K R O N I K A 221
l i s a I dzielnie dźw igającej obowiązki sekretarza Kom itetu Organizacyjnego dr A nn H a n s o n , oraz serdecznemu przyjęciu ze strony wielu innych członków K o mitetu O rganizacyjnego, jak prof. С. В. W e l l e s , J. F. G i l l i a m i H. C. Y о u- t i e. Dla wielu gości z Europy było to pierwsze zetknięcie ze Stanami Z jed n oczo nymi i pierwsza m ożliwość poznania wielu znanych tylko z literatury kolegów amerykańskich. Gospodarze zadbali także o umożliwienie nam zobaczenia ich kraju ile to tylko było m ożliwe w ramach dwutygodniow ego pobytu.
1. B. M.
XI KONGRES KOMITETU POPIERANIA ROZWOJU STUDIÓW KLASYCZNYCH W ZSRR I KRAJACH DEMOKRACJI LUDOWEJ („EIRENE” ), WARSZAWA 21-25 PAŹDZIERNIKA 1968
X I Kongres Kom itetu „Eirene” zgromadził około stu czterdziestu uczestników z Bułgarii, NRD, Rumunii {najliczniejsza delegacja), W ęgier, ZSRR i Polski oraz kilku gości z Belgii, Francji, NRF i Szwajcarii.
Obrady Kongresu skoncentrowane były w ok ół czterech głów nych tematów: I. „F orm y pracy w starożytności” ; II. „Ostatni w iek republiki rzym skiej” ; III. „Teatr antyczny i jego w p ływ na teatr europejski” ; IV. „A ntyczne teorie historii” . W sekcji V — A rcheologii — w g pierw otnego planu miały być przedstawione sprawozdania z najnowszych prac w ykopaliskow ych przeprowadzanych w poszcze gólnych krajach. Przewidziano także zgodnie z .życzeniem wyrażonym przez K o mitet „Eirene” na poprzednim K ongresie w Görlitz dział „V aria” .
W pierwszych czterech sekcjach głów ne referaty (45-minutowe) miały być w ygłoszone na posiedzeniu pierwszym plenarnym, po czym dyskusja nad nimi odbyw ała się na zebraniach przed kolejnym i komunikatami (20-minutowym i) i d y skusją z nimi związaną.
Kongres rozpoczął się od pięknej łacińskiej przem ow y przewodniczącego K o mitetu O rganizacyjnego i aktualnego przewodniczącego Komitetu „Eirene” prof. К . K u m a n i e c k i e g o , po czym po wysłuchaniu powitania ze strony zastępcy sekretarza generalnego PAN prof. В. S u c h o d o l s k i e g o przystąpiono do program u naukowego. Na zebraniu plenarnym referaty wygłosili: prof. S. L. U t c z e n k o (ZSRR): „T eorii rim skoj istoriografii I w ieka do n.e.” , dr G. P e r l (NRD): „D ie Krise der römischen Republik im Urteil Sallusts” , prof. I. T r e n s c ě n y i-W a 1 d a p f e 1 (Węgry): „Das antike Theater und sein Ein fluss auf das europäische Theater” . R eferaty w sekcjach były bardzo liczne, mim o istnienia tem atów centralnych, w gruncie rzeczy dość rozproszone. Trudno tu om awiać całość kom unikatów i dyskusji, można wskazać na głów ne nurty obrad, jak to zrobili na zebraniu zam ykającym Kongres referenci podsum ow ujący obrady poszczególnych sek cji: doc. dr J. K o l e n d o (Warszawa) — sekcji I, dr G. P e r 1 — sekcji II, prof. N. B a r b u (Rumunia) ·— sekcji III, prof. I. H a k u (Węgry) — sekcji IV, prof. D. B. S i e ł o w (ZSRR) — sekcji V.
W sekcji I dyskusja skupiła się w ok ół zagadnień dotyczących niew ol nictwa starożytnego, a to szczególnie wzajem nego stosunku „antycznego” i „a zja tyck iego” systemu produkcji, specjalizacji i podziału pracy oraz term inologii używanej przez starożytnych dla określenia różnego rodzaju stosunku pracy — niew olników , najem ników, w olnych chłopów itd., szczególnie w Rzymie. Jedno z zebrań prawie w całości poświęcone było zagadnieniom rzemiosła w różnych p row incjach i w świetle różnego typu źródeł, wreszcie m ów iono specjalnie o roli i charakterze zawodu lekarskiego oraz o zagadnieniach pracy niew olniczej w św iet le źródeł prawnych.
Sekcja II zawierała zarówno referaty typu raczej historycznego, jak i filo lo gicznego — zarówno z zakresu historii literatury, jak i z zagadnień językoznaw
222 K R O N I K A
czych. Omawiano w ięc poszczególne grupy społeczne z okresu schyłku repu bliki — plebs miejski, skład społeczny zwolenników Sekstusa Pompejusa, nie które zagadnienia dotyczące équités w świetle inskrypcji republikańskich. M ów io no o poglądach politycznych i działalności poszczególnych pisarzy i m ężów stanu, jak Cezar i Cyceron, o Katonie Młodszym. W reszcie bardzo liczne referaty doty czyły Lukrecjusza — i to nie tyle zagadnień filozoficznych, ile językow ych i lite rackich.
Sekcja III poświęcona była szczególnie w p ływ om teatru antycznego na teatr europejski w różnych krajach i w różnych okresach. M ówiono dużo o kom edii arystofanejskiej i jej w pływ ach, m ów iono o poszczególnych autorach n ow o żytnych, a także o ujęciu poszczególnych m otyw ów czy postaci dramatu antycz nego u dramaturgów późniejszych.
Sekcja IV objęła tematykę dość różnorodną —■ zarówno omówienia poglądów poszczególnych historyków na określone zagadnienia — Posejdoniusz, Pompejusz Trogus, Tacyt, jak i poglądy filozofów czy szkół filozoficznych na niektóre za gadnienia rozw oju społeczeństw (cynicy, epikurejczycy), jak i wreszcie zagad nienie pojm ow ania w ogóle historii przez starożytnych. Także i z punktu w idze nia chronologicznego tematyka tej sekcji sięgnęła od klasycznego okresu G recji aż po czasy Justyniana i ojcó w Kościoła.
Sekcja V — jak to podkreślił prof. Siełow w sw oim podsumowaniu —■ za w ierała bardzo w iele interesujących komunikatów, ale o tematyce tak rozpro szonej zarówno pod względem terenowym jak i chronologicznym , że streszcze nie nawet pobieżne je j tem atyki stało się niemożliwe, a także dyskusja — w in nych sekcjach dość m iejscam i ożywiona — w tej sekcji była prawie niemożliwa. R zecz w ynikła stąd, że nie dał się utrzymać pierw otny zamiar przedstawiania najw ażniejszych w yników w ykopalisk prow adzonych w ostatnich latach przez p o szczególne kraje, a nie w prow adzono w porę jakiegoś centralnego tematu tak jak w innych sekcjach.
Rzecz jasna to samo zjaw isko wystąpiło w dziale „V aria” , który stał się znacznie bogatszy niż się tego spodziewał K om itet Organizacyjny w początku sw ojej działalności.
Członkowie Kongresu m ogli także dzięki inicjatyw ie prof. К. M i c h a ł o w s k i e g o obejrzeć przygotowaną specjalnie przez Dział Sztuki Starożytnej M u zeum N arodow ego w ystaw ę w ykopalisk polskich w Nea Paphos na Cyprze, której otw arcie miało m iejsce w pierwszym dniu Kongresu.
Podczas Kongresu odbyło się też zebranie Kom itetu „Eirene” , na którym ustalono praw dopodobne m iejsce najbliższego Kongresu — a m ianow icie Buka reszt w r. 1971. W związku z tym przew odnictw o Komitetu, zgodnie z tradycją, przejęli jego członkow ie rumuńscy.
Na posiedzeniu zam ykającym prof. S. L. Utczenko w imieniu uczestników zagranicznych i prof. N. Barbu jako przejm ujący z rąk prof. K. Kum anieckiego przew odnictw o Kom itetu podziękow ali serdecznie gospodarzom, a szczególnie prof. К. Kum anieckiemu, za interesujący program naukowy i serdeczną atm o sferę Kongresu.
I. B. M.
II M i ę d z y n a r o d o w y K o n g r e s A f r y k a n i s t ó w obradow ał w D a- karze w dniach 11— 20 grudnia 1967. Historyczny kierunek badań prezentowany był najliczniej. W śród dyskutowanych na posiedzeniach I sekcji (historia) referatów na uwagę zasługiwały: L. K u b b e 1, „P roblèm e de l ’apparition des structures étatiques au Soudan Occidental” ; N. L e v t r i o n, „O ral tradition and arabie documents in the muslim historiography of A frica ” ; T. L e w i c k i , „U n A fro - -Brasiliaen prom oteur au Nigeria du Nord de la culture de la canne à sucre” ;
