Materiały na zajęcia w dniu 25 października 2020 roku Semestr I
I. Ogólne wiadomości o prawie :
Prawo jako regulator stosunków społecznych-obejmuje swoim zasięgiem i zakresem sposoby zachowani w grupach społecznych.
Prawo jako oznaczenie konkretnych uprawnień przysługujących danemu podmiotowi np. prawo własności, prawo do dochodzenia odszkodowania.
Prawo jako poszczególne gałęzie prawa np. prawo cywilne, prawo karne.
Prawo jako wyraz polityki państwa np. plany związane ze zwalczaniem przestępczości, pomoc społeczna, ochrona zdrowia.
Pozytywistyczne rozumienie prawa-źródłem prawa są normy prawa zawarte w aktach normatywnych, wydawanych przez uprawnione organy,
Prawno- naturalne rozumienie prawa-odwołuje się do zasady, że obok prawa zawartego w aktach normatywnych władzy państwowej, ludzie związani są prawem naturalnym.
Prawo podmiotowe jako możność działania ograniczona przez dyspozycję normy prawnej np. żądanie określonego zachowania przez stronę stosunku prawnego, możność postępowania w określony sposób.
Funkcje prawa: a. stabilizacyjna (utrwalenie pewnego istniejącego porządku prawnego),b. ochronna(ma na celu ochronę wartości istotnych w społeczeństwie), c. organizacyjna (ma na celu tworzenie instytucjonalnych warunków do życia społecznego przez tworzenie organów i instytucji publicznych), d. represyjna (sprowadzająca się do stosowania określonych dolegliwości w stosunku do tych, którzy naruszyli określone w przepisach prawa zachowania w społeczeństwie), e. funkcja kontrolna (poddanie kontroli zachowań ludzkich , mającej na celu wzrost poczucia bezpieczeństwa , np wszelkiego rodzaju przepisy pozwalające na kontrole obywateli, podsłuchu,
działania operacyjne), f. dystrybucyjna( sprowadzająca się do stosowania prawa przy odpowiednim rozdziale w społeczeństwie dóbr i ciężarów), g.
regulująca konflikty ( ma na celu rozstrzyganie konfliktów pomiędzy ludźmi np.
mediacja, sądy polubowne,
Prawo jako zespół norm wydanych lub sankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym (przedmiotowe rozumienie prawa).
-normy prawne wydawane przez państwo( tworzenie nowej nie istniejącej normy),
-usankcjonowanie normy zwyczajowej, która przez państwo zostanie uznana za obowiązującą normę prawną,
II. Prawo a moralność .
Moralność to ukształtowany w procesie długotrwałego rozwoje społeczeństwa zespół norm postępowania, według których ocenia się określone zachowania jako dobre lub złe.
Normy moralne pozwalają na ocenę zachowania się ludzi, zachowania się wobec państwa, wobec społeczeństwa , a także postępowania wobec przyrody.
Normy moralne związane są normami obyczajowymi i towarzyskimi.
Niejednokrotnie naruszenie zasad moralnych powoduje wewnętrzny konflikt psychiczny, wyrzuty sumienia i poczucie winy.
Stosowanie norm moralnych wymusza otoczenie w którym funkcjonujemy, opinia publiczna oraz sumienie.
Prawo zwyczajowe jako ukształtowana ciągłość pewnego postępowania.
III. Świadomość prawna: należy rozumieć jako ocenę przez społeczeństwo obowiązującego prawa, jako postulaty społeczeństwa w celu zmiany tego prawa np. nielegalny wyrób alkoholu na własne potrzeby, zamiana kary śmierci na karę dożywotniego pozbawienia wolności,
Ignorantia Iris nocet- nieznajomość prawa szkodzi. Znajomość prawa jest cenna i przydatna a w wielu przypadkach niezbędna.
IV. Praworządność: stan faktyczny w którym podstawowe dziedziny stosunków społecznych są uregulowane przepisami prawnymi i przepisy te są przez organy państwowe ściśle przestrzegane,
-zasada praworządności jako norma prawna wynikająca z konstytucji, -stan praworządności którym organy państwowe rzeczywiście lub nie działają na podstawie przepisów prawa,
-praworządność formalna-taki stan w którym organy państwowe działają wyłącznie na podstawie przepisów prawa,(zasada Dura lex sed lex),
-praworządność materialna- która zawiera dodatnie oceny normy prawnej,
-cel tej zasady to zapewnienie obywatelom niezbędnego bezpieczeństwa,
V. norma prawna-norma postępowania generalnego, odnosząca się do nieograniczonej liczby adresatów oraz abstrakcyjna, dotycząca stałego lub wielokrotnego zachowania przez adresata,
-budowa normy prawnej- hipoteza-(określa adresata normy, do jakiej grupy społecznej jest skierowana), dyspozycja(określa sposób zachowania adresata normy), sankcja (określa konsekwencje w razie naruszenia normy),
-podział norm prawnych-bezwzględnie obowiązujące ( zawierają bezwzględny nakaz państwa od którego nie można się uchylić np. okresy przedawnienia), normy względnie obowiązujące (strony mogą kształtować stosunek prawny , strony maja swobodę w zakresie kształtowania stosunków prawnych np.
umowy),
VI. przepis prawa-elementarna część ustawy lub innego aktu prawnego (artykuł, paragraf, punkt, ustęp),
VII. stosunek prawny: stosunek społeczny regulowany przez prawo, który składa się z : a. prawa podmiotowego(prawo domagania się od innego podmiotu prawa określonego zachowania np. zwrócenia pieniędzy, zapłacenia czynszu), b.
obowiązku odpowiadającego prawu podmiotowemu, c. podmiotu prawa, d.
podmiotu obowiązku oraz e. przedmiotu stosunku prawnego,
Podmioty stosunku prawnego-osoby fizyczne, osoby prawne , jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,
Przedmiot stosunku prawnego-rzeczy, przedmioty materialne , przedmioty niematerialne oraz zachowania,
Treść stosunku prawnego-uprawnienia i obowiązki stron danego stosunku np.
uprawnie i obowiązki sprzedającego raz uprawnie i obowiązku kupującego, VIII. zdarzenie prawne : każde zdarzenie, które pociąga za sobą powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego, np. zawarcie umowy kupna-sprzedaży, najmu, dzierżawy,
-podział zdarzeń prawnych: a. działania (czyny dozwolone i niedozwolone), b.
akty prawne (czynności prawne (jednostronne lub dwustronne), akty administracyjne, orzeczenia sądowe),
IX. stosowanie prawa polega na posługiwaniu się przez organy publiczne przepisami prawnymi jak instrumentami służącymi do podejmowania decyzji, -etapy stosowania prawa: a. ustalenie stanu faktycznego, b. ustalenie normy prawnej dotyczącej tego zdarzenia, c. wnioskowanie i wydanie decyzji.
X. wykładania prawa: jest to proces ustalania norm prawnych na podstawie przepisów prawnych dokonywany przed ich zastosowaniem, jest to interpretacja prawa zmierzająca do ustalenia właściwej treści normy prawnej,
-rodzaje wykładni prawa ze względu na podmiot dokonujący: a. autentyczna (dokonywana przez organ, który wydał dany przepis), b. legalna (dokonywana przez organ, który został do tego powołany np. Sąd Najwyższy), c. praktyczna (dokonywana przez organ, który stosuje prawo np. sądy, d. doktrynalna ( zawarta w literaturze prawniczej, nie ma charakteru obowiązującego, ma charakter posiłkowy),
-rodzaje wykładni ze względu na metodę : a. językowa ( dokonywanie analizy struktur jętkowych), b. celowościowa ( przez określenie celu dla jakiego został przepis wydany),c. systematyczna( przez określenie miejsca , jakie dane norma znajduje się w ramach aktu prawnego), d. historyczna ( ustalenie znaczenia normy prawnej przy zastosowaniu materiałów historycznych),
-rodzaje wykładni ze względu na wynik interpretacji: a. rozszerzająca, b.
ścieśniająca, c. stwierdzająca,
XI. rodzaje prawa : a. prawo wewnętrzne i prawo miedzynarodowe, b. prawo publiczne i prawo prywatne, c. prawo podmiotowe( np. prawo własności, prawa
obywatelskie, prawa człowieka) i przedmiotowe (ogół norm składających się na system prawa), d. prawo materialne (normy które ustanawiają merytoryczne prawa i obowiązki) i formalne (normy, które odnoszą się do organizacji aparatu, dbającego o przestrzeganie prawa materialnego),
XII. Źródła prawa : a. akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne, b.
wola organu posiadającego kompetencje do stanowienia prawa.
Zasady dotyczące źródeł prawa :
1. Źródło prawa niższego rzędu nie może być sprzeczne z przepisami rangi wyższej,
2. Rozporządzenie nie może naruszać ustawy, jest wydawane na podstawie ustawy i w celu jej wykonania,
3. Ustawa nie może naruszać Konstytucji,
4. Ustawa krajowa musi respektować postanowienia umowy międzynarodowej,
Rodzaje źródeł prawa : a. konstytucja ( najwyższy i najważniejszy akt normatywny), b. ustawy (wydawane przez Sejm, regulują szczególnie istotne sfery życia publicznego także prawa i obowiązki obywateli), c. umowy międzynarodowe (ratyfikowane przez ustawę), d. rozporządzenia (wydawane przez organy władzy wykonawczej tj. Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów, ministrów, wydawane na podstawie ustawy i w celu jej wykonania), e.
zarządzenia ( Prezydenta RP, ministrów) f. uchwały Sejmu, Senatu, Rady Ministrów.
XIII. stanowienie aktów prawnych: a. złożenie projektu ustawy tzw.
inicjatywa ustawodawcza (przysługuje Senatowi, Radzie ministrów, posłom oraz obywatelom w grupie co najmniej 100.000 posiadających prawa wyborcze), b. dyskusja zwana czytaniem projektu ustawy, c. głosowanie , d.
przekazanie przez Marszałka Sejmu ustawy do Senatu, który ma 30 dni na przyjęcie ustawy, wniesienie poprawek lub odrzucenie. W razie odrzucenia lub zgłoszenia poprawek ustawa ponownie trafia do Sejmu , który uchwała może poprawki przyjąć lub odrzucić , ale bezwzględną większością głosów. Następnie Marszałek sejmu przekazuje ustawę Prezydentowi RP, który może ja podpisać i skierować do ogłoszenia lub odmówić podpisania i przekazać do ponownego rozpatrzenia przez Sejm (tzw. weto zawieszające). Weto może być obalone przez Sejm ale kwalifikowana większością głosów. W takiej sytuacji Prezydent podpisuje ustawę i kieruje do ogłoszenia.
XIV. Publikacja aktów prawnych: a. Dziennik Ustaw, b. Monitor Polski, c.
dzienniki urzędowe odpowiednich ministrów, d. dzienniki urzędowe lokalne, XV. Pojęcie obowiązywania prawa: a. obowiązywanie prawa w przestrzeni (na terytorium całego kraju, czy tez na terytorium części np. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, gdzie funkcjonuje system państwa federalnego),b.
obowiązywanie prawa personalne(dotyczy wszystkich obywateli danego państwa, za wyjątkiem osób posiadających immunitety dyplomatyczne), c.
obowiązywanie prawa w czasie (z chwila podaną przez ustawodawcę , b. z zastosowaniem tzw. vacatio legis (po upływie określonego terminu od ogłoszenia aktu prawnego), c. działanie aktu prawnego wstecz (działanie wyjątkowe i nadzwyczajne),
XVI. system prawa : rozumiany jako całokształt obowiązujących w państwie przepisów z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie który cechuje się hierarchicznością, spójnością oraz zupełnością,
XVII. gałęzie prawa: a. konstytucyjne (reguluje podstawowe urządzenia ustroju państwa, zasady ustrojowe, strukturę i kompetencję aparatu państwowego, wolności i obowiązki obywateli), b. cywilne (reguluje stosunki majątkowe i i niektóre stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami), c. karne(wskazuje jakie czyny są przestępstwami, jaka kara jest wymierzana za przestępstwa, określa zasady ponoszenia odpowiedzialności karnej), d. finansowe(reguluje gromadzenie środków pieniężnych przez państwo, ich rozdział pomiędzy różne sektory, wydatkowanie środków publicznych, określa strukturę i tryb działania organów finansowych), e.
administracyjne(reguluje strukturę organów administracyjnych a także stosunki prawne powstałe w wyniku władczej działalności organów administracyjnych), f. rodzinne(reguluje stosunki osobiste i majątkowe pomiędzy małżonkami, krewnymi a także stosunki powstałe w ramach przysposobienia, kurateli i opieki), g. prawo pracy(reguluje stosunki pomiędzy pracodawcą i pracownikiem w związku ze świadczoną pracą).
Czym powinno charakteryzować się prawo : 1. regulować tylko to co jest konieczne,
2. być równe tzn. dotyczyć wszystkich w jednakowym stopni, 3. być powszechne znane i dostępne,
4. nie może działać mocą wsteczną,
5. być zrozumiale sformułowane i jasne tak aby każdy mógł je pojąc,
6. być wewnętrznie spójnym,
7. nie może domagać się spełnienia zachowań lub zaniechań niemożliwych, 8. być trwałe w tym sensie aby nie dochodziło do częstych zmian,
Praca samodzielna: proszę o zapoznanie się z treścią Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej
