RedaktoR naczelny Mateusz Gortat

(1)

(2)

.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (16)/2017 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (16)/2017 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (16)/2017 .NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018

3-10. Wpływ oceny wskaźnika lokomocji krów na wydajność i skład chemiczny mleka

Autor: Aleksandra Marchewka, Marcin Gołębiewski Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie 11-21. Zmiany wybranych elementów składu

chemicznego kiszonki z kukurydzy w trakcie jej przechowywania Autor: Szczygielska Izabela, Gołębiewski Marcin

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

22-28. The distribution of owls (Strigiformes) in Kozłówka Forests in 2016 -2017

Autor: Michał Zembrzycki

Department of Nature Conservation

29-40. Rodzinne zatrucie muchomorem sromotnikowym – opis dwóch przypadków w kontekście sytuacji epidemiologicznej regionu

Autor: Jędrzej Tkaczyk, Klaudia Brożyna, Agnieszka Radzka, Krystian Ciechański, Michał Tchórz

Uniwersytet Medyczny w Lublinie

42-49. Histology of the Carpathian newt (Lissotriton montandoni) (Salamandridae, Urodela) spermatheca

Autor: Anna Dymek, Jakub Dymek Jagiellonian University

50-58. Karaczan argentyński, szary i turecki w hodowlach karmowych przeznaczonych dla zwierząt egzotycznych

Autor: Patrycja Skowronek, Michał Schulz, Adam Staniszewski, Bartłomiej Iwański,

Łukasz Sikorski, Łukasz Wójcik, Aleksandra Łoś Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

59-63. Nowe stanowiska zadrzechni (Xylocopa spp.) (Hymenoptera: Apidae) we wschodniej Polsce

Autor: Aleksandra Łoś, Michał Schulz, Radosław Ścibior, Aneta Strachecka Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

(3)

WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018

2

^N^r 2(20)/2018 N^auki PrzyrodNicze

RedaktoR naczelny Mateusz Gortat

zastępca RedaktoRa naczelneGo dariusz Wolski

RedaktoR techniczny paweł kuś

Rada naukoWa:

dr anna stępniowska

(uniwersytet przyrodniczy w lublinie) lek. wet. mgr inż. dariusz Wolski

(uniwersytet przyrodniczy w lublinie) dr Mateusz Gortat

(stowarzyszenie Młodych naukowców) lek. med. Łukasz pastuszak

(Mazowiecki szpital Bródnowski w Warszawie) pRojekt okŁadki

Robert Giza

adRes do koRespondencji stowarzyszenie Młodych naukowców

ul. Wyżynna 20/56, 20-560 lublin e-mail: kontakt@naukowcy.org.pl

www.naukowcy.org.pl

odpowiedzialność za treść i materiały graficzne ponoszą autorzy.

(4)

.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018

streszczenie

K

ulawizny stanowią bardzo poważny problem we współczesnej hodowli bydła mlec- znego, obniżają poziom dobrostanu zwierząt oraz wpływają na wyniki produkcyjne. Badanie zostało przeprowadzone w celu oceny wpływu kulawizn na produkcję oraz skład chemiczny mleka. Zbadano 128 krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, utrzymywanej w systemie wolno stanowiskowym w jednym budynku podzielonym na 4 segmenty. Dwukrotnie w ciągu trzech tygodni oceniana była lokomoc- ja krów w pięciopunktowej skali wg SPRE- CHERA (1997), gdzie LCS-1 oznacza, że krowa jest zdrowa, LCS-5 oznacza kulawiznę bardzo silną. Wyniki badań pokazują, że krowy z najsilniejszą kulawizną produkują nawet o 16,42% mleka więcej niż krowy zdrowe, co wskazuje na fakt, że choroby racic dotykają najczęściej krów wysokowydajnych. Mleko krów kulawych zawierało mniej suchej masy, tłuszczu, białka, kazeiny, więcej natomiast laktozy.

abstract

L

ameness is a greatly serious problem in modern dairy cattle breeding, it reduces animal welfare and affects production results. The aim of this study was to investigate the impact of lameness on milk production and chemical composition of milk. 128 Holstein-Friesian cows- kept in a loose housing system in a build- ing divided into 4 segments were examined.

Twice in three weeks the prevalence of lameness was evaluated according to 5-point scale by SPRECHER (1997), where LCS-1 means that a cow is healthy and LCS-5 represents its severe lameness. Results revealed that severely lameness cows produce even by 16,42% more milk than healthy cows which indicates that hoof disease most often affect high yielding cows. The milk of the lame cows contained less dry matter, fat, protein, casein but more lactose.

Aleksandra Marchewka Marcin Gołębiewski

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie

Katedra Szczegółowej Hodowli Zwierząt, Zakład Hodowli Bydła ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa

e-mail: marcin_golebiewski@sggw.pl

Wpływ oceny wskaźnika lokomocji krów na wydajność i skład chemiczny mleka

Influence of cattle locomotion scoring on milk production and chemical composition of milk

S

łowa kluczowe: kulawizny, produkcja mleka, choroby racic, skład mleka.

K

^{ey words:} lameness, milk production, hoof disease, milk composition.

S^tr. 3 - 16

(5)

Wstęp

W

spółczesna hodowla krów mlecznych opiera się na zwiększaniu wydajności i rentowności produkcji mleka. Wybieranie do dalszej hodowli zwierząt o wysokiej wydajności mlecznej nie zawsze ma odzwierciedlenie w ich zdrowiu, przez co istotnie wpływa na obniżenie długości użytkowania zwierząt (SOGSTAD I IN., 2007). Przez lata krowy były doskona- lone pod względem wydajności mlecznej, zapominając o tym, że coraz większa masa ciała krów wymaga mocniejszych kończyn by ją utrzymać. Kulawizny są bardzo poważnym problemem u krów mlecznych, który w ciągu ostatnich 20 lat nieustannie narasta (CLARK- SON I IN., 1996) i uznawane są za trzecią najczęstszą przyczynę brakowania (OLECH- NOWICZ I JAŚKOWSKI, 2010). Powodują ból, tym samym obniżając poziom dobrostanu, wpływają niekorzystnie na płodność a także zwiększają ryzyko uboju (BOOTH I IN., 2004;

OLECHNOWICZ I IN., 2010). OLECH- NOWICZ I JAŚKOWSKI (2011) szacują, że 15,7-19,9% krów brakowanych jest z powodu chorób układu ruchowego. Wpływ kulawizny na brakowanie, zależny jest od tego, kiedy krowa została zdiagnozowana. Krowy zdiagnozowane do 60 dnia laktacji, rzadko kiedy są brakowanie z powodu kulawizn. Jeśli kulawizna zostanie zauważona pomiędzy 121 a 240 dniem laktacji, ryzyko brakowania znacznie się zwiększa.

Najwięcej kulawych krów brakowanych jest pomiędzy 61 a 120 dniem laktacji (BOOTH I IN., 2004). Krowy kulawe mniej czasu spędzają stojąc i chodząc, częściej widywane są leżące na stanowisku, dlatego zauważenie objawów rui jest u nich trudniejsze (WALKER I IN., 2008a). JUAREZ I IN. (2003) wykazali, że czym wyższy stopień kulawizny, tym dłużej krowa leży na stanowisku i tym dłużej wraca z hali udojowej.

Oprócz bezpośrednich strat związanych z mniejszą produkcją mleka, kulawizny generują także straty pośrednie (ŻUKOWSKI,

Aleksandra Marchewka, Marcin Gołębiewski

2008), związane z wydłużeniem okresu międzywycieleniowego, korekcją racic oraz środkami weterynaryjnymi i higienicznymi.

MELENDEZ I IN. (2003) podają, że krowy kulawe wykazują mniejszy odsetek skutecznych inseminacji oraz większy odsetek zachorowań na cysty jajnikowe. Szacuje się, że 9-50% krów w Polsce cierpi na kulawizny (OLECHNOW- ICZ I IN., 2010). Tak duża rozbieżność wynika z faktu, że w niektórych przypadkach ciężko jest je rozpoznać (GREEN I IN., 2002).

W UE (Unia Europejska) 5 milionów krów jest kulawych, co stanowi 23,3% całej populacji, a straty wynikające z wystąpienia kulawizn szacowane są na 1 miliard Euro rocznie (MORDAK, 2008).

Kulawizny dotykają krów w każdym wieku, ale więcej przypadków obserwuje się pomiędzy 1 a 6 laktacją (MITEV I IN., 2012), a ponieważ średni czas użytkowania krów rasy PHF w Polsce wynosi 3,14-3,66 laktacji (ZIĘTARA I IN., 2013) to stają się one poważnym problemem. ZIĘTARA I IN.

(2013) podają, że 7,9% krów zostało wybra- kowanych z powodu chorób kończyn w okresie 1-5 laktacji. Krowy kulawe spędzają więcej czasu leżąc niż krowy niekulawe, tym samym mniej czasu spędzają na pobieraniu paszy, dodatkowo pobierając mniejsze jej porcje (HAS- SALL I IN., 1993; PAVLENKO I IN., 2011;

WALKER I IN., 2008b). Później docierają do hali udojowej, są w niej bardziej niespokojne, krócej przeżuwają i są mniej czujne (PAVLEN- KO I IN., 2011).Wczesne wykrycie kulawizny pozwala zwiększyć prawdopodobieństwo skutecznego wyleczenia, zmniejszyć cierpienie zwierząt i zapobiec dużym stratom finansow- ym (PAVLENKO I IN., 2011).Doświadczenie zostało przeprowadzone w celu oceny wpływu kulawizn na wydajność mleczną krów oraz skład chemiczny mleka.

4

S^tr. 3 - 16

(6)

Materiał i metody

M

ateriał do badań stanowiło 113 krów rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej odmiany czarno-białej. Badania przeprowadzone zostały w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym- Wilanów-Obory, który należy do Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, w lipcu 2016 roku. Zwierzęta utrzymywane były w systemie wolnostanow- iskowym. Grupa krów objętych badaniem znajdowała się w tej samej oborze, podzielonej na 4 segmenty, w każdym z nich znajdowały się 32 stanowiska płytko ścielone ciętą słomą.

Ścielenie stanowisk oraz usuwanie obornika były wykonywane raz dziennie.

Zwierzęta żywione były w systemie TMR. W skład dawki wchodziły: kiszonka z kukurydzy, kiszone ziarno kukurydzy, sian- okiszonka z traw, lucerny, śruty: sojowa i rzepa- kowa oraz śruta zbożowa i dodatki witamin- owe. Pasza zadawana była dwa razy dziennie, o godzinie 7:00 i 15:00. Dój odbywał się dwa razy dziennie w hali udojowej typu rybia ość 2x8 szt. firmy De-Laval. Pierwszy dój rozpoczynał się o 4:00, a kolejny o 15:30.Czas oczekiwania krów na dój wynosił ok. 15-20 minut. Kore- kcja racic w stadzie przeprowadzana jest dwa razy do roku, dodatkowo na bieżąco odbywa się korekcja racic krów kulejących. Dwukrotnie

w ciągu dnia, wychodząc z hali udojowej, krowy przepędzane były przez wannę z roztworem siarczanu miedzi (II). Średnia wydajność krów utrzymywanych w stadzie, w czasie przeprow- adzania badań wynosiła 9844 kg mleka za 305- dniową laktację. Średnią dzienną wydajność mleka, a także średnią procentową zawartość tłuszczu, białka, laktozy, kazeiny, suchej masy oraz zawartość mocznika, komórek somatycznych i stosunek tłuszczu do białka obliczono na podstawie danych pochodzących z oceny użytkowości mlecznej bydła (raporty wynikowe RW-2, czerwiec i sierpień).

Dwukrotnie w ciągu trzech tygodni ta sama osoba oceniała lokomocję krów. W trakcie jednej obserwacji krowa oceniana była jeden raz.

Do oceny tej została wykorzystana 5-punktowa skala, wdrożona przez SPRECHERA I IN.

(1997). Metoda LCS uwzględnia sposób po- ruszania się krowy oraz postawę grzbietu podczas spoczynku i ruchu, klasyfikując krowy wg następującej skali: 1-krowy niekulejące (chód normalny), 2-łagodnie kulejące (chód normalny), 3-umiarkowanie kulejące, 4-kulejące, 5-ciężko kulejące. Szczegóły klasyfikacji przedstawiono w tabeli 1.

Analizę statystyczną przeprowadzono w programie IBMSPSS Statistics, ver. 23 (2016). Do określenia różnic w poszczególnych pobraniach, wpływie oceny lokomocji LCS-5 W^płyW^oceny^Wskaźnika^lokomocji^króW^na

Wydajnośćiskładchemicznymleka s^tr. 3 - 16

T

abela 1. System stopniowania kulawizn (SPRECHER I IN., 1997).

(7)

WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 na dobową wydajność krów oraz skład mleka

określonych na podstawie raportów wynikow- ych wykorzystano model dwuczynnikowy wariancji. Do określenia istotności różnic między poszczególnymi poziomami analizowanych czynników wykorzystano test post hoc.

Wyniki i dyskusja

N

a wykresie 1 przedstawiono częstości występowania poszczególnych ocen LCS w obydwu obserwacjach łącznie. Największy odsetek, bo 65,9% stanowiły krowy zdrowe oraz z kulawizną nieznaczną (LCS-1, LCS-2).

Pozostałe 34,1% krów było natomiast kulawych, w tym 5,8% stanowiły krowy, u których stwierdzono kulawiznę bardzo silną (LCS-5).

W Polsce uważa się, że jeśli do 10% krów stanowią sztuki mające problemy z racicami, to jest to satysfakcjonujący wynik. W badanym stadzie krów kulawych było ponad trzykrotnie więcej. Problemy z racicami mogły być spowodowane systemem utrzymania zwierząt.

W oborze, w której przeprowadzane były badania średnia długość stanowisk mierzona od ściany do kanału gnojowego to 236,1 cm.

Wg GOŁĘBIEWSKIEGO (2013) długość stanowiska dla przeciętnej wieloródki rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej powinna być równa 304 cm. Zbyt krótkie stanowiska mogły być dla krów niekomfortowe przez co mogły spędzać na nich mniej czasu leżąc, więcej stojąc, tym samym obciążając nadmiernie racice. Dodatkowo zbyt krótkie stanowisko może przyczyniać się do wystawiania racic w pozycji leżącej na kanał gnojowy, gdzie wilgotne środowisko i mikro- organizmy się tam znajdujące mogą wpływać niekorzystnie na kondycję rogu racicowego.

Z badanego stada 34,1% krów wymaga natychmiastowej korekcji racic, co wiąże się z dużymi nakładami na wykonanie samej korekcji jak również zużytych środków higien- icznych i leczniczych. Ten sam procent krów w stadzie miał problemy z poruszaniem się, a

tym samym, pobieraniem odpowiedniej ilości paszy, okazywaniem objawów rui lub objawy te były u nich znacznie słabiej wyrażone, co naraża hodowcę na straty finansowe związane z wydłużeniem okresu międzywycieleniowego związanego z przegapieniem odpowiedniego terminu krycia/inseminacji.

W tabeli 2 zostały przedstawione statystyki opisowe dla badanej populacji krów uczestniczących w doświadczeniu. Badaniem zostało objętych 226 prób mleka. Średnio badana grupa krów była w 223 dniu laktacji, z odchyleniem standardowym 63,1 dnia.

Średnio krowy produkowały dziennie 31,0 kg mleka o zawartości 3,93% tłuszczu i 3,47%

białka. Średnia zawartość kazeiny w mleku krów objętych badaniem była równa 2,74%, natomiast laktozy 4,84%, przy średniej zawartości suchej masy na poziomie 12,86%. Średnia zawartość mocznika w mleku badanych krów była równa 272 mg/l. Bardzo duże odchyle- nie standardowe zaobserwowano w przypadku liczby komórek somatycznych w mleku badanego stada. Średnia zawartość KS wyniosła 170 tys. podczas gdy najmniejsza liczba komórek somatycznych wyniosła 10 tys. a największa 3,238

6

W

ykres 1. Częstość występowania ocen LCS w obu obserwacjach łącznie.

Aleksandra Marchewka, Marcin Gołębiewski S^tr. 3 - 16

(8)

T

abela 2. Statystyki opisowe użytkowości mlecznej badanych krów.

T

abela 3. Parametry użytkowości mlecznej krów w poszczególnych obserwacjach.

W^płyW^oceny^Wskaźnika^lokomocji^króW^na

(9)

WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 mln. Mleko badanych krów charakteryzował

dobry stosunek tłuszczu do białka, który średnio był równy 1,14.

W tabeli 3 zostały przedstawione średnia wydajność mleczna oraz średni skład podstawowy mleka w zależności od obserwacji.

Średnia dobowa wydajność badanych krów była większa w trakcie pierwszej obserwacji, co może wynikać z faktu, że wydajność krów po osiągnięciu szczytu laktacji spada. Również zawartość tłuszczu, laktozy oraz mocznika, a także stosunek tłuszczu do białka w mleku były większe podczas pierwszej obserwacji.

W trakcie pierwszej obserwacji, w mleku, zaobserwowano natomiast mniejszą zawartość białka oraz kazeiny. Wyniki uzyskane dla zawartości suchej masy oraz liczby komórek somatycznych w mleku są nieistotne statystycznie. Różnice pomiędzy zawartościami składników chemicznych mleka mogły wynikać ze zmiany dawki pokarmowej. Krowy wraz z przebiegiem laktacji przepędzane były do in- nej obory, gdzie dawka pokarmowa dostosow- ywana była do spadającej wraz z przebiegiem laktacji wydajności mlecznej.

Na wykresie 2 została przedstawiona wydajność mleczna krów, w zależności od stopnia kulawizny. Najwyższą wydajność zaobserwowano u krów ocenionych na LCS-5 w trakcie pierwszej obserwacji i była ona o 5,58%

większa niż krów zdrowych. Natomiast w trakcie drugiej obserwacji krowy te produkowały aż o 27,27% więcej mleka niż krowy zdrowe, co średnio daje 16,42% większą wydajność mleczną u krów bardzo silnie kulawych.

Badane zależności były potwierdzone statystycznie. Otrzymane dane, mogą wynikać z faktu, że kulawizny częściej dotykają krowy wysoko wydajne (BARKEMA I IN., 1994; GREEN I IN., 2002) Ich wydajność jednak obniża się na 1-5 miesięcy od zdiagnozowania kulawizny, co sugerując się wynikami badań wymienionych naukowców może mieć miejsce w badanym stadzie. ROWLANDS I LUCEY (1986) wykazali, iż występowanie kulawizn po szczy- cie laktacji jest związane z wysoką produkcją.

Wykonano również analizę sprawdzającą czy spadek wydajności krów kulawych był większy niż w przypadku krów zdrowych, jednak nie wykazano statystycznie istotnych różnic.

8

W

ykres 2. Wydajność mleczna krów w zależności od oceny lokomocji i numeru obserwacji (p =0,011).

(10)

Wg GREEN’A I IN. (2002) krowy kulawe produkowały 1,09 - 2,34 kg dziennie więcej mleka niż krowy niekulawe jednak po 4-5 miesiącach od zdiagnozowania kulawizny produkowały do 357 kg mleka mniej niż krowy zdrowe (ARCHER I IN., 2010). WARNICKI IN. (2001) zaobserwowali z kolei, że krowy kulawe przed zdiagnozowaniem miały podobną wydajność jak krowy zdrowe, ale po zdiagnozowaniu kulawizny ich produkcja była niższa o 0,8-1,5 kg dziennie. Również AMORY I IN. (2008) zaobserwowali, że krowy chore na chorobę Mortellaro miały większą wydajność niż krowy z nieuszkodzonym aparatem ruchow- ym przed zdiagnozowaniem, ale miesiąc po zdiagnozowaniu, ich wydajność była niższa niż krów zdrowych. RAJALA-SCHULTZ I IN.

(1999) oraz HERNANDEZ I IN. (2002) zaobserwowali odpowiednio 1,5-2,8 oraz 2,4 kg/

dzień spadek produkcji mleka. Czym wyższy stopień kulawizny tym większe powoduje straty w produkcji mleka (MITEV I IN., 2012).

Na wykresie 3 przedstawiono kształtowanie się zawartości tłuszczu w mleku

w zależności od oceny lokomocji oraz obserwacji. W trakcie pierwszej obserwacji najniższą zawartość tłuszczu zaobserwowano w mleku krów bardzo silne kulawych. W ich mleku było o 0,22 p. p. (punkt procentowy) tłuszczu mniej niż w mleku krów zdrowych. W drugiej obserwacji natomiast najniższą zawartością tłuszczu charakteryzowało się mleko krów ocenionych na LCS-4. W ich mleku było o 0,49 p. p. mniej tłuszczu niż w mleku krów ocenionych na LCS-1.

Zauważalny jest niewielki spadek zawartości tłuszczu w mleku wraz z pogłębianiem się kulawizny. Zawartość tłu- szczu w mleku jest skorelowana z wydajnością, czym jest ona większa tym w mleku znajduje się mniej tłuszczu. Jak przedstawiono na wykresie 2, krowy z oceną LCS-4 i 5 miały największą wydajność mleka oraz najmniejszą zawartość w nim tłuszczu, co zaprezentowano na wykresie 3. OLECHNOWICZ I JAŚKOWSKI (2012) zaobserwowali natomiast, że klin- icznie chore krowy produkowały mleko z większą zawartością tłuszczu niż krowy

W

ykres 3. Zawartość tłuszczu w mleku krów w zależności od oceny lokomocji i numeru obserwacji (p= 0,042).

(11)

WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 zdrowe (odpowiednio 4,32 i 4,16%). Wg

PENEV’A I STANKOV’A (2015) kulawizny mają istotny statystycznie wpływ na zawartość tłuszczu w mleku. Zaobserwowali oni mniejszą o 0,16% jego zawartość w mleku krów kulawych w porównaniu do mleka krów zdrowych.

Na wykresie 4 zaprezentowano kształtowanie się zawartości białka w mleku

w zależności od oceny lokomocji oraz numeru obserwacji. Podobnie jak w przypadku zawartości tłuszczu w mleku (Wyk. 3), w obydwu obserwacjach najniższą zawartość białka stwierdzono u krów z kulawizną silną (LCS- 4) i bardzo silną (LCS-5). Była to średnio odpowiednio o 3,44% i 4,01% mniejsza zawartość białka niż u krów całkowicie zd-

10

W

ykres 4. Zawartość białka w mleku krów w zależności od oceny lokomocji i numeru obserwacji (p= 0,023).

W

ykres 5. Zawartość kazeiny w mleku krów w zależności od oceny lokomocji i numeru obserwacji (p= 0,025).

(12)

rowych. Najmniejszą zawartość białka w mleku tych krów można wytłumaczyć tym, że produkowały one największą ilość mleka, co przełożyło się na jego większe rozcieńczenie.

OLECHNOWICZ I JAŚKOWSKI (2012) zaobserwowali niższą zawartość białka w mleku krów kulawych w stosunku do krów zdrowych i było to odpowiednio 3,13%

i 3,27%. PENEV I STANKOV (2015) zaobserwowali istotnie statystycznie zmniejszenie się zawartości białka w mleku krów kulawych o 0,04%. Badania te potwierdzają wyniki uzyskane przez JUAREZ’A I IN. w 2003 roku.

Na wykresie 5 przedstawiona została zawartość kazeiny w mleku badanych krów w zależności od otrzymanej oceny lokomocji i numeru obserwacji. Najmniejszą zawartość kazeiny stwierdzono w mleku krów kulawych silnie i bardzo silnie. W ich mleku było średnio odpowiednio o 3,64% i 4,00% mniej kazeiny niż w mleku krów zdrowych. Szczególnie w przypadku drugiej obserwacji, zauważalny jest wyraźny spadek zawartości kazeiny w mleku wraz z pogłębianiem się kulawizny. Mniejszą zawartość kazeiny w mleku krów kulawych można wytłumaczyć fak-

tem, iż produkowały one najwięcej mleka, co przełożyło się na jego rozcieńczenie. Kulawe krowy produkowały więc mleko o mniejszej przydatności technologicznej z punktu widze- nia serowarstwa.

Na wykresie 6 przedstawiono kształtowanie się zawartości laktozy w mleku w zależności od oceny lokomocji w dwóch obserwacjach. W pierwszej próbie zaobserwowano, że najwyższą zawartością laktozy w mleku charakteryzują się krowy z kulawizną nieznaczną (LCS-2) oraz kulawizną bardzo silną (LCS-5), które najwyższą zawartość laktozy miały także w próbie drugiej. Nie zaobserwowano natomiast żadnego liniowego trendu wpływu kulawizny na zawartość tego składnika. Jednak w przypadku drugiej obserwacji w mleku krów silnie kulawych znajdowało się o 1,67% więcej laktozy niż w przypadku krów zdrowych. Wg OLECHNOWICZA I JAŚKOWSKIEGO (2010) mleko krów kulawych charakteryzuje się mniejszą o 7,6-8,5%

zawartością laktozy, jednak uzyskane przez nich wyniki nie były istotne statystycznie.

Wykres 7 przedstawia zależność pomiędzy procentową zawartością suchej

W

ykres 6. Zawartość laktozy w mleku krów w zależności od oceny lokomocji i numeru obserwacji (p= 0,046).

(13)

WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 masy w mleku a stopniem kulawizny w trakcie

dwóch obserwacji. Z uzyskanych danych wynika, że zawartość suchej masy w mleku spada wraz ze wzrostem stopnia kulawizny i jest to trend obserwowany w obydwu obserwacjach.

Najmniejszą zawartość suchej masy stwierdzono w mleku krów silnie kulawych i była ona o odpowiednio 1,00% (obserwacja nr 1) i 4,79% (obserwacja nr 2) mniejsza w stosunku do krów zdrowych (LCS-1). Krowy silnie kulawe produkowały natomiast mleko ze średnio o 2,63% mniejszą zawartością suchej masy niż krowy zdrowe. Uzyskane wyniki można tłumaczyć tym, że krowy ocenione na LCS-4 i LCS-5 miały największą wydajność, co zostało przedstawione na wykresie 2, w związku z tym produkowały mleko bardziej rozcieńczone.

Na wykresie 8 przedstawiona została zawartość mocznika w mleku krów w zależności od uzyskanej oceny lokomocji.

W przypadku pierwszej obserwacji zauważono niewielki wzrost zawartości mocznika w mleku

wraz ze wzrostem kulawizny, natomiast wzrost ten był większy w przypadku obserwacji drugiej. Najniższą zawartością mocznika w mleku charakteryzowały się krowy niecierpiące na kulawizny. Porównując średnie zawartości mocznika w mleku krów kulawych silnie i zdrowych można zauważyć, że był on o średnio 15,5 mg/l niższy. Według ogólnie przyjętych norm, poziom mocznika powinien utrzymywać się na poziomie 150-300 mg/l, przy zawartości białka na poziomie 3,2-3,6% (SZARKOWSKI I IN.) jednak wielu specjalistów w zakresie żywienia bydła uważa, że górną granicę należy obniżyć do 250-270 mg/l (GULIŃSKI, 2007). Oznacza to, że mleko badanych krów (z wyjątkiem tych ocenionych na LCS-1, LCS-2 i LCS-5 w drugiej obserwacji) charakteryzowała zbyt wysoka zawartość mocznika, co może wskazywać na zbyt dużą zawartość białka łatwo ulegającego rozkładowi w żwaczu w paszy. Konsekwencją takiej sytuacji może być wystąpienie zasa- dowicy żwacza, problemów z rozrodem na skutek zmiany pH błony śluzowej macicy,

12

W

ykres 7. Zawartość suchej masy w mleku krów w zależności od oceny lokomocji i numeru obserwacji (p= 0,041).

(14)

uszkodzenie wątroby czy zwiększenie liczby komórek somatycznych w mleku. Uzyskane wyniki nie zostały jednak potwierdzone statystycznie. Nie można także wykluczać, że pod- kliniczna zasadowica żwacza nie przyczyniła się

do wystąpienia kulawizn poprzez uszkodzenie rogu racicowego.

Na wykresie 9 przedstawiono kształtowanie się stosunku tłuszczu do białka w zależności od oceny lokomocji w obydwu

W

ykres 8. Poziom mocznika w mleku (mg/l) krów w zależności od oceny lokomocji i numeru obserwacji (p= 0,019).

W

ykres 9. Kształtowanie się stosunku tłuszczu do białka w mleku krów w zależności od oceny lokomocji i numeru obserwacji (p= 0,035).

(15)

WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 obserwacjach. Stosunek tłuszczu do białka

w przypadku stada zdrowego i żywionego prawidłowo zbilansowaną paszą powinien wynosić 1,1-1,3. Prawidłowy stosunek tłuszczu do białka zaobserwowano we wszystkich grupach w trakcie obserwacji 1, w trakcie obserwacji 2 natomiast we wszystkich grupach stosunek tłuszczu do białka był zbyt niski. Takie wyniki można tłumaczyć rozwijającą się podkliniczną zasadowicą żwacza, co znajduje także pot- wierdzenie na wykresie 8, przedstawiającym zawartość mocznika w mleku. Nie zauważono natomiast trendu wskazującego na fakt, że kulawizny mają wpływ na przedstawiany parametr mleka.

Podsumowanie i wnioski Z

przeprowadzonych badań wynika, że kulawizny dotykają krów o najwyższej wydajności mlecznej. Krowy kulawe produkowały średnio 16,42% mleka więcej niż krowy zdrowe. Krowy o największej wydajności zajmują w hierarchii stada niższe pozycje, co z kolei mogło dodatkowo wpłynąć na zaj- mowanie przez nie stanowisk w bardziej ne- wralgicznych punktach obory. Wydajność mleczna krów jest także dodatnio skorelowana z wielkością zwierzęcia (KRUSZYŃSKI I IN., 2006), a czym większy jego kaliber, tym większe ryzyko wystąpienia kulawizn. Te czynniki, w połączeniu z systemem utrzymania, zbyt krótkimi stanowiskami naraziły najbardziej wydajne krowy na wystąpienie u nich kulawizn.

W badanym stadzie liczba krów kulawych jest trzykrotnie większa niż jest to dopuszc- zalne, co może być przyczyną wielu strat finan- sowych np. związanych z opóźnieniem pierwszej rui po wycieleniu, słabym jej manifestowaniem, wydłużeniem okresu międzywycieleniowego czy częstszym wykonywaniem korekcji racic.

Należałoby więc przyjrzeć się dokładnym po- wodom występowania tak dużego odsetku ku-

lawych krów.

Zaobserwowano, że wraz ze wzrostem stopnia kulawizny spada zawartość

w mleku: tłuszczu, białka, kazeiny oraz suchej masy. Obniżenie procentowej zawartości tych składników może być powiązane z faktem, iż kulawe krowy produkowały najwięcej mleka, które było bardziej rozcieńczone. Zaobserwowano także wzrost zawartości laktozy w mleku wraz ze wzrostem kulawizny. Nie zauważono aby występowanie kulawizn oraz ich stopień miał duży wpływ na poziom mocznika w mleku oraz stosunek tłuszczu do białka.

Literatura

AMORY J.R., BAKER Z.E., WRIGHT J.L., MASON S.A., BLOWEY R.W., GREEN E.

2008. Association between sole ulcer, white line disease and digital dermatitis and the milk yield of 1824 dairy cows on 30 dairy cow farms in England and Wales from February 2003- November 2004. Prev Vet Med. 83, 381-391.

ARCHER S.C., GREEN M.J., HUXLEY J.N.

2010. Association between milk yield and serial locomotion score assessments in UK dairy cows. J. Dairy Sci. 93, 4045-4053.

ARCHER S.C., GREEN M.J., MAD- OUASSE A., HUXLEY J.N. 2011. Associa- tion between somatic cell count and serial locomotion score assessments in UK dairy cows.

J. Fairy Sci. 94, 4383-4388.

BARKEMA H.W., WESTRIK J.D., VAN KEULEN K.A.S., SCHUKKEN J.H., BRAND A. 1994. The effects of lameness on reproductive performance, milk production and culling in Dutch dairy farms.Prev Vet Med. 20, 249-259.

BOOTH C.J., WARNICKL.D.,GRÖHN Y.T., MAIZON D.O. 2004. Effect of lameness

14

(16)

on culling in dairy cow. J Dairy Sci. 87, 4115- 4122.

CLARKSON M.J., DOWNHAM D.Y., FAULL W.B., HUGHES J.W., MANSON F.J., MERRIT J.B., MURRAY R.D., RUS- SEL W.B.,SUTHERST J.E., WARS W.R.

1996. Incidence and prevalence of lameness in dairy cattle. Vet Rec. 8, 563-568.

GOŁĘBIEWSKI M. 2013. Stanowiska dla krów w oborze wolnostanowiskowej. Farmer.

11, 90-95.

GREEN L.E., HEDGES V.J., SCHUKKEN Y.H., BLOWEY R.W., PACKINGTON A.J.

2002. The impact of clinical lameness on the milk yield of dairy cows. J. DairySci. 85, 2250- 2256.

GULIŃSKI P. 2007. Mocznik w mleku krów.

Bydło. 07, 8-10.

HASSALL S.A., WARD W.R., MURRAY R.D. 1993. Effects of lameness on the behavior of cows during the summer. Vet Rec. 132, 578- 580.

HERNANDEZ J., SHEARER J.K., WEBB D.W. 2002. Effect of lameness on milk yield in dairy cows. J Am Vet Med A. 220(5), 640- 644.

JUAREZ S.T., ROBINSON P.H., DEPETERS E.J., PRICE E.O. 2003. Impact of lameness on behavior and productivity of lactating Holstein cows. Appl AnimBehSci. 83, 1-14.

KRUSZYŃSKI W., PAWLINA E., WIER- ZBICKI H. 2006. Zależność między oceną pokroju krów pierwiastek rasy czarno-białej i czerwono-białej a ich użytkowością mleczną.

Acta Sci. Pol., Zootechnica5(2), 47-56.

MELENDEZ P., BARTOLOME J., ARCH- BALD L.F., DONOVAN A. 2003. The association between lameness, ovarian cyst and fer- tility in lactating dairy cows. Theriogenology.

59, 927-937.

MITEV J., PENEV T., VASILEV N., MITE- VA TCH., GERGOVSKAZH., UZUNOVA KR. 2012. Effect of lameness on some produc- tive traits and health status of cows in dairy cattle farms.TJS. 10(1), 85-91.

MORDAK R. 2008. Kulawizny u krów- wielo- przyczynowy problem zdrowotny. Życie Wet.

4, 288-291.

OLECHNOWICZ J., JAŚKOWSKI J.M.

2010. Impact of clinical lameness, calving sea- son, parity, and month of lactation on milk, fat, protein, and lactose yields during early lactation of dairy cows. Bull Vet Inst Pulawy. 53, 605-610.

2011. Relation between clinical lameness and reproductive performance in dairy cows. Med Weter. 1, 5-9.

2012. Relationship between clinical lameness and somatic cell counts, and fat and protein contents in the milk of dairy cows. Med. Weter.

68(12), 740-743.

OLECHNOWICZ J., JAŚKOWSKI J.M., ANTOSIK P., BUKOWSKA D., URBA- NIAK K. 2010. Claw diseases and lameness in polish Holstein-Friesian dairy cows. Bull Vet Inst Puławy. 54, 93-99.

PAVLENKO A., BERGSTEN C., EKESBO I., KAART T., ALAND A., LIDFORS L.

2011. Influence of digital dermatitis and sole ulcer on dairy cow behavior and milk produc- W^płyW^oceny^Wskaźnika^lokomocji^króW^na

(17)

WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 tion. Animal. 5(8), 1259-1269.

PENEV T., STANKOV K. 2015. Effect of lameness on milk production traits in Holstein- friesian dairy cows. Vet Med Zoot. 70(92), 53- 59.

RAJALA-SCHULTZ P.J., GROHN Y.T., MCCULLOCH C.E. 1999. Effect of milk fewer, ketosis, and lameness on milk yield in dairy cows. J Dairy Sci. 82, 288-294.

ROWLANDS G.J., LUCEY S. 1986. Chang- es in milk yield in dairy cows associated with metabolic and reproductive disease and lameness. Prev Vet Med J. 4, 205-221.

SCHEPERS A.J., LAM T.J.G.M., SCHUK- KEN Y.H., WILMINK J.B., HANEKAMP W.J. 1997. Estimation of variance components for somatic cell counts to determine thresholds for uninfected quarters. J. Dairy Sci. 80, 1833- 1840.

SOGSTAD Å.M., ØSTERÄS O., FJELDAAS T., NAFSTAD O. 2007. Bovine claw limb dis- orders related to curling and carcass character- istics. Livest Sci, 106, 87-95.

SPRECHER D.J., HOSTETLER D.E., KANEENE J.B. 1997. A lameness scoring system that uses posture and gait to predict dairy cattle reproductive performance. Theriogenol- ogy. 47, 1179-1187.

SZARKOWSKI K., SABLIK P., LACHOWS- KI W. 2009. Żywienie krów wysokomlecznych a poziom mocznika w mleku. ActaSci. Pol.

Zootechnica 8 (3), 39-46.

WALKER S.L., SMITH R.F., JONES D.N., ROUTLY J.E., DOBSON H. 2008a. Chronic stress, hormone profiles and estrus intensity in dairy cattle. HormBehav J. 53, 493-501.

WALKER S.L., SMITH R.F., ROUTLY J.E., JONES D.N., MORRIS M.J., DOBSON H.

2008b. Lameness, activity time-budgets, and estrus expression in dairy cattle. J Dairy Sci. 91, 4552-4559.

WARNICK L.D., JANSSEN D., GUARD C.L., GRÖHN Y.T. 2001. The effect of lameness on milk production in dairy cows. J.

DairySci. 84, 1988-1997.

ZIĘTARA W., ADAMSKI M., MIRKOWS- KA Z. 2013. Rzeczywisty a optymalny okres użytkowania krów mlecznych. RNERiROW.

100(3), 90-100.

ŻUKOWSKI K. 2008. Schorzenia racic u bydła. Wiadomości Zootechniczne. 2, 67-80.

16

(18)

streszczenie

K

iszonka z kukurydzy to podstawowa pasza objętościowa i główne źródło energii w żywieniu zwierząt przeżuwających. Celem pracy była analiza zmian wybranych elementów składu chemicznego kiszonki z kukurydzy w trakcie jej przechowywania. Ocenie poddano 102 próbki kiszonek pochodzących z 10 gospodarstw. W pobranym materiale oznac- zono zawartość suchej masy, białka ogólnego, włókna surowego, skrobi całkowitej, cukru ogółem, tłuszczu surowego, popiołu surowego, kwasu octowego, propionowego i mlekowego.

Po przeprowadzonej analizie stwierdzono, że z upływem czasu kiszonka z kukurydzy charakteryzowała się odpowiednim poziomem analizowanych cech, mieszczących się w stan- dardach dla tego typu paszy.

abstract

M

aize silage for basic roughage and energy source in the feeding of ruminants. An attempt to make a chemical analysis of maize silage during its operation. 102 samples of memory silages from 10 farms were assessed. In the downloaded material marked of dry matter, total protein, crude fiber, total starch, total sug- ar, crude fat, acetic acid, propionic acid and lac- tic acid. After the analysis, that over time corn silage has clearly become an established feature that meets the standards for this type of fodder.

Szczygielska Izabela Gołębiewski Marcin

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego Wydział Nauk o Zwierzętach

Katedra Szczegółowej Hodowli Zwierząt Zakład Hodowli Bydła

ul. Ciszewskiego 8, 00-001 Warszawa

Zmiany wybranych elementów składu chemicznego kiszonki z kukurydzy w trakcie jej przechowywania

Changes of selected elements chemical composition of maize silage during storage

S

łowa kluczowe: kukurydza, kiszonka, skład chemiczny, sucha masa, kwasy kiszonkowe.

K

^ey words:maize, silage, chemical composition, dry matter, silage acids.

S^tr. 17 - 25

(19)

Wstęp

K

iszonka z kukurydzy jest popularna w żywieniu zwierząt przeżuwających. Jest relatywnie tanią paszą objętościową, przyczynia się do wzrostu wydajności mlecznej oraz charakteryzuje się optymalnym składem substancji pokarmowych (CHABUZ I IN., 2012; KOW- ALIK I MICHALSKI, 2009). Do czynników, które mają wpływ na ilość uzyskanej paszy, zawartej w niej suchej masy oraz jej wartość energetyczną można zaliczyć właściwy dobór odmiany kukurydzy, zastosowanie odpowiedniej agrotechniki oraz określenie odpowiedniego terminu zbioru roślin przeznaczonych na kiszonkę. Podwyższenie wysokości cięcia roślin przy zbiorze poprawia strawność paszy oraz wydajność zwierząt (CHABUZ I IN., 2012;

CURRAN I POSCH, 2000; MINAKOWS- KI, 2014).

Obecnie kiszonka z kukurydzy w żywieniu krów mlecznych oraz młodego bydła opasowego stanowi podstawowe źródło energii. Pasza ta charakteryzuje się dużą koncentracją łatwostrawnych węglowodanów, optymalną zawartością włókna surowego (20,6

% s.m.) oraz niską zawartością białka (7,6

% s.m.) (PODKÓWKA I PODKÓWKA, 2011). Dla efektywniejszego wykorzystywania składników energetycznych kiszonki z kukurydzy należy równocześnie stosować pasze mniej energetyczne, o wyższej zawartości białka, np. kiszonki z traw lub z roślin strączkowych.

W kiszonce z kukurydzy występuje nie- dobór składników mineralnych, witamin i karotenu, aby uzupełnić te niedobory należy zastosować odpowiednie mieszanki miner- alne (PODKÓWKA I PODKÓWKA, 2004).

Ważnym źródłem energii dla zwierząt przeżuwających jest skrobia pochodząca z kolb, jej poziom, rozkład żwaczowy i strawność w jelicie cienkim. W odpowiednio przygotowanych kiszonkach poziom skrobi powinien przekraczać 30 % w 1 kg suchej masy paszy (KUŚNIEREK,

SzczygielSka i^zabela, g^ołębiewSki M^arcin

2014). Więcej skrobi zawierają rośliny zbier- ane w późniejszym okresie zbioru o wyższej zawartości suchej masy (ŁOZICKI I IN., 2008).

Dla krów mlecznych dzienna dawka może wynosić do 60 % suchej masy dawki pokarmowej (40-50 kg kiszonki). Natomiast w żywieniu bydła opasowego dzienna dawka kiszonki może wynosić do 30 kg. Prowadzi to do maksymalnego wykorzystywania potencjału produkcyjnego zwierząt (PODKÓWKA, 2005).

Celem pracy była analiza zmian składu chemicznego kiszonki z kukurydzy w trakcie jej przechowywania.

18

S^tr. 17 - 25

Metodyka

B

adanie przeprowadzono w 10 gospodarstwach położonych w województwie wiel- kopolskim, w okresie od listopada 2015 roku do listopada 2016 roku. Warunki sporządzania kiszonek były zbliżone we wszystkich gospodarstwach. Stosowano zbiór sieczkarniami polowymi wyposażonymi w gniotowniki zi- arna. Termin zbioru w gospodarstwach był zróżnicowany, zależał od fazy rozwojowej roślin.

Kiszonki ugniatano za pomocą ciągników rol- niczych, a przechowywane były w silosach przejazdowych. Próbki pobierane były raz w miesiącu. Łącznie ocenie laboratoryjnej poddano 102 próbki kiszonki. We wszystkich prób- kach kiszonki przeprowadzono analizę składu chemicznego. W pobranym materiale oznac- zone zostały następujące parametry kiszonki:

sucha masa, białko ogólne, tłuszcz surowy, włókno surowe, popiół surowy, bezazotowe wyciągowe, frakcja kwaśnego włókna detergentowego (ADF), frakcja neutralnego włókna detergentowego (NDF), skrobia, kwasy: mlekowy, octowy, propionowy. Analizy te wykonane były metodą spektrometrii w bliskiej podcz- erwieni (NIR), spektrofotometrem DR 2500.

Zebrane dane poddano analizie stat- ystycznej w programie IBM SPSS Statistics

(20)

23. Wpływ numeru pobrania na kształtowanie się parametrów składu chemicznego kiszonki przeprowadzono przy użyciu analizy wariancji jednoczynnikowej ANOVA.

Wyniki i dyskusja

O

cenę składu chemicznego możemy rozpatrywać w kilku aspektach, głównie świadczące o jakości pokarmowej i odżywczej oraz poprawiającej jakość przebiegu procesów fermentacyjnych. Do parametrów decydujących o jakości pokarmowej kiszonki z kukurydzy zalicza się skład chemiczny i zawartość składników pokarmowych, takich jak sucha masa, białko ogólne, cukry ogółem, tłuszcz surowy, włókno surowe, NDF (frakcja neutralnego włókna detergentowego), ADF (frakcja kwaśnego włókna detergentowego) i skrobia, a także składników mineralnych, w tym wap- nia, fosforu, potasu, magnezu, sodu, fosforu i siarki. Do grupy składników które decydują o prawidłowym przebiegu procesu zakiszenia zaliczamy: kwas octowy, mlekowy i propionowy.

Wyniki dotyczące składu chemicznego i statystyki opisowe dla analizowanych cech przed-

stawiono w tabeli 1. W badanej analizie nie stwierdzono istotnego wpływu na kształtowanie się zawartości popiołu surowego.

Zawartość suchej masy w badanych kiszonkach kształtowała się na poziomie 356,32 g•kg^-1, wykazała się małym odchyleniem standardowym wynoszącym 50,13.

Wskaźnik zmienności (V) dla analizowanej cechy był niski i wynosił 14,07%. Na początku okresu przechowywania sucha masa ulegała bardzo dużym wahaniom (Wyk. 1). Mogło być to związane z trwaniem procesów fermentacyjnych. Później wartość ustabilizowała się i zmiany z upływem czasu były coraz mniejsze.

Na poziomie trzech pierwszych miesięcy am- plituda pomiarów była bardzo duża, wynosiła 157,5 g•kg^-1 s.m., w późniejszych miesiącach wahała się w mniejszym przedziale wynoszącym 58,14 g•kg^-1 s.m.

Zawartość białka ogólnego przedstawiono na wykresie 2. W pobranych prób- kach kiszonki zawartość ta kształtowała się na poziomie 74,50 – 94,02 g•kg^-1 s.m. Jak po- daje ANONIMUS (2010), pasza objętościowa z całych roślin kukurydzy powinna zawierać 92,5 - 111,7 g białka •kg^-1 suchej masy. Według Z^miany^wybranych^elementów^składuchemicZnegokisZonki

ZkukurydZywtrakciejejprZechowywania s^tr. 17 - 25

T

abela 1. Statystyki opisowe dla analizowanych cech (n=102)

(21)

WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WWW.NAUKOWCY.ORG.PL 2 (20)/2018 WEISSA (2002) poziom białka jest zależny od

dojrzałości roślin kukurydzy. Podczas zbioru zielonki przy dojrzałości pełnej woskowej ziar- na oraz średnim udziale kolb zawartość białka w suchej masie wynosi 8,1 %. Kiszonki w bada- niu własnym charakteryzowały się odpowiednim poziomem białka ogólnego, jedynie pod koniec okresu przechowywania zaobserwowano jego spadek poniżej 7% w suchej masie.

Na wykresie 3 przedstawiono zawartość cukru ogółem w kiszonce z kukurydzy, w trakcie jej przechowywania od listopada 2015 r. do listopada 2016 r. Zawartość charakteryzowała się dużym zróżnicowaniem: 6,89 - 18,18

g•kg^-1 s.m. W pierwszym miesiącu, na początku rozpoczęcia procesów zakiszania osiągnęła wartość 12,73 g•kg^-1 s.m. Z upływem kolejnych miesięcy wartość ta wynosiła średnio 12 g•kg^-1 s.m. Zgodnie z przebiegiem procesów fermentacyjnych i wykorzystaniem cukru przez bakte- rie wyznaczona linia tendencji jest spadkowa.

Wysoka zawartość cukru wpływa na rozwój bakterii fermentacji mlekowej. Według stosunku zawartości cukru do pojemności bufo- rowej kukurydza jest rośliną która łatwo się kisi (SELWET I IN., 2015).

Tłuszcz surowy określa się jako wyciąg eterowy, jego głównym składnikiem są wyso-

20

SzczygielSka i^zabela, g^ołębiewSki M^arcin S^tr. 17 - 25

W

ykres 1. Zmiany średniej zawartości suchej masy.

W

ykres 2. Zmiany średniej zawartości białka ogólnego.

(22)

koenergetyczne kwasy tłuszczowe. Zawartość tłuszczu surowego w analizowanych prób- kach wynosiła od 30,33 do 45,00 g•kg^-1 s.m.

Najwyższą wartość osiągnięto w drugim miesiącu od zakiszenia, natomiast najniższą w ostatnim, czyli jedenastym miesiącu od zakiszenia (wykres 4). Poziom tłuszczu w badanym materiale zachowuje się w miarę stabilnie. Spadek zawartości z 45,00 g•kg^-1 s.m. do 32,94 g•kg^-1 s.m. mógł wynikać ze zmian w składzie botan- icznym zakiszonego materiału znajdującego się w różnych częściach pryzmy. W żywieniu bydła tłuszcz surowy charakteryzuje się dużą energetycznością, a jego nadmiar zakłóca fermentację w żwaczu (CHOLEWIŃSKI, 2011).

PRZYBYLSKI I IN. (2002) w swoi- ch badaniach wykazali, że rośliny późno zbi- erane o większej zawartości suchej masy, charakteryzują się wyższym poziomem skrobi.

Kiszonka z całych roślin kukurydzy powinna zawierać powyżej 30% skrobi w suchej masie.

W badaniach własnych, średni poziom skrobi w całym okresie przechowywania wynosił 370,18 g•kg^-1 s.m. Najwyższy poziom odnotowano w drugim miesiącu kiszenia (470,00 g•kg^-1 s.m.), natomiast najniższa wartość miała miejsce w pierwszym miesiącu kiszenia (306,81

g•kg¹ s.m.) (Wyk. 5). W późniejszych miesiącach średnia wartość utrzymywała się na jednakowym poziomie. Wyznaczona linia tendencji jest lekko wzrastająca. Skrobia i cukry trawione są w 98 %. Parametry te zależne są od odmiany oraz warunków siedliskowych i agrotechniki. Zbyt wysoki poziom skrobi w dawce pokarmowej może wpływać na powstawanie chorób metabolicznych i spadku produkcji mleka (KUŚNIEREK, 2014). W przeprow- adzanych badaniach średnia zawartość skrobi w kiszonkach była prawidłowa, spadek pozio- mu wynikał z wykorzystywania węglowodanów na procesy fermentacyjne.

Na wykresie 6 przedstawiono zawartość włókna surowego wartość ta była zmienna 136,2 - 198,72 g•kg^-1 s.m. Najwyższy poziom odnotowano w pierwszym miesiącu kiszenia (198,72 g•kg^-1 s.m.), natomiast najniższa wartość miała miejsce w drugim miesiącu kiszenia (136,20 g•kg^-1 s.m.). W kolejnych miesiącach średnia zawartość włókna surowego mieściła się w granicach 168,43 g•

kg^-1 s.m. Nie stwierdzono istotnego wpływu na kształtowanie się zawartości frakcji kwaśnego włókna detergentowego (ADF) oraz frakcji neutralnego włókna detergentowego (NDF).

O jakości kiszonek oraz ich przydatności Z^miany^wybranych^elementów^składuchemicZnegokisZonki

W

ykres 3. Zmiany średniej zawartości cukru ogółem.

(23)

22

SzczygielSka i^zabela, g^ołębiewSki M^arcin S^tr. 17 - 25

W

ykres 4. Zmiany średniej zawartości tłuszczu surowego.

W

ykres 5. Zmiany zawartości skrobi całkowitej.

W

ykres 6. Zmiany średniej zawartości włókna surowego.

(24)

w żywieniu zwierzą decyduje zawartość kwasów organicznych (PODKÓWKA I POTKAŃSKI, 1993). Zawartość kwasu octowego kształtowała się na poziomie 118,90 g•kg^-1 s.m. Cecha ta charakteryzuje dużą zmiennością, co wskazuje na prawidłowości procesów kiszenia i duże zróżnicowanie na etapie przygotowania. Natomiast zawartość kwasu mlekowego, najbardziej pożądanego w kiszonkach średnio wynosiła 46,31 g•kg^-1 s.m. Cechą charakterystyczną kwasu mlekowego są silne właściwości konserwujące (NOWAK I ŠAŘEC, 2001).

W badanych próbkach kiszonek oznac- zono również kwas propionowy, jego zawartość znajdowała się na poziomie ok. 0,71 g•kg^-

1 suchej masy (Wyk. 7). Najwyższą wartość osiągnął w pierwszym (1,27 g•kg^-1 s.m.) i trzecim (1,45 g•kg^-1 s.m.) miesiącu od zakiszenia. W kolejnych miesiącach kwas propionowy występował w śladowych ilościach.

Według PYSIA I IN. (2008) kwas propionowy występuje w największych ilościach

losu, jak i po ekspozycji tlenowej. Można też stosować dodatek kwasu propionowego w celu zahamowania rozwoju drożdży i pleśni (NOWAK I ŠAŘEC, 2001). Zaletą jest także zwiększenie odporności na rozkład tlenowy w kiszonce z kukurydzy. Kiszonki niestabilne tlenowo pogarszają fermentację w żwaczu, obniżają wykorzystanie białka paszy oraz syntezę białka mikrobiologicznego. Karmienie taką kiszonką powoduje obniżenie odporności zwierząt, co może prowadzić do wystąpienia mastitis, biegunek lub chorób racic (KUKIER I IN., 2014). W ocenianych próbkach zawartość kwasu propionowego była odpowiednia.

Z^miany^wybranych^elementów^składuchemicZnegokisZonki

W

Podsumowanie

U

zyskane dane z przeprowadzonej analizy stanowią istotną informację o zmianie składu chemicznego i wartości odżywczej paszy objętościowej. Średnia zawartość suchej masy w badanych próbach wynosiła 356,32 g•kg^-1. Charakteryzowała się względną stabilnością.

Zawartość skrobi, cukrów i tłuszczów w dru-