View of "Family" form of the double monasteries in Spain

„RODZINNA" FORMA

KLASZTORÓW PODWÓJNYCH W HISZPANII

1 . Problem d e f i n i c j i

Pomimo, że forma k la sz to r ó w podwójnych w ogóln ych za ry sa ch j e s t ła tw o w y ró ż n ia ln a /s t a n o w i j ą w spólne za m ieszk iw a n ie zakon­ ników i z a k o n n ic , podporządkowanych jednemu p rze ło ż o n e m u /, to j e d ­ nak k w e s tia ś c i s ł e j d e f i n i c j i o p is u j ą c e j różn orod n ość p ra k ty k i ży­ c i a t a k ic h k la sz to r ó w p o z o s t a je nadal o tw a r ta . Według S .H ilp ls c h a k la s z t o r y podwójne w s o n j i e właściwym i s t n i e j ą wówczas, gdy zach o­ d z i jo d n o ść lo k a ln a i prawnamnichów i m niszek^ . D la C .G .A lsto n a " jed n ość lo k a ln a " ozn acza w p ra k ty ce "wspólny budynek zam ieszkiw any p rzoz w sp ó ln o tę męską i żeńską" ; do p o z o s ta ły c h elem entów k o n s t y

-1 D iz io n a r io d o g li I s t i t u t i d l p e r f c z io n e VI, S i: "m onasteri n ei q u a li vivon o monaci e monucho, s lc c h e i l óom plesso venga a c o s — t i t u i r o una u n it a lo c a lo o g lu r id ic a " .

2 The C a th o lte t-n cy c lo p o d ia , New York 1913, 1 . 1 0 ,4 5 2 : "M onasteries Double r e l i g i o u s housos com p risin g coo m u n itio s o f both men and women / . . . / U nited under tho r u le o f one s u p e r io r , and u sin g church in cornnon fo r t h e ir l i t u r g i c a l o f f i c e s " . ono

180

tu u ją c y ch in t e r e s u j ą c ą nas formę ż y c ia k la sz to r n e g o z a l i c z a on: a . w spólną r e g u łę

b. p o sia d a n ie w spólnego p rze ło ż o n e g o

c . w spólne sprawowanie l i t u r g i i w t e j samej świątyni*^.

N ieco s z e r z e j je d n o ść lo k a ln ą pojmuje H .L e c lo r c ą , k tó r y skłonny j e s t uznawać za k la s z t o r y podwójne t a k i e , k tó r e sk u p ia ją w ob ręb ie jed n ego o g ro d zen ia osoby obu p ł c i . Podobnie z d a je s i ę o k r e ś la ć j e G .F .S ch w artzen berg, k tó r y ja k k o lw iek n ie p rec y zu je sposobu rozum ie­ n ia je d n o ś o i lo k a ln e j , t o jednak uważa, że każda j e j forma J e s t w y sta r o z a ją c a d la u zn an ia k la s z t o r u za podwójny, tym b a r d z ie j gdy d o ty c zy te g o samego zakonu^. J e s z c z e d a le j i d z i e P k .S ch m itz, k tóry pojm uje je d n o ść lo k a ln ą jak o b lis k o ś ć dwóch o d d z ielo n y ch budynków, zam ieszkiw anych p rzez w sp óln otę mnichów 1 odrębną w sp ó ln o tę m niszek . Ponadto, ja k o cech ę w y ró ż n ia ją c ą p od aje on w spólne użytkow anie dóbr p rzez o b ie w spólnoty k la s z t o r u podw ójnego, p o z o s ta ją o e pod jednym przełożonym .

O góln ie w ięc można z d e fin io w a ć k la s z t o r podwójny jak o w spól­ n o tę mniohów 1 m n iszek , p o z o s ta ją c ą pod p osłu szeń stw em jednemu prze­ łożonem u, zam ieszk u ją cą bądź t o t e n sam budynek, bądź budynki b l i s ­ ko s i e b i e p o ło ż o n e , k o r z y s ta ją o ą ze w spólnych dóbr i w sp ó ln ie sp ra­ w ującą l i t u r g i ę .

2 . H is to r y c z n a prak tyk a k la sz to r ó w podwójnych

J e ż e l i p rzyjm ie s i ę r o z sz e r z o n ą d e f i n i c j ę k la sz to r ó w podwój­ nych, u w z g lęd n ia ją c ą pewną b l i s k o ś ć k la s z t o r u m ęskiego i ż e ń s k le

-3 Jak w y że j.

4 DACL i i , 2182: "m onasteres qui a b r lt a ie n t dana une meme e n c e ln te d es p ersonn es d es deux s e x e s " .

5 G .F .S ch w artzen berg, Groot p la o c a e t - en ch arterb oek van V rie sla n d Leeuwarden 1768-1793, t . l , 249: "Voor een d u b b e lk lo o s te r in den e in g e n lij k e n z i n Wordt v e r e i s c h t de l o c a l e en j u r id i s c h e eenh eld van een mannen en een vrouwenoomm unitelt d le t o t d e z e lf d e Ordę behooven".

6 P h .S oh m itz, H is t o ir e de l* 0 r d r e de s a i n t B e n o it, Maredsous 1948 , t . l , 322: "on entend par m onastores dublesr, deux m a lso n s, to u te s v o ia ln e s , qul m a te r ie lle m e n t aont s t r io t e m e n t sep a reea maia dont

181

g o , t o początków t e j formy monastycyzmu można s i ę d o p a tr z e ć ju ż u z a r a n ia ż y c ia zakonnego w c h r z e ś c ij a ń s t w ie . Znane s ą bowiem pow­ s z e c h n ie fa k ty i s t n i e n i a b lis k o s i e b i e m ęsk iej w sp óln oty c e n o b it y c z - n ej św .Pachom iusza i w sp óln oty ż e ń s k ie j , k ierow an ej p rzez je g o s i o s ­ t r ę ; o b ie b y ły p o ło żo n e w o k o lic a c h T a b e n n is l. Podobne zw ią z k i za ­ c h o d z iły m iędzy w sp ó ln o tą kierow aną p rzez św .B azylego i św.Makrynę. Względy bowiem r e l i g i j n e i ekonomiczne s k ła n ia ły do łą o z e n ia s i ę w w ięk sz e organizmy k la s z t o r n e , by t ą drogą zapew nić k ierow n ictw o duchowe, p o słu g ę sak ram en talną a n ierzad k o i b e z p ie cz eń stw o w sp ó l­ n o c ie ż e ń s k ie j i je d n o o z o śn ie u zysk ać pomoc w sprawach natury g o s­ p o d a r cze j 1 b y to w e j. Z te r e n u E g ip tu , g d z ie u p a tru je s i ę poozątków t e j formy monastycyzmu c h r z e ś c ij a ń s k ie g o , p r z e n o s i s i ę ona do I t a ­ l i i " 1 G a l i i , skąd p ro m ien iu je na t e r e n Półwyspu Ib e r y js k ie g o VII w. 200 k lasztorów ), do A n g lii^ i na t e r e n d z i s i e j s z e j B e l g i i i

Ho-10

l a n d i i . J e s t r z e c z ą znam ienną, że poza k la szto re m w Heidenhelm forma t a n ie p r z y j ę ła s i ę na t e r e n i e N iem iec.

Wspólne zam ieszk iw an ie i c z ę s t e k on tak ty mnichów i m niszek z k la sz to r ó w podwójnych sta w a ły s i ę co r a z c z ę ś c i e j przedmiotem k ry­ t y k i , k tó r a z ozasem p r z e r o d z iła s i ę w r e s t r y k c j e prawne. W p ierw ­ s z e j p o ło w ie VI w. c e s a r z J u sty n ia n dw ukrotnie w ypow iedział s i ę p rzeoiw t e j form ie monastycyzmu opow iadając s i ę zdecydow anie za

l* u n e e s t h a b itó e par d es m olnes e t l ' a u t r e par d es m o n ia les" . 7 I s t n i e n i e k la s z t o r u podwójnego na S a r d y n ii p otw ierd za p a p ie ż

Grzegorz W ie lk i / E p i s t o ł a XLVIII, PL 7 7 ,5 1 1 -5 1 2 , tłum . J .C z u j, Św .G rzegorz - L i s t y , Warszawa 1954, t . 1 , 8 6 / , w Rzymie z a ś Beda W ielebny / H i s t o r i a e o c l e s l a s t i c a IV, 1, PL 9 5 ,1 7 2 /.

8 D .Y ep es, Ć hronicon G enerale O rd in is S .p .N .B e n e d ic t l, C ologne 1603 9 Przed Inw azją duńską w IX w. i s t n i a ł y tu k la s z t o r y podwójne w

Wlmborne i B ark in g. P ó źn ie j do b a r d z ie j znanych na tym t e r e n ie n a lo ż a ły k la s z t o r y św .H ild y w W hitby, zało żo n y p rzez św .A ldana oraz w Coldlngham, E ly , Shoepey 1 M ln stor.

10 K la s z to r y podwójne na tym t e r e n ie p ow stają w o k r e s ie śr e d n io w ie c z nego od now ienia i c h g a l i j s k i e g o m odelu. A .A rts /H et d u b b e lk lo s te r D ik n in g e, A ssen 1945, 3 6 - 3 7 / podając l o k a liz a c j ę ty ch k la szto ró w wym ienia: O ostbroek, W ee rselo , Monterwolde /1 2 4 7 /, Feldw erd, Selw ord /1 3 1 8 / , S ta v o r e n , Poswerd / 1 3 9 0 /.

1 8 2

-oddzieleniom obu wspólnot. Z pewnością rozporządzenia cesarskie nie zostały wykonano, skoro dwa 1 pół wieku później Sobór Nicejski II /787/ ponownie zakazał ich zakładania tytułem możliwego skandalu i zgorszenia^. Jednakże dopiero zdecydowana postawa i energiczne działania reformatorów,skupionych wokół Teodora Studyty /zm. 826/ oraz patriarchy Nicefora I /806-8i4/^ położyły kros klasztorom pod­ wójnym w Bizancjum.

Można przypuszczać, żo w ostatnim okresie ich istnienia na Wschodzie jednym z motywów decydujących o powstaniu były decyzje

całych rodzin o podjęciu stylu życia monastycznego. Wskazuje na to wyraźnie użyte przez Sobór Nioejski II sformułowanie: "Si qui autem volunt c u m c o g n a t i s mundo renuntiare et vitam sequi monasticam..." Motyw ten należy uznać za charakterystyczny również dla monastyoyzmu iberyjskiego w okresie wizygockiego rozkwitu od VI do VIII w.

Funkcję przełożonego w tych klasztorach sprawowały często ko­ biety, zwłaszcza na terenie Anglii i płn. Galii, gdzie posiadały one tytuł opatki bądź przeoryszy. Praktykę tę uzasadniano często bi­ blijnym poleceniem Chrystusa:"Niewiasto, oto Syn twój" /J i9,26/. Między innymi z tej inspiracji powstały w Galii we wczesnym średnio­ wieczu takie klasztory z żeńskim przełożonym, jak: Fontevrault /1099/ Bridgettinos /1346/,a w Anglii klasztor św.Hildy w Whitby czy św. Etholdreda w Hly. Uznawano bowiem, żo macierzyństwo posiada autory­ tet z samej natury, podczas gdy ojcostwo ma raczej charakter legalny.

W praktyce życia stosowano tę samą regułę dla mnichów i mniszek Początkowo wykorzystywano ogólne wskazania zawarte w Regułach św.Ba­ zylego^ . W klasztorach podwójnyoh na terenie Hiszpanii największą

12 Canones Synodi Nicaenae II, can. 20, Mansi XIII, 755: "A prae- senti statuimus non fieri duplex monasterium, -quoniam hoc fit multls scandalum et offensio. Si qui autem volunt cum cognatis mundo renuntiare et vltam sequi monasticam, viros quidem oportet in virorum monasteria discedere; faeminas autom ingredi in mulle- rum monasteria: hoc enlm ost Deoacceptum. Quae autom huc usque duplicia fuerunt, serventur socundum oanonom sancti patrls nostri Basilii et secundum oius constitutlonem ita regantur. In uno au­ tem monasterio ne vorsentur monachl et monaohae".

13 Regulae fusius tractatae; Kegulae brovius tractatae 108-111,154- 223, PG 3i,889-1052, 1156-1157, 1184-1229.

1 8 3

-p o -p u la r n o śc lą c i e s z y ł a s i ę -przy-pisyw ana św .Fruktuozow l z B ragi "Reguła ż y c ia w s p ó ln e g o " ^ . W drugim o k r e s ie rozw oju te g o typu mo— nastyoyzm u p osłu giw an o s i ę zasadam i i regułam i p rzy ję ty m i w k l a s z ­ to r a c h b e n ed y k ty ń sk ic h , p rem o n str a te ń sk io h , kam edulskich bądź augus­ t i a ń s k i c h , Na p rzy k ła d w znanym k la s z t o r z e podwójnym w F o n te v r a u lt, o s t r o zwalczanym pod wpływem P e t r o n i l i z Craon C h e m ille ,d r u g ie j z k o l e i o p a tk l, p r z e z bpa Reuna i op ata z Vendome^wspólnota żeńska p r z y j ę ła r e g u łę ów ,B en ed ykta. Po p o d z ia le zaó te g o k la s z t o r u w sp ó l­ n o ta męska k ie r o w a ła s i ę r e g u łą ów .A ugustyna.

3 . H isz p a ń sk ie k la s z t o r y rod zin n e

W zra sta ją ce z a g r o ż e n ie najazdem Wizygotów a potem ic h okupacja od V I-V III w.; a n a s tę p n ie z a g r o ż e n ie i in w azja Arabów, powodowały s p o łe c z n y ruoh k o n s o li d a c j i obronnej w H is z p a n ii. P rzyb rał on m .in . formę k la sz to r ó w podw ójnych, ugruntowaną j e s z c z e m ocniej w wyniku p o l i t y k i podatkow ej z a in ic jo w a n e j p r z e z w ładoę w izy g o o k ieg o Rekkareda /5 8 6 - 6 0 1 / , k tó r y w 589 r . p orzu oiw szy a rla n izm p r z e s z e d ł na k a t o l i ­ cyzm. Z w aln iał on w sp ó ln o ty k la s z t o r n e od św ia d cz eń , co w zn aczn ej m ierze sta n o w iło a tra k cy jn y motyw z a k ła d a n ia w sp óln ot k la s z t o r n y c h . W szybkim c z a s i e ic h l i c z b a z a o z ę ła ro sn ą ó w wyniku podejmowania p rzoz c a ł e r o d z in y , wraz ze s łu ż b ą i n iew oln ik am i m onastycznego t r y ­ bu ż y o ia . Wokół za ło ż o n e g o lu b p r z e j ę t e g o k o ś o lo ła , ja k o c e n tr a ln e g o punktu lit u r g ic z n e g o ż y c ia w sp óln oty s k u p ia ły s i ę p ojed yn cze r o d z i­ ny lu b k ilk a b l i s k i c h s o b ie s p o łe c z n o ś c i; początkowo n ie k ier o w a ły s i ę żadną s p is a n ą r e g u łą . Poniew aż h i s t o r i a m ilc zy o p o s ta c la o h od­ zn a cz a ją cy ch s i ę w yb itn ą ś w ię t o ś c ią czy ta le n te m monastycznym, można w ą tp ić o ic h wysokim p oziom ie ż y c ia a s c e ty c z n e g o , tym b a r d z ie j , że przy braku odpow iedniego k iero w n ictw a duchowego łatw o b y ło o r a ż ą c e p rzyk ład y n a r u sz a n ia zasad zakonnych. A.Bober zwraca nawet uwagę, że w ie l e z ty ch k la s z to r ó w , z r z e sz a ją o y o h n ie k ie d y ta k ż e kapłanów, tru d ­

n i ł o s i ę g r a b ie ż ą i rozbojem *^.

14 R eguła communls, PL 8 7 , i i l l —1127.

184

D la teg o t e ż reform a ż y c ia m onastycznego w H is z p a n ii z a i n i c j o ­ wana p rzez ów .Fruktuoza z Bragl zm ie rz a ła m in. do k o d y f ik a c j i u s t a ­ wodawstwa zakonnego, k tó r e mogłoby s i ę s t a ć mocną podstaw ą d la od­ nowionych form o r g a n iz a c j i k la s z to r ó w . Obok wspomnianej ju ż r e g u ły ów .B azylego dużą pomoo s t a n o w iły p o sta n o w ien ia r e g io n a ln y c h synodów Opatów, przypom inające do pewnego s to p n ia w sp ó łcz esn e k a p it u ły g e­ n e r a ln e zakonów. Efektem ic h obrad b y ły m .ln . s p is a n e r e g u ły ż y c ia m onastycznego, sp ośród k tó r y ch największym uznaniem c i o s z y ł a s i ę t z w ." l R egu ła ów.Ojców", s p is a n a podczas zgrom adzenia 38 opatów oraz j e j m o d y flk a o je i "Reguła II" * ? i "Reguła I I I " * . U„żą p o p u la r- n o ó o lą c i e s z y ł a s i ę rów n ież tzw . "Uzgodniona r e g u ła zakonna" . Obok ty c h p o sta n o w ień , ź r ó d e ł ustawodawstwa m onastycznego na t e r e n ie H isz­ p a n ii w V I-V II w. n a le ż y upatryw ać ta k ż e w p o sta n o w ien ia c h prawnych, zaw artyoh j u ż w K od ek sie T eod ozju sza /z eb ra n y ch w Lex Romana V i s i - gothorum / w N o v e lla c h J u s ty n ia n a , w n ie li c z n y c h d e k r e ta ła c h p apieży d o łą cza n y ch do zbiorów k anon icznych /n p . C o lle c t t o canonum tlisp a n a / oraz w p o sta n o w ien ia c h soborów p o w sz ec h n y ch ^ l synodów lok a ln y ch .

O rygin aln ość r e g u ły ów .F ruk tu oza, p rzyp om in ającej swą su ro - w oóolą zasady monastyoyzmu ir la n d z k ie g o , p o le g a na tz w . "pactum", oży­

l i r o d za ju umowy za w ie ra n ej m iędzy mnichem ozy m niszką a Opatem. Okre­ ś l a ona prawa 1 ob ow iązk i k ażd ej z e stro n ^ . A.Mundó wysuwa przypu­ s z c z e n i e , że id e a "pactum" wywodzi s i ę ze środow isk a germ ańskiego 1 zo

10 R eguła Sanotorum Patrum S e r a p io n is , M a o a r li, P a p h n p tii e t A lte r iu s M a c a rll, PL 1 0 3 ,4 3 5 -4 4 2 .

17 A lt e r a Patrum R eguła ad monaohos, PL 1 0 3 ,4 4 1 -4 4 4 . 18 T e r t ia Patrum R eguła ad monaohos, PL 1 0 3 ,4 4 3 —440. 19 R eguła c o n s e n s o r ia monachorum, PL 0 0 ,9 9 3 -9 9 0 .

20 P or. S ta t u t a Synodi C h a lc e d o n e n sis, can on es: 4 , 0 , 7 , 8 , 1 0 , 1 8 , 2 3 , 2 4 , /M ansi VI, 1 2 2 0 - i2 3 0 / p ośw ięcone p roblem atyce ż y o ia m onastycznego. 21 Za n a jw a ż n ie jsz e d la h isz p a ń s k ie g o ustawodawstwa zakonnego n a le ­

ży uznać m .ln . synody w: E lw irze / o k . 3.00 r . / , T arragon le /5 1 0 r . / Toledo II /5 2 7 r . / , W aienojl /5 * 6 r . / , S a r a g o s s le I I /5 9 2 r . / 1 B a r c e lo n ie /5 9 9 r . / . P o r. A.Mundó, 11 monaoheslmo n e l l a P e n lso - l a lb e r lc a f in o a l s e c . V II, w: 11 monaoheslmo n e l l * a l t o medloevo e l a form azlone d e l l a o i v l l t a o o c id e n t a le , S p o is t o 1957, 9 7 -1 0 8 . 22 B i b li o g r a f ię zo b . G.Bardy, C a th o llo lsm e , P a r is i 9 5 0 , t . 4 , 1055-1C36

M.C.Diaz y D laz: Index serip toru m latin oru m m edll a e v i h lsp a n o - rum, Madrid 1969, n. 2 1 0 - 2 1 9 ,2 4 5 -2 4 7 ,3 1 4 -3 1 5 ,3 1 7 ,3 8 4 ; J .P e r s z de U rb el, Los monjes e s p a n o le s en l a edad m edia, Madrid 1933, t .Ł , 377-450;J.H erw egon ,D as Paotum d es h l.F r u k tu o su s von B raga.K

lrchen-185

stała przeniesiona do Hiszpanii przez Wlzygotów^*^, jakkolwiek samo pójście funkcjonowało w problematyce zakonnej tego regionu już przed IV w. 1 przetrwało z pewnością do X w.^^

Zreformowane przez św.Fruktuoza klasztory rodzinne posiadały wyraźnie wydzielone 1 rozgraniczono wspólnoty męską i żeńską, żyją- ce pod wspólnym przełożonym. Spełniało to podstawowe wymagania, aby uznawać ja za klasztor podwójny. Taki charakter miał, np. klasz­ tor w Complutum koło Astorga, dla którego przede wszystkim zosta­ ła napisana "Reguła communls". Wyróżniał się on zdecydowanie od Innych klasztorów rodzinnych, zakładanych "ob metumgehennae" lub klasztorów, w skład których wchodzili kapłani pragnący tą drogą utrzymać lub nawet powiększyć swój stan posiadania. Wszystkie ono są w ocenie św.Fruktuoza obarozone symptomami herezji i schizmy i godzą w czyste zasady ż y d a zattonnego^ .

reohtllóhe Abhandlungen hrsg. von U.Stutz, Stuttgart i907; tekst Pactum: PL 87,1127-1130.

23 A.Mundó, art.oyt. 103.

24 Por. kanon 13 Synodu w Elwirze /ok. 300 r./, który mówi o "pa­ ctum virglnitatis" w odniesieniu do kobiet żyjącyoh zgodnie z ewangeliczną yadą czystości; por. też: J.Bishko, Salvus of Albeldnand frontler monastlcism in tenth-oentury Navarre. "Speculum" 23/1948/ 559-590} J.Orlandis, Los monastorios fa- mlllares en EspnHa durante la alta edad media, "Anuario de historia doi derecho espaHol" 26/1956/ 5-46; U.Berllere, Les monastoreł doubles aux XII° et XIII^ sleoles. "Memoiyes" pub- llós par 1'Acadómie royale de Belgiąue. Classe des tettres II ser. 18 /1924/; M.Bateson, Orlgin and early history of double Monasteries, "Trnnsactions of the Roycl Historical Society", New Sories 13/1899/ 137-198. Szereg paraleli można wyprowadzić ze wschodnią formą klasztorów podwójnych, omówioną przez J.Pargolre, Les monasteres doubles chez les Byzantins, "Echos d*0rient" 9/1906/ 21-25.

25 Por. Reguła communis 1, PL 103,743o: "Solentenim nonnulll ob metum gehennae ln suis sibi domlbus monasteria oomponere, et cum uxorlbus, fillls et servls atque vlolnis cum sacramentl conditlone in unum se copulare, et in suis sibi, ut dlximus, v i H l s ex nomlne martyrum ecclesias consecrare et eas falso nomine monasteria nuncupare".

186

K la s z t o r y r o d z in n a mogą w ię c być uznawane z a j e d e n z r o d z a ­ jów K la s z to r ó w p od w ójn ych . N ie d o p r o w a d z iły one do z a i s t n i e n i a wy­ r a ź n e g o , z n a c z ą c e g o śr o d o w is k a a s c e t y c z n e g o . F a k t, że pow rócono do t e j formy w K o ś c i e l e zach od n im w o k r a s ie X I-XIV w. n a le ż y w ią z a ć b a r d z ie j z e w o lu c j ą w ew n ętrzn ą zakonów , w ł o n i e k t ó r y c h k la s z t o r y t e p o w sta w a ły , n i ż z ew en tu a ln y m i w a r to ś c ia m i sam oj i d e i k o - a s o e - z y . O tw artą k w e s t i ą p o z o s t a j e t e n d e n c j a do w ią z a n ia ż e ń s k ic h od­ łamów nowo p o w s ta ją c y c h w ś r e d n io w ie c z u zakonów z modelem k l a s z t o ­ rów p od w ójn ych .

K a ro l K la u za - L u b lin

UH MONASTEHIOHUM DUPLICIUM HISFANIAE "FAMILIAM " FORMA /Summarjum/

D u p l i c l a m o n u s te r la pure h is t o r lc u m v a lo rem i n c h r is tia n o r u m t r a d i t i o n e m o n a s tic a h a b ere c e n s e t u r . Ut autem eorum v a r ia e formae bonę c o g n o s c a n t u r , r e o t e n o t l o " c o h a b i t a t i o n l s " l n t a l l l g e n d a e s t . N o n n u lli enlm unam domum, a l i l autem m o n a s t e r ia v i c l n a u t r lu s ą u e s e x u s u t i p r i n c i p a l i a e le m e n tu e iu s m o d i v i t a e p u t a n t . Ex eorum f a - m i l i a r i forma s a e c u l ł s V I -V H I p r a o c lp u e i n l ł ls p a n ia f l o r e n t i , cuiua p o c u l l a r e elem ontum s i n e d u b lo "paotum" i n v e n i t u r , h y p o t h e s is d e - d n c i t u r , quod e tia m d i v i s l o ordinum m e d la e v a liu m suam o r ig in en t in h lu sm o d i m o n a s t e r i i s h a b o t.