętości5, apostolskie zaangażow anie w szystkich6, uczynienie now ego tysiącle cia „erą łudzi św iętych" . 7

Do w głębiania się w tajemnice życia Bożego w nas, św iadectw a Ewangelii i w ypełniania społecznej nauki Kościoła przynaglają w spół czesne w yzw ania. Zagrożony jest człowiek, jego życie i godność, d e w astacja środow iska naturaln eg o8, pokój m iędzy narodam i. Groźne spustoszenia sieje w świecie terroryzm . Ponure żniw o zbiera lekcewa żenie i w alka z uniw ersalnym i w artościam i, z życiem. Szeroką i pogłę biającą się falą zagraża cywilizacja śmierci. Postawienie jej skutecznej tam y i budow anie cywilizacji miłości i życia w ym aga now ego odro dzenia się życia religijnego i jego pełni.

Rozbudzenie chrześcijańskich m as i prow adzenie ich do pełni ży cia religijnego w ym aga nowej ewangelizacji: właściwego program u re alizacji misji Kościoła w now ym tysiącleciu oraz pełnej jego realizacji. Jest to konieczność współczesności: konieczność przynaglająca. Z ko niecznością tą w iąże się głęboka potrzeba właściwej nauki o realizacji misji Kościoła w świecie i kierow anie się nią chrześcijan w każdej dzie dzinie życia na co dzień. N auka ta, jako teologia pastoralna, m oże sta now ić istotny środek w głębokich,przem ianach w życiu chrześcijan i świata. Spełnianie przez nią takiego zadania w ym aga jednoznaczne go oparcia jej na ew angelicznym program ie duszpasterskim now ego tysiąclecia, który naśw ietlił i w yzw ał do jego realizacji Jan Paw eł II. W świetle tego program u m a się kształtow ać życie społeczności Ko ścioła w now ym tysiącleciu, a kształtow aniu tem u m a służyć pastoral

4 Jan P a w e 1II. Christifideles laici, 34 5 KK 39 - 42; Novo millennio ineunte, 30 6 KK 35 - 38; DA 2 - 4 ; Christifideles laici, 14

7 Jan P a w e 1 II, Homilia w Starym Sączu, 16 czerwca 1999 r., 14. 8 Novo millennio ineunte, 51; por. Jan Paweł II, Laborem excercens,\ \ Redemptor

homi-nis, 15 -16; także m .in. J. M. D o ł ę g a , Człowiek w zagrożonym środowisku, War

(4)

Pastoralna teologia przyszłości w świetle w yzwań w Liście apostolskim „Novo millennio ineunte" z a w arty ch

n a teologia przyszłości. Teologia p astoralna po w inn a więc stać się w now ym tysiącleciu czynnikiem formującym pełnię życia chrześcijań skiego i now ą rzeczywistość w świecie. Ma zatem stać się nauką o fun dam entalnym znaczeniu dla Kościoła i świata.

Traktow aniu właściwej pastoralnej teologii przyszłości służy w istotny sposób treść pro gram u duszpasterskiego na trzecie tysiącle cie ewangelizacji świata. W ytycza on zasadniczą drogę do zjednocze nia w C hrystusie całej ogólnoludzkiej rodziny, uświęcenia jej i ukszta łtow ania życia na ziem i w zgodne z zam ierzeniam i Stwórcy. Ukazuje więc definityw nie ceł pasterskiej misji Kościoła a tym sam ym w skazu je to, czym m a się zajmować teologia pastoralna now ego tysiąclecia w dziejach ewangelizacji. N aśw ietlenie zagadnienia pastoralnej teologii przyszłości trzeba zatem osadzić na treści w ym ienionego program u.

I. Duszpasterski program trzeciego tysiąclecia chrześcijaństwa

D uszpasterski program na now e tysiąclecie - jak wyżej zasygnali zow ano - zaw arł Ojciec Święty, Jan Paw eł II, w Liście apostolskim

Novo millennio ineunte z dnia 6 stycznia 2001 r. W dokum encie tym Pa pież, przypom inając słowa Chrystusa: „A oto Ja jestem z w am i przez w szystkie dni, aż do skończenia św iata" (Mt 28,20), zajmuje stanow i sko wobec tego, co trzeba czynić w now ym okresie dziejów po tym , który zakończył Jubileusz Roku 2000. Jako fundam entalne założenie postaw ił zasadę: „Na now o rozpoczynać od Chrystusa" (N.m.i.,III). Pa pież podkreśla tę zasadę z w ielkim naciskiem. „Nie ulegam y bynaj mniej - pisze w tym dokum encie - naiw nem u przekonaniu, że m ożna znaleźć jakąś magiczną: formułę, która pozw oli rozw iązać wielkie p ro blem y naszej epoki" (tamże, 29). Zbaw ić nas m oże tylko konkretna Osoba - Jezus C hrystus. Istnieje już Jego program ewangeliczny, ten sam, co zaw sze - zaw arty w Ewangelii i w żywej Tradycji, skupiony w okół sam ego C hry stu sa9. W N im m am y żyć życiem try n itarn y m i z N im przem ieniać historię. Program ten nie zm ienia się m im o u p ły w u czasu i ewolucji kultur, choć bierze się to pod uw agę, aby był m oż liwy dialog i rzeczywiste porozum ienie10. Ten w łaśnie ew angeliczny program jest program em na trzecie tysiąclecie - stw ierdził Piotr n a szych czasów jednoznacznie11.

9 Novo millennio ineunte, 29

10 Tamże. 11 Tamże.

(5)

N a podjęcie tego ewangelicznego program u przygotow ał Kościół Wielki Jubileusz. Towarzyszyły m u przygotow ania i konkretne działa nia, które m iały na celu oczyszczenie, um ocnienie życia religijnego i podjęcie nowej ewangelizacji. Teraz nadszedł czas, by wcielać w życie chrześcijan Ewangelię i Papież w zyw a do tego, kładąc akcent na p o szczególne elem enty tego program u ewangelicznego.

Perspektyw ą, w którą m a być w pisana realizacja ewangelicznego program u jest świętość. Prow adzenie do niej jest szczególnie pilnym zadaniem . Świętość jest w ew nętrzną i istotną dynam iką Kościoła jako lud u „zjednoczonego jednością Ojca i Syna, i Ducha Świętego"12, Trój- jedynego Boga, który jest w najgłębszym sensie Święty, „po trzykroć Święty" (Iz 6,3). Życie każdego chrześcijanina w inno być p o d p o rząd kow ane zad an iu uśw ięcania się. Z ostał on bow iem w szczepiony w C hrystusa13 i w Jego Mistyczne Ciało, którego zasadą życia jest Duch Święty14. O trzym ał więc d ar świętości i pow ołanie do trw ania w niej i jej pielęgnow ania15 Z samej natury zjednoczenia przez chrzest z C hry stusem i otrzym ania Ducha Świętego ochrzczony człowiek jest pow o łany do świętości. Wolą Bożą jest uświęcenie nasze (1 Tes 4,3) i C hry stus wzyw a: „Bądźcie więc doskonali, jak doskonały jest Ojciec w asz niebieski" (Mt 5,48). Świętość jest darem Boga i w ezw aniem w szyst kich do trw an ia w niej. Sobór W atykański II głosi więc: „W szyscy chrześcijanie jakiegokolwiek stanu i zaw odu pow ołani są do pełni ży cia chrześcijańskiego i do doskonalenia miłości" (KK 40). P o d porząd kow anie program u duszpasterskiego nadrzędnej idei świętości to de cyzja brzem ienna w skutki. Skoro bow iem chrzest jest praw dziw ym w łączeniem człowieka w świętość Boga i napełnieniem D uchem Świę tym - w skazuje Papież - „to sprzeczną z tym byłaby postaw a człowie ka pogodzonego z w łasną m ałością,.zadowalającego się minimalistycz- ną etyką i pow ierzchow ną religijnością" (N.m.i.,31). Trzeba postaw ić na radykalizm Kazania na Górze i każdy w swoich codziennych w a runkach, w najzwyklejszych okolicznościach życia, dążyć do jego „w y sokiej m iary" (tamże). Temu zaś w inna służyć wszelka pomoc indyw i dualna i grupow a, z tradycyjnym i i now szym i formam i, przez stow a rzyszenia i ruchy p rzez Kościół uznane, zdolna dostosow ać się do ryt m u poszczególnych osób16.

12 KK 4.

13 Rz 6, 3 - 5; KK 31; DE 22; DM 15,36.

14 KK 7; por. Pius XII, Mystici Corporis Christi, AAS 35/1943/219 - 220. 15 Novo millennio ineunte, 30.

(6)

Pastoralna teologia przyszłości w świetle w yzwań w Liście apostolskim „Novo millennio ineunte" zawartych

Świętość, która polega na żyw ym trynitarnym zjednoczeniu czło w ieka z Bogiem i postępow aniu zgodnie z Jego w olą, przynależnością do N iego i „trw ania" w N im 17 jest istotą odpow iedzi na zbaw cze orę dzie Boga. Jest ona darem dla człowieka i jednocześnie najw yższym zadaniem chrześcijanina. Do niej w inien dążyć każdy, a Kościół jest pow ołany w różnoraki sposób nieść m u pomoc: przez nauczanie, sa kram enty i w szelką działalność pasterską. Świętość jest więc funda m entem całego program u, który Kościół podejm uje na trzecie tysiącle cie w nowej ewangelizacji.

O party na w ym ienionym wyżej fundam encie program w yróżnia się istotnym i elementami. Przenikają się one i stanow ią niejako orga niczną całość. Jako pierw szy Ojciec Święty w ym ienia m odlitw ę.

W m odlitw ie toczy się dialog z C hrystusem , przez który stajemy się Jego przyjaciółmi, trw am y w Nim, a On w nas. Ta w zajem ność - podkreśla Papież - jest istotą i du szą życia chrześcijańskiego oraz w a runkiem wszelkiego autentycznego życia duszpasterskiego18. M odli tw a, nie przeszkadzając w spraw ach doczesnych, jednoczy z Bogiem i z ludźm i, ugruntow uje i pogłębia świętość. W społecznościach p ara fialnych, jak w zakonnych i innych, trzeba tw orzyć klim at przesiąknię ty m odlitw ą19. R ozbudzanie ducha m odlitw y stanow i więc istotny ele m ent program u nowej ewangelizacji trzeciego tysiąclecia. Rozm odle nie chrześcijan m a się stać zasadniczym elem entem powszechnej świę tości, drogą do zjednoczenia ludzi z C hrystusem i w N im ludzi z sobą. W raz z m odlitw ą należy ożywiać, rozwijać i pogłębiać życie sakra m entalne chrześcijan. W tym celu należy poświęcać szczególną troskę 0 liturgię, która jest szczytem działalności Kościoła i źródłem jego mocy20. Jan Paw eł II kładzie wielki nacisk na szczególne znaczenie Eu charystii niedzielnej i przeżyw anie samej niedzieli jako specjalnego dnia w iary, dnia zm artw ychw stałego Pana i d aru D ucha Świętego, praw dziw ej Paschy tygodnia21. N iedzielna Eucharystia dla ochrzczo nego pow inna być "sercem niedzieli"22. N ależy ją przeżyw ać jako nie zbędny elem ent praw dziw ie św iadom ego i spójnego życia chrześcijań skiego. W ym aga to zatem w łaściw ego pogłębiania życia religijnego 1 formacji parafii w kom unię pełni życia w Chrystusie.

17 J 15, 1 - 8; Jan P a w e 1 II, Tertio millennio adeunte, 8. 18 Novo millennio ineunte, 32.

19 Tamże.

20 KL 10; Novo millennio ineunte, 35.

_ 21 Jan P a w e ł II, Dies Domini, 19/AAS 90/1998/ 724/; Novo millennio ineunte, 35. 22 Novo millennio ineunte, 36.

(7)

Z ożyw ieniem i pogłębieniem życia sakram entalnego w niedziel nej Eucharystii m usi łączyć się pedagogia chrześcijańskiej w spólnoty, mobilizującej do częstego sakram entu pojednania. Trzeba bow iem przeciw działać kryzysow i „św iadom ości grzechu" - w ystępującem u w e współczesnej kulturze23, pom agać ludziom odkryw ać m iłosierdzie Boga i jednać z Chrystusem . Trzeba położyć akcent na kluczow ą zasa dę chrześcijańskiej wizji życia: zasady pierw szeństw a łaski. Istnieje bo w iem pokusa jako przekonanie, że - w działalności duszpasterskiej re zultaty zależą od naszej zdolności działania i planow ania24. W całej działalności pasterskiej Kościoła nowej ewangelizacji trzeba staw iać na pierw szeństw o łaski i Papież przestrzega p rzed zapom inaniem , że bez C hrystusa „nic nie m ożem y uczynić" (J 15,5)25. Kluczową rolę trzeba zatem przyw rócić w życiu w spólnot chrześcijańskich słuchaniu i gło szeniu słowa Bożego, m odlitw ie i życiu sakram entalnem u. Trzeba no wego, w szechstronnego i pogłębionego rozw oju katechezy i głoszenia w szystkim słowa Bożego - rozw oju misji.

D uszpasterski program now ego tysiąclecia, kładąc akcent na świętość chrześcijan i elem enty osiągania jej, mieści w sobie jednocze śnie ich zadania. Jako zjednoczeni z C hrystusem , święci, mają z natury chrześcijaństwa i w yzw ań Kościoła żyć pełnią życia chrześcijańskiego, świadczyć życiem codziennym , swoją w nim postaw ą być św iadkam i C hrystusa, daw ać św iadectw o swego zjednoczenia z Nim. Kolejnym elem entem program u jest zatem świadczenie miłością.

W ypełnianie „now ego przykazania" (J 13,34) jest znam ieniem ży cia chrześcijańskiego. Po nim poznaje się jego praw dziw ość (J 13,35). Ono jest w ielką dziedziną, „w której należy podjąć zdecydow ane i p la now e działania na płaszczyźnie Kościoła pow szechnego i Kościołów partykularnych: kom unia (koinonw), będąca ucieleśnieniem i objawie

niem samej istoty tajemnicy Kościoła" (N.m.i.,42). Przez budow anie tej kom unii Kościół objawia się jako sakram ent, czyli jako „znak i narzę dzie w ew nętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego" (KK 1). Jan Paweł II, w yakcentowując jednoznaczność i do niosłość kom unii, stw ierdza, że Kościół będzie potrzebow ał w ielu róż nych rzeczy, „jeśli jednak zabraknie m u miłości (agape), w szystko inne

będzie bezużyteczne" (N.m.i.,42). Jest w tym stw ierdzeniu zaw arta naj w yższa potrzeba w nowej ewangelizacji i istota program u now ych cza sów: chrześcijanie w inni form ow ać (gdziekolwiek są i w jakichkolwiek 23 Jan P a w e ł II. Reconcilitatio et paenitentia, 18; Novo millennio ineunte, 37.

24 Novo millennio ineunte, 38. 25 Tamże.

(8)

żyją w arunkach) kom unię miłości, a duszpasterstw o w tym przew o dzie. Z tym zaś w iążą się daleko sięgające potrzeby dopełnień i pogłę bień życia religijnego i jednocześnie całego duszpasterstw a. To ostatnie m usi wyjść z wąskiej płaszczyzny traktow ania duszpasterstw a jako adm inistrow ania i wkroczyć na płaszczyznę form owania pełni życia chrześcijańskiego i budow ania rzeczywistych kom unii miłości. To zaś w ym aga now ych elem entów działania, now ych sposobów kształtow a nia życia parafii (i innych wspólnot): w ym aga przede w szystkim for m ow ania duchow ości komunii. Formacja duchow ości kom unii musi stać się „duchem " całej działalności duszpasterstw a i działań apostol stw a świeckich w różnych jego wym iarach.

D uchow ość kom unii jest w ym ogiem istoty całej rzeczyw istości zbawczej, jednoznacznie określonym nakazem Chrystusa, w yzw aniem w program ie now ego tysiąclecia26. „Czynić Kościół dom em i szkołą ko munii: oto wielkie w yzw anie, jakie czeka nas w rozpoczynającym się tysiącleciu" - stw ierdza Jan Paw eł II (N.m.i., 43). D uchowość kom unii m a istotne znaczenie jako zasada w ychow aw cza w szędzie tam , gdzie kształtuje się człowiek i chrześcijanin, gdzie powstają, rodziny i w spól noty (tamże). Duchowość kom unii to bow iem w edług Jana Paw ła II „spojrzenie utkw ione w tajemnicy Trójcy Świętej"; to „zdolność odczu w ania w ięzi z bratem w w ierze"; to „zdolność dostrzegania w drugim człowieku przede w szystkim tego, co jest w nim pozytyw ne, a co nale ży przyjąć i cenić jako dar Boży: dar nie tylko dla brata, ale także „dar dla m nie"; to wreszcie „um iejętność czynienia miejsca" bratu, w zajem nego „noszenia brzem ion" (por. Ga 6,2) i odrzucenia egoizm u"27. Bez takiej postaw y duchow ej nie m ożna budow ać praw dziw ej kom unii. Przy pom ocy zew nętrznych tylko bezdusznych narzędzi m ożem y tw o rzyć tylko jej pozory. W now ym stuleciu trzeba dołożyć szczególnych starań - podkreśla Ojciec Święty - by na fundam encie tej duchow ości um acniać i zabezpieczać kom unię:" (tamże). Przestrzenie kom unii zaś należy kultyw ow ać i na w szystkich płaszczyznach życia Kościoła28. Duchowość kom unii jest więc fundam entalnym elem entem w całym program ie odrodzenia w now ym okresie ewangelizacji.

Formacja kom unii w ym aga realizow ania wszelkich pow ołań. Jed ność chrześcijańska nie oznacza jednolitości, lecz połączenia w orga niczną całość upraw nionych odm ienności. Jest to rzeczywistość w ielo

26 Tamże, 43. 27 Tamże. 28 Tamże, 45.

(9)

ści członków w jednym Ciele, którego Głową jest Jezus C hrystus. O d znacza się ona w spółistnieniem wielorakich pow ołań i stanów, uzdol nień, tajemnic, charyzm atów i zadań, które w stosunku do siebie są kom plem entarne. K ażdy w niej pozostaje w relacji do całej w spólnoty

(unum in Christo) i sam w nosi do nie swój w łasny w kład29. „Jest zatem

konieczne, aby Kościół trzeciego tysiąclecia p o b u d zał w szystkich ochrzczonych i bierzm ow anych do uśw iadom ienia sobie i obow iązku czynnego u działu w życiu kościelnym" - uczy Jan Paweł II (N.m.i., 46). A ngażow anie w szystkich do b u d ow an ia organicznej kom unii kom plem entarnej stanow i więc istotny elem ent om aw ianego program u.

Poniew aż cały ogół ochrzczonych, trwających w w ierze w C hry stusa i z N im zjednoczonych stanow i Jego Ciało, którego O n jest Gło wą, elem entem program u jest ekum eniczne zaangażow anie (N.m.i.,48). M odlitw a C hrystusa w W ieczerniku „uf omnes unum sint" (J 17,21)30

jest objawieniem i prośbą (tamże). Ono jest istotnym elem entem ew an gelicznego program u i w nowej epoce ewangelizacji budow ania kom u nii miłości nie m oże go braknąć.

Ewangeliczny program now ego tysiąclecia w ym aga pow szechne go angażow ania się w miłosierdzie. Ono m a głęboki sens chrystolo giczny, jest koniecznym elem entem życia chrześcijańskiego i b u d o w a nia kom unii31. Krajobraz ubóstw a i różnorakich potrzeb ludzkich jest olbrzymi. W szyscy m ogą służyć wzajem nie jedni drugim w każdej p o trzebie (Dekret o Apostolstwie świeckich, 8). Jan Paw eł II mówi: „Potrzeb na jest dziś now a „w yobraźnia m iłosierdzia", której przejaw em będzie nie tyle i nie tylko skuteczność pomocy, ale zdolność bycia bliźnim dla cierpiącego człowieka, solidarnością z nim , tak aby gest pom ocy nie był odczuw any jako poniżająca jałm użna, ale jako św iadectw o b rater skiej w spólnoty dóbr"(N.m.i.,50). Przez m iłosierdzie w takiej optyce w idziane kryje się konkretna siła form ow ania społeczności chrześcijań skich (od rodziny zaczynając, przez parafie aż do najszerszych) w rze czywiste i dynam iczne kom unie organiczne, w których jedni drugim służą w zajem nie32. W rozbudzeniu pow szechnego m iłosierdzia w p a rafiach jako istotnego elem entu pełni życia chrześcijańskiego mieści się 29 Christofideles laici, 20.

30 J a n P a w e 1II. „Ut unum sint”, 6, 9

31 Por. Mt 25,35 - 36; Novo millennio ineunte, 49; Jan P a w e 1 II, Dives in misericor-

dia, 13, 14; zob. także m. in. F. W o r o n o w s k i, Miłosierni miłosierdzia dostąpią,

Łomżyńska Kuria Diecezjalna, Łomża 1988, s. 31-40, 80-82; Miłość miłosierna, Czyn nik formowania parafii nowoczesnej, Łomża 2000, s. 7-8.

32 Zob. F. W o r o n o w s k i , Miłość miłosierna, s. 12-14, 34-36; Wizja parafii XXI wieku.

(10)

Pastoralna teologia przyszłości w świetle wyzwań w Liście apostolskim „Novo millennio ineunte" zawartych

form ow anie ich w żyw e kom unie organiczne: święte i w C hrystusie zjednoczone.

W program now ego tysiąclecia w inna być w pisana troska o środo wisko naturalne, którego dewastacja zagraża człowiekowi i życiu na ziemi, o życie nienarodzonych i słabszych, o stanie się m iłosierdzia służbą kulturze, polityce, gospodarce i rodzinie (N.m.i., 51). W pro gram ten w inna w pisyw ać się społeczna nauka Kościoła, która odw ra ca człowieka od egoizm u, zw raca go ku drugiem u człowiekowi i jego dobru, uczy bu d o w ania dobra w spólnego dla w szystkich i ładu w świecie, opartego na praw dzie, spraw iedliw ości i miłości33.

Zawierający w sobie pow yższe elementy program trzeciego tysiąc lecia staw ia na ew angeliczny radykalizm : na pełnię życia chrześcijań skiego34. Kościół zaś jest „tajemnicą, kom unią i misją"35. Jako podm iot zbawczej misji uświęca i skupia ludzi w „jedno"(unum) w Chrystusie,

trwające i rozwijające się w miłości, która jest jego nakazem , świętością człowieka i budow aniem kom unii - a przez nią chrześcijańskiej rze czywistości na ziemi. Rdzeniem więc tego program u jest: form ow anie człowieka miłości i budow anie kom unii w Chrystusie zespolonej.

II. O d n a w ia ją c a K o śció ł i ś w ia t re a liz a c ja p ro g ra m u n o w e g o ty sią c le c ia

Ogłoszony now y program duszpasterski zakłada radykalizm życia chrześcijańskiego. Wymaga bow iem pogłębienia świadomości chrześci jan dotyczącej tajemnicy Kościoła, naszego powołania do świętości, do udziału w jego misji w świecie, budow ania przez chrześcijan konkret nych kom unii i doskonalenia w jedności z Bogiem rzeczywistości ziem skiej. W ymaga zatem realizowania całości program u przez wszystkich.

Realizowanie tego program u przez wszystkich w konsekwencji w y maga głębokich przem ian w życiu chrześcijan, w formacji parafii, w duszpasterstwie. Program bowiem wym aga dopełnienia i pogłębienia życia chrześcijan, a więc wyjścia z religijności spłyconej, zawężonej, in dywidualistycznej i biernej. Przypominając istotę życia chrześcijańskie go jako zjednoczenie z Chrystusem, trwanie w Nim i w spółdziałanie z Nim przez miłość, jaką On sam nas umiłował, Piotr naszych czasów prow adzi chrześcijan przez realizację tego program u ku głębokiemu

od-33 Novo millennio ineunte, 52.

34 Jan P a w e i II, Pastores dabo vobis, 20: Novo millennio ineunte, 54. 33 Pastores dabo vobis,12.

(11)

now ieniu całego życia w Kościele i ku nowej cywilizacji w świecie. Każ dy chrześcijanin w inien włączać się w jego realizację i przez swoją obec ność, działanie zgodne z jego treścią i doskonalenie siebie (swoją świę tość) odnawiać Kościół i świat w now y - rzeczywiście i w pełni ew ange liczny. N adszedł czas nowej ewangelizacji życia i świata, każdy przez w iarę i chrzest z jednoczony z C hrystusem (KK 31; DE 22; DM 15/) i włączony w Jego Mistyczne Ciało (KK 11) jest w yzw any do przyjęcia program u na now e tysiąclecie za swój (w aspekcie życia religijnego) i realizowania go na co dzień. Jest to bow iem program ewangeliczny, program Kościoła, i nikt, kto żyje w religii „trwania w e w nętrzu Boga"36, nie może być poza zasięgiem obowiązku jego realizacji.

Realizacja ogłoszonego przez Ojca Świętego program u now ego ty siąclecia jest fundam entalnym zadaniem duszpasterstw a i w spółdzia łającego z nim wszelkich odcieni apostolstw a. W szak to jest program duszpasterski. Jest w yzw aniem du szpasterstw a do „w ypłynięcia na głębię"37, które m oże spełniać się w łaśnie w realizacji całego program u nowej ewangelizacji.

Realizacja program u nowej ewangelizacji przez duszpasterstwo trze ciego tysiąclecia to zarówno głębokie przeobrażenie jego samego jak i for mowania przez nie religijnego życia chrześcijan, komunii i jej działań. D uszpasterstw o na progu nowego tysiąclecia m a szczególną okazję do pogłębiania świadomości istoty swej służby w misji Kościoła - narzę dzia i Ciała C hrystusa Głowy i zarazem w iekuistego Jego Pasterza38.

D uszpasterze w inni upodabniać się do Niego, w służbie Kościoła i świata budow ać kom unię przez radykalizm ewangeliczny. To w ym óg pogłębiania się odczytyw ań tajemnicy Kościoła, sytuacji w świecie dą żeń do całkowitej laicyzacji i pogłębiania się cywilizacji śmierci39, w y zw ań Kościoła do nowej ewangelizacji. M uszą więc oni stawać się „ludź mi miłości" (por. Pastor es dabo vobis, 49), odchodzić od poziom u duszpa

sterstwa minionej epoki, podejmować stałą formację40 i realizować now o ukazany program duszpasterski Kościoła z miłością apostolską.

Jednocześnie duszpasterstw o nowej ewangelizacji w inno podjąć form ow anie chrześcijan jako świętych, lu dzi pełni życia chrześcijań skiego, przez miłość tw orzących kom unie w Chrystusie i Jego D uchu zespolone, św iadom e swego zjednoczenia w Chrystusie Głowie Mi 36 Tertio millennio adeunte, 8.

37 Novo millennio ineunte, Zakończenie. 38 Pas tores dabo vobis,3, 13-15, 22. 39 Jan P a we 1 II, List do Rodzin, 13.

40 Pastores dabo vobis, 70 -77; zob. także: F. W o r on o w s k i. Stała formacja duszpaster

(12)

stycznego Ciała i realizujące w życiu codziennym miłość, bez której nie m a przyszłości i solidarności41. D uszpasterstw o stoi więc p rzed ko niecznością odrodzenia wszechstronnej katechezy parafialnej i w niej wszelkich innych jej form, form ow ania w spólnoty m odlitewnej i eu charystycznej, m obilizow ania w szystkich w niej do m iłosierdzia czyn nego, przez które realizuje się rzeczywiste zjednoczenie jej członków i organiczna kom unia kom plem entarna42. Pełna realizacja program u nowej ewangelizacji m a zm ienić oblicze całej współczesnej rzeczyw i stości ziemskiej, budując cywilizację miłości i życia.

Realizacja tak w ielkiego zadania jest nie tylko olbrzymiej w agi, lecz jednocześnie trud n a i w ym agająca w ielu przem ian, m ęstw a i ofia ry, wejścia na drogi miłości i - jak uczy Jan Paw eł II - „rozpoczynania na now o od C hrystusa" (N.m.i., 29). Dzieło odnow ienia człowieka, ludzkiej rodziny, parafii i całego Kościoła, świata i cywilizacji życia p o trzebuje najgłębiej sięgającej nauki realizacji misji Kościoła jako Mi stycznego Ciała Chrystusa, jego narzędzia służącego M u w odnow ie świata i zjednoczeniu z Bogiem: nauki przem iany całej rzeczywistości na ziemi w zjednoczoną z Bogiem i z N im w spółdziałającą dla pełni dobra człowieka, której poza Bogiem nie ma.

III. N ie o d z o w n o ś ć p a s to ra ln e j te o lo g ii w y p rz e d z a ją c e j N auką, o której m ow a wyżej, jest teologia pasterskiej funkcji C hry stusa, spełnianej w Kościele i przez tenże Kościół. Jest ona obecnie nie tylko przydatna, lecz w p ro st niezbędna.

Pow odem niezbędności jej jest zarów no potrzeba w głębiania się w tajemnice Kościoła i jego misji w świecie, jak i poznaw anie proble m ów człowieka, w pisanego w rzeczywistość świata, która ulega głębo kim przem ianom i stawia przed ewangelizacją coraz to now e problemy. Kościół p rzez duszpastersko-ekum eniczny Sobór W atykański II i nauczanie posoborow ych papieży, w oparciu o jego dokum enty, w ni ka coraz głębiej w tajemnice zbawczej rzeczywistości. O dczytuje głę biej swoją istotę i swojej misji. Pogłębia naukę, że jest nie tylko in stytu cją przez C hrystusa posłaną, lecz jednocześnie Ciałem Jego, które n a pełnia, jednoczy i kieruje D uch Święty jako żyw ą w spólnotę. W spólno ta ta m a za sw ą Głowę Jezusa C hrystusa, D uch Święty jest zasadą jej życia, ochrzczeni stanow ią Jego Ciało i są w italnie jednoczeni z Głową 41 Jan P a w e ł II, Homilia w Sopocie, 5 czerwca 1999, 3.

42 Christofideles laici, 20. F. W o r o n o w s k i, Miłość miłosierna, s. 48-50; Wizja para

(13)

i m iędzy sobą, stanowiąc jeden organizm 43. Chrześcijan trzeba więc for m ow ać w św iętych członków Ciała C hrystusa, św iadom ych istoty chrześcijaństwa jako kom unii w C hrystusie i D uchu Świętym oraz mię d zy sobą organicznie zjednoczonej, sw ego pow ołania do świętości, wzajemnej miłości i budow ania przez nią chrześcijańskiej rzeczyw isto ści w świecie, kierow ania się społeczną n au k ą Kościoła. Formacja chrześcijan w świętych, miłością budujących organiczną kom unię kom plem entarną, kierujących się w życiu codziennym społeczną nau k ą Kościoła i tw orzących now ą rzeczywistość w laicyzującym się świecie - to now a jakość ewangelizacyjna i zarazem duszpasterska; to pełne realizow anie program u now ego tysiąclecia.

Świat, do którego posłany jest Kościół z Dobrą N ow iną, pogrąża się w laicyzację, degradację człowieczeństwa i w konsekwencji w cy wilizację śmierci. Potrzebuje nagląco pom ocy ze strony Kościoła. Tylko m iłość chrześcijańska m oże bow iem skutecznie zm ieniać sytuację w świecie, otw ierać now e perspektyw y i budow ać dobro w spólne dla wszystkich. Przed duszpasterstw em piętrzą się więc now e problem y, now e zadania i potrzeby ich realizacji stosownie do w ym agań czasu.

W w ym aganiach realizacji program u pełni życia chrześcijańskie go, którą zarysow ał program trzeciego tysiąclecia, i niesieniu pom ocy światu, duchow o chorem u, pow inna służyć odpow iednia do współcze snych potrzeb teologia pastoralna. P raw dziw ą zaś pom oc m oże nieść d u szp asterstw u i w szelkim czynnikom z nim w spółdziałającym - w szystkim uczestniczącym w pasterskiej funkcji Kościoła - pastoralna teologia wyprzedzająca.

W sformułowaniu wymienionego tem atu idzie o naukę, która w ska zuje jak w nadchodzącej przyszłości działać wobec powstających trudno ści i zagrożeń, pozytywnie i bez reszty służyć uświęcaniu świata, tworze niu wspólnot, budow aniu w nim dobra wspólnego, kształtowaniu cywili zacji miłości, która jest współdziałaniem z Bogiem w doskonaleniu świata i wyrasta z ducha Ewangelii. Musi więc ona opierać się na poznaw aniu źródeł pasterskiej misji Kościoła, rozwijać je w świetle jego najnowszych wyzwań, wnikać w e wszystko, co dzieje się w świecie, aby służyć uczest nikom pasterskiej misji praw dziw ym rozeznaniem potrzeb, ku którym się zbliżają, i mają właściwie wobec nich postępować. Ma więc ona stanowić bezbłędny program szczegółowy działania w nadciągającej rzeczywisto ści, by w niej skutecznie i zgodnie z wymaganiami Chrystusa, Głowy i Pasterza Kościoła, budow ać Jego Królestwo - świat z Nim zjednoczony oraz rozwijający się na prawdzie, sprawiedliwości i wzajemnej solidarno 43 KK 7; Christifideles laici, 18-20.

(14)

ści. Bez takiego zorientowania teologia pastoralna jest nauką dla nauki

(scire, ut scire), opóźnioną i mało skuteczną. Cytująca i powołująca się na

autorów, którzy szukali jej koncepcji przed półwiekiem44, powtarzająca ciągle ten sam pogląd na jej koncepcję i opisywanie tego, przez co Kościół urzeczywistnia się, jest niewystarczającą. Trzeba teologii misji Kościoła no wej ewangelizacji, budowanej na Objawieniu Bożym, Tradycji i Magiste rium Kościoła jako zasadniczych źródłach, na wyzwaniach Ojca Świętego i poznaw aniu cywilizacyjnych prądów zarysowujących now e zmiany w nadciągającej przyszłości. Trzeba pełnej i dynamicznej, chrystologicz- no-ekłezjalnej teologii pastoralnej jako nauki o realizacji pasterskiej funkcji Kościoła - Ciała Chrystusa - formującej komunię miłości.

Aby teologia pastoralna m ogła w pełni służyć realizacji ew ange licznego pro g ram u duszpasterskiego na now e tysiąclecie, m usi cała opierać się na przew odniej myśli, która w ynika z istoty misji Kościoła w świecie. Tylko taka teologia pastoralna m oże spełniać funkcję p o trzebnego i skutecznego narzędzia w ewangelizacji św iata i w b u d o w aniu nowej rzeczywistości w C hrystusie odnaw ianej.

IV. M y śl w io d ą c a p a s to ra ln e j te o lo g ii p rz y s z ło ś c i

W świetle Objawienia Bożego, danego nam w Jezusie Chrystusie, nauki Kościoła i treści duszpasterskiego program u Jana Paw ła II p a sterska działalność m a za fundam entalny cel jednoczenie ludzi z Jezu sem C hrystusem i w tym zjednoczeniu form ow anie kom unii miłości, zmieniającej rzeczywistość ziem ską w du chu Ewangelii. Temu celowi jest podporządkow ane wszelkie pasterskie działanie45. Cel ten jest w io dącą m yślą całej pasterskiej działalności i pastoralnej przyszłości.

W jednoczeniu z Chrystusem zaw iera się bow iem zbawcze orędzie Boga do człowieka i jego odpow iedź - uświęcanie się, podporządkow a nie woli Boga, w spółdziałanie z łaską, czerpanie jej przez życie sakra mentalne. W zjednoczeniu z Chrystusem mieści się w ym agana przez Niego miłość, jednoczenie ze w szystkimi, którzy się z N im jednoczą, i tworzenie z nim i komunii. W tym zjednoczeniu, jako konsekwencja, istnieje w ezw anie i realizacja apostolstwa, ekum enizm u, konieczność wzajemnego miłosierdzia wszystkich jako postaw y wspólnotowej. Zjed 44 Idzie o koncepcję teologii pastoralnej znanej jako „Selbstvollzug der Kirche”, przedsta wionej w podręczniku Handbuch der Pastoraltheologie. Praktische Theologie der Kir

che in ihrer Gegenwart, (Bd I -V, Herder, Freiburg -Basel -W ien 1970-1972/.

45 Zob. np. F. W o r o n o w s k i, Teologia pastoralna, duszpasterstwo i chrześcijaństwo

(15)

noczenie z Chrystusem to jednocześnie niesienie z N im wszelkiej pom o cy światu, który On przyszedł odnow ić i zbawić. Zjednoczenie z Chry stusem i trw anie w Nim to istota chrześcijańskiej religijności. Ono zaś w ym aga miłości, wzajemnego oddania się. Chrześcijaństwo jest więc re ligijnością miłości46. Myślą przew odnią autentycznego i pełnego dusz pasterstw a jest więc służba w niesieniu pom ocy ludziom w jednoczeniu się z Chrystusem i w N im m iędzy sobą w kom unię miłości.

Jednoczenie św iata w Chrystusie, w Jego Kościele i przez Kościół, budujące w świecie kom unię i przem ieniające ten świat, jest zadaniem olbrzym im , niezw ykle złożonym , realizow anym p rzy pom ocy środ ków nadprzyrodzonych i naturalnych. Kierowanie w nim oparte tylko na adm inistrow aniu jakąś instytucją kościelną jest zaledw ie najprost szym w nim elementem. Pełnia duszpasterstw a to zarysow ane w p ro gram ie na now e tysiąclecie form ow anie kom unii ludzi świętych, św ia dom ie tw orzących cywilizację chrześcijańską. Takiej w agi i wielkości realizow ane przez Kościół zadanie w ym aga więc wszechstronnej n a uki, służącej jego w łaściw em u w ypełnianiu w śród narastających no w ych trudności i problem ów. Potrzebna jest więc pastoralna teologia mająca za m yśl w iodącą jednoczenie z C hrystusem i w C hrystusie w kom unię miłości i taka teologia pastoralna jest nauką przyszłości.

Potrzeba teologii pastoralnej o w ym ienionej m yśli przew odniej i form ow ania przez nią pełni życia chrześcij ańskiego oraz właściwego duszpasterstw a w ynika z istoty zbawczej rzeczywistości i w niej Ko ścioła, z dokum entów Soboru W atykańskiego II a wreszcie w sposób szczególny z program u now ego tysiąclecia. Została ona w ypracow ana na tej teologicznej drodze w pastoralny system47 i jest dopełniana w ie loma m onograficznym i opracow aniam i48. Jest ona nau k ą dotyczącą p a sterskiej funkcji Kościoła jako« n arzęd zia C hrystusa w jednoczeniu świata z Bogiem. Nie jest więc nauką o „sam ourzeczyw istnianiu się Kościoła", poniew aż to stanow i przedm iot całej eklezjologii49. Teologia pasto raln a jest elem entem całości n au k i o tajem nicy Kościoła, jego w zrastaniu i funkcjach pełnionych dla tego w zrostu. Jakkolwiek w n a św ietlaniu zagadnień w odpow iednim kontekście porusza zagadnie nia eklezjologiczne, lecz tylko z p u n k tu pasterskiej funkcji - służby 46 Jan P a w e ł II, Przemówienie do uczestników II Polskiego Synodu Plenarnego w War

szawie, 11 czerwca 1999, 6.

47 Jego najogólniejszy zarys przedstawia m. in. F. W o r o no w s k i, System zasad wła

ściwego duszpasterstwa i apostolstwa, Łomża 1993 ,

48 Por. Księga Jubileuszowa Wyższego Seminarium Duchownego w Łomży (1919-2000), s. 190-192.

49 Por. F. W o r o n o w s k i , Teologia pastoralna, duszpasterstwo i chrześcijaństwo no

(16)

Kościoła ludziom w ich jednoczeniu się z Bogiem, b u d o w aniu przez nich kom unii i niesienia pom ocy św iatu. Opierając się na Objawieniu Bożym, nauce Kościoła i fakcie istnienia w nim pasterskiej działalności oraz w yzw aniu Ojca Świętego do realizacji ewangelicznego program u - trzeba nie tylko przyznania, że w „sam ourzeczyw istnianiu się Ko ścioła" w ystępuje działalność duszpasterska, lecz ze w zg lęd u na jej znaczenie traktow ać ją jako przedm iot w całej teologii i eklezjologii odrębnej nauki. Ten w łaśnie sposób ujęcia koncepcji teologii pastoral nej leży u podłoża różnic rozwijania jej nazw y przez jednych teolo gów 50, a tym i, którzy opierają się na poglądach niemieckojęzycznych autorów, stawiających na „Selbstvollzug der Kirche" i zastąpienie jej „teologią praktyczną"51. O parta na przewodniej myśli z istoty rzeczywi stości zbawczej wynikającej teologia pastoralna pow inna stać się spraw nym narzędziem realizacji całego - bez zaw ężań - ewangelicznego pro gram u, na now o naświetlonego przez Jana Pawła II.

Dla stania się w ym ienionym wyżej narzędziem teologia pastoralna m usi rozwinąć się w w iedzę pełni ży d a chrześcijańskiego w śród w szyst kich łudzi, w e wszelkich ich uw arunkow aniach i prądach cywilizacyj nych. Jednocześnie m usi rozwijać się w naukę kształtowania religijności miłości i kom unii w tych właśnie zmieniających się w arunkach, ich róż norodności i przygotow yw ać na wyłaniające się problem y i now ą rze czywistość. Nie wystarczy opisywać w niej to, co jest „dzisiaj", lecz trze ba badać ku czemu zm ierza „teraźniejszość" i przygotow yw ać na przy szłość. Jej zadaniem jest ukazyw ać właściwe drogi do form ow ania się chrześcijan w świadom e komunie, które mają w zrastać w Mistycznym Ciele Chrystusa, wzmacniać je i budow ać cywilizację miłości.

V. D ro g a d o celu

Realizacja ewangelicznego program u duszpasterskiego now ego ty siąclecia m a dopełnić i pogłębić życie religijne do jego pełni: do ducho w ości kom unii, miłości wzajem nej w śró d chrześcijan, m iłosierdzia czynnego, budow ania kom unii p rzez w szystkich. Celem całościowo 50 Słuszność utrzymania nazwy wynika z faktu istnienia w Kościele funkcji pasterskiej,

nazywanie ją taką przez Sobór Watykański II (Konstytucja duszpasterska Gaudium et

spes), wymaganie w Kościele pastoralnej formacji alumnów w seminariach i stałej ka

płanów (Pastores dabo vobis), ogłoszenie przez Ojca Świętego duszpasterskiego pro gramu nowego tysiąclecia i wiele innych.

51 W niektórych ośrodkach w Polsce lansuje się posługiwanie się tylko tym terminem, przemilcza się inne koncepcje teologii pastoralnej - wyprowadzonej z analiz teologicz nych, mówi o samourzeczywistnianiu Kościoła i właśnie „teologii praktycznej” .

(17)

ujętym jest więc kom unia miłości chrześcijan. Jest to cel, jaki w ynika z samej n atu ry chrześcijaństwa , które polega na w italnym zjednocze niu w Chrystusie. Cel ten jest więc niezm ienny, czyli zaw sze aktualny. Form ow anie chrześcijan w kom unię nie jest tylko teorią, lecz zasadni czym zadaniem duszpasterskim .

Osiąganie takiego celu w obecnej sytuacji w ym aga przem ian w ży ciu ogółu chrześcijan i jednocześnie dopełnienia i pogłębienia d u szp a sterstw a. Przem iany te idą (i m uszą pogłębiać się) w kierunku form o w ania pełni życia chrześcijańskiego. O znacza to formację religijności miłości, postaw jedności w Chrystusie i tw orzenia przez chrześcijan kom unii, zaangażow ania w szystkich w e w spółdziałanie z całym Ko ściołem w ewangelizacji świata (apostolstwo) oraz w budow anie rze czywistości na ziem i w zgodną z duchem Ewangelii.

Przem iany te mają objąć w szystkich ochrzczonych. W szyscy bo w iem ochrzczeni zostali „wcieleni w C hrystusa" 52 i włączeni w Mistycz ne Ciało53. Całą więc działalność pasterską Kościoła trzeba zorientować na prow adzenie wszystkich (a nie tylko pew ne grupy i niektóre odcinki życia religijno-społecznego) ku pełni życia w Chrystusie, nie bacząc na opory wielu, słabości ludzkie, występujące niezrozum ienia w ym agań ewangelicznych i innych zjawisk. N adszedł czas, by "od dołu" popro w adzić już chrześcijan ku pełni religijności chrześcij ańskiej.

Drogą ku tem u celowi jest przede w szystkim w szechstronna i po wszechna katecheza w każdej parafii i przez nią formowana w rodzi nach, w grupach, w szkole a wreszcie w organizowanych specjalnie spo tkaniach chrześcijan i katechezach problemowych. Prowadząca ku pełni życia chrześcijańskiego katecheza pow inna łączyć się nie tylko z chrze ścijańską pedagogią, lecz jednocześnie stawać się formacją chrześcijan - połączoną z modlitwą, życiem sakramentalnym, działaniem charytatyw nym - i doskonalenia rzeczywistości, w której żyją i działają.

Istotnym elem entem na drodze do w ym ienionego celu jest rozbu dzanie, szerzenie i pogłębianie ruchu pełni życia chrześcijańskiego54. Idzie o ruch m asow y chrześcijan now ego tysiąclecia: ruch praw dziw ej odnow y, realizacji program u ewangelicznego, odnow y parafii i całego życia religijnego; ruch nowej ewangelizacji.

52 Sobór Watykański II w Dekrecie o ekumenizmie uczy: „Poprzez sakrament chrztu ...człowiek zostaje prawdziwie wcielony w Chrystusa ukrzyżowanego i uwielbione go...” (22, zob. także DM 15, 36).

53 KK 11; por. Christifideles laici, 10, 12, 18-20.

54 Zob. F. W o r o n o w s k i , O powszechny ruch nowego odrodzenia chrześcijaństwa, Łomża 1999, s. 38; Chrześcijanin nowej ery. Łomża 2000, s. 21-22; Godność i zadania

(18)

W rozw ijaniu ruchu pełni życia chrześcijańskiego w ażnym czynni kiem jest przybliżanie każdem u chrześcijaninowi wizji „człowieka m i łości" - jako św iadom ego istoty sw ego zjednoczenia z C hrystusem i Jego M istycznym Ciałem i w ypełniającego zadania, które m u p rzy pa dają z natury tej przynależności. Zestawienie tych zadań przedstaw ia „Karta chrześcijanina" jako najkrótszy zestaw zasad i zadań obecności i działania chrześcijanina w świecie55.

W jej realizacji mieści się pełnia życia chrześcijańskiego, a zatem w ypełnianie program u now ego tysiąclecia, budow ania w spólnoty, do skonalenia rzeczywistości ziemskiej w zgodną z zam ierzeniam i Boga. Udostępniając w szystkim chrześcijanom treść takiej „karty", m obilizu jąc ich do kierow ania się nią i w spółdziałając z nim i dla ich w ypełnia nia - w łączam y ich w ruch odnow y, ruch pełni życia chrześcijańskie go. Form ow anie chrześcijan w „ludzi miłości", tw orzenie przez nich (w ścisłym w spółdziałaniu z duszpasterstw em ) kom unii (w spółdzia łającej z całym Kościołem w ewangelizowaniu świata i odnawiania go w duchu Bożych zamierzeń) przez ruch pełni życia chrześcijańskiego jest dla duszpasterstwa nowego tysiąclecia drogą właściwą i niezawodną.

W n io s k i

M imo rozlicznych trudności duszpasterstw o now ego tysiąclecia ew angelizacji św iata m a za obow iązek pełną realizację pro g ram u ewangelicznego, naśw ietlonego i zadanego przez Ojca Świętego. D usz pasterstw o nie m oże zapom inać tego obow iązku i pozostaw ać na po ziomie duszpasterstw a przeszłości. Ma „w ypłynąć na głębię" - staw ać się apostolską formacją świętych ludzi miłości, chrześcijańskich w spól not i cywilizacji miłości.

Realizacja om aw ianego pro g ram u zakłada odrodzenie Kościoła i świata - „erę ludzi świętych" i cywilizacji miłości. Tak wielkie zad a nie w ym aga nauki, która rozw iązuje zw iązane z jego w ypełnianiem problem y i orientuje na działanie w nadchodzącej przyszłości.

W ymienione w arunki m oże spełniać teologia pastoralna jako na uka jednoczenia świata w Chrystusie w kom unię miłości, mieszcząca w sobie bez reszty realizację całego program u na now e tysiąclecie. Tak pojm ow ana i rozw ijana nauka jest pastoralną teologią przyszłości.

55 F. W o r o n o w s k i , Chrześcijanin nowej ery, Aneks; Godność i zadania chrześcijani

(19)

Mieszcząca w sobie realizację program u nowej ewangelizacji p a storalna teologia przyszłości jest głęboką po trzebą naszych czasów. Stanow i dużej w agi narzędzie stałej formacji duszpasterstw a, ruchu pełni życia chrześcijańskiego i budow ania przez w szystkich odnaw ia jącej Kościół i św iat kom unii.

Tak w ażne dla Kościoła i świata narzędzie należy doskonalić przez rozwijanie i pogłębianie nauki o w szystkich elem entach budow ania kom unii miłości w świecie, w e w szystkich ich w ym iarach i w w aru n kach w yłaniania się przyszłości. Jednocześnie należy traktow ać ją jako formację, duszpasterstw a w Kościele działającego. Wreszcie trzeba czy nić z niej nauk ę b ud o w an ia p rzez w szystkich członków Kościoła w spólnoty pełni życia chrześcijańskiego i kształtow ania cywilizacji m i łości oraz dobra w spólnego dla wszystkich.

Rozwijająca się teologia pastoralna, jako nauka w cielania w życie całego program u ewangelicznego a zarazem całej społecznej nauki Ko ścioła, staje się (i m a szanse staw ać się coraz pełniej) nau k ą przeobra żania całego oblicza ziemi. W świetle treści duszpasterskiego p rogra m u trzeciego tysiąclecia należy więc rozw ijać teologię pastoralną w najszerzej i najgłębiej sięgającą naukę przeobrażania św iata w coraz lepszy - aż do kom unii miłości, czyniąc z niej czynnik doskonalenia człowieka, rodziny, parafii, społeczeństw a, naro d u i państw a, m iędzy ludzkich stosunków i całej cywilizacji. A zatem: nauki o w ielkim zna czeniu dla Kościoła i świata, dynam icznej i wywierającej na życie istot ny wpływ.

PASTORALTHEOLOGIE DER ZUKUNFT

IM LICHTE DES APOSTELBRIEFES

NOVO MILLENNIO INEUNTE

ZUSAMMENFASSUNG

Es besteht dringende N otw endigkeit der tiefen V eränderung im Leben der Kirche u n d in der Welt. Diese V eränderungen zeigt Papst Johann Paul II im seinen Apostelbriefe N ovo millenio ineunte u n d ruft „Duc in altum " an. Es ist also notw endige Vertiefung des christlichen Lebens u n d heutiger Seelsorge. Diesen Bedürfnissen soll eine Pastoral- theologie in neuer K onzeption dienen. Der Artikel beschreibt solche Konception als Pastoraltheologie der Zukunft u n d bew eisihre N otw en digkeit.