Financiële gegevens bouwgrondexploitaties

(1)

Delft University of Technology

Financiële gegevens bouwgrondexploitaties

Financiële gegevens bouwgrondexploitatie gemeenten tot en met 4e kwartaal 2017 (2e

plaatsing)

Korthals Altes, Willem

Publication date 2018

Document Version Final published version Citation (APA)

Korthals Altes, W. (2018). Financiële gegevens bouwgrondexploitaties: Financiële gegevens

bouwgrondexploitatie gemeenten tot en met 4e kwartaal 2017 (2e plaatsing) . OTB-Onderzoek voor de gebouwde omgeving. Faculteit Bouwkunde, TU Delft.

Important note

To cite this publication, please use the final published version (if applicable). Please check the document version above.

Copyright

Other than for strictly personal use, it is not permitted to download, forward or distribute the text or part of it, without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license such as Creative Commons. Takedown policy

Please contact us and provide details if you believe this document breaches copyrights. We will remove access to the work immediately and investigate your claim.

This work is downloaded from Delft University of Technology.

(2)

Financiële gegevens bouwgrondexploitaties

Financiële gegevens bouwgrondexploitatie gemeenten tot en

met 4e kwartaal 2017 (2e plaatsing)

Willem Korthals Altes 3 mei 2018

(3)

2

Financiële gegevens bouwgrondexploitaties

Financiële gegevens bouwgrondexploitatie gemeenten tot en met vierde kwartaal 2017 (2e plaatsing) Willem Korthals Altes

3 mei 2018

OTB – Onderzoek voor de gebouwde omgeving Faculteit Bouwkunde, Technische Universiteit Delft Julianalaan 134, 2628 BL Delft

Tel. (015) 278 30 05 E-mail: OTB-bk@tudelft.nl http://www.otb.bk.tudelft.nl

No part of this report may be reproduced in any form by print, photo print, microfilm or any other means, without written permission from the copyright holder.

(4)

Samenvatting

Het saldo van gemeentelijke grondexploitaties over de eerste 4 kwartalen van 2017 is geste-gen tot boven de € 1 miljard euro. Zelfs voor de crisis is dit niveau nooit gerealiseerd. Het verleden leert dat bij de jaarafsluiting van grondexploitaties nog aanzienlijke wijzigingen kun-nen plaatsvinden, waardoor het uiteindelijke jaarresultaat, na herwaardering van alle grond-exploitaties, mogelijk nog wel onder het niveau van het topjaar 2006 zou kunnen uitkomen. Het leeuwendeel van het positieve saldo (€ 852 miljoen) is behaald bij grondexploitaties waarin ook woningen zijn opgenomen en een kleiner deel (€ 191 miljoen) bij grondexploita-ties voor bedrijfsinfrastructuur. Ten opzichte van de eerste drie kwartalen in 2017 zijn er in het vierde kwartaal door gemeenten ook meer grondaankopen gerealiseerd. Het bereikte ni-veau verhindert echter niet dat 2018 het jaar wordt met de laagste grondaankopen door ge-meenten van het huidige decennium. Ondanks het hoge positieve saldo van een miljard, heeft ongeveer 1/3 van de gemeenten nog te maken met tekorten op grondexploitaties. Deze tekorten zijn wel overwegend lager dan in de crisis. Bovendien heeft een deel van de ge-meenten die vroeger zeer grote tekorten hadden, in 2017 een positief saldo. Wanneer per provincie wordt gekeken, dan blijkt dat positieve saldi vooral te vinden zijn in de Randstad, Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel.

1. Inleiding

Bijgaande rapportage bevat een weergave van de resultaten van gemeentelijke grondexploi-taties zoals gemeenten die verantwoorden in het Informatie voor derden (Iv3) systeem. Vanaf 2017 wordt gebruik gemaakt van een nieuw informatievoorschrift1_{. Een belangrijkste} ontwikkeling is dat grondexploitaties van bedrijventerreinen niet meer worden weergegeven bij de andere grondexploitaties, maar worden opgevoerd bij het taakveld ‘Fysieke bedrijfsin-frastructuur’.

Iv3-Informatievoorschrift Gemeenten Verslagjaar 20172_{, blz. 16} “3.2 Fysieke bedrijfsinfrastructuur

Tot dit taakveld behoren activiteiten gericht op fysieke condities scheppen voor alle vor-men van bedrijvigheid:

- grondexploitatie bedrijventerreinen;

- ontwikkeling en onderhoud van bedrijfslocaties en (her)ontwikkeling van bedrijfspanden; - herstructurering en verduurzaming bedrijfslocaties;

- investeringen in winkelgebieden en winkelstrips; - werkzaamheden t.b.v. land- en tuinbouwgronden.

Onder bedrijventerreinen onder 3.2 wordt verstaan: locaties van enige omvang die expli-ciet als bedrijventerrein worden aangelegd en ingericht en die niet voor andere functies (zoals woningen) worden gebruikt.”

Daarnaast zijn er verschuivingen in de categorieën van kosten en opbrengsten. Dit heeft bij-voorbeeld tot gevolg dat mutaties in voorzieningen nu apart zichtbaar zijn.

De onderhavige rapportage bevat een overzicht van de resultaten tot en met het vierde kwar-taal van 2017. Dit betreft nog niet de rapportage aan het eind van het jaar. Deze komt pas later beschikbaar. Ten behoeve van de jaarafsluiting worden grondexploitaties nog

1_{Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2016) Iv3-Informatievoorschrift Gemeenten Verslagjaar 2017,}

http://vraagbaakiv3gemeenten.nl/files/2016-12/161220-iv3-informatievoorschrift-2017-v8.5.pdf (geraadpleegd op 11 mei 2017)

2_{Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (2016) Iv3-Informatievoorschrift Gemeenten Verslagjaar 2017,}

http://vraagbaakiv3gemeenten.nl/files/2016-12/161220-iv3-informatievoorschrift-2017-v8.5.pdf (geraadpleegd op 11 mei 2017)

(5)

4

pen. In de crisis leidde dit veelal tot het treffen van extra voorzieningen (en daarmee een op-lopend tekort). Het kan er echter ook toe leiden dat eenmaal getroffen voorzieningen worden verlaagd of dat de gemeente tot de conclusie komt dat er winst is gerealiseerd en dat deze genomen moet worden. Ook worden achterstanden in de administratie bijgewerkt voor de jaarafsluiting. Ten behoeve van de jaarafsluiting vindt een accountantscontrole plaats en worden de resultaten vastgesteld door de gemeenteraad. Een en ander betekent dat er na het vierde kwartaal nog een “vijfde kwartaal” is waarvan de resultaten behoorlijk kunnen af-wijken van het resultaat tot en met het vierde kwartaal.

In tegenstelling tot wat is gebruikelijk is deze rapportage gebaseerd op de tweede plaatsing van de gegevens bij CBS. Dit is gedaan omdat bij de eerste plaatsing een aantal belangrijke gemeenten, waaronder de 4 grote steden, geen gegevens hadden aangeleverd, waardoor er geen goed beeld kon worden gegeven van de ontwikkeling van grondexploitaties. Bij deze tweede plaatsing (waarvan de deadline 70 dagen later ligt) is deze omissie hersteld.

(6)

2 Cijfers 4e_{kwartaal 2017}

In het vierde kwartaal van 2017 zijn de goede resultaten van het eerste halfjaar van 2017 doorgetrokken. Het totale saldo van baten en lasten ligt boven de € 1 miljard; een waarde die zelfs voor de crisis nooit is bereikt (Figuur 1) Hierbij moet wel worden aangetekend dat niet uitgesloten kan worden dat het jaarresultaat bij de afsluiting van het jaar onder het resultaat van het topjaar 2006 (een batig saldo van € 919 miljoen) zou kunnen zakken. Zowel op het gebied van niet-bedrijventerreinen (‘wonen’) en fysieke bedrijfsinfrastructuur (‘economie’) is er sprake van baten die de lasten overstijgen (Tabel 1); Het geboekte resultaat tot en met het vierde kwartaal van 2017 is wat betreft de niet-bedrijventerreinen 73% hoger dan over de eer-ste drie kwartalen en wat betreft bedrijventerreinen is het slechts beperkt (27%) hoger (zie tabel 2).

Interessant verschil tussen het vierde kwartaal en het derde kwartaal is dat gemeenten weer investeren in grond. De lasten voor de aankoop van grond zijn tot en met het 4e_{kwartaal 67%} hoger dan tot en met het 3e_{kwartaal. Het niveau is nog wel bescheiden.}

Figuur 1: Saldo gemeentelijke grondexploitaties in de begroting en rekening in € miljoen

* Rekening 2017 betreft resultaat tot en met 4e_kwartaal

Bron: OTB op basis Iv3 gegevens gemeenten verzameld door CBS

-1500 -1000 -500 0 500 1000 1500 begroting rekening

(7)

6

Tabel 1 Gemeentelijke grondexploitaties (niet bedrijventerreinen) ‘Wonen’ en fysieke bedrijfsinfrastructuur ‘Economie’ tot en met 4e_{kwartaal 2017}

in € miljoen Wonen Economie Totaal

Baten Belastingen 0 0 0

Grond 1724 337 2062

Duurzame goederen 108 62 169

Pachten 156 8 164

Huren 28 35 63

Leges en andere rechten 3 3 6

Overige goederen en diensten (diversen) 85 36 120

Inkomens- en kapitaaloverdrachten 148 20 168

Rente en toegerekende rente 15 1 16

Dividenden en winsten 4 0 4 Financiële transacties 1 1 1 Mutatie reserves 2 0 2 Mutatie voorzieningen 77 20 97 Afschrijvingen 0 0 0 Overige verrekeningen 121 36 157 Totaal baten 2472 558 3030

Lasten Salarissen en sociale lasten 122 22 144

Belastingen 11 6 17

Grond 109 37 147

Pachten 3 0 3

Ingeleend personeel 36 5 41

Overige goederen en diensten (diverse) 281 94 376

Subsidies 1 12 13

Financiële transacties 0 1 1 Mutatie reserves 4 0 4 Mutatie voorzieningen 22 40 62 Afschrijvingen 21 13 34 Overige verrekeningen 224 -45 179 Totaal lasten 1621 367 1987 Resultaat 852 191 1043

(8)

Tabel 2 Gemeentelijke grondexploitaties (niet bedrijventerreinen) ‘Wonen’ en fysieke bedrijfsinfrastructuur ‘Economie’ tot en met 3e_{kwartaal 2017}

in € miljoen Wonen Economie Totaal

Baten Belastingen 0 0 0

Grond 1022 257 1279

Pachten 110 4 114

Huren 23 28 52

Leges en andere rechten 18 2 19

Overige goederen en diensten (diversen) 61 15 76

Dividenden en winsten 0 0 0 Financiële transacties 0 0 0 Mutatie reserves 0 0 0 Mutatie voorzieningen 33 4 37 Afschrijvingen 0 0 0 Overige verrekeningen 24 17 41 Totaal baten 1418 385 1803

Lasten Salarissen en sociale lasten 67 13 80

Belastingen 9 4 13

Grond 67 21 88

Pachten 0 0 0

Ingeleend personeel 22 4 25

Overige goederen en diensten (diverse) 171 19 190

Subsidies 1 11 12

Financiële transacties 0 0 0 Mutatie reserves 0 0 1 Mutatie voorzieningen 7 4 11 Afschrijvingen 13 22 35 Overige verrekeningen 14 25 39 Totaal lasten 925 234 1159 Resultaat 493 150 644

(9)

8

Op grond van het resultaat tot en met het vierde kwartaal van € 1043 miljoen kan worden verwacht dat het resultaat van 2016 (over het hele jaar € 390 miljoen) ruim zal worden over-troffen. In 2016 was er ook over de eerste 4 kwartalen een hoog saldo gerapporteerd van € 688 miljoen (Tabel 3) en was er sprake van een forse correctie bij de jaarafsluiting, waardoor het resultaat over het jaar 2016 uiteindelijk lager uitkwam dan het resultaat over 2015 waar dat aan het eind van het 4e_{kwartaal er anders uitzag. De resultaten uit de voorgaande jaren laten} ook zien dat de groei van de lasten voor grondaankopen naar € 147 miljoen tot en met het vierde kwartaal van 2017 nog steeds het laagste niveau is van dit decennium.

Tabel 3 Gemeentelijke grondexploitaties. Resultaten 2016 tot en met vierde kwartaal (Gebaseerd op IV3 data verkregen via CBS, bewerking OTB)

in € miljoen 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Baten Rente en afschrijvingen 131 109 107 97 63 38 30

Pachten 216 256 292 229 231 270 219

Opbrengst van grondverkopen 1933 1644 1454 1310 1401 1799 1800

Overige verkopen van duurzame goederen 163 163 441 133 115 183 151

Overige goederen en diensten (incl. Huren,

per-soneel) 419 375 502 588 192 262 391 Overdrachten, bijdragen 563 406 359 340 238 215 168 overige baten 0 2 0 0 0 1 0 subtotaal 3425 2955 3155 2697 2240 2768 2759 verrekeningen 1598 1694 2313 1630 1741 1541 272 Totaal Baten 5023 4650 5468 4327 3981 4309 3031

Lasten Rente en afschrijvingen 181 104 274 300 241 169 131

Aankoop gronden 837 445 682 359 176 282 255

Overige aankopen en uitbestedingen duurzame

goederen 1314 1187 1321 986 763 742 697

personeel, plannen, belastingen, energie 207 136 103 107 96 94 114 Aankopen niet duurzame goederen en diensten 486 327 343 236 187 248 262

overdrachten, bijdragen 181 166 202 150 117 86 57 overige lasten 19 90 15 71 68 55 54 subtotaal 3225 2457 2941 2209 1648 1676 1569 verrekeningen 2486 2440 3167 1922 2491 2108 774 Totale lasten 5711 4897 6108 4131 4139 3784 2343 Resultaat -687 -247 -640 196 -158 525 688

(10)

3. Ontwikkelingen per provincie

Opmerkelijk is dat (met uitzondering van de provincie Groningen en Zeeland waar de resulta-ten licht negatief zijn de uitkomsresulta-ten in alle provincies op het gebied van de niet-bedrijventer-reinen positief zijn (Tabel 4). De positieve saldi zijn met name hoog in Noord- en Zuid-Holland, Noord-Brabant, Gelderland en Overijssel waar meer dan 95% van deze saldi worden gereali-seerd. De grondopbrengsten zijn hierbij sterk geconcentreerd in de provincies gelegen in de Stedenring Centraal Nederland (Figuur 2).

Figuur 2: Verdeling grondopbrengsten over de provincies t/m 4e_{kwartaal 2017}

Bron: OTB op basis Iv3 gegevens gemeenten verzameld door CBS

24% 17% 15% 11% 9% 8% 7% 3% 2%2% 2% 0% Zuid-Holland Noord-Brabant Noord-Holland Gelderland Utrecht Overijssel Flevoland Drenthe Zeeland Friesland Limburg Groningen

(11)

(12)

Tabel 4 Resultaten per provincie gemeentelijke grondexploitatie (niet-bedrijventerrein) tot en met 4e_{kwartaal 2017}

In € miljoen Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg

Noord-Brabant

Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland Baten Belastingen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Grond 46 130 34 177 2 27 256 265 137 152 29 469 Duurzame goederen 1 0 0 45 0 1 9 15 -30 14 0 51 Pachten 1 0 1 2 1 0 6 115 3 13 0 15 Huren 1 0 0 3 1 1 5 2 2 1 0 12

Leges en andere rechten 0 0 0 0 0 0 1 1 0 0 0 0

Overige goederen en diensten (diversen) 1 3 -2 11 2 3 7 17 6 10 2 25

Inkomens- en kapitaaloverdrachten 1 1 0 22 18 4 3 34 18 18 0 31

Rente en toegerekende rente 0 0 0 4 0 0 1 2 0 1 0 7

Dividenden en winsten 0 0 0 4 0 0 0 0 0 0 0 0 Financiële transacties 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 Mutatie voorzieningen 1 2 0 30 0 1 0 4 33 2 0 7 Afschrijvingen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Overige verrekeningen 5 0 10 86 0 8 15 4 12 15 0 -33 Totaal baten 56 136 44 384 23 45 302 458 179 228 33 583

Lasten Salarissen en sociale lasten 2 3 1 15 3 3 11 28 10 11 3 34

Belastingen 0 1 0 1 0 0 2 1 1 1 0 3

Grond 4 9 2 14 0 1 24 -8 3 17 6 37

Duurzame goederen 7 10 10 54 0 16 52 142 28 50 19 158

Pachten 0 0 0 0 0 3 0 0 0 0 0 0

Ingeleend personeel 0 2 0 5 0 1 2 7 2 3 1 12

Overige goederen en diensten (diverse) 4 23 3 49 0 5 21 54 16 29 2 76

Mutatie voorzieningen 0 1 0 1 4 0 1 -4 1 1 0 17

Afschrijvingen 0 0 0 8 0 0 4 1 1 2 0 5

Overige verrekeningen 21 78 16 109 19 3 39 -179 17 84 1 21

Totaal lasten 44 135 36 282 26 36 176 140 92 215 37 402

Resultaat 12 1 8 102 -3 9 126 318 88 13 -4 181

(13)

12

Tabel 5 Resultaten per provincie fysieke bedrijfsinfrastructuur tot en met 4e_{kwartaal 2017}

In € miljoen Drenthe Flevoland Friesland Gelderland Groningen Limburg Noord-Brabant

Noord-Holland Overijssel Utrecht Zeeland Zuid-Holland Baten Belastingen 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Grond 8 16 4 53 3 8 91 35 32 39 12 35 Duurzame goederen 0 0 0 21 0 0 1 4 0 1 0 35 Pachten 0 0 0 2 0 0 2 2 0 0 0 1 Huren 1 1 0 1 1 0 4 3 1 1 0 21

Leges en andere rechten 0 0 0 0 0 0 0 2 0 0 0 0

Overige goederen en diensten (diversen) 0 0 0 4 1 0 1 22 2 0 1 3

Inkomens- en kapitaaloverdrachten 0 0 0 10 0 1 16 -11 3 0 0 1

Overige verrekeningen 0 0 0 0 0 -2 -7 12 8 23 0 2

Totaal baten 10 18 5 101 6 8 108 68 54 64 17 98

Lasten Salarissen en sociale lasten 0 1 0 3 1 2 5 2 4 1 0 4

Belastingen 0 0 0 1 0 0 1 1 0 0 0 3

Grond 0 0 0 11 0 3 11 11 0 0 0 1

Duurzame goederen 2 1 1 28 0 3 7 44 11 14 3 10

Pachten 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Ingeleend personeel 0 0 0 1 0 0 1 0 0 0 0 2

Overige goederen en diensten (diverse) 1 3 0 6 1 1 10 47 2 -9 1 32

Subsidies 0 0 0 0 0 0 11 0 0 0 0 0

Rente en toegerekende rente 1 1 0 10 4 2 7 5 7 -5 1 15

Financiële transacties 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 Mutatie voorzieningen 0 0 0 0 0 0 6 0 7 2 0 23 Afschrijvingen 0 0 0 1 4 0 2 0 0 1 0 4 Overige verrekeningen 1 0 0 11 1 -1 7 -84 6 6 0 10 Totaal lasten 6 7 2 74 12 11 67 29 39 10 7 103 Resultaat 4 11 3 26 -6 -3 41 39 14 54 11 -4

(14)

Wat betreft fysieke bedrijfsinfrastructuur (Tabel 5) is er eveneens sprake van een concentratie van grondopbrengsten in met name Noord-Brabant, maar ook in, Gelderland, Noord-Holland, Overijssel, Utrecht en Zuid-Holland. De saldi van de grondexploitaties zijn hier over het algemeen lager dan bij de grondexploitaties met woningen erin. Hier zijn er drie provincies waarin gemeen-ten netto een tekort hebben. Naast Groningen, betreft dit Limburg en Zuid-Holland.

Overigens, wanneer op het niveau van gemeenten wordt gekeken, dan heeft nog steeds onge-veer 1/3 (32%) van de gemeenten een negatief saldo van grondexploitaties op het gebied van wonen en heeft eveneens ongeveer 1/3 (36%) een negatief saldo op het gebied van bedrijfsin-frastructuur. Opmerkelijk is daarbij overigens dat enkele gemeenten die in het verleden een groot negatief saldo hadden, zoals Apeldoorn (nu + € 13 miljoen) of Lansingerland (nu + € 6 miljoen), nu een positief saldo laten zien.

(15)

14 OTB – Onderzoek voor de gebouwde omgeving

Verantwoording

De gegevens in dit rapport zijn ontleend aan ‘Informatie voor derden’ (Iv3) rapportages van ge-meenten, die worden verzameld door het CBS en beschikbaar worden gesteld als open data. Deze cijfers hebben niet het CBS- kwaliteitsstempel, maar zijn volgens een wettelijke verplich-ting (sanctie opschorten uitbetalingen van algemene uitkering gemeentefonds) door de ge-meenten aangeleverd aan het CBS. Het CBS publiceert de gegevens die op tijd binnen zijn als 1e_{plaatsing, ca 2 maanden later wordt ook een 2}e_{plaatsing gepubliceerd op grond van} eventu-eel nagekomen inzendingen. Wat betreft de jaarrekeningen (sluitingsdatum 15 juli dus ruim na afloop van het voorgaande jaar) zijn deze verschillen klein (in de meeste jaren 0; in 2014 een tekort dat 12 miljoen groter is) Informatie hierover kan worden gevonden op de website van het CBS: http://iv3statline.cbs.nl. Belangrijke doelstelling van Iv3 is dat per kwartaalgegevens voor het EMU-saldo worden aangeleverd. Hierdoor zijn ook per kwartaal gegevens beschikbaar over grondexploitaties in Nederland. Naar verwachting zullen vooral de gegevens die van belang zijn voor dit EMU-saldo (externe transacties) beter in deze data zijn opgenomen dan interne her-waarderingen (via verrekeningen) van grondportefeuilles (irrelevant voor EMU-saldo). De wijze waarop gemeenten gegevens moeten aanleveren wordt door de Rijksoverheid be-paald in een Iv3-informatievoorschrift (zie voor 2016: https://www.rijksoverheid.nl/documen-

ten/regelingen/2015/10/01/concept-iv3-informatievoorschift-gemeenten-en-gemeenschappe-lijke-regeling-verslagjaar-2016-inclusief).

In de analyse is slechts gebruik gemaakt van gegevens die gemeenten opvoeren onder de Iv3-functie 830 Bouwgrondexploitatie. In dit informatievoorschrift (dat jaarlijks wordt herzien) wordt deze functie als volgt omschreven (2015, blz. 36):

“Tot deze functie behoren activiteiten waarbij ruwe onbebouwde gronden dan wel voor sanering en reconstructie bestemde gronden onder aanwending van arbeid, materialen en kapitaalgoe-deren omgevormd worden tot een gevarieerde hoeveelheid aan derden te verkopen dan wel in erfpacht uit te geven bouwterreinen, terwijl daarbij straten, pleinen, plantsoenen en rioleringen in de regel om niet in beheer en onderhoud worden genomen.

Kernwoorden bij deze functie zijn: – grondverwerving;

– bouwrijp maken; – woonrijp maken;

– financieringskosten en administratiekosten voor bouwgrondexploitaties; – bovenwijkse voorzieningen;

– structuur- en bestemmingsplannen (voor zover betrekking hebbend op bouwgrondexploitatie); – acquisitiekosten (met het oog op te verkopen percelen);

– erfpacht.”

De categorieën van baten en lasten worden in hetzelfde document gedefinieerd. Hierbij worden de volgende hoofdcategorieën onderscheiden

Lasten:

1. Salarissen en Sociale lasten 2. Rente afschrijving kapitaallasten 3. Goederen en diensten

4. Overdrachten

5. Financiële transacties 6. Verrekeningen

Baten

1. Rente, winstuitkeringen en afschrijvingen 2. Goederen en diensten

3. Overdrachten

4. Financiële transacties 5. Verrekeningen

(16)

Binnen de hoofdcategorieën voor goederen en diensten bestaan categorieën wat betreft goe-deren en diensten zoals bij lasten voor 3.0 Personeel van derden (bijvoorbeeld van advies- en ingenieursbureaus), 3.3.2 Aankoop gronden, 3.3.3 Overige aankopen en uitbestedingen duur-zame goederen (onder andere koopsommen van bestaande gebouwen en de uitbesteding van investeringswerken bij het bouw- en woonrijp maken van terreinen) en 3.4.3 Aankopen niet duurzame goederen en diensten (zoals ‘meubilair voor wegen, straten en pleinen’ en ‘bouwma-terialen, zoals asfalt, stenen, zand, cement, hout en betonijzer ten behoeve van werken, ook al worden deze dadelijk ter beschikking van een aannemer gesteld’).

Bij de baten is de uitsplitsing van goederen en diensten in onder meer 3.2.2 Pachten (waar een periodieke erfpachtcanon op wordt verantwoord, maar niet de afkoop van een canon voor bij-voorbeeld 30 of 50 jaar), en 3.3.1 Opbrengst van grondverkopen (opbrengsten eigendomsover-dracht inclusief afkoopsommen van erfpacht).

Bij de overdrachten gaat het bijvoorbeeld om rijks- en provinciale subsidies die ter beschikking worden gesteld aan de gemeente (baten) of (qua lasten) bijdragen van de gemeenten aan an-deren t.b.v. grondexploitatie.

Een belangrijke categorie zijn de verrekeningen. In algemene zin betreft dit zaken die geen rela-tie hebben met transacrela-ties met derden. Binnen het geheel van de gemeenten moeten deze ver-rekeningen (van baten en lasten) in evenwicht zijn. Ter informatie gaat het hier bijvoorbeeld om zaken als: 6.0 Reserveringen (verrekeningen met reserves en voorzieningen op de balans), 6.1 Kapitaallasten (dit is de tegenhanger van de hoofdcategorieën rente en afschrijvingen nodig om van kasstelsel naar baten-lastenstelsel te komen). 6.2.2 Overige (vergelijkbaar met 6.1, maar dan voor goederen: “Voor zover aanschaf en verbruik van goederen niet in hetzelfde dienstjaar plaatsvinden, bestaat in een stelsel van baten en lasten de mogelijkheid het verbruik van die goederen door activering over de verschillende dienstjaren te verdelen. Daartoe worden de aanwezige voorraden via de balans naar het volgende dienstjaar overgeboekt.”), 6.3 Overige verrekeningen (activering van lasten die niet vallen onder eerdere categorieën en herwaarde-ring van activa en passiva).

(17)

OTB – Onderzoek voor de gebouwde omgeving Faculteit Bouwkunde, TU Delft

Julianalaan 134, 2628 BL Delft Postbus 5043, 2600 GA Delft Telefoon: +31 (0)15 278 30 05 E-mail: OTB-bk@tudelft.nl www.otb.bk.tudelft.nl