R ECŁN ZJ£ 149
Przekład zaproponowany przez L. ffiortari akcentuje lekturę chrystologiczną psalmów na gruncie tradycji patrystycznej. Dlat« go uzupełnieniem niniejszego dzieła jest wydany równolegle z nin obszerny tom pt. "1 Padri commentano 11 Salterio della Tradizio- ne", do którego autorka wielokrotnie się odwołuje* Jest to anto* logia tekstów patrystycznych, ułożona w formie komentarza do poi czególnych psalmów greckiej Biblii. Znany wydawca turyńskŁ Pier< Crlbaudl zatroszczył się takie o estetyczną grafikę obydwu tych wydawnictw. Stanowią one ważne wydarzenie w życiu Kościoła za chodniego. Udostępnienie Psałterza greckiego pozwala nam odświe żyć zapomniane treści pierwotnej Tradycji chrześcijaństwa, nie zaprzeczalne jest znaczenie "Psałterza Tradycji": stanowi on Slzcenną pomoc w modlitwie i duchowej lekturze Biblii.
Ks. Antoni Tronina /
Ks. Stanisław M ę d a 1 a CM. Punkcja chrystologiczno- -eklezjologiczna dialogów Jezusa z Żydami w czwartej Ewangelii; Kd. Janusz P r a n k o w s k i . Nurty i kierunki ro zwoju: riioljo- testamentalnej myśli chrystologicznej w świetle Hbr 1, 3. Wt St' dla z biblistyki. T. 4. Akademia Teologii Katolickiej. Warszawa 1984 ss. 376
Dość często książki wydawane w tomach^opatrzonych tytułem "Studia z ...” bywają niezauważane przez recenzentów, zwłaszcze kiedy - jak omawiany tom - ukazują się w formie powielonego skryptu. Tymczasem ten tom zawiera dwie prace habilitacyjne jjjj^ra cownlkón Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie, nie wiadomo tylko, bo brak na ten ttmat wyjaśnienia wydawcy, czy ukazują si w całości, czy w skróceniu. Hawet gdyby prezentowały skróconą wersję tych rozpraw monograficznych, w pełni orientują *§§$telni w dowodzeniu tez obydwu autorów.
Ks. S. M ę d a 1 a zajął się kluczowym zagadnieniem sto sunku "czwartej Ewangelii" do judaizmu, spodziewając się, nawet prży ograniczeniu swych badań do samych dialogów Jezusa z Żyda mi, wyjaśnić genezę i zamierzoną przez autora "Ewangelii" funkc
jego dzieła. Jakkolwiek sprawie tej poświęcano już wiele uwagi, ks. Mędala stwierdza, że współczesne badania nad dialogowym ora nad symbolicznym charakterem elementów dialogowych dają pod
stawę do nowego spojrzenia nad funkcję teologiczną dialogów Jez sa z Żydami, która dotychczas nie znalazła wystarczającego
na-150
świetlenia w literaturze egzegetyczno-teologicznej. Autor rozpra wy odcina.się od poglądu, jakoby dialogi Jezusa z Żydami miały wyłącznie charakter polemiczny w stosunku do judaizmu lub co naj mniej do niektórych ugrupowań juedochrześcijańskich. Mędala sta wia wiec tezę, że funkcja dialogów Jezusa z Żydami w "czwartej Ewangelii" jest przede wszystkim pozytywna -- mają one ukazać idealny model życia chrześcijańskiego. Przeciwstawienie tego modelu judaizmowi /czy w takim razie jednak nie charakter pole- miczny?/ pozwala ostrzej zarysować kontury zamierzonego orędzia "czwartej Ewangelii".
Przedmiotem badań uczynił ks. Mędala następujące dialogi z rEwangelii św. Jana"s 2, 1-22; 6, 22-59; 7, 14-39; 8, 12-30; 8, 31-59; 10, 22-39; 12, 20-36* każdemu dialogowi, z wyjątkiem dialogów z J 7-8 potraktowanych łącznie, poświęcony jest odrębny rozdział, w którym omawia się funkcję elementów dialogowych w stru kturze tekstu, następnie historię tradycji i redakcji tekstu, a wreszcie zamierzoną przez hagiografa teologiczną funkcję dane-' go dialogu. Ola przykładu zobaczymy wnioski autora dotyczące dia logu na temat świątyni. Ks. Mędala stwierdza, że główną intencją tego dialogu było ukazanie chrystocentrycznego charakteru religii chrześcijańskiej i jej autentyzmu, w dynamice wiary, a jednocześ nie ostrzeżenie przed reprezentowaną przez Żydów postawą zamy kania się na objawienie przyniesione przez Jezusa /s. 55/.
n badaniu tradycji i redakcji ks. Mędala ogranicza się wi#i do szukania intencji głównego autora - ewangelisty, opowia dając się za zasadniczą jednością autorstwa "czwartej Ewangelii", łącząc ją z tradycją Janową* We wszystkich dialogach autor "czwar tej Ewangelii" korzysta z trzech źródeł: z materiału pochodzące go bezpośrednio z historii Jezusa, kerygnatu apostolskiego oraz z liturgii i katechezy chrześcijańskiej. Wnikliwa analiza warstw pochodzących z tych trzech źródeł upoważnia ks. Mędalę do wniosku, że "Ewangelia św. Jana" - bo ostatecznie do osoby tego ucznia prowadzi nas tradycja - jest nie tyle odzwierciedleniem długie go procesu redakcyjnego tej księgi, ile raczej świadomie przez Jana wybranej drogi dla ukazania faktu, że nauczanie Jezusa, prze powiadanie apostołów i nauczanie Kościoła o śmierci i zmartwych wstaniu Chrystusa jako spełnieniu oczekiwań Starego Testamentu tworzą ciągle obecną i organicznie jedną całość. To z kolei sta nowi podstawę chrystologii i eklezjologii "czwartej Ewangelii". Wszystkie bowiem dialogi Jezusa z Żydami zintegrowane są
odnie-RECENZJE 151
sleniem do eklesjogennej teologii krzyża. Tym wszechstronnie udokumentowanym wnioskiem zajął ks. S. Mędala zaszczytne miejsc* w kręgu badaczy "Ewangelii św. Jana",
Praca ks. j|j| F r a n k o w s k i e g o stawia sobie am bitne zadanie ukazania na podstawie egzegezy Hbr 1, 3 nurtów i kierunków rozwoju nowotestamentalnej myśli chrystologicznej. Tekst, którym się autor zajął, jest wypowiedzią niezwykle ważną dla samego "listu do Hebrajczyków", gdyż stanowi on zwięzłą za powiedź całej chrystologii Hbr* Jest to poza tym tekst zasługu jący na szczególną uwagę również z tego powodu, że wyraża - w k tekście całego Nowego Testamentu - oryginalny punkt widzenia au tora Hbr* Dlatego też na podstawie dokładnej anal||y tego tekst wyodrębnienia poszczególnych jego elementów, wyjaśnienia ich ge nezy i wzajemnych powiązań, wszechstronnego przedstawienia myśl poszczególnych .członów wypowiedzi 1 całej wypowiedzi Hbr 1, 3 ks* Frankowski chce ukazać kształt chrystologii chrzęścijaństv.'u z epoki Nowego Testamentu /s* 193/*
A oto przegląd poszczególnych etapów poszukiwań rozwiąza nia postawionej przez autora tezy: miejsce Hbr 1, 3 w prologu "Listu", tematyka i charakter literacki wiersza, bdska natura Syna, kosmiczna funkcja Syna, oczyszczenie z grzechów jako ziem skie dzieło Syna, wywyższenie Syna, wreszcie ostatnie i zasa dnicze dla tej pracy pytanie ks. Frankowskiego - czy Hbr 1,3 jest hymnem zacytowanym, czy własnym utworem autora libr. I.a pod stawie zgromadzonych dowodów biblijnych i w znacznym staniu ta że pozabiblijnych ks. Frankowski stwierdza w sposób przekonując te Hbr 1, 3 jest własnym tworem autora "Listu". "Autor Hbr - Pi sze ks* Frankowski - oparł się, owszem, na istniejącej wyznalllc wej i hymnicznej tematyce, lecz były to właśnie tylko tematy 1 pewne elementy, z których on w sposób swobodny i twórczy stwc rzył nowy hymn chrystologiczny jako punkt wyjścia do swoich wy wodów" /s. 312-313/. Ponieważ w swej pracy ks. Frankowski głę biej wejrzał w cały dorobek hymniczny Nowego Testamentu, dało mu to podstawę do kolejnego, szerszego wniosku, że podobny pro- oes miał miejsce także w wypadku innych /czy jednak na pewno wszystkich?/ hymnów Nowego Testamentu. Proponuje wi^c autor ros prawy zerwać a pewną manierą, według której każdy tekst chara kteryzujący się układem stroficznym uznaje się za cytat jakieg<
152 RECENZJE
starochrześcijańskiego hymnu. Nawet kiedy hymn był przejmowany w całości, otrzymywał - twierdzi ks. Frankowski - nową postać literacką. Z tematów hymnlcznych, i nie tylko z nich, "tworzono doraźnie - w Duchu — swoje hymny" /s. 313/.
Chrystologię Hbr 1, 3 charakteryzują trzy ceohyi nawiąza nie do chrystologii protologicznej /Chrystus istniał odwiecznie, jest pośrednikiem w stworzeniu świata/, kultyczno-rytualne okre ślenie dzieła Chrystusa Arcykapłana, przeświadczenie o wywyższe niu Chrystusa wyrażane formułą "zasiadł po prawicy". Wbrew niektó-* rym opiniom ks. Frankowski słusznie utrzymuje, te wszystkie te elementy doznają rozwinięcia w "Liście". Dotyczy to szczególnie chrystologii kapłańskiej, czyli elementu kultyczno-rytualnego, jedynego w Nowym Testamencie "tak pod względem treści, jak i fak cie wyłotenia "ezpressls verbis" /s. 325/. Co więcej - ks. Fran kowski podkreśla jeszcze jedną myśl - nowatorskie ujęcie chrysto logii w środowisku spoza kręgu "głównych świadków”, jak nazywa po kolenie kontynuujące dzieło apostołów, ukazuje niezwykły dynamizm myślowy wszystkich ośrodków chrześcijaństwa w II połowie pierwsze go wieku, zdolnych do własnych ujęć kerygmatycżnych. Autor hymnu Hbr 1, 3, a jest*n^m jednocześnie autor całego "Listu”, znajduje się również w nurcie żywej, twórczej i szerokiej myśli chrysto logicznej Kościoła.
Tak więc praca ks. J. Frankowskiego ubogaca nowymi rozwią zaniami nie tylko literaturę dotyczącą "Listu do Hebrajczyków", lecz takte całej biblijnej chrystologii*
Nakład 17 tomu "Studiów z biblistyki" ATK jest bardzo mały, stata graficzna nader skromna, ale nie te przecież sprawy decy dują o wysokiej wartości obydwu omawianych tu prac.
Ks. Jan Szlaga
Ryszard R u b i n k i e w i c z SDB. Die.Eschatologie von Henoch 9-11-und das Neue Testament. "Osterreische Bibllsche Studlen" 6*1984 ss. 175.
Jest to przekład rozprawy habilitacyjnej ks. Ryszarda Rubinkiewicza pt. "Eschatologia Hen 9-11 a Nowy Testament". Lublin 1984 ss. 140, wydanej w Redakcji Wydawnictw KUL.
