Lotniska nale¿¹ do obiektów, w których zwiêkszona poda¿ kreuje dodat- kowy popyt dziêki pobudzeniu aktywnoœci spo³ecznej i gospodarczej. Od- grywaj¹ znacz¹c¹ rolê w rozwoju gospodarczym regionu, bêd¹c katalizatora- mi wzrostu regionalnego. Rola lotnisk lokalnych bêdzie wzrasta³a wraz ze wzrostem wartoœci czasu, bowiem bliskoœæ lotniska znacznie skraca czas pod- ró¿y od miejsca rozpoczêcia do miejsca docelowego, co ma niebagatelne zna- czenie zw³aszcza w podró¿ach biznesowych. Docelowo sieæ lotnisk w Polsce wymaga uzupe³nienia. Z analizy obszarów ci¹¿enia obecnie funkcjonuj¹cych portów lotniczych, przy braku rozwiniêtej infrastruktury transportu naziem- nego wydaje siê celowym powstanie 5 portów lotniczych, z których jeden powinien byæ zlokalizowany w województwie lubelskim. Sensownym wy- daje siê zw³aszcza wykorzystanie istniej¹cego lotniska w Bia³ej Podlaskiej – s³usznie pisze na stronie 12 Bartosz Zakrzewski.
Byæ mo¿e jeszcze w czerwcu 2009 r. formalnoœciom stanie siê zadoœæ i zgodnie z ustaw¹ o gospodarowaniu niektórymi sk³adnikami mienia Skarbu Pañstwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego bialskie lotnisko przejmie we w³adanie samorz¹d miasta. Od tego momentu pozostanie pó³ roku na znale- zienie inwestora, który sta³by siê operatorem na lotnisku, albo podjêcie sa- morz¹dowych dzia³añ na rzecz uruchomienia dzia³alnoœci lotniskowej. Po- tem w ci¹gu dwóch lat musi wystartowaæ pierwszy samolot. W mieœcie poja- wi³ siê ju¿ pierwszy zainteresowany inwestor - Cargo Hub Warszawa-Bia³a sp. z o.o. Z kolei radni podjêli uchwa³ê intencyjn¹ w sprawie utworzenia spó³ki z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ pod nazw¹ „Lotnisko Bia³a Podla- ska w budowie”. Jeœli ta spó³ka zostanie powo³ana, to ju¿ wiadomo, ¿e do przetargu dotycz¹cego zagospodarowania lotniska stanê³yby przynajmniej te dwa podmioty, chyba ¿e pojawi siê jeszcze jakiœ.
Dyskusja o znaczeniu lotnisk dla rozwoju kraju zaczê³a ju¿ jednak wykra- czaæ poza ich sieæ regionaln¹. Dzisiaj problemem jest brak wystarczaj¹ce gê- stej sieci lotnisk, z których mog³yby operowaæ ma³e samoloty, zdolne do prze- wo¿enia kilku pasa¿erów lub kilkuset kilogramów towarów. Chodzi o lotni- ska po³o¿one blisko, niejako pod rêk¹ klienta, daj¹ce szybk¹ mo¿liwoœæ wy- czarterowania taniego lotu. Trzeba dziœ zadaæ pytanie, dlaczego w latach 90.
dosz³o do masowej likwidacji lotnisk, które dziœ mog³yby obs³ugiwaæ powia- ty, lub kilka z nich? Ofiar¹ p³uga pad³y lotniska trawiaste chocia¿by w Krze- wicy k. Miêdzyrzeca Podlaskiego czy w Maryninie k. Radzynia Podlaskiego.
Czy to by³o dzia³anie przesycone trosk¹ o gospodarkê i interes publiczny?
Jeœli Polska ma mieæ nowoczesn¹ siec transportu lotniczego osób i towa- rów, by dorównaæ w tym zakresie pañstwom zachodnim, musi szybko odbu- dowaæ, a raczej stworzyæ now¹ sieæ. Dzia³ania w tej sprawie podj¹³ ju¿ Insty- tut Lotnictwa we wspó³pracy ze Szko³¹ G³ówn¹ Handlow¹. Ma byæ budowa- ny autonomiczny i spójny „Systemu Transportu Ma³ymi Samolotami” (STMS), któremu towarzyszyæ bêdzie sprecyzowany model transportowy. Jak infor- muje koordynator projektu z ramienia SGH prof. dr hab. El¿bieta Marciszew- ska, jest to projekt przysz³oœciowy, który w ci¹gu kilkunastu lat ma stworzyæ sieæ transportow¹ ma³ymi samolotami. Zostanie ona na³o¿ona na istniej¹c¹ sieæ regularnych po³¹czeñ kolejowych, drogowych i lotniczych.
Róbmy lotniska i latajmy
Jerzy Trudzik Redaktor naczelny
Anita Wapa - sekretarz redakcji Tadeusz Kucharuk
Jerzy Trudzik – redaktor naczelny
Podlaska Agencja Consultingowa Rectus-WOC Sp. z o.o.
ul. Warszawska 14, 21-500 Bia³a Podlaska, tel./fax 083-343-14-60 www.rectus.edu.pl;
kwartalnik@rectus.edu.pl W numerze:
Rada programowa
Teksty recenzowane
Materia³ów nie zamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji, zmiany tytu³ów, dokonywa- nia skrótów i dodawania œródtytu³ów.
prof. dr hab. Jacek Brdulak – przewodnicz¹cy prof. dr hab. Wies³aw Czy¿owicz
mgr Waldemar Czernicki mgr Andrzej Halicki mgr S³awomir Kostjan
dr in¿. Jerzy Ma³kowski ks. dr Tomasz Zadro¿ny Redaguje zespó³:
Opracowanie graficzne, sk³ad i druk:
MARGRAF Marek Krekora, 0504 295 795, mar_graf@o2.pl Waldemar Czernicki
Dostosowanie polityki handlowej Polski do wymogów Wspólnoty cz. I str. 3
Autor omawia miêdzy innymi koniecznoœæ znacz¹cych przeobra¿eñ w polskim systemie praw- nym, polegaj¹cych na dostosowaniu ustawodawstwa polskiego, w tym ustawodawstwa celne- go do regulacji prawnych Wspólnoty Europejskiej.
Andrzej Halicki
Za³o¿enia nowej ustawy o S³u¿bie Celnej str. 6
Jak twierdzi autor nowa regulacja prawna ma kompleksowy charakter. Wprowadza zmiany zarówno w zadaniach, strukturze, jak i w poszczególnych elementach stosunku s³u¿bowego funkcjonariuszy celnych.
Wies³aw Czy¿owicz
Recenzja str. 10
„Graniczna obs³uga ruchu osobowego i towarowego w Unii Europejskiej (wybrane aspekty)”
Aleksandra Maksimczuka i Leszka Sidorowicza, to tytu³ dzie³a, którego omówienia podj¹³ siê prof. Wies³aw Czy¿owicz. Jak zaznacza recenzent drugie, zmienione wydanie, jest uaktualnio- ne w odniesieniu do spraw ruchu osobowego jak i towarowego. Ponadto jest bardziej przejrzy- ste, trzymaj¹ce siê tematu i uwzglêdnia najnowsze regulacje prawne.
Jacek Brdulak
Renta geograficzna Podlasia po³udniowego str. 12
Niepokoj¹co narastaj¹ ró¿nice w rozwoju spo³ecznym i gospodarczym polskich regionów. Au- tor przytacza wnioski z raportu OECD. I postuluje potencjalne rozwi¹zania.
Bartosz Zakrzewski
Szanse wykorzystania terenu lotniska w Bia³ej Podlaskiej str. 14
Jeœli powojskowe lotnisko ma nie popaœæ w ruinê, nale¿y dzia³aæ. Wed³ug Bartosza Zakrzew- skiego musz¹ œciœle w tym wzglêdzie wspó³pracowaæ w³adze pañstwowe, lokalny samorz¹d i przedsiêbiorcy. Autor omawia przyk³adowe, mo¿liwe do zastosowania warianty gospodarcze- go wykorzystania lotniska.
Emilia Ka³wa
Problemy limitowania wwozu paliwa samochodowego do Polski str. 17
Doktorantka SGH opisuje genezê i historiê ograniczeñ zwi¹zanych z wwozem w autonomicz- nych zbiornikach paliwa do naszego kraju przez przewoŸników. Podaje przyk³ady nonsensów, psuj¹cych im krew.
Jerzy Trudzik
Blokada terminalu str. 20
Wydawca:
Dostosowanie polityki
handlowej Polski do wymogów Wspólnoty cz. I I
Waldemar CzernickiSKUTKI W£¥CZENIA POLSKI DO RYNKU WEWNÊTRZNEGO UNII EUROPEJSKIEJ
Umowa z dnia 19 wrzeœnia 1989 roku miêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹ a Europejsk¹ Wspólnot¹ Gospodarcz¹ w sprawie handlu i wspó³pracy gospodarczej by³a eta- pem przejœciowym, toruj¹cym Pol- sce drogê do statusu pañstwa sto- warzyszonego. Oznacza to zarów- no przyznanie praw, jak i na³o¿e- nie obowi¹zków (wyjaœnienie - sta- tus pañstwa stowarzyszonego jest czymœ wiêcej ni¿ status wynikaj¹- cy z umowy gospodarczej, a czymœ mniej ni¿ status cz³onka Wspólno- ty).Podstaw¹ uk³adu o stowarzy- szeniu by³a strefa wolnego handlu o swoistych cechach oraz cele po- lityczne, które mog³y, ale nie mu- sia³y, prowadziæ do cz³onkostwa we Wspólnocie. Stowarzyszenie posiada³o wiêc status prawny zmierzaj¹cy do œcis³ej wspó³pracy gospodarczej i prowadz¹cy do uzy- skania statusu cz³onka, nie dawa-
³o natomiast bezwzglêdnej gwa- rancji przyjêcia do Wspólnoty.
Uk³ad o Stowarzyszeniu miê- dzy Polsk¹ a Wspólnotami Euro- pejskimi 1 , zwany Uk³adem Euro- pejskim, zosta³ podpisany 16 grud- nia 1991 roku. Zast¹pi³ on umowê miêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹ a Europejsk¹ Wspólnot¹ Gospo- darcz¹ w sprawie handlu i wspó³- pracy gospodarczej podpisan¹ 19 wrzeœnia 1989 roku oraz protokó³ miêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹ a Europejsk¹ Wspólnot¹ Wêgla i Stali podpisany 16 paŸdziernika 1991 roku. Uk³ad stowarzyszeniowy by³ jednym z najwa¿niejszych porozu- mieñ zawartych przez Polskê w ostatnich latach i by³ wstêpnym etapem pe³nej integracji z Uni¹ Eu- ropejsk¹. Oznacza to miêdzy inny- mi koniecznoœæ znacz¹cych prze-
obra¿eñ w polskim systemie praw- nym, polegaj¹cych na dostosowa- niu ustawodawstwa polskiego, w tym ustawodawstwa celnego, do regulacji prawnych Wspólnoty.
W Uk³adzie Europejskim, usta- nawiaj¹cym stowarzyszenie miê- dzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹ z jed- nej strony, a Wspólnotami Europej- skimi i ich Pañstwami Cz³onkow- skimi z drugiej strony, strony uk³a- du uzna³y, ¿e wstêpnym warun- kiem integracji gospodarczej Pol- ski ze Wspólnot¹ by³o zbli¿enie ustawodawstwa Polski do ustawo- dawstwa istniej¹cego we Wspólno- cie oraz zawar³y przekonanie, i¿
„Uk³ad o Stowarzyszeniu stworzy nowy klimat dla ich stosunków gospodarczych, a w szczególnoœci dla rozwoju handlu i inwestycji jako instrumentów niezbêdnych dla restrukturyzacji gospodarki technologicznej”.
Strony Uk³adu uzgodni³y (art.
1 Uk³adu Europejskiego) „popiera- nie rozwoju handlu i harmonijnych stosunków gospodarczych miêdzy Stronami, w celu sprzyjania dyna- micznemu rozwojowi gospodar- czemu i dobrobytowi w Polsce”.
Polska natomiast ze swojej strony zobowi¹za³a siê do podjêcia dzia-
³añ w celu stworzenia „w³aœciwych ram dla stopniowej integracji ze Wspólnot¹”.
W wymienionych, w Uk³adzie
Europejskim dziedzinach prawa, strony uzna³y, ¿e „istotnym wa- runkiem wstêpnym integracji go- spodarczej Polski ze Wspólnot¹ jest zbli¿anie istniej¹cego i przysz³ego ustawodawstwa Polski do ustawo- dawstwa istniej¹cego we Wspólno- cie. Polska podejmie wszelkie sta- rania w celu zapewnienia zgod- noœci jej przysz³ego ustawodaw- stwa z ustawodawstwem Wspól- noty”.
W art. 69 Uk³adu Europejskie- go okreœlone zosta³o, i¿ „Zbli¿anie przepisów prawnych obejmie w szczególnoœci nastêpuj¹ce dziedzi- ny: prawo celne, prawo o spó³kach, prawo bankowe, rachunkowoœæ przedsiêbiorstw, opodatkowanie, w³asnoœæ intelektualn¹, ochronê pracownika w miejscu pracy, us³u- gi finansowe, zasady konkurencji, ochronê zdrowia i ¿ycia ludzi, zwierz¹t i roœlin, ochronê konsu- menta, poœredni system opodatko- wania, przepisy techniczne i nor- my, transport i œrodowisko natu- ralne”.
Jak z powy¿szego wynika - za jedn¹ z wa¿niejszych kwestii z punktu widzenia procesu integra- cji - uznano harmonizacjê prawa celnego (art. 69 uk³adu). Koniecz- ne sta³o siê wiêc opracowanie usta- wodawstwa zbie¿nego z uregulo- waniami obowi¹zuj¹cymi we Wspólnocie. Uchwalenie w dniu 9 stycznia 1997 roku polskiego Ko- deksu celnego stanowi³o zatem bezpoœredni¹ realizacjê wstêpnego warunku integracji gospodarczej ze Wspólnot¹ zawartego w art. 68 i 69 Uk³adu Europejskiego ustana- wiaj¹cego Stowarzyszenie miêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹ z jednej strony a Wspólnotami Europejski- mi i ich Pañstwami Cz³onkowski-
1 Uk³ad Europejski ustanawiaj¹cy stowarzysze- nie miêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Pañstwami Cz³onkowskimi, z drugiej strony, Bruksela 16 grudnia 1991 r. (za³. do Dz. U. z 1994 r. Nr 11, poz. 38 z póŸn. zm.).
W Uk³adzie Europej- skim strony uzna³y,
¿e wstêpnym warun- kiem integracji go- spodarczej Polski ze Wspólnot¹ jest zbli-
¿enie ustawodaw-
stwa Polski do usta-
wodawstwa istniej¹-
cego we Wspólnocie.
mi z drugiej strony, sporz¹dzone- go w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 roku.
Poza ustawodawstwem celnym zasadnicze znaczenie ma równie¿
harmonizacja polskiego prawo- dawstwa podatkowego z przepisa- mi funkcjonuj¹cymi w Pañstwach Cz³onkowskich Unii Europejskiej.
Ze wzglêdu na wp³yw podatków w kszta³towaniu cen towarów i us³ug oraz tworzeniu rynku we- wnêtrznego proces dostosowania przepisów prawa podatkowego jest procesem d³ugotrwa³ym, zw³aszcza w odniesieniu do podat- ków poœrednich (podatku od towa- rów i us³ug oraz podatku akcyzo- wego)2.
Wymagania prawne wobec Pol- ski zosta³y sprecyzowane w wielu dokumentach zwi¹zanych z reali- zacj¹ procesu akcesyjnego oraz
„Wytycznych” do Strategii Przed- akcesyjnej dla S³u¿b Celnych, opra- cowanych przez Dyrekcjê Gene- raln¹ DG XXI UE - Podatki Poœred- nie i C³a Komisji Europejskiej.
Nale¿y tu nadmieniæ, ¿e Polska by³a pañstwem stowarzyszonym ze Wspólnotami Europejskimi od 1 lu- tego 1994 roku. Proces dostosowy- wania prawa oraz rozwi¹zañ orga- nizacyjnych i przemian struktural- nych zosta³ z t¹ dat¹ zintensyfiko- wany.
W maju 1997 roku Dyrekcja Generalna DG XXI Komisji Euro- pejskiej ( Podatki Poœrednie i C³a) przygotowa³a dokument pt. ”Eu- ropa Centralna. Strategia Przedak- cesyjna dla C³a i Podatków, w któ- rym okreœlono kierunki dzia³añ do- stosowawczych jakie administracje celne krajów aspiruj¹cych do cz³on- kostwa w Unii Europejskiej powin- ny podj¹æ w celu osi¹gniêcia zdol- noœci do stosowania wspólnej po- lityki gospodarczej, handlowej oraz celnej.
Zgodnie z art. 29 TUE 3 - „wszyst- kie zasady handlowe wprowadza- ne przez Pañstwo Cz³onkowskie, które s¹ w stanie zak³óciæ bezpoœred- nio lub poœrednio, rzeczywiœcie lub potencjalnie handel wewn¹trzw- spólnotowy, musz¹ byæ uznane za œrodki o skutkach podobnych do ograniczeñ iloœciowych”.
Zgodnie z art. 30 TUE - wyj¹tki od zasady swobodnego przep³ywu towarów stanowi¹ zakazy i ogra- niczenia w handlu wewn¹trzw-
spólnotowym które mog¹ byæ usprawiedliwione nastêpuj¹cymi okolicznoœciami:
x
moralnoœci¹ publiczn¹,x
bezpieczeñstwem publicz-x
nym,ochron¹ zdrowia i ¿ycia lu- dzi, zwierz¹t i roœlin,x
ochron¹ dóbr narodowych o wartoœci artystycznej, histo- rycznej lub archeologicznej,x
ochron¹ w³asnoœci intelektu- alnej i przemys³owej.Ograniczenia i zakazy nie mog¹ stanowiæ œrodka dyskrymi- nacji lub ukrytego ograniczenia w handlu wewn¹trzwspólnoto- wym. W przypadku braku wspól- nych regu³, przeszkody w prze- p³ywie towarów w ramach UE wynikaj¹ce z ró¿nic miêdzy prze- pisami krajowymi odnosz¹cymi siê do sk³adu produktów musz¹ byæ akceptowane o tyle, o ile te przepisy krajowe, stosowane bez dyskryminacji wobec produktów krajowych i importowanych, s¹ konieczne dla spe³nienia obowi¹z- kowych wymagañ, takich jak:
x
ochrona zdrowia publicznego,x
uczciwoϾ transakcji handlo- wych,x
ochrona konsumenta,x
ochrona œrodowiska,x
efektywnoœæ nadzoru fiskal- nego.Przepisy krajowe musz¹ byæ pro- porcjonalne do zak³adanych celów, a jeœli Pañstwo Cz³onkowskie dys- ponuje mniej restrykcyjnymi œrodka- mi osi¹gniêcia tych samych celów, jest zobowi¹zane je u¿yæ. Pañstwo Cz³onkowskie mo¿e przewidzieæ su- rowsze regulacje dla podmiotów krajowych (wymagaæ wy¿szych
standardów dla produktów krajo- wych) tak d³ugo, jak nie s¹ one na- k³adane na produkty importowane odpowiadaj¹ce standardom europej- skim lub tym w pañstwie ich pocho- dzenia (zasada wzajemnego uzna- nia). Ka¿dy produkt, legalnie pro- dukowany i wprowadzany do ob- rotu w jednym Pañstwie Cz³onkow- skim musi, w zasadzie, byæ dopusz- czony na rynek innego Pañstwa Cz³onkowskiego. Zasady technicz- ne i handlowe, nawet te stosowane równo wobec produktów krajowych i importowanych, mog¹ stwarzaæ ba- riery w handlu tylko w sposób nie- dyskryminacyjny i tylko wówczas, gdy:
x
regu³y te s¹ konieczne dla wy- pe³nienia obowi¹zkowych wymagañ i s³u¿¹ ogólnemu celowi,x
œrodki nie dotycz¹ produktu, ale sposobu jego marketingu/dystrybucji.
Ustanawiaj¹c regu³y, Pañstwo Cz³onkowskie nie mo¿e uwzglêd- niaæ tylko narodowego punktu wi- dzenia. Pañstwo Cz³onkowskie mo¿e byæ surowsze dla krajowych produktów i niezbêdne wymaga- nia powinny byæ regulowane na poziomie europejskim.
Odpowiednie organy celne/po- datkowe/statystyczne w ka¿dym z Pañstw Cz³onkowskich s¹ zobo- wi¹zane do przekazywania - przy- najmniej raz na 3 miesi¹ce - urzê- dom w Pañstwie Cz³onkowskim, zajmuj¹cym siê opracowywaniem danych o obrocie towarowym po- miêdzy Pañstwami Cz³onkowski- mi, wykazów tych, którzy odpo- wiedzialni s¹ za rozliczanie siê z podatku VAT i którzy oœwiadczy- li, ¿e w danym okresie dokonywa- li zakupów w pozosta³ych Pañ- stwach Cz³onkowskich lub doko- nywali dostaw do tych Pañstw Cz³onkowskich. Ponadto wykazy musz¹ zawieraæ - w odniesieniu do ka¿dej strony (przedsiêbiorcy) - wartoœæ obrotu towarowego po- miêdzy Pañstwami Cz³onkowski-
2 Komar A., Za³o¿enia harmonizacji polskiego systemu podatkowego z prawem Unii Europej- skiej, Podatki i Prawo Gospodarcze Unii Europejskiej, Wydawnictwo INFOR, War- szawa 2002, Nr 3
3 Brodecki Z., Drobysz M., Majkowska S., Traktat o Unii Europejskiej, Traktat ustanawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹ z komentarzem, Wydaw- nictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2002, s. 170 -172
Ustanawiaj¹c regu³y,
Pañstwo Cz³onkow-
skie nie mo¿e
uwzglêdniaæ tylko
narodowego punktu
widzenia. Pañstwo
Cz³onkowskie mo¿e
byæ surowsze dla kra-
jowych produktów i
niezbêdne wymaga-
nia powinny byæ re-
gulowane na pozio-
mie europejskim.
mi, któr¹ to wartoœæ dany przed- siêbiorca okreœli³ w okresowej de- klaracji podatkowej (tzw. kwartal- na informacja podsumowuj¹ca).
Przepisy wspólnotowe regulu- j¹ce statystykê dotycz¹c¹ obrotu to- warowego pomiêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi Wspólnoty Euro- pejskiej zawieraj¹ jedynie ogólne zasady funkcjonowania systemu i okreœlaj¹ podstawowe obowi¹zki sprawozdawcze.
Zasady przekazywania infor- macji dla celów ewidencji i staty- styki dotycz¹cej obrotu towarowe- go z Pañstwami Cz³onkowskimi, w zakresie uzupe³niaj¹cym przepisy prawa wspólnotowego, okreœlono w ustawie Prawo celne.
W przepisach ustawy Prawo cel- ne 4 zdefiniowano pojêcie „zg³osze- nia INTRASTAT” oraz „osoby zo- bowi¹zanej”. Obowi¹zek przekazy- wania informacji statystycznych do- tycz¹cych obrotu towarowego po- miêdzy Pañstwami Cz³onkowskimi przez osobê uczestnicz¹c¹ w tym obrocie okreœlaj¹ przepisy wspólno- towe. Jednak¿e zakres tego obo- wi¹zku zale¿y od kwestii pozosta- wionych do uregulowania przez poszczególne Pañstwa Cz³onkow- skie (np. wysokoœci progów staty- stycznych).
Zg³oszenie INTRASTAT to czynnoœæ polegaj¹ca na przekaza- niu w wymaganej formie i w okre- œlony sposób informacji dla celów ewidencji i statystyki dotycz¹cej obrotu towarowego z Pañstwami Cz³onkowskimi.
Przepisy wspólnotowe regulu- j¹ce statystykê dotycz¹c¹ obrotu towarowego pomiêdzy pañstwa- mi cz³onkowskimi nie reguluj¹ szczegó³owych kwestii dotycz¹- cych dokonywania zg³oszeñ. Wo- bec tego, istnia³a potrzeba okreœle- nia w rozporz¹dzeniu wykonaw- czym do niniejszej ustawy m.in.
szczegó³owych zasad, trybu i for- my dokonywania zg³oszeñ IN- TRASTAT, w³aœciwoœci miejscowej organów celnych, wzorów formu- larzy tych zg³oszeñ, sposobu ich wype³niania, trybu przekazywa- nia oraz trybu korekty z³o¿onych zg³oszeñ.
Zgodnie z przepisami wspólno- towymi obowi¹zek przekazania zg³oszenia INTRASTAT powstaje, gdy wartoœæ obrotów zrealizowa- nych przez osobê zobowi¹zan¹
przekroczy okreœlony próg staty- styczny. Tak¿e zakres obowi¹zku okreœlany jest w oparciu o progi statystyczne. Wysokoœæ tych pro- gów ustalana jest przez ka¿de Pañstwo Cz³onkowskie zgodnie z regu³ami okreœlonymi w przepi- sach wspólnotowych. W Polsce wysokoœæ progów statystycznych jest ustalana corocznie w rozpo- rz¹dzeniu w sprawie programu badañ statystycznych statystyki
publicznej.
Zapewnienie wykonania ww.
obowi¹zku przez osobê zobowi¹- zan¹ wymaga wprowadzenia w przepisach sankcji, która mia³aby zastosowanie w wypadku niewy- konania obowi¹zku. Kara pieniê¿- na w ustalonej wysokoœci jest na- k³adana w drodze decyzji organu celnego na osobê zobowi¹zan¹, która mimo otrzymania przewi- dzianej liczby upomnieñ, nie sk³a- da zg³oszenia INTRASTAT lub nie dokonuje korekty uprzednio z³o-
¿onego zg³oszenia. Liczba upo- mnieñ kierowanych do osoby okreœlona zosta³a w ustawie Pra- wo celne.
ZMIANY WARUNKÓW PROWADZENIA HANDLU WYNIKAJ¥CE Z PRZYJÊ- CIA WSPÓLNEJ TARYFY CELNEJ
Polska zgodzi³a siê na dostoso- wanie prawa polskiego w zakresie unii celnej oraz w obszarze „stosun- ki zewnêtrzne”, z dniem przyst¹pie- nia jej do Unii Europejskiej. Ozna- cza to z jednej strony obowi¹zek Polski przyjêcia przez ni¹ legislacji Unii Europejskiej dotycz¹cej umów Unii Europejskiej z krajami trzeci- mi, w tym przede wszystkim 5:
- umów handlowych,
- uk³adu w sprawie utworzenia
Europejskiego Obszaru Gospodar- czego,
- uk³adów europejskich o sto- warzyszeniu niektórych pañstw europejskich z UE, - umów miêdzy UE i Szwajca-
ri¹ w sprawie liberalizacji i wymiany gospodarczej, - uk³adów o partnerstwie i sta-
bilizacji,
- uk³adów o partnerstwie i wspó³pracy,
- uk³adów preferencyjnych, - Systemu Ogólnych Preferen-
cji Celnych .
Jednoczeœnie Polska zgodzi³a siê na stosowanie wspólnej taryfy celnej z dniem wst¹pienia do Unii Europejskiej. Wspólnotowe usta- wodawstwo celne stosuje siê w sposób jednolity na ca³ym obsza- rze celnym Wspólnoty, chyba, ¿e postanowienia umów miêdzyna- rodowych lub przyjêta zwyczajo- wo na ograniczonym obszarze geograficznym i gospodarczym praktyka, b¹dŸ te¿ przepisy doty- cz¹ce stosowania przez Wspólno- tê autonomicznych œrodków, sta- nowi¹ inaczej 6.
Niektóre przepisy ustawodaw- stwa celnego mog¹ byæ równie¿
stosowane na mocy odrêbnych re- gulacji, b¹dŸ te¿ konwencji miê- dzynarodowych, poza obszarem celnym Wspólnoty.
Jedn¹ z podstawowych zasad unii celnej jest wprowadzenie jed- nolitej wspólnej taryfy celnej obo- wi¹zuj¹cej na zewn¹trz, w stosun- kach handlowych z krajami trzeci- mi. Taryfa ta jest stosowana we Wspólnocie od po³owy 1968 r. i pu- blikowana corocznie, natomiast co tydzieñ Pañstwa Cz³onkowskie otrzymuj¹ uaktualnienie wspólnej taryfy celnej. Towary s¹ kodowa- ne wed³ug jedenastocyfrowej no- menklatury TARIC. Sama budowa TARIC, choæ skomplikowana, nie nasuwa wiêkszych w¹tpliwoœci, to jednak klasyfikowanie niektórych towarów wed³ug ogólnych regu³ interpretacji nomenklatury scalonej
Jedn¹ z podstawo- wych zasad unii cel- nej jest wprowadze- nie jednolitej wspól- nej taryfy celnej obo- wi¹zuj¹cej na ze- wn¹trz, w stosunkach handlowych z kraja- mi trzecimi.
4 Ustawa z dnia 19 marca 2004 roku – Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622 z póŸn. zm.)
5 Doliwa -Klepacki Z., Integracja Europejska (po zakoñczeniu negocjacji Polski z UE), Wyd.
Temida 2 Wy¿sza Szko³a Biznesu i Przedsiê- biorczoœci w Ostrowcu Œwiêtokrzyskim, Bia³ystok 2003, s. 257,260
6 Rozporz¹dzenie RADY (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 paŸdziernika 1992r. ustanawiaj¹ce Wspólnotowy Kodeks Celny,
Za³o¿enia nowej ustawy o S³u¿bie Celnej I
Andrzej Halicki Opublikowany w dn. 14.11.2008 r.1projekt nowej ustawy o S³u¿bie Celnej stanowi interesuj¹cy mate- ria³ do przeprowadzenia analizy oraz dokonania wstêpnej oceny wprowadzanych zmian, zw³aszcza w odniesieniu do obecnie obowi¹- zuj¹cych przepisów prawnych.
Na wstêpie nale¿y zauwa¿yæ, i¿
koncepcja przeprowadzenia zmian funkcjonowania polskiej S³u¿by Celnej nie jest niczym nowym. Ju¿
bowiem w 2007 r. pojawi³ siê pro- jekt nowej ustawy maj¹cej na celu utworzenie od dn. 01.01.2008 r.
Krajowej Administracji Skarbowej (KAS), zak³adaj¹cy m.in. likwida- cjê izb i urzêdów celnych oraz po- wo³anie do ¿ycia w ich miejsce or- ganów administracji skarbowej.
Niniejsza koncepcja nie zosta³a ostatecznie zrealizowana, choæ jej za³o¿enia, tj. stworzenie admini- stracji przyjaznej, efektywnej oraz nowoczesnej s¹ na tyle uniwersal- ne, ¿e mog³yby pos³u¿yæ jako pod- stawowe kryterium uzasadniaj¹ce wszelkie zmiany w ca³ej admini- stracji publicznej.
Akcja protestacyjna polskiej S³u¿by Celnej (styczeñ 2008 r.), jej zasiêg, a przede wszystkim skutki
finansowe oraz spo³eczne uœwia- domi³y rz¹dz¹cym koniecznoœæ przeprowadzenia kompleksowych zmian odnosz¹cych siê do ww. for- macji zawodowej. S³u¿ba celna przez kilka ostatnich lat pozosta- wa³a bowiem praktycznie poza sfer¹ zainteresowania rz¹dz¹cych, zaœ ewentualne zmiany wi¹za³y siê z dokonywaniem na pocz¹tku ka¿- dego roku waloryzacji uposa¿eñ w zwi¹zku z okreœlonym poziomem inflacji. Jednym z najwa¿niejszych postulatów wysuwanych przez
protestuj¹cych by³a koniecznoœæ dokonania pilnych zmian nie tyl- ko w sferze finansowej, ale równie¿
w przepisach prawnych poprzez wyeliminowanie z obiegu prawne- go zapisów stanowi¹cych o mo¿li- woœci zwolnienia ze s³u¿by funk- cjonariusza celnego w przypadku jego tymczasowego aresztowania oraz wniesienia wobec niego aktu oskar¿enia o umyœlne pope³nienie przestêpstwa, œciganego z oskar¿e- nia publicznego.
W zwi¹zku z powy¿szym prze- prowadzona zosta³a zmiana art. 25 ust. 1 pkt 8a i 8b ustawy o S³u¿bie Celnej polegaj¹ca na wykreœleniu kontrowersyjnych - zw³aszcza w porównaniu z regulacjami w ana- logicznym zakresie dotycz¹cymi innych s³u¿b mundurowych - za- pisów.2
Omawiany obecnie projekt no- wej ustawy o S³u¿bie Celnej, który zosta³ opublikowany w dn.
14.11.2008 r. wprowadza dalsze zmiany zarówno w zadaniach,
1 www.mf.gov.pl (folder „akty prawne – pro- jekty”)
2 Ustawa z dn. 18.03.2008r. o zmianie ustawy o S³u¿bie Celnej (Dz. U. nr 53, poz. 311)
CN mo¿e nastrêczaæ pewne, nieraz znaczne trudnoœci.
Wspólnota Europejska prowa- dzi okreœlon¹ politykê handlow¹
BIBLIOGARFIA :
1. Brodecki Z., Drobysz M., Majkowska S., Traktat o Unii Europejskiej, Traktat usta- nawiaj¹cy Wspólnotê Europejsk¹ z komentarzem, Wydawnictwo Prawnicze Lexi- sNexis, Warszawa 2002.
2. Doliwa-Klepacki Z., Integracja Europejska (po zakoñczeniu negocjacji Polski z UE), Wyd. Temida 2, Wy¿sza Szko³a Biznesu i Przedsiêbiorczoœci w Ostrowcu Œwiê- tokrzyskim, Bia³ystok 2003.
3. Komar A., Za³o¿enia harmonizacji polskiego systemu podatkowego z prawem Unii Europejskiej, Podatki i Prawo Gospodarcze Unii Europejskiej, Wydawnictwo INFOR, Warszawa 2002.
4. Rozporz¹dzenie RADY (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 paŸdziernika 1992r. usta- nawiaj¹ce Wspólnotowy Kodeks Celny.
5. Uk³ad Europejski ustanawiaj¹cy stowarzyszenie miêdzy Rzeczpospolit¹ Polsk¹, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Pañstwami Cz³onkowskimi, z drugiej strony, Bruksela 16 grudnia 1991 r. (za³. do Dz. U. z 1994 r. Nr 11, poz.
38 z póŸn. zm.).
6. Ustawa z dnia 19 marca 2004 roku – Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622 z póŸn.
zm).
(nak³ada c³a antydumpingowe i antysubwencyjne, wyznacza kwo- ty, pu³apy, udziela licencji, stosu- je preferencje, podejmuje ró¿ne zo- bowi¹zania w ramach zawiera-
nych umów miêdzynarodowych.
Wszystko to musi znaleŸæ od- zwierciedlenie w TARIC. Sama zaœ nomenklatura scalona CN liczy³a oko³o 9 tys., a zintegrowana tary- fa oko³o 15 tys. pozycji i podpo- zycji.
Waldemar Czernicki
jest specjalist¹ w zakresie zagadnieñ celnych oraz prak- tyki celnej. Autor wielu obowi¹zuj¹cych regulacji celnych oraz wieloletni wyk³a- dowca w szko³ach wy¿szych i pomaturalnych w zakresie za- gadnieñ celnych.
Projekt nowej ustawy
o S³u¿bie Celnej
wprowadza dalsze
zmiany zarówno w
zadaniach, strukturze
jak i w poszczegól-
nych elementach sto-
sunku s³u¿bowego
funkcjonariuszy cel-
nych. Projekt zawie-
ra a¿ 239 artyku³ów
oraz ponad 70 delega-
cji ustawowych.
strukturze jak i w poszczególnych elementach stosunku s³u¿bowego funkcjonariuszy celnych. O kom- pleksowym charakterze regulacji mo¿e œwiadczyæ fakt, i¿ ww. pro- jekt zawiera a¿ 239 artyku³ów oraz ponad 70 delegacji ustawowych, upowa¿niaj¹cych Ministra Finan- sów oraz Radê Ministrów do wy- dania aktów prawnych ni¿szego rzêdu (rozporz¹dzeñ) uszczegó³o- wiaj¹cych poszczególne kwestie ustawowe. Ponadto ustalono, i¿
istotne aspekty funkcjonowania oraz organizacji S³u¿by Celnej bêd¹ regulowane nie w formie doku- mentów czy wytycznych Ministra Finansów, lecz na drodze stosowa- nych zarz¹dzeñ ww. organu, co pozwoli z jednej strony na ich szer- sze udostêpnienie (publikacja w Dzienniku Urzêdowy Ministra Fi- nansów), ale równie¿ przyczyni siê do nadania im wy¿szej ni¿ dotych- czas rangi. Jedynie dla zobrazowa- nia skali proponowanych zmian mo¿na powo³aæ siê na okolicznoœæ, i¿ obecnie obowi¹zuj¹ca ustawa o S³u¿bie Celnej z dn. 24.07.1999 r.
zawiera jedynie 92 artyku³y oraz ponad 30 delegacji ustawowych.
Uwzglêdniaj¹c powy¿sze za- sadnym bêdzie zatem powo³anie najwa¿niejszych elementów pro- jektu nowej ustawy, do których nale¿¹:
- odwo³anie siê przez projekto- dawcê przede wszystkim do po- zafiskalnych (nie zwi¹zanych bezpoœrednio z poborem nale¿- noœci celnych i podatkowych) zadañ polskiej administracji cel- nej, poprzez okreœlenie celu utworzenia S³u¿by Celnej jako
„zapewnienie ochrony i bezpie- czeñstwa obszaru celnego Wspólnoty Europejskiej” (art. 1).
Powy¿sze rozwi¹zanie niew¹t- pliwie jest zgodne z aktualn¹ Stra- tegi¹ S³u¿by Celnej („Strategia dzia³ania S³u¿by Celnej 2007+”) oraz realizowanymi zadaniami.
- poszerzenie ustawowych zadañ na³o¿onych na S³u¿bê Celn¹ o nowe obowi¹zki zwi¹zane z wymiarem i poborem podatku od gier oraz op³at i dop³at okre- œlonych w ustawie o grach i za- k³adach wzajemnych (art. 2), - nadanie wiêkszego znaczenia
analizie ryzyka czyli prawdo- podobieñstwu wyst¹pienia na- ruszenia przepisów prawa jako
podstawowemu kryterium przeprowadzania kontroli przez organy celne np. w zakre- sie przestrzegania przepisów prawa celnego, obowi¹zków podatkowych, legalnoœci wyko- nywania pracy przez cudzo- ziemców, etc. (art. 3),
Powy¿sze za³o¿enie jest zgod- ne z wspólnotow¹ koncepcj¹ zarz¹- dzania ryzykiem, wynikaj¹c¹ m.in.
z rozporz¹dzenia Komisji nr 1875/
20063.
- rozszerzenie katalogu organów S³u¿by Celnej, którymi po wej- œciu w ¿ycie nowej ustawy bêd¹: minister finansów, Szef S³u¿by Celnej (co stanowi no- vum), dyrektorzy izb celnych oraz naczelnicy urzêdów cel- nych (art. 9),
- okreœlono zadania, które bêd¹ mog³y byæ wykonywane wy-
³¹cznie przez funkcjonariuszy celnych (art. 23 ust. 3),
Nale¿y do nich zaliczyæ m.in.
wykonywanie czynnoœci zwi¹za- nych z nadawaniem towarom przeznaczenia celnego, wykrywa- nie i zwalczanie przestêpstw i wy- kroczeñ zwi¹zanych z narusza- niem przepisów dotycz¹cych wprowadzania/wyprowadzania do/z Polski towarów objêtych ograniczeniami pozataryfowymi lub zakazami, przestêpstw i wy- kroczeñ skarbowych oraz wykony- wanie kontroli przestrzegania przepisów prawa celnego i podat- kowego.
Z powy¿szego wynika jedno- znacznie, i¿ najwa¿niejsze obo- wi¹zki i ustawowe zadania nie bêd¹ mog³y byæ realizowane przez osoby zatrudnione na podstawie przepisów prawnych o s³u¿bie cy- wilnej, co obecnie ma miejsce (np.
w komórkach szczególnego nadzo- ru podatkowego).
- rozbudowano katalog ustawo-
wych kryteriów, które winny byæ spe³nione przez osobê ubie- gaj¹c¹ siê o powo³anie na sta- nowisko dyrektora izby celnej, naczelnika urzêdu celnego oraz ich zastêpców (art. 27 ust. 8).
Poniewa¿ s¹ to nie tylko wy¿sze stanowiska w administracji celnej, ale jednoczeœnie osoby pe³ni¹ce ww. funkcje realizuj¹ zadania na-
³o¿one na organy celne zasadnym oraz uniemo¿liwiaj¹cym obsadê stanowisk na zasadzie przypadku lub ze wzglêdów politycznych wydaje siê odwo³anie siê przez projektodawcê do takich wymo- gów jak np. obowi¹zek posiadania co najmniej czteroletniego zatrud- nienia w organach administracji publicznej oraz doœwiadczenia w zakresie obejmuj¹cym zagadnienia celne lub podatkowe czy wreszcie posiadania zdolnoœci organizator- skich i predyspozycji do kierowa- nia zespo³ami ludzkimi.
Pozytywnym jest równie¿ zasa- da doboru kandydatów na ww. sta- nowiska w drodze rekrutacji.
- ujednolicono zasady dotycz¹- cych kontroli celnej poprzez za- st¹pienie dotychczasowych re- gulacji w w/w zakresie rozdzia-
³em 3 zatytu³owanym „Kontro- la wykonywana przez S³u¿bê Celn¹” (art. 30 i nast.).
W nowym projekcie doprecyzo- wano zakres podmiotowy i przed- miotowy kontroli, która obejmo- waæ ma przestrzeganie przepisów prawa celnego, prawa podatkowe- go oraz reguluj¹cych urz¹dzanie i prowadzenie gier i zak³adów wza- jemnych.
Warto podkreœliæ, i¿ nowe prze- pisy prawne nie pos³uguj¹ siê po- jêciem „szczególnego nadzoru po- datkowego”, co wynika z faktu, i¿
dotychczasowa terminologia w ww. przedmiocie zosta³a zdefinio- wana bezpoœrednio poprzez pro- cedurê kontroln¹ (w miejsce kon- troli wykonywanej w ramach snp) np. w zakresie produkcji, prze- mieszczania i zu¿ycia wyrobów akcyzowych.
- skonsolidowano w ramach jed- nego przepisu prawnego
3 Rozporz¹dzenie Komisji nr 1875/2006 z dn.
18.12.2006r. zmieniaj¹ce rozporz¹dzeniem nr 2454/93 ustanawiaj¹ce przepisy w celu wykonania rozporz¹dzenia Rady nr 2913/92 ustanawiaj¹cego Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.Urz.UE L 360/64)
Najwa¿niejsze obo-
wi¹zki i ustawowe
zadania nie bêd¹ mo-
g³y byæ realizowane
przez osoby zatrud-
nione na podstawie
przepisów prawnych
o s³u¿bie cywilnej.
uprawnienia funkcjonariuszy celnych przeprowadzaj¹cych wszelkiego rodzaju kontrole wykonywane przez S³u¿bê Celn¹ (bez uzale¿niania mo¿li- wych uprawnieñ kontrolnych od charakteru i rodzaju prowa- dzonej kontroli np. kontroli cel- nej czy kontroli wykonywanej w ramach szczególnego nadzo- ru podatkowego) - art. 32, - ujednolicono obowi¹zki na³o¿o-
ne na podmioty poddane kon- troli poprzez wyliczenie ich w sposób enumeratywny, jednak-
¿e z dodatkowym wyró¿nie- niem tych powinnoœci, które wy- nikaj¹ z kontroli podatkowych m.in. w zakresie produkcji, prze- mieszczania i zu¿ycia wyrobów akcyzowych oraz w zakresie urz¹dzania gier i zak³adów wza- jemnych (art. 33 i art. 34), - zawê¿ono obowi¹zek sporz¹-
dzania protoko³u z czynnoœci kontroli przeprowadzanej np.
na drogach publicznych, na tar- gowiskach czy w urzêdzie cel- nym wy³¹cznie w razie stwier- dzenia nieprawid³owoœci oraz na ¿¹danie kontrolowanego podmiotu (art. 40 ust.4), - rozszerzono dotychczasowe za-
sady u¿ycia œrodków przymu- su bezpoœredniego o zasady u¿ycia broni palnej (art. 66 i nast.), stosownie do nowego uprawnienia przyznanego w przedmiotowym zakresie funk- cjonariuszom celnym realizuj¹- cym zadania zwi¹zane przede wszystkim z wykrywaniem i zwalczaniem przestêpstw i wykroczeñ, je¿eli wi¹¿e siê to m.in. z zagro¿eniem ich zdro- wia lub ¿ycia.
Wykaz komórek organizacyj- nych, w których funkcjonariusze celni bêd¹ posiadali prawo do po- siadania broni palnej okreœli mini- ster finansów w drodze rozporz¹- dzenia.
Na marginesie nale¿y zauwa¿yæ, i¿ odst¹piono od wymienienia mo¿- liwych do zastosowania œrodków przymusu bezpoœredniego w dro- dze aktu wykonawczego, na rzecz uregulowania ww. materii bezpo- œrednio w drodze ustawy (art. 67),
- wprowadzono mo¿liwoœæ za- trzymywania bezpoœrednio przez funkcjonariuszy celnych (a nie jak dotychczas we wspó³-
pracy np. z organami œcigania) osób w trybie okreœlonym w kpk jako konsekwencjê przy- znania organom celnym upraw- nieñ do œcigania sprawców okreœlonych przestêpstw i wy- kroczeñ m.in. przeciwko ochro- nie zdrowia, dóbr kultury, w³a- snoœci intelektualnej, o ile zo- stan¹ one ujawnione przez S³u¿bê Celn¹ (art. 72),
- wprowadzono liczne regulacje
dotycz¹ce funkcjonariuszy cel- nych w tzw. s³u¿bie przygoto- wawczej4 na wzór zasad obo- wi¹zuj¹cych w innych grupach mundurowych:
- skrócono do 2-ch lat tj. o 12 m- cy okres trwania s³u¿by przy- gotowawczej (art.78 ust. 3), wprowadzaj¹c jednoczeœnie mo¿liwoœæ zwolnienia funkcjo- nariusza celnego z obowi¹zku odbywania ww. s³u¿by w ca³o- œci lub czêœci przez Szefa S³u¿- by Celnej (art. 80 ust.4), - zagwarantowano funkcjonariu-
szowi celnemu mianowanemu - po zakoñczeniu s³u¿by przy- gotowawczej - do s³u¿by sta³ej jednomiesiêczne uposa¿enie nale¿ne w dniu tego mianowa- nia (art. 84),
- skrócono okres s³u¿by po prze- pracowaniu którego funkcjona- riusz celny otrzyma dodatek za wieloletni¹ s³u¿bê z 5- u lat do 2-ch (art. 153),
Przywo³ane regulacje nale¿y oceniæ pozytywnie, jako w³aœciw¹ reakcjê na wystêpuj¹c¹ fluktuacjê oraz dynamikê zmian kadrowych w S³u¿bie Celnej, a tak¿e wzrasta- j¹ce zapotrzebowanie na nowych funkcjonariuszy celnych zw³aszcza w izbach celnych zlokalizowanych
na zewnêtrznej granicy UE (Izby Celne w : Bia³ej Podlaskiej, Bia³ym- stoku, Olsztynie i Przemyœlu).
- nadano podstawê prawn¹ „Ko- deksowi etyki funkcjonariusza S³u¿by Celnej”, który zostanie wprowadzony zarz¹dzeniem ministra finansów (art. 83 ust.3), a nie jak dotychczas jedynie w formie dokumentu o charakte- rze wewnêtrznym, by nie rzec li tylko honorowym.
Wydaje siê, i¿ powy¿sza zmia- na winna przyczyniæ do wzrostu rangi oraz znajomoœci Kodeksu etyki funkcjonariusza celnego , tym bardziej, i¿ odniesienie siê do jego treœci nast¹pi ju¿ na pocz¹tkowym etapie pe³nienia s³u¿by przez oso- by nowozatrudnione w S³u¿bie Celnej (nowa formu³a treœci œlubo- wania funkcjonariusza celnego - art. 83 ust.1)
- dokonano zmianê w zakresie mo¿liwoœci rozliczania przed³u-
¿onego czasu s³u¿by funkcjona- riusza, zgodnie z jego wybo- rem, za udzieleniem mu czasu wolnego od s³u¿by w tym sa- mym wymiarze albo uposa¿e- nia za w/w przed³u¿ony czas s³u¿by (art. 112 ust.9).
Proponowana zmiana oznacza w praktyce realizacjê zapowiada- nych w styczniu 2008 r. przez pre- miera Donalda Tuska nowej formy dokonywania rozliczeñ „nadgo- dzin” funkcjonariuszy celnych po- przez zap³atê dodatkowego upo- sa¿enia. Jest to korzystna zmiana zw³aszcza w izbach celnych zloka- lizowanych na granicy wschodniej, poniewa¿ wystêpuj¹ce w nich bra- ki kadrowe by³y rekompensowane przez dodatkowe (pozaplanowe) s³u¿by, co w konsekwencji skutko- wa³o koniecznoœci¹ udzielenia da- nemu funkcjonariuszowi celnemu wolnego z tytu³u powsta³ych w ten sposób nadgodzin.
W œwietle powy¿szego pozosta- wienie zatem funkcjonariuszowi celnemu wyboru formy i sposobu rozliczenia jego nadgodzin (czas wolny albo zap³ata dodatkowego uposa¿enia) nale¿y oceniæ pozy- tywnie.
- wprowadzono liczne regulacje w zakresie stanowisk s³u¿bo-
4 jest to osoba przyjêta i mianowana do S³u¿by Celnej, ale przed mianowaniem jej do s³u¿by sta³ej
Proponowane zmia-
ny stanowi¹ niew¹t-
pliwe wa¿ny element
motywacji finanso-
wej dla nowozatrud-
nianych funkcjona-
riuszy celnych, sta-
wiaj¹c S³u¿bê Celn¹
na równi z takimi for-
macjami munduro-
wymi jak Policja czy
Stra¿ Graniczna.
wych oraz œcie¿ki kariery funk- cjonariuszy celnych, wœród któ- rych nale¿y wyró¿niæ zw³asz- cza zasadê awansu na stanowi- sko s³u¿bowe w drodze rekru- tacji wewnêtrznej oraz pod wa- runkiem istnienia wolnego sta- nowiska s³u¿bowego (art.113 ust.2) oraz okolicznoœci doko- nywania opisu oraz wartoœcio- wania stanowisk s³u¿bowych (art. 114 ust.1).
Celem powo³anych regulacji jest stworzenie - nale¿y dodaæ, praktycznie od podstaw - nowego przejrzystego systemu zarz¹dzania kadrami, opartego na obiektyw- nych kryteriach (m.in. wykszta³ce- niu, kwalifikacjach, przebiegu s³u¿- by, zadaniach wykonywanych na odpowiednio zwartoœciowanych stanowiskach).
Podstawowym za³o¿eniem w w/w zakresie jest niew¹tpliwie okreœlenie wartoœci pracy wykony- wanej na danym stanowisku (im zakres zadañ bêdzie bardziej skom- plikowany, wymagaj¹cy wiêkszej wiedzy i umiejêtnoœci, tym wartoœæ ta winna byæ wy¿sza), a w dalszej kolejnoœci wysokoœci uposa¿enia.
Poniewa¿ jednak opisane me- chanizmy stanowi¹ novum w pol- skiej administracji celnej, na obec- nym etapie brak jest mo¿liwoœci dokonania jednoznacznej oceny proponowanych rozwi¹zañ.
Niew¹tpliwie rozró¿nienie sta- nowisk w polskiej S³u¿bie Celnej na których zadania bêd¹ wykony- wane przez cz³onków korpusu s³u¿by cywilnej oraz funkcjonariu- szy celnych mo¿e stanowiæ punkt wyjœcia do dalszej dyskusji nad mo¿liwoœci¹ objêcia - w dalszej perspektywie czasowej – ww. for- macji zawodowej systemem eme- rytur mundurowych. Nale¿y bo- wiem wyjaœniæ, i¿ - wbrew obiego- wym opiniom - funkcjonariusze celni korzystaj¹ w chwili obecnej z mo¿liwoœci przejœcia na emerytu- rê na zasadach ogólnych, pomimo, i¿ niektóre realizowane przez nich czynnoœci obywaj¹ siê w warun- kach zbli¿onych do warunków pracy np. funkcjonariuszy Stra¿y Granicznej.
- wprowadzono prawo wgl¹du w oœwiadczenia maj¹tkowe funk- cjonariuszy celnych dla mini- stra finansów, Szefa S³u¿by Cel- nej , dyrektora izby celnej oraz
osób pisemnie przez nich upo- wa¿nionych (art. 123 ust.7).
W chwili obecnej powy¿sze uprawnienie nie przys³ugiwa³o pracodawcy (tj. dyrektorowi izby celnej), który nawet w chwili po- wziêcia uzasadnionych podejrzeñ wobec danego funkcjonariusza cel- nego nie móg³ samodzielnie (bez udzia³u upowa¿nionych osób z Mi- nisterstwa Finansów) dokonaæ np.
weryfikacji uzyskanych informacji.
Proponowan¹ zmianê nale¿y za- tem oceniæ pozytywnie.
- wprowadzono mo¿liwoœæ wery- fikacji - w ramach komisji lekar- skich - zwolnieñ lekarskich funkcjonariuszy celnych (art.
130 ust. 1 pkt 3)
O znaczeniu ww. zapisu mo¿e œwiadczyæ fakt, i¿ w chwili obec- nej S³u¿ba Celna nie ma prawnych mo¿liwoœci kontroli prawid³owo- œci orzekania o czasowej niezdol- noœci do s³u¿by z powodu choro- by.Jest to o tyle istotne, i¿ nieuza- sadnione zwolnienia lekarskie funkcjonariuszy celnych wywie- raj¹ oczywisty negatywny skutek na p³ynnoœæ wykonywanych za- dañ, nie wp³ywaj¹c jednak¿e na wysokoœæ uposa¿enia, które pomi- mo nieobecnoœci jest wyp³acane w pe³nej wysokoœci.
- rozszerzono katalog wyró¿nieñ, które mog¹ byæ przyznane funkcjonariuszowi celnemu za szczególne osi¹gniêcia w S³u¿- bie Celnej o mo¿liwoœæ przy- znania krótkoterminowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze do 10 dni (art. 141 ust.1 pkt 2),
Ta doœæ interesuj¹ca idea, nie- znana poprzednio w polskiej ad-
5 ustawa z dn. 06.04.1990r. o Policji (tekst jedn.
Dz. U z 2007r. nr 43, poz. 277 z póŸn. zm.) ustawa z dn. 12.10.1990r. o Stra¿y Granicznej
(tekst jedn. Dz. U. z 2005r., nr 234, poz. 1997 z póŸn. zm.)
ministracji celnej winna byæ ocenia- na pozytywnie jako jeden z ele- mentów motywacji pozaekono- micznej.
- wprowadzono nowy dodatek do uposa¿enia zasadniczego w po- staci dodatku funkcyjnego na stanowisku kierowniczym lub samodzielnym (art. 148 ust.1 pkt 3),
Dotychczas mo¿liwoœæ regula- cji finansowych w ww. zakresie by³a zasadniczo ograniczona do ustalenia odpowiedniej wysokoœci uposa¿enia dla osób zajmuj¹cych stanowiska kierownicze. Dodatek funkcyjny czyni zadoœæ powszech- nym w œrodowisku zawodowym opiniom o koniecznoœci w³aœciwe- go wynagradzania osób ponosz¹- cych zwiêkszon¹ odpowiedzial- noœæ nie tylko poprzez wzrost upo- sa¿enia, ale zw³aszcza w formie czasowego dodatku.
- wprowadzono nowy, szeroki ka- talog przewinieñ skutkuj¹cych odpowiedzialnoœci¹ dyscypli- narn¹ (art. 167 i nast.),
Podsumowuj¹c ca³oœciowo omawian¹ regulacjê nale¿y zauwa-
¿yæ, i¿ decyduj¹cy wp³yw na jej po- wstanie oraz kszta³t zw³aszcza w zakresie stosunku pracy funkcjona- riusza celnego mia³y przepisy prawne dotycz¹ce innych formacji zawodowych, w szczególnoœci Stra¿y Granicznej oraz Policji.
Wnikliwa lektura ustaw doty- cz¹cych ww. grup zawodowych5 prowadzi do wniosku o wykorzy- staniu (w mniejszym lub wiêkszym stopniu) przez projektodawcê no- wej ustawy o S³u¿bie Celnej licz- nych rozwi¹zañ prawnych istnie- j¹cych w pragmatykach innych s³u¿b mundurowych. Powy¿sze nale¿y uznaæ za logiczn¹ konse- kwencjê obecnego oraz przysz³ego statusu funkcjonariusza celnego, stoj¹cego nie tylko na stra¿y inte- resów fiskalnych pañstwa polskie- go i UE, ale przede wszystkich ma- j¹cego za zadanie ochronê ¿ycia, zdrowia spo³eczeñstwa oraz œrodo- wiska. S³u¿ba Celna ze wzglêdu na charakter realizowanych zadañ oraz w konsekwencji znaczenie w spo³eczeñstwie, winna bowiem
Nowa ustawa o S³u¿-
bie Celnej winna
wejœæ w ¿ycie z
dniem 1.03.2009 r.,
bior¹c pod uwagê
dotychczasowy sto-
pieñ zaawansowania
prac nad ustaw¹ na-
le¿y za³o¿yæ, i¿ real-
nym terminem wej-
œcia jej w ¿ycie jest
dzieñ 1.05.2009 r.
„Graniczna obs³uga ruchu osobowego i towarowego w Unii Europejskiej
(wybrane aspekty)”, Warszawa, wyd. ALMAMER WSE 2008, s. 380
Autorzy: Aleksander Maksimczuk i Leszek Sidorowicz
Recenzja IWies³aw Czy¿ewicz Niniejsze , drugie, zmienione
wydanie, jest rzeczywiœcie uaktu- alnionym zarówno w odniesieniu do spraw ruchu osobowego jak i towarowego. Jest bardziej przejrzy- ste, trzymaj¹ce siê wprost tematu i w zwi¹zku z tym, ¿e uwzglêdnia najnowsze regulacje w zakresie miêdzynarodowego ruchu osobo- wego (udzia³ Polski w strefie Schengen) i towarowego (œrodowi- sko biznesu elektronicznego – ICS i ECS ) bezwzglêdnie warte jest przeczytania.
Autorzy omawianej pozycji, znawcy problemów granicznych zwi¹zanych zarówno z ruchem osobowym jak i towarowym w sposób bardzo przejrzysty i przy- stêpny przedstawiaj¹ skompliko- wane problemy przekraczania na- szej wschodniej (przede wszyst- kim) granicy , która jest równocze- œnie choæ nie najd³u¿sz¹ to najbar- dziej nasycon¹ przejœciami granicz- nymi, l¹dow¹ granic¹ Unii Euro- pejskiej, a tym samym i wschod- ni¹ granic¹ terytorium objêtego Uk³adem i Konwencj¹ z Schengen jak i granic¹ celnego obszaru unii
celnej UE.
Zarówno A. Maksimczuk jak i L. Sidorowicz to nie tylko teorety- cy, ale i praktycy zajmuj¹cy siê omawianymi zagadnieniami wie- le lat.
Aleksander Maksimczuk to profesor, dr hab. Wydzia³u Ekono- mii i Zarz¹dzania Uniwersytetu w Bia³ymstoku oraz w Pañstwowej Wy¿szej Szkole Zawodowej w Su- wa³kach. Od wielu lat zajmuje siê w swych badaniach problemami transformacji Europy Œrodkowo- Wschodniej, handlu zagraniczne- go, wspó³pracy trans granicznej i przygranicznej. Jest autorem wie- lu publikacji poœwiêconych tym problemom.
Drugi wspó³autor omawianej pozycji to doktor nauk ekonomicz- nych Leszek Sidorowicz. Do nie- dawna (do 2006 r.) by³ czynnym funkcjonariuszem Stra¿y Granicz- nej. Od kilku lat jest wyk³adowc¹ w uczelniach Podlasia, m.in. w Wy-
¿szej Szkole Administracji Publicz- nej w Bia³ymstoku, gdzie prowa- dzi zajêcia z zakresu granicznej obs³ugi ruchu osobowego i towa-
rowego, polityki migracyjnej i han- dlowej UE, zagadnieñ bezpieczeñ- stwa i innych. Jest autorem kilku monografii i kilkudziesiêciu arty- ku³ów poœwiêconych tym zagad- nieniom.
Nic wiec dziwnego, ¿e taka spó³ka autorska by³a w stanie przy- gotowaæ monografiê zachowuj¹c¹ wszystkie wymogi warsztatu na- ukowego z bardzo czytelnym i przejrzystym, zrozumia³ym zarów- no dla specjalisty jak i niemal igno- ranta w tych sprawach, pozycjê któr¹ czyta siê prawie jak literatu- rê piêkn¹.
Podstawowym celem opraco- wania, jak wskazuj¹ sami Autorzy, jest : „próba ukazania problemu prze- nikalnoœci polskiej granicy oraz zmian jakoœciowych (prawno-organizacyj- nych) obs³ugi granicznej osób i prze- p³ywu towarów w warunkach zmian geopolitycznych zachodz¹cych po 1990r. w Europie” (s.8). W istocie jednak uwaga obydwu Autorów skupia siê na okresie po 1 maja 2004 r. tj., po tym momencie kiedy Pol- ska sta³a siê pe³noprawnym cz³on- kiem Unii Europejskiej, a nastêp- podlegaæ wiêkszym rygorom ni¿
dotychczas istniej¹ce.
Na marginesie warto zauwa¿yæ, i¿ projektodawca wzoruj¹c siê w wielu elementach na pragmaty- kach s³u¿bowych Policji i Stra¿y Granicznej pozostawi³ poza sfer¹ swego zainteresowania kwestie przestrzegania praw cz³owieka przez S³u¿bê Celn¹. Powy¿sze wy- daje siê oczywistym przeoczeniem, poniewa¿ nie nale¿y zak³adaæ, by racjonalny ustawodawca móg³ œwiadomie pomin¹æ problematykê odnosz¹c¹ siê do ww. materii, w
Andrzej Halicki
- jest celnikiem.
Anga¿uje sie w dzia³alnoœæ Hel- siñskiej Fundacji Praw Cz³owieka sytuacji gdy czynnoœci realizowa-
ne przez funkcjonariuszy celnych wkraczaj¹ - podobnie jak w przy- padku innych s³u¿b mundurowych - w sferê praw i wolnoœci obywa- telskich (np. w trakcie przeszuka- nia).
Na zakoñczenie nale¿y dodaæ, i¿ nowa ustawa o S³u¿bie Celnej winna wejœæ w ¿ycie z dniem 1.03.2009 r. (z wy³¹czeniem prze- pisów dotycz¹cych sposobu obli- czania dodatku za wieloletni¹ s³u¿bê, które wchodz¹ w ¿ycie z dn. 1.07.2009 r.), choæ bior¹c pod
uwagê dotychczasowy stopieñ za- awansowania prac nad ustaw¹ nale¿y za³o¿yæ, i¿ realnym termi- nem wejœcia jej w ¿ycie jest dzieñ 1.05.2009 r.
nie strefy Schengen.
Na tym jednak nie wyczerpuje siê postawiony cel. Jest on uzupe³- niony celem dydaktycznym , spro- wadzaj¹cym siê do „…zaoferowania studentom i innym osobom zaintere- sowanym dan¹ problematyk¹ stosun- kowo wyczerpuj¹cej i aktualnej wie- dzy teoretycznej i faktograficzne z zakresu polskiej transformacji, w tym g³ównie obs³ugi przez polskie s³u¿by graniczne miêdzynarodowego ruchu osobowego i towarowego” (tam¿e)
Ksi¹¿ka sk³ada siê z dwóch wy- raŸnie wyodrêbnionych czêœci.
Pierwsza, autorstwa L.Sidorowi- cza, poœwiêcona jest granicznemu ruchowi osobowemu, druga zaœ autorstwa A. Maksimczuka – gra- nicznemu ruchowi towarowemu.
Ca³oœæ na prawie 400 stronach podzielona zosta³a na jedenaœcie rozdzia³ów z których piêæ dotyczy ruchu osobowego, pozosta³ych szeœæ – towarowego.
Konstrukcja obydwu czêœci jest zbli¿ona. W pierwszej czêœci Au- tor wychodz¹c od ogólnoteoretycz- nych rozwa¿añ dotycz¹cych wspó³czesnego wymiaru granic UE, migracji miêdzynarodowych i systemów regulacji tego zjawiska w teorii i praktyce unijnych s³u¿b granicznych przechodzi do szcze- gó³owego omówienia warunków techniczno-dokumentacyjnych przekraczania granicy. To tu oma- wiane s¹ szczegó³owo zagadnienia wiz i paszportów oraz innych do- kumentów podró¿y, problemy zwi¹zane z tzw. ma³ym ruchem granicznym oraz zagadnienia ochrony granicy naszej, a tym sa- mym i unijnej granicy.
Niezwykle ciekawym jest roz- dzia³ ostatni tej czêœci poœwiêcony roli polskiej Stra¿y Granicznej w strefie Schengen.
Na ca³ej tej czêœci widaæ ogrom- ne nie tylko doœwiadczenie prak- tyczne Autora, ale i znakomity warsztat naukowy oraz populary- zatorski. W tekœcie znajdujemy wiele schematów, rysunków, wy- kresów u³atwiaj¹cych zrozumienie prowadzonego wywodu pe³nego ogromu wiedzy teoretycznej, a tak-
¿e faktów zarówno historycznych jak i wspó³czesnych. To miejscami naprawdê pasjonuj¹ca lektura.
W podobnym, lecz w innej sfe- rze, duchu prowadzony jest tok wywodów w czêœci drugiej po-
œwiêconej obrotowi towarowemu.
Choæ to tylko jeden rozdzia³ wiê- cej, ale objêtoœciowo to ok. 200 stron ³¹cznie. W tym przypadku Autor wychodz¹c (i s³usznie) od zagranicznej polityki handlowej UE przeszed³ do omawiania szcze- gó³owych zagadnieñ dotycz¹cych prawa i procedur celnych, ich opo- datkowania, roli s³u¿b celnych w realizacji zadañ unijnej polityki cel- nej i obs³udze ruchu towarowego z krajami trzecimi a¿ po rzadko podejmowane w takich pracach
zagadnienia granicznej kontroli bezpieczeñstwa ¿ywnoœciowego w miêdzynarodowym obrocie towa- rowym i komunikacyjnych a raczej infrastrukturalnych problemów przekraczania wschodniej granicy l¹dowej UE przebiegaj¹cej na jej polskim odcinku.
Ksi¹¿kê zamyka zakoñczenie oraz bibliografia, spis tabel i spis rysunków.
Nie wchodz¹c w szczegó³y po- szczególnych rozdzia³ów, prezen- towanych informacji czy tez warto zwróciæ uwagê na to, ¿e postawio- ne przez Autorów zadania s¹ przez nich konsekwentnie realizowane. I mimo zastrze¿eñ, ¿e s¹ to wybra- ne tylko „aspekty” czy „problemy”
lub „zagadnienia” to w sumie Czy- telnik dostaje do rêki solidn¹, rze- teln¹ pracê z której nie tylko mo¿e wiele nowego siê dowiedzieæ, ale i dowiedzieæ w wielce atrakcyjny i przystêpny, po¿yteczny, praktycz- ny sposób.
A ksi¹¿ka jest przeznaczona dla naprawdê szerokiego grona czytel-
ników. I niezale¿nie od deklarowa- nego przez Autorów celu dydak- tycznego skierowanego do studen- tów wielu kierunków – od polito- logii, administracji, europeistyki, bezpieczeñstwa, ekonomii, trans- portu i spedycji miêdzynarodowej, logistyki, ekonomii, miêdzynaro- dowych stosunków politycznych i gospodarczych, miêdzynarodowe- go ruchu turystycznego, obs³ugi i polityki celnej to bez w¹tpienia mo¿e siê okazaæ wielce po¿yteczn¹ i dla praktyków. W pierwszym rzê- dzie nale¿y wœród nich wymieniæ funkcjonariuszy Stra¿y Granicznej i S³u¿by Celnej. Drug¹ ogromn¹ grupê odbiorców stanowi¹ agenci i agencje celne, przewoŸnicy i spe- dytorzy miêdzynarodowi. Trzeci¹, last but not least – ró¿ni funkcjona- riusze s³u¿b pañstwowych – poli- cji, inspekcji transportu drogowe- go, inspekcji sanitarnej, fito i wete- rynaryjnej, innych.
Myœlê, ¿e omówione wydanie jest bardzo aktualne i lepiej przy- stosowane dla potrzeb Czytelnika ni¿ poprzednie. Jednak i w nim brak jest indeksu rzeczowego oraz wykazu skrótów. Bez w¹tpienia ich brak (mimo bardzo szczegó³owe- go spisu treœci zamieszczonego na pocz¹tku ksi¹¿ki) utrudnia szyb- kie, przyjazne pos³ugiwanie siê t¹ pozycj¹. Gdyby zosta³y one usuniê- te (co serdecznie rekomendujê dla nastêpnego wydania) ksi¹¿ka mo- g³aby byæ jeszcze bardziej po¿y- teczn¹ i pe³niæ rolê nawet pewne- go rodzaju encyklopedii graniczne- go ruchu osobowego i towarowe- go. To jednak jest postulatem jaki mo¿e tylko udoskonaliæ i tak ju¿
bardzo po¿yteczn¹ pozycjê jak¹ dostali polscy Czytelnicy.
prof. dr hab.
Wies³aw Czy¿owicz - jest kierowni- kiem katedry Prawa Celnego, Logistyki i Obrotu Gospodarczego AL- MAMER WSE w Warszawie, kierownikiem katedry Prawa Administracyjnego i Finanso- wego Przedsiêbiorstw KNoP SGH, pracuje tak¿e w katedrze Prawa Administracyjnego WSAiB w Gdyni
Podstawowym celem
opracowania, jak
wskazuj¹ sami Auto-
rzy, jest : „próba uka-
zania problemu prze-
nikalnoœci polskiej
granicy oraz zmian
jakoœciowych (praw-
no-organizacyjnych)
obs³ugi granicznej
osób i przep³ywu to-
warów w warunkach
zmian geopolitycz-
nych zachodz¹cych
po 1990r. w Europie”
RENTA GEOGRAFICZNA PODLASIA
PO£UDNIOWEGO I
Jacek Brdulak Wielokrotnie wypowiadano siêju¿ na temat walorów po³o¿enia Po³udniowego Podlasia, czy te¿
patrz¹c inaczej – pó³nocnej Lu- belszczyzny. Wskazywano na fakt umiejscowienia regionu prawie dok³adnie w œrodku Europy, ak- centowano znaczenie styku Unii Europejskiej z Bia³orusi¹, Rosj¹ i Dalekim Wschodem, a tak¿e za- chêcano do realizacji korzyœci z tytu³u œwiadczonych us³ug prze- wozowych przez polski system transportowy. W zwi¹zku z tym celowe jest zwrócenie uwagi na trzy zagadnienia, któ- re wi¹¿¹ siê œciœle, zdaniem autora, z wykorzystaniem szans rozwojowych omawiane- go regionu.
Po pierwsze, t³em dla wszelkich rozwa¿añ na temat mo¿liwoœci rozwojowych ka¿- dego regionu w Polsce jest na- rastanie niepokoj¹cych dyspro- porcji przestrzennych w na- szym kraju. Organizacja Wspó³pracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) skupiaj¹ca 30 najlepiej rozwiniêtych pañstw œwiata (z Polsk¹ w³¹cznie) zwróci³a uwagê w swoim ra- porcie1 na zjawisko narastania ró¿nic w rozwoju gospodarczym i spo³ecznym polskich regionów.
W badaniach tych uczestniczy³o tak¿e z naszej strony Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Szczegól- nie widoczny jest podzia³ polskiej przestrzeni spo³eczno-gospodar- czej miêdzy województwa wschodnie i resztê kraju, a przede wszystkim metropolitarne obsza- ry miejskie. Miernikiem zró¿nico- wania przestrzennego jest pro- dukt krajowy brutto (PKB). Oka- zuje siê, ¿e od 1995 r. bogatsze wo- jewództwa notuj¹ wy¿sze wskaŸ- niki wzrostu PKB pod wzglêdem jego wolumenu, jak i w przelicze- niu na jednego mieszkañca. W ci¹- gu dekady - do 2005 r. - udzia³ piê-
ciu wschodnich województw:
podkarpackiego, lubelskiego, warmiñsko-mazurskiego, podla- skiego i œwiêtokrzyskiego, w wy- twarzaniu krajowego PKB spad³ o 1,5% z 16,9% PKB do 15,4%. Dla porównania obecny udzia³ woje- wództw: mazowieckiego, œl¹skie- go, wielkopolskiego i dolnoœl¹- skiego, w tworzeniu PKB wynosi 59,2%. Jest to cztery razy wiêcej ni¿ w piêciu wymienionych, naj- s³abszych gospodarczo woje-
wództwach. Wystêpowanie zró¿- nicowania w stanie zagospodaro- wania przestrzennego i partycy- pacji w ¿yciu gospodarczym, czy te¿ spo³ecznym, samo w sobie jest zjawiskiem normalnym. Jednak w sytuacji, gdy ró¿nice s¹ zbyt du¿e i wywo³uj¹ negatywne konse- kwencje, takie jak na przyk³ad wy- ludnianie siê regionów, ju¿ nie mo¿na mówiæ jedynie o ró¿nicach.
Ujawniaj¹ siê dysproporcje, które powa¿nie skutkuj¹ ekonomicznie i spo³ecznie. Dlatego te¿ OECD zwraca uwagê na kluczowy pro- blem polskiej przestrzeni. Za g³ówn¹ przyczynê tego stanu rze- czy uwa¿a siê ma³o wydajne rol- nictwo, które w Polsce wschodniej
zatrudnia ponad 30% wszystkich zawodowo czynnych. Sektor prze- mys³u jest w strukturalnym odwro- cie, a sektor us³ugowy rozwija siê zbyt wolno, choæ ma na wschodzie kraju sporo atutów, np. rozwiniêt¹ infrastrukturê spedycyjno-transpor- towo-logistyczn¹ oraz szanse roz- woju us³ug zwi¹zanych z ustano- wieniem granicy Unii Europejskiej na naszej wschodniej granicy.
OECD precyzyjnie wyliczy³a, ¿e wœród wszystkich cz³onków tej or- ganizacji wiêksze zró¿nico- wanie przestrzeni od Polski maj¹ tylko Turcja, Meksyk oraz Belgia i Wêgry zdomi- nowane przez swoje wielkie metropolie – Brukselê i Bu- dapeszt. Eksperci zwracaj¹ uwagê, ¿e najszybsze tempo rozwoju wœród polskich wo- jewództw utrzymuje Ma- zowsze, a w³aœciwie aglome- racja Warszawy. Wiêc nawet w samych wydzielonych ad- ministracyjnie regionach po- g³êbia siê zró¿nicowanie.
Wiêksze ró¿nice wewn¹trz jednego regionu odnotowa- no tylko w Turcji, w regionie Kocaeli, a tak¿e w Wielkiej Brytanii, w regionie Londy- nu.Nadmierne zró¿nicowanie pol- skiej przestrzeni spo³eczno-gospo- darczej daje podstawê do sformu-
³owania okreœlonych zasad unijnej polityki gospodarczej. Zgodnie z nimi nale¿y w przekazywanych Polsce œrodkach finansowych uwzglêdniaæ przede wszystkim wspieranie gospodarcze s³abszych regionów. W latach 2004-2006 unij- ne œrodki strukturalne na rozwój regionalny by³y rozdzielane dosyæ równomiernie. W ramach Zinte- growanego Programu Operacyjne- go Rozwoju Regionalnego
1 Tekst raportu opublikowany zosta³ w listopa- dzie 2008 r.
Wiêksze zró¿nicowanie prze-
strzeni od Polski maj¹ tylko
Turcja, Meksyk oraz Belgia i
Wêgry zdominowane przez
swoje wielkie metropolie –
Brukselê i Budapeszt. Naj-
szybsze tempo rozwoju
wœród polskich województw
utrzymuje Mazowsze, a w³a-
œciwie aglomeracja Warsza-
wy. Wiêc nawet w samych
wydzielonych administracyj-
nie regionach pog³êbia siê
zró¿nicowanie.
(ZPORR) Dolny Œl¹sk otrzyma³ na przyk³ad takie kwoty jak woje- wództwo lubelskie lub podkarpac- kie. Mimo istniej¹cej miêdzy tymi regionami prawdziwej przepaœci gospodarczej. Do tego znaczna czêœæ unijnych dotacji przeznaczo- na zosta³a na polepszenie jakoœci
¿ycia (np. budowê dróg lokalnych, chodników) lub ochronê œrodowi- ska (sieci kanalizacyjne, gazowe, oczyszczalnie œcieków). Te niezwykle potrzebne wydat- ki nie mog³y oczywiœcie mieæ wiêkszego wp³ywu na gospo- darcz¹ konkurencyjnoœæ s³ab- szych regionów. W unijnej perspektywie finansowej na lata 2007-2013 sytuacja ulega radykalnej zmianie. Znacznie wiêcej œrodków przeznacza siê na rozwój problemowych regionów. Pojawia siê tak¿e u nas specjalny Program Ope- racyjny „Rozwój Polski wschodniej”. Pierwszy raz Unia Europejska uzna³a, ¿e mo¿na inwestowaæ w nowe, innowacyjne moce wytwór- cze oraz produkcyjny kapita³ ludzki, w celu podnoszenia konkurencyjnoœci regionów. Do- tychczas w realizowanej polityce gospodarczej Unia unika³a wspie- rania na szersz¹ skalê kreowania nowych mo¿liwoœci produkcyj- nych. Jednak problemy prze- strzenne nowych cz³onków Unii Europejskiej s¹ tak du¿e, i¿ przy- najmniej w polityce rozwoju regio- nalnego przynios³o to istotn¹ ko- rektê unijnej polityki.
Bud¿et PO „Rozwój Polski wschodniej” wynosi 2,3 mld euro i w du¿ej mierze ma byæ wydany na inwestycje bezpoœrednio zwi¹zane z infrastrukturalnym zwiêksze- niem konkurencyjnoœci gospodar- czej najs³abszych województw.
Przyk³adem s¹ œrodki przeznacza- ne na rozbudowê sieci szerokopa- smowego Internetu lub budowê kompleksu naukowo-dydaktycz- nego Zalesie dla Uniwersytetu Rze- szowskiego o wartoœci 350 mln z³.
Aparatura zakupiona w ramach tego projektu s³u¿yæ bêdzie rze- szowskim naukowcom od 2009 r.2 Starannie opracowane, przemyœla- ne wnioski o dofinansowanie inwe- stycji innowacyjnych, oko³obizne- sowych, zwi¹zanych ze szkolnic- twem zawodowym i poprawia-
niem warunków komunikowania siê bêd¹ szczególnie popierane.
Drugim zagadnieniem zwi¹- zanym z przyœpieszeniem rozwo- ju Podlasia Po³udniowego jest wzmacnianie infrastruktury gra- nicznej Unii Europejskiej. W latach 2009-2011 na ten cel przeznaczo- nych zostanie dodatkowo 800 mln z³otych. Bud¿et pañstwa wyda 700 mln z³ na doposa¿enie granicy
oraz motywacyjne podwy¿ki dla celników. Ponad 100 mln z³ pocho- dziæ bêdzie z tzw. norweskiego mechanizmu finansowego. W kwotach tych nie uwzglêdnia siê inwestycji wojewódzkich na wzmacnianych przejœciach gra- nicznych oraz dodatkowych œrod- ków kierowanych przez Uniê Eu- ropejsk¹ do Polski poprzez tzw.
fundusz szwajcarski. Ruszy³y ju¿
pierwsze przetargi. Nowoczesne centrum celne warte co najmniej 30 mln z³ powstanie w Bia³ej Pod- laskiej za pieni¹dze norweskie.
Kolejne centra celne wyposa¿one w elektroniczne systemy dozoru i rejestracji danych, a tak¿e rampy, wagi, skanery, rentgeny bêd¹ bu- dowane w Przemyœlu, Tomaszowie Lubelskim oraz w perspektywie kilku lat – w Zamoœciu. Zaplecze infrastrukturalne celników uleg³o ju¿ wzmocnieniu w Bia³ymstoku, Elbl¹gu i Olsztynie. Rozbudowa us³ug celnych wschodniej granicy pañstwa wymagaæ bêdzie zatrud- nienia dodatkowych, wysokokwa- lifikowanych pracowników.
Z zatrudnianiem specjali- stów wi¹¿e siê trzeci, niezmiernie wa¿ny problem. Czy wschodnie
prof. dr hab.
Jacek Brdulak – jest pracowni- kiem katedry geografii w Szkole G³ównej Handlowej. Specjalizuje siê w problematyce transportu miê- dzynarodowego i systemu transportowego Polski.
2 K. Niklewicz, OECD: regiony siê wam roz- je¿d¿aj¹, Gazeta Wyborcza z dn. 17.11.2008.
33 Por.: M. Rószkiewicz, D. Wêziak-Bia³owol- ska, Pomiar i modelowanie kapita³u intelek- tualnego regionu na przyk³adzie Polski, Gospodarka Narodowa, 2008, nr 10, s. 45 i nast.
województwa, a wœród nich lubel- skie, dysponuj¹ wystarczaj¹cym, rozwojowym kapita³em intelektu- alnym. Kapita³ taki to nieobserwo- walne w³aœciwoœci i atrybuty mieszkañców regionu, przedsiê- biorstw, instytucji, organizacji, spo³ecznoœci i jednostek admini- stracji, które s¹ obecnymi i poten- cjalnymi Ÿród³ami poprawy do- brobytu spo³ecznego i wzrostu go- spodarczego. Trudno w krót- kim artykule przedstawiæ ca³¹ z³o¿onoœæ tego zagadnienia.
Jednak badania naukowe pro- wadzone w tym zakresie s¹ dla województwa lubelskiego dosyæ optymistyczne3. Oka- zuje siê, ¿e Lubelszczyzna dysponuje atutem kapita³u in- telektualnego na poziomie
³ódzkiego i podkarpackiego.
Wyprzedza pod tym wzglê- dem województwa: zachod- niopomorskie, kujawsko-po- morskie, warmiñsko-mazur- skie. Ustêpuje zaœ wyraŸnie województwu podlaskiemu, które jest w œrodku stawki województw razem z lubu- skim i wielkopolskim(!). Je¿eli dokonaæ w tym momencie mani- pulacyjnego zabiegu wyodrêbnie- nia Podlasia Po³udniowego, to podregion w pasie korytarza ko- munikacyjnego Berlin-Warszawa- Miñsk-Moskwa posiada, przynaj- mniej w aspekcie naukowo-staty- stycznym, wystarczaj¹ce zasoby kapita³u intelektualnego. Zasoby, które po pobudzeniu, wsparciu i wykorzystaniu, powinny zapew- niæ regionowi dogodne warunki rozwoju.
