Call for Papers
CENTRUM TRANSKULTUROWYCH STUDIÓW POSTTOTALITARNYCH WYDZIAŁ FILOLOGICZNY UWr
zaprasza na
międzynarodową interdyscyplinarną konferencję naukową nt.
ROK 1991
I JEGO DZIEDZICTWO HISTORYCZNO-KULTUROWE W KRAJACH POSTKOMUNISTYCZNEJ EUROPY
Konferencja z okazji 30-lecia rozpadu ZSRR
Wrocław-Kraków, 1-2 grudnia 2021 roku
Współorganizator: Katedra Ukrainoznawstwa UJ w Krakowie Partnerzy organizacyjni:
Pracownia Studiów Postkolonialnych IFA UWr Zakład Studiów Wschodnich UAM w Poznaniu
Instytut Literaturoznawstwa UŚ w Katowicach/Sosnowcu
Instytut Filologii, Narodowy Czarnomorski Uniwersytet im. Petra Mohyły w Mikołajowie (Ukraina) Centrum Interdyscyplinarnych Studiów im. Varlama Cherkezishvilego, Uniwersytet Wschodnioeuropejski (Tbilisi, Gruzja)
Instytut Studiów Wschodnioeuropejskich, Uniwersytet Karola w Pradze (Czechy)
Instytut Nauk Humanistycznych i Komunikacji Językowych, Paostwowy Uniwersytet w Pskowie (Rosja)
Partner Strategiczny: Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, Wojnowice-Wrocław
Patronat medialny: „Nowa Europa Wschodnia”
Rok 1991 dla Europy Wschodniej i Południowo-Wschodniej, podobnie jak wcześniej rok 1989 dla Europy Środkowej, zdawał się nowym początkiem, obiecującym rychłe pożegnanie z dziedzictwem realnego socjalizmu. Istotę owego przekonania celnie oddają słowa jednego z głównych aktorów na ówczesnej międzynarodowej arenie – Michaiła Gorbaczowa, który w listopadzie 1989 roku stwierdził: „[…] dzisiejszy świat nie składa się z dwóch nawzajem wykluczających się cywilizacji […]. Istnieje jedna wspólna cywilizacja oparta na wartościach ludzkich i wolności wyboru”1. Mówiono więc powszechnie o swoistym końcu XX wieku, kojarzonym ze stuleciem totalitaryzmów, czy wręcz o „końcu historii” (słynny esej Francisa Fukuyamy). Jednak kolejne transformacyjne dziesięciolecia pokazały, że nie jest to proces tak oczywisty oraz że przecięcie pępowiny dziejowej, o ile w ogóle jest możliwe (sic!), stanowi skomplikowany i bolesny proces, wymagający od społeczeństw postkomunistycznej Europy nietuzinkowego obywatelskiego heroizmu, wpisanego w (auto)refleksyjną świadomość (kolektywną i jednostkową), które można zdobyć jedynie w długotrwałym i konsekwentnym codziennym „ praktykowaniu demokracji” (M. Foucault).
Przypadająca na 2021 rok trzydziesta rocznica rozpadu ZSRR zachęca do podjęcia krytycznej refleksji, zarówno w ujęciu diachronicznym, jak i synchronicznym, nad dziedzictwem kulturowym czasu przełomu, którego kulminacyjnym momentem było podpisanie w dniu 8 grudnia 1991 roku układu białowieskiego, ułatwiającego rozwiązanie Związku Radzieckiego, a finałem – 26 grudnia 1991 roku, który ostatecznie przypieczętował rozpad sowieckiego imperium.
Twórcy kultury z krajów byłego obszaru sowieckiej dominacji żywo włączyli się w działania na rzecz transformacyjnych przekształceń. Ich zaangażowaniu przyświecało zanegowanie pokomunistycznego uniwersalizmu oraz jednoczesne dążenie do zdefiniowania – tak w wymiarze historycznym, jak i aktualnym – tożsamościowej różnorodności kulturowego oblicza regionu. W konsekwencji kultura stała się swoistym rezonerem dla aktualiów polityczno-społeczno-gospodarczych (konsekwencją i reakcją na wydarzenia, sytuacje i zjawiska dziejowe), co więcej: istotnym czynnikiem kształtowania nowej poprzełomowej rzeczywistości, jej nie tylko komentowania, ale wskazywania czy wręcz „wyprzedzania” i podpowiadania modernizacyjnych ścieżek transformacyjnych przeobrażeń, co spowodowało, na zasadzie sprzężenia zwrotnego,
1 Cyt. za: W. Roszkowski, Półwiecze, Warszawa 1997, s. 399.
niespotykane od zakończenia II wojny światowej, niezwykłe zdynamizowanie rozwoju kultury w tej części Europy.
Nadrzędną intencją przyświecającą konferencji jest próba syntetyczno- porównawczego transkulturowego zbadania i świeżego metodologicznie opisania wspólnego dla Europy Środkowej, Wschodniej i Południowo-Wschodniej doświadczenia transformacyjnego, wyprowadzającego narody tej części Europy ze sfery oddziaływania ideologii realnego socjalizmu ku swobodom i wartościom immanentnym demokracji, dzięki czemu określiły one na nowo swój stosunek do kultury, zarówno swojej, jak i swoich sąsiadów (choć skala i intensywność owego przedefiniowania była różna w każdym z krajów byłego imperium sowieckiego). Co istotne, redefinicji została poddana nie tylko kultura zastana, ale także dziedzictwo przeszłości, w której zaczęto eksplorować już nie tylko jej karty znane, ale także te, które reżimy komunistyczne zamknęły w tajnych archiwach, a o których narzucona przez władzę oficjalna niepamięć niszczyła tkankę społeczną owych narodów, przyczyniając się do destrukcji ich współczesnego życia – tak w wymiarze jednostkowym, jak i kolektywnym.
Wykład inauguracyjny prof. dr hab.Serhii Plokhii
Dyrektor Harvard Ukrainian Research Institute (Cambridge, MA, USA) Who Killed the Soviet Union? Revisiting the Soviet Collapse Thirty Years Later
Program konferencji koncentrować się będzie wokół następujących węzłowych zagadnień:
pokoleniowa (auto)świadomość rangi przełomu
kartografowanie pamięci kulturowej o przełomie
poprzełomowy kapitał euforii wolności i nadziei na prodemokratyczne zmiany
hierarchie kulturowych wartości 30 lat po przełomie
dyskursy o rozpadzie ZSRR i bloku wschodniego
postkomunistyczne reprezentacje ZSRR
postkomunistyczna nostalgia
postkomunistyczna melancholia
kontynuacja imperializmu? istota i motywy rosyjskiego neoimperializmu – fakty i mity
nacjonalizm(y) przed i po przełomie
reprezentacje konfliktów zbrojnych na terytorium byłej hegemonii ZSRR
homo (post)sovieticus w nowym zglobalizowanym świecie;
postkomunistyczne wojny kulturowe
kulturowo-społeczne koszty przełomu: bilans zysków i strat
historyczno-kulturowe dziedzictwo przełomu w perspektywie globalnej, regionalnej i lokalnej
poprzełomowa wiedza: postkomunistycznej Europy o Zachodzie, Zachodu o postkomunistycznej Europie oraz postkomunistycznej Europy i Zachodu o sobie samych.
Organizatorzy konferencji zdają sobie sprawę, że przedstawiony w niniejszym szkicu zarys możliwej problematyki dla konferencyjnej debaty jest niepełny. Ale też i nie rości on sobie pretensji do wyczerpującego opisu tak wieloaspektowego fenomenu, jakim jest dziedzictwo kulturowe prowolnościowego przełomu w krajach posttotalitarnej Europy. Jednak mamy nadzieję, że zaakcentowane pola badawcze staną się inspirującą zachętą do podjęcia wymiany myśli dla badaczy z kręgu literaturoznawstwa, kulturoznawstwa, medioznawstwa, filmoznawstwa, historii sztuki, historii, filozofii, socjologii, antropologii kultury oraz politologii.
Języki konferencji: polski, angielski.
KONFERENCJA ODBYWAĆ SIĘ BĘDZIE W FORMIE ONLINE.
Opłata konferencyjna: 200 zł / 50 euro (informacje o numerze rachunku bankowego dla wnoszenia opłaty konferencyjnej zostaną przesłane wraz z informacją o przyjętym zgłoszeniu; opłata konferencyjna w całości zostanie przeznaczona na cele przygotowania i wydania recenzowanej publikacji konferencyjnych wystąpień w punktowanym wydawnictwie z listy ministerialnej).
Zgłoszenia: prosimy o nadsyłanie (na załączonym formularzu zgłoszeń) w języku polskim i angielskim tematów i abstraktów (200-300 słów), wraz ze słowami kluczowymi i notką biograficzną (max. 80 słów), niepublikowanych wcześniej referatów, jak też propozycji oddzielnych sekcji czy też paneli dyskusyjnych; deadline podania zgłoszenia upływa 25 czerwca 2021 roku.
Adres poczty elektronicznej do korespondencji: przelom.2021@gmail.com Informacje o przyjętych referatach zostaną ogłoszone 10 lipca 2021 roku.
Komitet Programowy: prof. dr hab. Bogusław Bakuła (UAM w Poznaniu, Polska), prof.
dr hab. Mária Bátorová (Słowacka Akademia Nauk, Bratysława, Słowacja), prof. dr hab.
Vitaly Chernetsky (University of Kansas, Lawrence, KS, USA), prof. dr hab. Piotr Fast (Uniwersytet Śląski, Katowice/Sosnowiec, Polska), prof. dr hab. Tamara Hundorowa (Narodowa Akademia Nauk Ukrainy w Kijowie, Ukraina / Ukraiński Wolny Uniwersytet w Monachium, Niemcy), prof. dr hab. Andrzej de Lazari (Uniwersytet Łódzki, Polska), dr hab. Alicja Nowak (Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska), prof. dr Lali Zakaradze (Uniwersytet im. Szoty Rustaweli, Batumi, Gruzja)
Komitet Organizacyjny Konferencji:
Kierownik naukowy: dr hab. Agnieszka Matusiak, prof. UWr
Koordynator ze strony Katedry Ukrainoznawstwa UJ: dr Denys Pilipowicz.
Członkowie: prof. dr hab. Monika Wolting, prof. dr hab. Ołeksandr Pronkewycz, prof. dr hab. Ilona Motejunajte, dr hab. Andrzej Polak, prof. UŚ, dr hab. Dorota Kołodziejczyk, dr hab. Elżbieta Tyszkowska-Kasprzak, prof. UWr, dr Giorgi Tavadze, dr Radomyr Mokryk, dr Tomasz Nakoneczny.
Sekretarze konferencji: dr Joanna Bobula, dr Joanna Małgorzata Banachowicz, dr Aniela Radecka
