Przedmioty stosunku cywilnoprawnego

(1)

Przedmioty stosunku

cywilnoprawnego

(2)

STOSUNEK PRAWNY

Relacja między dwoma (lub więcej) podmiotami, istniejąca ze względu na

obowiązywanie normy prawnej, która wyznacza jednemu podmiotowi

(lub podmiotom) określone

zachowanie względem drugiego podmiotu

(lub podmiotom).

(3)

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

Poszczególne obowiązki lub uprawnienia, połączone więzią funkcjonalną, tworzą stosunek cywilnoprawny.

Przykład – sprzedaż.

(4)

Obowiązek pewnego zachowania się na rzecz określonego podmiotu

Art. 535 KC

Pojęcie umowy sprzedaży

§ 1. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i

zapłacić sprzedawcy cenę.

 2 podmioty (adresat normy i uprawniony).

(5)

Sprzedaż

Sprzedający jako adresat normy

(kupujący jest uprawnionym)

Przeniesien własności ie

rzeczy

Wydanie rzeczy

Kupujący jako adresat normy (sprzedający jest

uprawnionym)

Zapłata ceny

Odebranie

rzeczy

(6)

ELEMENTY STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

• Strony  podmioty zobowiązane i uprawnione

• Treść uprawnienia i obowiązki podmiotów

• Przedmiot zachowania, do którego strona stosunku jest zobowiązana (niekiedy oznacza także dobro, do którego zachowania te się

odnoszą)

(7)

ZACHOWANIA, DO KTÓREGO STRONA STOSUNKU JEST ZOBOWIĄZANA

Obowiązki sprzedające

go

Przeniesien własności ie

rzeczy

Wydanie rzeczy

Obowiązki kupującego

Zapłata ceny

Odebranie

rzeczy

(8)

DOBRO, DO KTÓREGO ZACHOWANIA STRON STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO SIĘ ODNOSZĄ

- rzeczy, przedmioty materialne niebędące rzeczami,

dobra niematerialne  („przedmiot przedmiotu

stosunku cywilnoprawnego”)

(9)

Pojęcie rzeczy

• Art. 45 KC Definicja rzeczy

Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.

Materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione (w sposób

naturalny lub sztuczny), że mogą stanowić samoistny

przedmiot obrotu.

(10)

Rzeczy

• Rzeczami nie są np.:

• dobra niematerialne (utwory literackie, naukowe),

• Prawa

niematerialne

• Ze względu na brak samoistności rzeczami nie są:

• Złoża minerałów

• Res omnium communes (np. woda płynąca)

• Zwierzęta dzikie, żyjące na wolności.

(11)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy

• Rzeczy w obrocie (res in commertio)

• Rzeczy wyłączone z obrotu (res extra commertium)

• Rzeczy ograniczone w obrocie

(12)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy

RZECZY RUCHOME I NIERUCHOMOŚCI

• Ustawodawca definiuje pojęcie nieruchomości. Definicję ruchomości wyprowadzamy a contrario z definicji

nieruchomości.

• Art. 46. Definicja nieruchomości

• § 1. Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej

stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak

również budynki trwale z gruntem związane lub części

takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych

stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

(13)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy -nieruchomości-

• Grunty – wyodrębnione części powierzchni ziemskiej

• Budynki – jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności

(przykład – budynek wzniesiony przez użytkownika wieczystego na

gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste); jeśli brak przepisów szczególnych, stanowią część składową

nieruchomości (art. 48 kc)

• Nieruchomości lokalowe – ustawa o własności lokali

(14)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy

-nieruchomości-

Art. 46

¹

. Definicja nieruchomości rolnej

• Nieruchomościami rolnymi (gruntami rolnymi) są nieruchomości, które są lub mogą być

wykorzystywane do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji

roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji

ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

(15)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy

• Rzeczy oznaczone co do tożsamości oznaczenie rzeczy wg jej indywidualnych cech

• Rzeczy oznaczone co do gatunku  występują w obrocie w większej masie, są zamienne

• Odrębny mechanizm przeniesienia własności!

• Art. 155 KC

• § 1. Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy co do tożsamości oznaczonej przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

• § 2. Jeżeli przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy

oznaczone tylko co do gatunku, do przeniesienia własności potrzebne jest

przeniesienie posiadania rzeczy. To samo dotyczy wypadku, gdy przedmiotem

umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe.

(16)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy

• Rzeczy podzielne

• Rzeczy niepodzielne

• Czy da się rzecz podzielić bez istotnej zmiany samego

przedmiotu lub jego wartości?

(17)

Prawna klasyfikacja rodzajów rzeczy -podsumowanie-

• 1. rzeczy występujące w obrocie, rzeczy ograniczone w obrocie, rzeczy poza obrotem

• 2. rzeczy ruchome i nieruchomości

• 3. rzeczy oznaczone co do tożsamości i co do gatunku

• 4. rzeczy podzielne i niepodzielne

(18)

Czy zwierzęta są rzeczami?

• DEREIFIKACJA – zwierzęta nie są rzeczami, choć stosujemy do nich odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy.

• art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą, a człowiek jest mu winien poszanowanie,

ochronę i opiekę.

(19)

Czy pieniądze są rzeczami?

• pieniądze pełnią swoją rolę w obrocie wyniku przyznanej przez państwo mocy umarzania zobowiązań pieniężnych,

• rzeczami sensu stricto, z reguły oznaczonymi co do tożsamości, są numizmaty

• zasada nominalizmu pieniężnego

• art. 358¹ KC:

§ 1. Jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

§ 2. Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości.

§ 3. W razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia

świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

§ 4. Z żądaniem zmiany wysokości lub sposobu spełnienia świadczenia pieniężnego nie może wystąpić strona prowadząca przedsiębiorstwo, jeżeli świadczenie pozostaje w związku z prowadzeniem tego

przedsiębiorstwa.

§ 5. Przepisy § 2 i 3 nie uchybiają przepisom regulującym wysokość cen i innych świadczeń pieniężnych.

(20)

Papiery wartościowe

• Papier wartościowy – dokument dłużny (stwierdzający istnienie stosunku prawnego), opiewający na

wierzytelność lub inne prawo podmiotowe, którego

przedłożenie osobie zobowiązanej jest niezbędne do

zrealizowania uprawnień.

(21)

Części składowe rzeczy i przynależności

• Części składowe

 połączenie w sensie fizycznym, na tyle mocne, że

odłączenie spowodowałoby zasadnicze zmiany bądź to dla całości, bądź dla części przedmiotu odłączanego

 przedmioty połączone z rzeczą tylko dla

przemijającego użytku nie stanowią części składowych!

Nie może być odrębnym przedmiotem własności ani

innych praw rzeczowych

(22)

Części składowe rzeczy i przynależności

• Art. 48 KC

• Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak

również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

• Art. 50. Prawa częściami składowymi gruntu

Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa

związane z jej własnością.

(23)

Części składowe rzeczy i przynależności

• Art. 48 KC

Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w

szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

• Art. 49 KC

§ 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

• odrębna własność budynków:

budynki wzniesione lub nabyte przez użytkownika wieczystego (art. 235 § 1 KC),

budynki przekazane lub wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na gruncie Skarbu Państwa (art. 272 § 1 i 2 KC)

budynki wzniesione przez rolniczą spółdzielnię produkcyjną na gruncie stanowiącym wkład gruntowy członka spółdzielni (art. 279 § 1 KC). Dodajmy, że w tych przypadkach budynki stanowią odrębną nieruchomość.

(24)

Części składowe rzeczy i przynależności

• Przynależnościami są rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy (rzeczy głównej) zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi.

• Nie może być przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej.

• Przynależność nie traci tego charakteru przez przemijające pozbawienie jej faktycznego związku z rzeczą główną.

• Czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi

skutek także względem przynależności, chyba że co innego

wynika z treści czynności albo z przepisów szczególnych.

(25)

Pożytki

• Naturalne

• Cywilne

• Pożytki praw

• Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne

odłączone od niej części składowe, o ile według zasad

prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy.

• Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.

• Pożytkami prawa są dochody, które prawo to przynosi

zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.

Pożytki rzeczy

(26)

przedsiębiorstwo

• Zespół składników materialnych i niematerialnych, przeznaczonych do prowadzenia działalności

gospodarczej.

• Czynność prawna mająca za przedmiot

przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w

skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z

treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

(27)

Gospodarstwo rolne

• Art. 55

³

KC

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą,

oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa

rolnego.

(28)

Kazus 1

• 76- letnia Eugenia R. postanowiła zapisać swemu kotu, Ciastkowi, drewnianą szopę. Napisała testament, w którym znalazło się sformułowanie: „mojemu kotu, Ciastkowi, zapisuję nieruchomość budynkową – szopę, położoną na podwórzu przy mym domu.”

1.Czy kot może dziedziczyć?

2. Czy szopa stanowi nieruchomość?

(29)