OPOLE 1991
WOJEWÖDZKI OSRODEK BADAN I DOKUMENTACJI ZABYTKÖW w OPOLU
OPOLSKI INFORMATOR KONSERWATORSKI
OPOLE 1991
SPIS TRESCI
BADANIA WYKOPALISKOWE I SONDAZOWE... 5
Blotnica Strzelecka, gm. Strzelce Opolskie. Stanowisko A (Sylwia Wuszkan) 6 Bogdanowice, gm. Glubczyce. Stanowisko U (Krzysztof Spychala) .... 9 Branice, gm. loco. Stanowisko 4. Badania ratownicze osady ludnosci kultury
ceramiki wst<?gowej rytej w Branicach (Krzysztof Spychala) .... 10 Branice, gm. loco. Stanowisko 7 (Krzysztof Spychala)... 16 Grobniki, gm. Glubczyce. Stanowisko 7 (H). Kontynuacja badan wykopalisko
wych na cmentarzysku kultury luzyckiej (Barbara Jarosz)... 21 Krölowe, gm. Glubczyce. Stanowisko M (Klemens Macewicz)... 24 Mikowice, gm. Namyslöw. Stanowisko 1. WstQpne wyniki badah wykopalisko
wych na cmentarzysku kurhanowym z epoki br^zu w miejscowosci Miko
wice — drugi sezon badah (Elzbieta Klosinska)... 27 Mikowice, gm. Namyslöw. Stanowisko 1 (Barbara Butent-Stefaniak, Elzbie
ta Klosinska)...
Niekazanice, gm. Branice. Stanowisko A (Krzysztof Spychala)...42 Niekazanice, gm. Branice. Stanowisko G (Krzysztof Spychala)... 46 Namyslöw, gm. loco. Stare Miasto — ulica Harcerska (Klemens Macewicz,
Krzysztof Spychala)... ...
Siolkowice Stare, gm. Popielöw. Stanowisko 3 (Sylwia Wuszkan) .... 52 Strzelce Opolskie, gm. loco. Stanowisko 23. Wyniki badah wykopaliskowych
na cmentarzysku warstwowym w latach 1988—89 (Elwira Hole, Ewa Matuszczyk)... 55
NOWE ODKRYCIA...
Wyniki badah przeprowadzonych w ramach Archeologicznego ZdjQcia Polski 64 Obszar 88—34 (Karol Bykowski)...64 Obszar 86—34 (Piotr Kuböw)... 7g Obszar 92—40 (Elwira Hole, Ewa Matuszczyk, Krzysztof Spychala) .... 108 Obszar 92—41 (Elwira Hole, Ewa Matuszczyk, Krzysztof Spychala) .... 120 Obszar 93—35 (Karol Bykowski)... 130 Obszar 93—40 (Elwira Hole, Ewa Matuszczyk, Krzysztof Spychala) .... 136 Obszar 93—41 (Elwira Hole, Ewa Matuszczyk, Krzysztof Spychala) .... 149 Obszar 95—37 (Karol Bykowski)...
Wyniki innych badah powierzchniowych i weryfikacyjnych (Krzysztof Spychala) 162
PRACE KONSERWATORSKIE I DOKUMENTACYJNE... 171 Janusz Prusiewicz — Ochrona zabytköw architektury w 1988 r. w wojewödz
twie opolskim... 172 Janusz Prusiewicz Remonty kapitalne w 1988 r. finansowane przez uzyt-
kownikow...
3
Janusz Prusiewicz — Zagospodarowanie zabytköw nieruchomych na cele uzyt- kowe w trybie uchwaty 179 Rady Ministröw w sprawie wykorzystania za
bytköw na cele uzytkowe...177
Danuta Trzepizur-Radkiewicz — Ewidencja i dokumentacja zabytköw tech niki w wojewödztwie opolskim w latach 1985—1989 ... 179
Maria Ba.k |— Prace ewidencyjne — parki, cmentarze... 184
Kazimiera Lejman — Ewidencja zabytkowych organöw... 189
Kazimiera Lejman — Miejsca pami^ci narodowej...204
Leszek Nowak — Tomasz Myrtek—Thomas Myrtek...207
Helena Drozd — Krajobraz kulturowy „Moszna”...220
SPOLECZNI OPIEKUNOWIE O ZABYTKACH...231
Zbigniew Komarnicki — Krzyze pokutne...232
KRONIKA...241
PAMI^CI MGR MARII BOZENY MYGI... 248
BADANIA WYKOPALISKOWE I SONDAZOWE
BLOTNICA STRZELECKA gm. Strzelce Opolskie Stanowisko A
W 1988 roku, wskutek postgpujqcej eksploatacji zwirowni stanowia- cej wlasnosc ob. P. Klimka, nastcjpila koniecznosc podjgcia badan ratow- niczo-wykopaliskowych. Byly one kontynuacjq podobnych prac z 1984 ro
ku1. Przeprowadzono je w dniach od 15.08 do 3.09 pod kierownictwem autorki tego sprawozdania. Prace te wykonano na zlecenie Wojewödz
kiego Konserwatora Zabytköw w Opolu, zatrudniaj^c 15 robotniköw fi- zycznych. Przebadano Iqcznie 4 ary terenu przylegajqcego do wschodniej i poludniowej krawgdzi wybierzyska oraz do granicy wykopu z 1984 ro
ku. Na obszarze tym zlokalizowano dwa wkopy nowozytne. Jeden we wschodniej czgsci wykopu si^gal do gltjbokosci okolo 50 cm i nie nie wskazywalo, aby zniszczyl on wzglpdnie naruszyl jakies obiekty archeo
logiczne. Natomiast drugi wkop (oznaezony poczqtkowo jako obiekt nr 113) zlokalizowany tuz przy zachodniej krawgdzi wykopu, zniszczyl frag
menty dwöch mielerzy (nr 114 i 118). W zasypisku tego wkopu znajdo
waly sig zaröwno fragmenty naczyh z okresu wplywöw rzymskich, jak tez przepalone kamienie i spalenizna z naruszonych mielerzy, a takze przedmioty nowozytne, jak: cegly, rury, deski, zwoje drutu itp. Na po
zostalych odcinkach badanego terenu odsloni^to i wyeksplorowano w ca
losci 53 obiekty archeologiczne oraz fragment 1 duzej jamy (nr 105) wychodzgcej poza granice wykopu. Byly to obiekty zröznicowane za
röwno pod wzglgdem funkcji jak i chronologii. Wigkszosc z nich, bo 52 wystepowala bezposrednio pod okolo 25—30 cm warstwq orng, 2 natomiast posadowione byly nizej, przy czym jeden z nich (nr 119) mielerz z okresu wplywöw rzymskich zostal czesciowo naruszony w swej görnej partii przez jamg (nr 117) z okresu pözniejszego tj. z XIV—XV wieku.
Wsröd odkrytych obiektöw 31 pochodzilo z okresu wplywöw rzym
skich (fazy CI—C2). Wyrözniono tu 17 mielerzy (ryc. 1), 5 jam o cha- rakterze gospodarczym, 2 slady po slupach, 1 palenisko. Dla 6 nie okre
slono funkcji. Podezas eksploracji wydobyto fragmenty naczyh glinia
nych, przedmioty zelazne (fragmenty gwozdzi, czgsc jednej zapinki i dlut- ko), 2 kamienne pigcioboczne kostki do gry, polepg, kilka kawalköw zuz
la spolowatego, a w jednym mielerzu znaleziono röwniez kosci drobnego zwierzgeia lub ptaka.
Z okresu pözniejszego tj. z XIII—XIV wieku pochodzilo 6 nastgpnych obiektöw. Byly to 4 jamy gospodarcze, 1 slad po slupie i 1 obiekt o nie- ustalonej funkcji. Wydobyto z nich ulamki naczyh glinianych oraz kilka fragmentöw przedmiotöw zelaznych — prawdopodobnie gwozdzi.
Kolejne 7 jam w swych wypelniskach zawieralo material ceramicz-
Ryc. 1. Blotnica Strzelecka. Obiekt nr 100 — mielerz w trakeie eksploracji.
Fot. S. Wuszkan
ny z XIV—XVI i XVII wieku. Wyrözniono tu 5 obiektöw o charakterze mieszkalnym, 1 jamQ gospodarczq i 1 slad po slupie. Cztery z obiektöw mieszkalnych ustawione byly szeregowo, w odleglosci co 10 m, w linii wschöd — zachöd. Posiadaly one w swych partiach srodkowych, nieco wgl^bione paleniska. Obiekty te mogly byc resztkami po pölziemiankach lub tez po szalasach. Jeden z nich (nr 105) nie wyeksplorowany do kon- ca, w swych gömych partiach zawieral material ceramiczny z XVI—
XVII wieku, nizej zas w zaglpbieniu tworzqcym rodzaj piwniezki wy
stqpily ulamki naczyh z XII—XIII wieku. W obiektach mieszkalnych znaleziono duzq ilosc ceramiki, byly to ulamki naczyh, niektöre z pole- wq brqzowq, zielonq i zöltq, kilka fragmentöw zielonkawego szkla, 1 maly paciorek szklany •—• walcowaty, 1 kulka prawdopodobnie z olowiu oraz fragmenty gwozdzi, okucia i 1 hak zelazny. Wydobyto ponadto kilka kawalköw zuzla szklanego, kosci zwierzgee i polepy.
Innym ciekawym znaleziskiem byla jama gospodarcza (nr 88), w ktö- rej nie wystqpily skorupy. Znaleziono w niej jedynie dobrze zachowany toporek zelazny, a obok niego plaski kamien wapienny. Tego rodzaju topory byly formami dlugotrwalymi i pojawily sie; na Slqsku juz w XIV wieku.
7
Dla pozostalych 10 jam odkrytych w trakcie badah nie udalo si<?
ustalic chronologii. Bylo to 6 sladöw po slupach i 4 obiekty o niewyjas- nionej funkcji. W trakcie ich eksploracji uzyskano nieliczny, malo cha
rakterystyczny material w postaci drobnych ulamköw naczyh, a niektöre w ogöle go nie zawieraly.
Na zakonczenie nalezy jeszcze wspomniec o odkryciu, przy wschod
niej krawQdzi zwirowni, grobu cialopalnego kultury luzyckiej z okresu halsztackiego. Zabytki z tego grobu zostaly wygrzebane ze sciany zwi
rowni przez dzieci szkolne na wiosn^ 1988 roku i przekazane przez zna- lazcöw ekipie wykopaliskowej. Byly to 3 misy, skorupy z 1 garnka jajowatego oraz maly kubek. Wskazane miejsce odkrycia na skarpie zwirowni zostalo przeszukane, uzyskano jeszcze kilka ulamköw naczyh i troch^ spalonych kosci ludzkich. Nad nim zalozono dodatkowy wykop, jednak nie przyniösl on zadnych innych odkryc.
SYLWIA WUSZKAN
1 S. Wuszkan. Blotnica Strzelecka, gm. Strzelce Opolskie. Stanowisko A. „Opol
ski Informator Konserwatorski”, Opole 1987, s. 6—7.
Ryc. 1. Bogdanowice, stanowisko U: Mapka lokalizacyjna.
rys. K. Spychala
BOGDANOWICE, gm. Glubczyce Stanowisko U
0 250 750m
1 -j Podczas nadzoru konser-
watorskiego rowöw meliora- cyjnych we wrzesniu 1988 roku, zostalo odkryte stano
wisko U w Bogdanowicach.
Jest ono polozone na po- ludniowym stoku wyniesie- nia, okolo 150 m na zachöd od szosy z Glubczyc do Wlo- dzienina, okolo 1000 m na
poludniowy-zachöd od polud-
0
250750 m
niowego wylotu wsi (ryc. 1).
W pracach inwentaryzacyjnych, obok autora informacji, uczestni
czyli takze: Roman Kraus oraz Czeslaw Tomaszewicz. Po oczyszczeniu scianek rowöw drenarskich stwierdzono naruszenie dwöch obiektöw.
Przekroje pionowe obiektöw byly czytelne. Po wykonaniu dokumentacji rysunkowej i opisowej przebrano haldy ziemi przy jamach. Jamy mialy ksztalt nieckowaty, o glQbokosci dochodzqcej do okolo 50 cm. Wypelnisko stanowila pröchnica wymieszana z piaskiem i lessowq glinkq, calosc mia
la kolor jasnobrunatny. Na podstawie widocznych przekrojöw jam nie mozna okreslic ich funkcj]
W pierwszym obiekcie znaleziono jeden ulamek naczynia uzywanego- przez ludnosc kultury przr worskiej w fazie D, okresu rzymskiego. W dru- gim odkryto 30 fragmentöw naczyh i grudki polepy. Cztery z tychze
9
skorup okreslono jako neolityczne (ryc. 2), pozostale byly wtörnie prze
palone i mozna bylo tylko stwierdzic, ze sa pradziejowe.
Wydaje siQ, ze oba obiekty wyznaczajq poludniow^ granicg stano
wiska. Wykonane rowy nie naruszyly innych obiektöw. Dalej na polu
dnie przeplywal dawniej strumyk, rozdzielajqcy dwa wyniesienia.
Ryc. 2. Bogdanowice, stanowisko U. Ulamki naczyh glinianych z obiektu 2.
rys. K. Spychala KRZYSZTOF SPYCHALA
BRANICE, gm. loco Stanowisko 4
BADANIA RATOWNICZE OSADY LUDNOSCI KULTURY CERAMIKI WSTEJGOWEJ RYTEJ W BRANICACH
W lipeu 1988 r. podezas inspekeji konserwatorskiej stanowisk ärcheo- logicznych i wybierzysk kruszywa w okolicach Branic stwierdzono, ze na krawgdzi wybierzyska gliny, cegielni Wojewödzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych (dawna cegielnia Otzipki), widoczny byl zarys czgsciowo zniszezonego obiektu.
Przeprowadzona kwerenda1 wykazala, ze stanowisko znane bylo w okresie migdzywojennym. Badania ratownicze prowadzone byly w la
tach trzydziestych i na poczqtku czterdziestych. Wtedy, opröcz znalezisk neolitycznych znajdowano pojedyncze zabytki kultury luzyckiej1 2. Ostat- nie badania ratownicze wykonala w 1958 roku Danuta Wozniak. W su
mie, w wymienionych latach odkryto kilkadziesiqt obiektöw osadniczych.
1 Kwerendej przeprowadzono w archiwach Muzeum Slgska Opolskiego w Opo
lu (poniemieckie) i Wojewödzkiego Osrodka Badah i Dokumentacji Zabytköw w Opolu.
2 M. Gedl, Kultura luzycka na Görnym Slgsku, 1962, s. 189.
Ryc. 2. Branice, stanowisko 4. Plan wybierzyska gliny; polozenie wykopu i obiektu nr 1; 1 -— kamien geodezyjny; 2 — slup drewniany; 3 —- siatka ogrodzeniowa z be-
tonowymi slupami. Rys. K. Spychala
11
Ryc. 3. Branice, stanowisko 4. Widok ogölny kraw^dzi wybierzyska. Fot . K. Spychala
Ryc. 4. Branice, stanowisko 4. Obiekt nr 1 — przekröj pionowy przy krawcdzi wy
bierzyska. Fot. K. Spychala
0
Ryc. 5. Branice, stanowisko 4. Ulamki naczyh glinianych z obiektu nr 1.
Rys. K. Spychala
13
Ryc. 6. Branice, stanowisko 4. Ulamki naczyn glinianych z obiektu nr 1.
Rys. K. Spychala
Ryc. 7. Branice, stanowisko 4. Ulamki naczyn glinianych z obiektu nr 1.
Rys. K. Spychala
Stanowisko polozone jest na poludniowo-zachodnim stoku wyniesie
nia, na lewobrzeznej, wschodniej trasie rzeki Opawy, okolo 200 m na pölnoc od szosy do zamku w Branicach (obecnie slodownia — ryc. 1).
W sierpniu 1988 roku autor sprawozdania przeprowadzil prace ra
townicze. Objqly one teren przylegajacy do krawqdzi wybierzyska od polnocnego zachodu (ryc. 2). Wykop zalozono w miejscu odkrycia obiektu (ryc. 3). Po oczyszczeniu profilu wybierzyska ukazal sie; wyraznie zarys jamy (ryc. 4). Po zdjeciu warstwy ornej, ktörej miqzszosc wahala si^ od 20 do 31 cm, ukazal sie niezbyt czytelny zarys obiektu. Wyrazniej uka
zal sie on 5—8 cm nizej. Wydaje siQ, ze odkryta jama zostala zniszczo- na w 1/3 swej dlugosci. Wypelnisko utworzone bylo z dwöch warstw.
Pierwszq, stropowq stanowila pröchnica wymieszana z duzq ilosciq les- sowej glinki. Drugq, spqgowq, tworzyla pröchnica z malq ilosciq gliny.
Najprawdopodobniej jama pelnila najpierw funkcjq zasobowq, a na- st^pnie uzywana byla jako odpadkowa. Material zabytkowy znaleziono przede wszystkim w gömej czisci warstwy stropowej. Odkryto ulamki naczyn glinianych uzytkowanych przez ludnosc kultury ceramiki wst^- gowej rytej (ryc. 5—7).
KRZYSZTOF SPYCHALA
15
BRANICE, gm. loco Stanowisko 7
Wiosnq 1988 roku ob. Andrzej Strqk z Glubczyc, pracownik szpital
nego Zakladu Remontowo-Budowlanego w Branicach poinformowal Wo- jewödzkiego Konserwatora Zabytköw w Opolu, ze w maju 1987 roku podczas wykonywania wykopu pod stop^ fundamentowq cieplociqgu dla szpitala, natrafiono na gliniane naczynia.
Po przyjezdzie na miejsce odkrycia, autor komunikatu stwierdzil, ze znalezione zabytki pochodzq z cialopalnego grobu ludnosci kultury lu
zyckiej. Pracownicy Zakladu Remontowego przekazali dwa czesciowo zniszczone naczynia gliniane: wazp i chropowacony garnek. Wykopy dla stop pod cieplociqg byly zalane betonem, a reszta zasypana ziemiq. Uzgo- dniono, ze latem zostanq przeprowadzone badania ratowniczo-rozpo- znawcze.
Z przeprowadzonej kwerendy wynika,1 ze cmentarzysko znane bylo juz na poczqtku XX wieku, bowiem w 1904 roku podczas prac ziemnych wykonywanych w ogrodzie szpitalnym naruszono stanowisko. W tymze roku ratownicze badania wykopaliskowe podjql G. Ullrich. Odkryl on 42 groby, wyposazone przede wszystkim w naczynia gliniane oraz nie
liczne przedmioty z brqzu (kawalki szpil, okuc, bransoletek i spiral). Na- stQpnie, w 1929 roku w trakeie prac zwiqzanych z rozbudowq szpitala zbadano 10 dalszych groböw, a w 1932 roku jeden. Wszystkie datowane byly na IV—V okres epoki brqzu. W okresie mipdzywojennym wielo- krotnie znajdowano pojedyncze ulamki naczyh glinianych.
Opisywane cmentarzysko zlokalizowane jest na terenie Wojewödz
kiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych (ryc. 1 przy informa
cji pt. Branice, stanowisko 4, w tym tomie). Zapewne wykopy pod wzno- szone w okresie mi^dzywojennym, a takze powojennym obiekty, np. cie- plownia, naruszyly cmentarzysko. Rozciqgalo sip ono bowiem na powierz
chni 1—2 ha. Na badanym terenie w okresie mi^dzywojennym byl ogröd szpitalny, a dokladniej zwierz^tnik, gdzie przebywaly pöloswojone zwie- rzQta lesne. Obecnie dostppny do badan byl trawiasty skwerek zlokali- zowany mipdzy kosciolem szpitalnym, a warsztatami, budynkiem ener- getycznym i administracyjnym Zakladu Remontowego. W przeszlosci podczas wykonywania wykopöw pod wymienione obiekty, zapewne na
ruszono pradziejowe cmentarzysko. Dopiero wykonujqcy wykop pod sto- pp fundamentowq cieplociqgu okazali sie bardziej spostrzegawezy i po- wiadomili archeologöw o odkryciu. 1
1 Teczki pt. Branice, w archiwach Muzeum Slqska Opolskiego w Opolu (po- niemieckie) i Wojewödzkiego Osrodka Badan i Dokumentacji Zabytköw w Opolu.
topol
II
15,4mdona.rozni.lca.stacjienergetyczne],trafo Ryc.1.Branice,stanowisko7.Planogölnywykopu.Rys.K.Spychala
2 — Opolski informator 1990 17
Ryc. 2. Branice, stanowisko 7. Rozpoczecie badan.
Fot. K. Spychala
Ryc. 3. Branice, stanowisko 7. Mechaniczne zdejmowanie nadkladu ziemi.
Fot. K. Spychala
Wykop ratowniczy zalozony zdstakna czesci wyzej oplsanego skw’erku (ryc. 1), pomi^dzy drzewami i stopami fundamentöwymi. Badaniami kie- rowal autor komunikatu, przy wspölpracy Sylwii Wuszkan. Pierwszy entuzjazm pracujqcych licealistow z Opola i Branic byl duzy (ryc. 2), lecz okazalo si^, ze warstwa narzutowa i humusu zmieszana z kamienia- mi, ceglami, piaskiem i glinq miala miqzszosc od okolo 60 do 80 cm i nie mozna jej bylo zdejmowac r^cznie, Dlatego postanowiono, ze do gl^bo- kosci 55—60 cm. zdj^ta zostanie mechanicznie (ryc. 3). Kopark^ udo- stepnil bezplatnie przyszpitalny Zaklad Remontowy. Po uzyskaniu po- ziomu okolo 60 cm. rozpocz^to prace lopatami, sciqgaj^c jeszcze od kilku do kilkunastu centymetröw humusu. Na tej gl^bokosci pojawily sic nie
zbyt czytelne zarysy kilku groböw. Zarysy poziome pozostalych jam gro- bowych ukazaly sie na glgbokosci okolo 80—90 cm. W sumie przebadano 3/4 ara i odkryto 12 obiektöw (13-ty ze zgloszenia, zostal calkowicie znisz- czony) (ryc. 6). Groby nr 1, 2, 4, 5, 7 zostaly w duzej czesci naruszone przez wkopy pod kable energetyczne i stope fundamentowq.
Ksztalty jam grobowych byly rözne. Cztery (nr 1, 2, 6, 8) (ryc. 5) mialy zarysy poziome prawie prostokqtne. Cztery nast^pne (nr 5, 7, 11, 12) byly podobne do prostokqta, lecz o pofalowanych krawedziach i za- okrqglonych narozach. Jedna byla kolista (nr 9), a pozostale nieregular- ne. W przekroju pionowym jamy mialy ksztalty nieregularnych niecek,
2«
Ryc. 4. Branice, stanowisko 7. Eksploracja grobu nr 8.
Fot. K. Spychala
19
Ryc. 5. Branice, stanowisko 7. Grob nr 8.
Fot. K. Spychala
o glQbokosci od kilkunastu do 40 cm. Tylko jamy trzech groböw byly w pionie prostokatne (nr 6, 8, 11). Rözna byla ich gleboko.Y: od okolo 20 do 55 cm.
Mlodziez starala sip dokladnie wykonywae swoje obowiqzki. Z duzym zaangazowaniem odslaniaia i eksplorowala jamy grotowe (ryc. 4). Mimo tego, wigkszej czpsci wyposazenia groböw nie udalo siQ wydobyc w ca
losci. Wplynply na to warunki przyrodnicze w jakich przez setki lat zabytki te spoczywaly. Byly one poppkane. Opröcz naczyh glinianych, w grobie nr 9 odkryto fragmenty bransoletki z brqzu.
Na podstawie znalezionych zespolöw naczyh glinianych okreslono, ze cmentarzysko uzytkowane bylo przez ludnosc kultury luzyckiej w ostat- nim okresie epoki brqzu i na poczqtku okresu halsztackiego.
KRZYSZTOF SPYCHALA
GROBNIKI, gm. Glubczyce Stanowisko 7 (H)
KONTYNUACJA BADAN WYKOPALISKOWYCH NA CMENTARZYSKU KULTURY LUZYCKIEJ
W latach 1988—89 kontynuowano badania wykopaliskowe na emen
tarzysku kultury luzyckiej we wsi Grobniki, gm. Glubczyce.
Stanowisko polozone jest ok. 1 km na N, z lekkim odchyleniem na W, od E krancowych zabudowan wsi Grobniki (ryc. 1).
Wykopy w obu sezonach badawczych zlokalizowano na S stoku wznie- sienia, na ktörym wystppuje omawiane cmentarzysko. Zalozono je na polu ob. B. Malisza, röwnolegle do wykopu w roku 1987, osiq dluzszq po linii E—W. Warstwa orna w obrQbie wykopöw o miqzszosci 0,25—
0,35 m zawierala niewielkq ilosc fragmentöw naczyh glinianych.
Odslonipto i przebadano 24 groby cialopalne, ktöre oznaezono nume- rami od 17 do 40 (kontynuaeja numeraeji z 1987 roku). W wipkszosci pochöwköw nie zaobserwowano zarysöw jam. W trakeie eksploracji po- szczegölnych groböw obserwaeja ta zostala potwierdzona (na profilach : sytuowanych wzdluz osi N—S lub E—V/ nie stwierdzono sladöw jam).
Jedynie w wypadku piqciu pochöwköw uchwycono zarysy jam grobowyeh.
W przypadku groböw nr 29 i 30 ksztalt jamy zblizony byl do owalu 21
Ryc. 1. Grobniki, gm. Glub
czyce, stan. 7(H). Plan sy
tuacyjny stanowiska.
Rys. B. Jarosz
o srednicy: grob nr 29 —- 1,05X1,12 m, grob nr 30 — 0,80X0,60 m.
Ksztalt groböw nr 25, 35 i 40 byl w przyblizeniu prostokqtny o wymia
rach: grob nr 25 — 1,0X0,80 m, grob nr 35 — 1,33X0,90 m, grob nr 40 — 0,98X1,12 m.
Przebadane pochöwki mozna zaliczyc do groböw popielnicowych, wi^kszosc z nich to groby popielnicowe obsypane resztkami stosu (nr 22, 23, 25—28, 35, 37, 38, 40). W przypadku 7 groböw trudno okreslic rodzaj pochöwka, ze wzglqdu na ich stan zachowania.
Wsröd ceramiki grobowej mozemy wyröznic naczynia, ktöre pelnily funkcj^ popielnicy oraz naczynia przystawki, stanowiqce wyposazenie zmarlego (ryc. 2 a—b, d—e, 3 a—c). Najcz^sciej popielnicami byly wazy, amfory lub ozarki. Bardzo rzadko spalone kosci spoczywaly w czerpaku (grob nr 40).
Wyposazenie zmarlego skladalo sie glöwnie z naczyn glinianych w ilo
sci od 1 do 9. Liczba ta jest typowa dla wyposazenia w ceramika groböw z IV i V okresu epoki brqzu w obr^bie grupy glubczyckiej. Jedynie w gro- bach nr 25, 29, 33 i 37 stwierdzono dodatkowe wyposazenie. W grobie nr 25 znaleziono 26 paciorköw glinianych (ryc. 3d), ksztaltu splaszczonej kuli, prawdopodobnie pozostalosc kolii. Jeden z nich zachowal wyrazne slady barwienia na kolor czerwony. W popielnicy tego grobu wsröd prze
palonych kosci ludzkich lezala glöwka szpili brqzowej (ryc. 2c). Glöwka ta ksztaltu splaszczonej kuli zdobiona jest podobnie jak ceramika po-
a b,dic
Ryc. 2. Grobniki, stan. 7(H). Zabytki z grobu nr 25, a—b, d—e — naczynia gliniane, c — glöwka szpili brgzowej.
Rys. B. Preis
ziomymi, dookolnymi liniami, miydzy ktörymi wystypujq ukosne kreski.
W grobie nr 29 dodatkowe wyposazenie stanowil fragment glinianej za- wieszki. Na dnie naczynia, w grobie nr 33 odkryto fragment przedmiotu brqzowego, prawdopodobnie trzonka szpili. Natomiast w popielnicy, w grobie nr 37 znaleziono fragmentarycznie zachowanq bransolety oraz fragmenty cienkiego drucika.
Podczas kontrolnego przekopywania wykopu na glybokosci 0,55 m od wspölczesnego poziomu uzytkowego, miydzy grobami nr 19 i 25 odkryto obiekt oznaczony literq A. Mial on ksztalt wydluzonego prostokqta skie- rowanego osiq dluzszq po linii E—W, o wymiarach 2,1X0,5 m. Jego wy
pelnisko stanowily resztki stosu (niewielka ilosc popiolu, wygle drzewne i przepalone, pojedyncze kosci ludzkie) oraz pojedyncze fragmenty na
czyn glinianych. Funkcja tego obiektu jest trudna do okreslenia. Byc moze jest to pozostalosc zniszczonego grobu cialopalnego lub miejsce cia- lopalenia, przy zalozeniu, iz bylo ono wykorzystane jedno- lub dwu- krotnie.
Cmentarzysko to na podstawie form naczyn, ornamentyki oraz spo- sobu wykonczenia powierzchni mozna datowac na V okres epoki brqzu.
23
Ryc. 3. Grobniki, stan. 7(H). Zabytki z grobu nr 25, a—c — naczynia gliniane, d — paciorki gliniane.
Rys. B. Preis
Badania finansowalo Muzeum Slqska Opolskiego w Opolu, prowadzily je B. Jarosz i J. Kawecka.
BARBARA JAROSZ
KRÖLOWE, gmina Glubczyce Stanowisko M
Stanowisko odkryte zostalo w polowie kwietnia 1988 roku podczas archeologiczno-konserwatorskiej inspekcji roböt melioracyjnych na grun- tach wsi Krölowe.
Jest ono polozone na niewielkim wzniesieniu, w odleglosci okolo 2 km na zachöd od kosciola we wsi po zachodniej stronie szosy Kietlice—Glub
czyce (ryc. 1).
W dniach 20—21 kwietnia 1988 roku zespöl archeologöw Wojewödz
kiego Osrodka Badah i Dokumentacji Zabytköw vz Opolu, przy wspöl-
Ryc. 1. Krölowe, stanowis
ko M. Mapka lokalizacyjna.
Rys. K. Spychala
pracy mgr Barbary Jarosz z Muzeum Slqska Opolskiego, przeprowadzil niezbedne prace inwentaryzacyjne, polegajqce na oczyszczeniu rowöw melioracyjnych i odslonigciu przekrojöw obiektöw archeologicznych, wy- konaniu dokumentacji rysunkowej, opisowej i fotograficznej oraz prze- szukaniu hald ziemi.
Ogölem zarejestrowano 33 obiekty, zawierajqce nieliczny material za
bytkowy w postaci ulamköw naczyn glinianych (ryc. 3) i grudek polepy.
Niestety, nie wszystkie jamy objgto pelnq inwentaryzacja, gdyz 8 z nich, oznaczonych numerami 12—19, po narysowaniu, ale przed wnie- sieniem na plan ogölny i przed opisem oraz sfotografowaniem, zasypala spychaczem ekipa melioracyjna (ryc. 2).
Z przeprowadzonych badah wynika, ze odkryta zostala nowa, dotqd nieznana osada neolityczna kultury pucharöw lejowatych, ktörej pozo
stalosci grupowaly sig na obszarze o powierzchni okolo 1 hektara. Z duzq dozq prawdopodobienstwa wyrözniono w aspekcie funkcjonalnym pozo
stalosci: 3 domostw, 8 jam zasobowych, 2 gospodarczych (w tym jednego pieca lub duzego paleniska), 5 jam poslupowych i 7 o nieokreslonym przeznaczeniu. Stosunkowo glgboki poziom ich zalegania, pod okolo 40 cm warstwq orna byl przyczynq calkowitego braku materialu zabytkowego na nowierzchni gruntu, a tym samym uniemozliwil wczesnieisze zlokali- zowar.ie stanowiska podczas kilkakrotnych badah powierzchmowycla na tym terenie.
25
LAS
1.
Ryc. 2. Krölowe, stanowisko M. Polozenie obiektöw.
5TAWYJ/DVßNE
Rys. K. Macewicz
Ryc. 3. Krölowe, stanowisko M. Zabytki: a—d, f — ulamki naczyn glinianych; e — plytka kamienna (oselka?); a, b — obiekt 1; c — obiekt 25; d — obiekt 28; e, f —
z powierzchni pola. Rys. K. Spychala
KLEMENS MACEWICZ
MIKOWICE, gm. Namyslöw Stanowisko 1
WSTEJPNE WYNIKI BADAN WYKOPALISKOWYCH NA CMENTARZYSKU KURHANOWYM Z EPOKI BRAZU W MIEJSCOWOSCI MIKOWICE — DRUGI SEZON BADAN W lipcu i w poczqtkach sierpnia 1988 roku przeprowadzono dalsze prace wykopaliskowe na znanym cmentarzysku kurhanowym w Miko- wicach, gm. Namyslöw. Badania, podobnie jak w 1987 roku, byly pro
wadzone z ramienia Instytutu Slqskiego w Opolu i w ramach realizacji zadan uj^tych programem Resortowego Programu Badan Podstawowych przy Uniwersytecie Wroclawskim (RBPP III-36 I/A/86). Badania sq pro
wadzone pod kierunkiem prof. dr hab. Boguslawa Gedigi; bezposrednio w terenie pracami kierowala mgr Elzbieta Klosinska.
27
W dniach 4, 11 lipca 1988 roku kontynuowano badania wykopahsko- w? cmentarzyska kurhanowego w Mikowicach. gm. Namyslöw. w obre- nm puia wyrözniansgo jako „zachodnie”. Stanowisko lezy na pö''n.~
z c.icd od wsi, skraiu duzego kompleksu lesnego — ,.bs Mi'w- ' i oznaczone jest numerem 1 (ryc. 1).
V /V- <1 1 •
?' a *•- zu , a... ’V/a V' '
/A~
J* * 4
„ A / 1 1 ! 'a... I , I
/ ; /, v-* v /<// / ! i
A- /zt A... A.\ 4 /tz/AW ? Z I 1 1
>-/>-■ V. \ /b, , ' ' I
X , A 1 A V-'V" I I 1 1 I ! 'n,
Ryc. 1. Mikowice, gm. Na
myslöw, stanowisko 1.
Plan sytuacyjny: widoczny jest podzial cmentarzyska kurhanowego na dwa po
la — zachodnie i wschod
nie.
Rys. E. Klosinska, wg szkicu K. Spychaly
W latach miqdzywojennych na duzq skalq prowadzono tu eksploatacjg piasku, w zwiqzku z czym ozqsc cmentarzyska ulegla bezpowrotnemu zniszczemu. Jednoczesnie jednak prowadzono w latach 1926_ 1934 sze- roko zakrojone badania wykopaliskowe, w trakeie ktörych rozpoznano 11 obiektöw (nr 1, 2, 3, 4, 6, 10, 11, 12, 14, 18, 24). Badaniami tymi kie- rowali L. F. Zotz i G. Raschke1. Röwniez w tym czasie dokonano po- miaru warstwicowego kopcöw2.
1QJ L^', Zo°,tZ' HÜgelgräberaufnahme in Schlesien, „Altschlesische Blätter”, t V 1930, s. 81—84; (tenze:) Ausgrabung eines fundleeren Hügelgrabes und ihre Bedeut, ung für die Siedlungskunde, „Altschlesien”, t. IV: 1934, s. 108-112 Por takze Heimattkalender Namyslauer, 1936, s. 118-119; B. von Richthofen, Die älter«
Bronzezeit in Schlesien, Berlin 1926, s. 157. Pelna dokumentacja badan w Mikowi
cach znajduje sie w Archiwum Panstwowym we Wroclawiu, w teczce „Lampers
dorf, Kreis Oe s” opatrzonej numerem 744 w dziale „Wydzial Samorzqdowy Pro
wincji Slqskiej tegoz Archiwum.
• 2 S^“eg61owych Pomiaröw warstwicowych pöl kurhanowych „zachodniego”
i „wschodmego” ookonal w latach dwudziestych Max Hellmich. Wyniki tych po- miarow znajdujq sie w Archiwum Panstwowym we Wroclawiu.
W zwiqzku z przeprowadzonym w ostatnich latach ponownym zale- sianiem cmentarzyska zaistniala potrzeba intensywnych prac ratowni- czych na pozostalych kopcach, a takze podj^cia dzialah konserwatorskich, zmierzajqcych do trwalego zabezpieczenia cmentarzyska jako archeolo
gicznego elementu krajobrazu3.
W roku 1987 przebadano dwa obiekty (kurhan 17 i 20), z ktörych je
den zawieral zalozenie kamienne w postaci kr^gu oraz prostokqtnq jam$
grobowq bez sladu pochöwka4.
Pragnqc zakonczyc w 1988 roku eksploracji cmentarzyska „zachod
niego” w zakresie, jaki jest obecnie mozliwy, rozpoczQto prace na pozo
stalych kopcach tego stanowiska. W trakeie prospekeji powierzchniowej do
konano wyboru kurhanöw, przede wszystkim ze wzgl^du na stan zacho
wania oraz stopien dostipnosci. Tym kryteriom odpowiadaly jedynie dwa, lezqce w bezposrednim sasiedztwie poprzednio badanych, kopee 16 i 19.
Po wyci^ciu mlodnika przystqpiono do szczegölowych pomiaröw obu kopcöw, w celu wykonania ich planu warstwicowego. Przyjito takie same jak w roku ubieglym zalozenia metodyezne — oba kurhany prze- ciqla zatem wspölna os oraz dwa mniejsze prostopadle profile, przecho- dzqce przez najwyzszy punkt kazdego kopca.
Po zdjiciu humusu przystqpiono do eksploracji przeciwleglych ewiar- tek obu obiektöw. W kurhanie 16 nie stwierdzono jamy grobowej i po- chöwku, zniszczonych zapewne przez wkop wspölczesny (ryc. 2). Nie bylo tu röwniez, poza luznymi kamieniami w nasypie ewiartki D, zadnych konstrukeji kamiennych. W kurhanie 19 odkryto natomiast niewielkq jam^ grobowq wkopanq w calec (ryc. 3). Jama miala w przyblizeniu ksztalt tröjkqtny (tröjkqt o boku 1 m—1,10 m) i byla wypelniona pröch- nicq pierwotnq. Wewnqtrz odkryto jedynie drobne ulamki ceramiki.
W odleglosci okolo 1 metra na zachöd od domniemanej jamy grobowej stwierdzono röwniez wkopane w calec, ustawione pionowo cale naczy
nie. Byla to forma o profilu esowatym, zaopatrzona w szerokie tasmowe ucho (ryc. 5:1). Znajdujqce si<? nieopodal niewielkie kamienie podtrzy- mywaly zapewne to naczynie w pozycji pionowej. Zaröwno stan zacho
wania, jak röwniez rodzaj ustawienia tego naczynia wskazujq na jego istotnq rol^ w zabiegach sepulkralnych.
Oba kopee byly zblizone pod wzgl^dem wymiaröw; wysokosc ich sie- gala 0,80 m. Kurhan 19 — w planie okrqgly, posiadal srednictj 7 m, kurhan 16 natomiast byl lekko owalny (9 mX8 m).
3 Krzysztof Spychala, Klemens Macewicz, Mikowice, gm. Namyslöw, Stan. 13, Opolski Informator Konserwatorski, Opole 1985, s. 85.
4 Elzbieta Klosinska, Wst^pne wyniki badan wykopaliskowych na ementarzy
sku kurhanowym w Mikowicach, gm. Namyslöw, stanowisko 1, Opolski Informator Konserwatorski, Opole 1989.
29
iE
•fsiqoAzrq Äjnpnq XuzaiiuEjao ;b;zsjbm afn^uazaidaj 6i nuBqjnq z aiuXzoBu CauzaiuiBjao äsblu nSoyouqoai qaaa uiapäjgzM pog 9
'il ‘91 ‘ZT 7B± ‘AA6I uuog ‘gT/ST UM ‘appnpsagJOA Jnz apoH Jauuog (6£6T) uaisapps ui qazazuojg ajanniM aid ‘uuBuraapH o :uog s
’aUOZaUOqBZ uiÄAAOqsijBd
-o>iäm aiuozas ra/q aa Xppsoz „miupoqaßz“ nqsXzjBjuaraa eu Biirepeg
•qaÄAAodX; uijoj op qBupal buo äis EzaqEz am
‘(j : g ’3Äj) 6i aiueipinq m nqAAOtpod aiuazBSodÄAA BafeiAxouB^s ‘„rnaqan mÄ^BMOtusBj z buijoj Buoiqopzaiu ‘npjojd aa b;bmoss Xza[Bu CappAzrq Xmqnq Xzbj CausazaM op aiMqdqfeAAaijq dg ‘g : 'oäj) CaiqaAznj Ajnqnq laiqsfefs XdruS Bjp qaÄAVodÄq ‘qaÄAAOzng uXzobu X^uamgBJj zbjo : $ ’aXj) tuaMajÄM raAuo[Xqazoj O|BAAOZjara{oq z Xsira aA\ojOA\qooqojazs fezpoqa -od MoCaizpBjd BquiaX/A ogaiu^B^so o§a; z razfejq iqoda nsajqo ogaAAoq -pojs i qBf ‘oSazsjB^s oumqjbz feqpiaiAAE^spazjd ;sbuuo;bu aXq azora (ß : f
■aXj — EioqoaiM ‘f.: g ioi : fr ’3ÄJ — iquoiaa[d ‘g : f, ’aXj — Xuiusq; qsia -po) “Eupfysqai“ EqiuiEjaa qaB^UBiJBAA qaazp av BafeInd&;sXA\. '(s : g -L ■ f
•oXj) biuXzobu aafXzs eu feuozazsaitun — feMoquiapo qrq fe^gfeia — feuzaX;s -B{d &aa)Sij nlojqazjd aa fe}EA\oqzsBp qaXafelBpBisod zbjo (j : f ’aXj) -Xm feizp&AABjq feuoiqnjgod z uXzobu X;uaragBJj feln^uazajdaj nzfejq iqoda sajqo Xzsje^q 'rqqaxqo oga; iqXjpra lazsIaiusazaAt azazsal Atorao^draXs zaiuAAOJ qßjq am aoqa ‘CaiqaAzrq Äjnqnq raadB^a raXusazoM z oqsXzjB;
-U3UI3 auBpBq aXzafef BfBMZod qaXuzaiuiEjaa McquaragBJj z asozsqöqw
•AVO|uaragBJj oj CaAvouBqmq -Xzpäira iuazj;sazjd z ‘iqiuiEjaa AtcquamgBjj ßg — 61 nuBqjnq z ‘auuaiui -azjq iqdnfpo $ zbjo iqiuiBjaa X|uauigBJj f-92 ouBqsXzod g[ nuBqjnq z
'IA ‘A ‘II ‘I ApsjBAY fepsouaaqo äis jBAAOzXja^qBJBqa CaMOUBqjnqXzpgira iuazj;sazjd pj -ojj -luiAqsizBfaz iraeiuaafejpXAA z XqozopBjq qasBid — ja baa^sjeaa — aaj -bo {BgajBZ fern poj -qaMazaos qaiquaia ‘qaiaqaiAAaiu laB^sod aa qaBUBqjnq nqo aa ouBAAOMjasqoBz ‘AtoqBzao^o i nqsßid z Xuozop ‘qajiAAz X}SB[gaa -opru — A äAA^sjBM azqBj; -oqsidXspo aiqyaiAtara qoqo zrp 5is aafelnplBuz B{BA\opnq i feAvoqojg gras! feuBuiararaop BfBiujadXAA aizpg ‘ßi aiuBqjnq m
aiuXpal ouBMOMjasqoBz ‘Ca^siuiBfd azjrqqru^s o nqsBid ogaAAisopoz z feuozop ‘feu^OMjaid äaiuqaojd —- AI &aa)sjbm '(ogauupsoj Biuazpoqaod TUiBmaiAAJBqazjd iraXMOasCaitu z Capoz ÄAtjBq qasBid) ma 09 op Caafezp -oqaop lasozszfeira o dXsBU — jjj ba\;sjba\ :(IaMis XAAJBq qasBid Xuznj) ma 8—g lasozszfeira o Busaza^odsM Eoiuqaojd — jj baa^sjbm i(raaiA\o;s -q i raaiAtqgi uiXfBiAA^nqz az XuBzsaituXM qasBid) raa 02—Z jasozszfeim o Busay Bjqoias — j eaa^sjbm :aa;sjba\ pojqn XafeCnd&^sBu ouBAAOMuasqo -bz 61 I 91 qaBadoq nqo AV 'uiÄAAoqsqBdoqXM aiuozas mXafezaiq a\ qaAu -Epaq qaBiqaiqo nqo aa mXuozpjaiAAis az äis {BMAjqod oMoiasöza oqyXi 02 I il qaBUBqjnq m tuXjgaiqn nqoj a\ XuBMOMJasqoBz m^sjbm pBjqQ
02 ejjsutsofH a -joa
•niuBMOJO|dsj[aÄM od 6t araBqjnq av BMoqojS euiet BUBiuaiuuiOQ 'aiupoqoez o[oa 'I ojisimoubjs ‘MOfSÄtuefj ’tu3 ‘aojMoqijv ’g "oäjj
eqsuisopa '3 '}oj
•ÄusazojodsM doj(M öis aCnsXi eodoq npjojd M '<3 I V qapeiAvo niUBMOJOjdsj[3ÄM od 9t ueqjn^j arapoqaBz a[Oct -j oqsjA\ouB;s ‘MOfsXuiex 'iu§ ‘aaiAvjjfijq -g -oXa
Ryc. 4. Mikowice, gm. Namyslöw, stanowisko 1. Ceramika z kurhanu 16.
Rys. E. Klosinska
Ryc. 5. Mikowice, gm. Namyslöw, stanowisko 1. Ceramika z kurhanu 19.
Rys. E. Klosinska
W biezqcym roku w dniach od 12 lipea do 4 sierpnia przeprowadzono röwniez badania jednego kopca (kurhan nr 4) na lezqcym nieopodal polu kurhanowym okreslanym jako „wschodnie” (ryc. 6), liczqcym 34 kurhany.
Ta czqsc cmentarzyska nie byla nigdy dotqd badana. Uznano wiec za konieczne rozpoznanie chronologii kurhan6w na tym polu oraz jego re- lacji do pola „zachodniego”. Cmentarzysko, przeciqte drogq lesnq, jest pokryte czqsciowo starodrzewem ,a czqsciowo mlodnikiem. Zagrozone jest przez dalsze uprawy lesne, wykroty, oraz — ze wzglqdu na pokazne roz- miary niektörych kopcöw — na dzialania rabunkowe, ktörych slady stwierdzono w kilku obiektach.
Do zbadania wytypowano kopiec nr 4, nalezqcy do grupy wiqkszych obiektöw na tym polu kurhanowym; podjqcie prac nie wymagalo w tym przypadku usuwania starodrzewu. Kopiec ten byl stosunkowo dobrze
3 — Opolski informator 1990 33
Ryc. 6. Mikowice, gm. Na
myslöw, stanowisko 1. Plan sytuacyjny pola wschod- niego.
Rys. E. Klosinska
zachowany, a znajdujqce si<? na jego wierzchoiku zagle'oienie moglo byc sladem podejmowanych amatorskich poszukiwan rabunkowych lub ewen- tualnie byl to lej po wykrocie, co jednak jest mniej prawdopodobne. Po zdjqciu darni stwierdzono jeszcze kilka dalszych wkopöw rabunkowych, a w jednym z nich natrafiono na maly paciorek bursztynowy (ryc. 7).
Kurhan 4 zbudowany byl ze stosu pogrzebowego, przykrytego nasy- pem z piasku (ryc. 8). Widoczny szczegölnie w profilu kopca stos byl zlozony z popiolu, wqgielköw drzewnych, przepalonych kosci ludzkich
Ryc. 7. Mikowice, gm. Namyslöw, stanowisko 1. Pole wschodnie.
Paciorek bursztynowy znaleziony w jednym z wkopöw wspölczes
nych naruszajgcych nasyp kur
hanu 4.
Rys. E. Klosinska
0 3 cm
Ryc. 8. Mikowice, gm. Na
myslöw, stanowisko 1. Pole wschodnie. Kurhan 4 w trakeie eksploracji. W pro- filu widoczny relikt stosu pogrzebowego.
Fot. E. Klosiriska
i licznych, drobnych ulamköw ceramiki. W bezposrednim sqsiedztwie stosu znajdowala si$ warstwa bardzo zbitego piasku z twardymi prze- warstwieniami typu namuliskowego, domniemane swiadeetwo gaszenia stosu. Stos i warstwa namuliskowa zalegaly na rudoceglastym zwirku, zlozonym z piasku i otoczaköw, ten zas — bezposrednio na jasnosiwym calcu.
Kurhan 4 stanowil drugi co do wielkosci obiekt na ementarzysku
„wschodnim”. Byl w planie lekko owalny; dluzsza os tego kopca (20 m) wyznaczala kierunek N—S, krötsza natomiast (16,5 m) — W—E. Wyso
kosc stosu wewnqtrz kopca wynosila 1,10 m, natomiast ogölna wysokosc nasypu 1,30 m.
3* 35
Obiekt zawieral 579 fragmentöw ceramiki, 44 wytwory i pölwytwory z krzemienia narzutowego, 1 paciorek bursztynowy, liczne przepalone kosci ludzkie i wqgle drzewne. Rozpoznanie jego chronologii wydaje siq mocno utrudnione ze wzglqdu na silne rozdrobnienie ceramiki, a takze
jak wykazala wstqpna analiza — jej chronologicznq rozpiqtosc. Zwraca tu uwagq pewna liczba ceramiki z ornamentem sznurowym (ryc. 9 : :7, 8) oraz fragmenty, ktöre pod wzglqdem technologicznym przynalezq gene- ralnie do neolitu (ryc. 9:3, 5, 6, 9, 10). Nieliczne fragmenty mogq byc przypisywane kulturze luzyckiej (ryc. 9:1, 2, 4). Czqsc ulamköw pod wzglqdem wyrobu masy ceramicznej wykazuje ponadto zwiqzek ze star- szym okresem epoki brqzu. Mozna zatem badany obiekt wpisac wstqpnie w dose szerokie ramy czasowe — od schylku neolitu do poczqtköw srod- kowego okresu epoki brqzu.
W sezonie biezqcym dokonano röwniez analiz geomorfologicznych oraz pobrano pröbki do niezbqdnych analiz C14. Wyniki badah geomorfolo
gicznych sq w trakcie opracowywania. Planowana jest ponadto analiza antropologiczna przepalonych kosci ludzkich odkrytych w ubieglym se
zonie w przestrzeni miedzy kurhanami 17 i 20 oraz pochodzqcych ze sto- su pogrzebowego z badanego w sezonie biezqcym kurhanu nr 4.
EL2BIETA KLOSINSKA
MIKOWICE, gm. Namyslöw Stanowisko 1
W czerwcu, lipeu i sierpniu 1989 roku kontynuowano prace wykopa- liskowe na ementarzysku kurhanowym w Mikowicach, gm. Namyslöw, st. 1. Sposöb finansowania analogiczny jak w 1988 r. Badaniami w tere
nie kierowala mgr Barbara Butent-Stefaniak przy wspölpracy mgr Elzbie- ty Klosinskiej.
W omawianym sezonie wykopaliskowym prace skoncentrowaly siq na eksploracji najwiqkszego z kurhanöw (nr 5) na ementarzysku „wschod
nim” (ryc. 1). Pole kurhanowe „wschodnie”, liczqce 34 kopee, polozone jest w poblizu badanego w latach poprzednich1 oraz w okresie przedwo-
1 E. Klosinska, Wstqpne wyniki badan wykopaliskowych na ementarzysku kur
hanowym w Mikowicach, gm. Namyslöw, stanowisko 1, „Opolski Informator Kon
serwatorski”, Opole 1989; E. Klosinska, B. Butent-Stefaniak, B. Maryniak, Bada
nia ratownicze na ementarzysku kurhanowym ze starszego i srodkowego okresu epoki brgzu w Mikowicach, gm. Namyslöw, stan. 1, „Slqskie Sprawozdania Archeo
logiczne”, t. XXX: 1988, s. 55—59.
37
Ryc. 1. Mikowice, gm. Namyslöw. Kurhan nr 5 w trakeie eksploracji.
Fot. B. Butent-Stefaniak
jennym2 3 * cmentarzyska okreslanego jako „zachodnie”. Znajduje sig ono okolo 650 m na pöinocny zachöd od zachodniego kranca wsi i okolo 1100 m na zachöd od szosy Mikowice—Przeczöw. Poniewaz ta czc;sc sta
nowiska zostala przebadana w nieznacznym stopniu — w zeszlym roku wyeksplorowano jedynie kopiec nr 4S, zaistniala potrzeba okreslenia chro
nologii pozostalych obiektöw na ementarzysku „wschodnim” oraz ich relacji do stosunkowo dobrze rozpoznanego pola „zachodniego”. Teren, na ktörym zlokalizowane jest cmentarzysko czesciowo porasta starodrzew, a czesciowo mlodnik. Cale pole jest zagrozone uprawami lesnymi, wy- krotami a kopee polozone na terenie mlodnika sq znacznie naruszone glg- bokimi bruzdami pod sadzonki oraz wkopami rabunkowymi.
Kurhan nr 5 jest polozony okolo 8 m na poludniowy wschöd od kop- ca nr 4, badanego w ubieglym roku. Obiekt byl stosunkowo dobrze za- chowany, choc widoczne na wierzcholku zaglpbienia sq sladami amator-
2 L. F. Zotz, Hügelgräberaufnahme in Schlesien, „Altschlesische Blätter”, t. 5:
1930, s. 81—84; tenze, Ausgrabung eines fundleeren Hügelgrabes und ihre Bedeut
ung für die Siedlngskunde, „Altchlesien”, t. 4: 1934, s. 108—112; Archiwum Pah- stwowe we Wroclawiu, dzial „Wydzial Samorzqdowy Prowincji Slqskiej”, teczka nr 744.
3 Numeracja obiektöw jest zgodna z planem M. Hellmicha, znajdujqcym sie w Archiwum Panstwowym we Wroclawiu.
skich poszukiwan rabunkowych. Mogilq eksplorowano metodq cwiartkowq (przebadano cwiartki B 1 C), a celem badan bylo rozpoznanie konstrukcji w uklaazie pionowym i poziomym.
Kopiec nr 5 byl stozkowaty z wklqsniqtym wierzcholkiem, w plame lekko owalny, o wymiarach okolo 25X27 m, a dluzsza jego os wyznacza- la kierunek pölnoc-poludnie. Nasyp kurhanu sipgal okolo 2,1 m wyso- kosci. W badanym obiekcie wyrözniono piqc warstw o röznej miqzszosci, a sq to kolejno: 1 — darn z pröchnicq lesnq; 2 — piasek przemieszany z niewielkq ilosciq pröchnicy, pojedynczymi wpglami drzewnymi, kamie- niami, ulamkami ceramiki oraz nielicznymi przepalonymi koscmi i pole- pq; 3 — szara pröchmica z domieszkami popiolu, wegla drzewnego, piasku, ulamköw ceramiki oraz pojedynczych przepalonych kosci ludzkich, 4 ceglasty zwir; 5 — calec w postaci bialozöltawego piasku. Nasyp kopca zbudowany byl zasadniczo z dwöch warstw: szarej pröchnicy z domiesz
kami. tworzqcej rodzaj stozka w centrum kurhanu oraz warstwy piasku nakrywajqcej stozek.
W badanym obiekcie nie natrafiono na slady jakichkolwiek konstruk
cji kamiennych. Natomiast w cwiartce B, na glpbokosci 1,6 m (liczqc od szczytu kopca) odkryto jamp, najprawdopodobn»j grobowa, ksztaltu zbli- zonego do prostokqta z zaokrqglonymi narozami, szerokosci 1,4 m, dlu- gosci 2 m i glpbokosci 0,75 m (ryc. 2). Wypelnisko jamy stanowila pröch- nica przemieszana z piaskiem, pojedynczymi wpglami i nielicznymi frag-
Rvc 2 Mikowice, gm. Namyslöw. Przekröj pionowy przez jam? grobowa.
‘ ' Fot. B. Butent-Stefaniak
39
Ryc. 3 — Mikowice, gm. Namyslöw. Wybör zabytköw z kurhanu nr 5. Ceramika — 1 10, 12, 14; bursztyn — 11; wyroby krzemienne — 15—18.
Rys. B. Butent-Sefaniak
mentami ceramiki. Sladöw pochöwka nie stwierdzono. Regularny zarys oraz znaczne rozmiary obiektu wskazujq, ze pierwotnie mogla siQ tarn znajdowac trumna drewniana.
W cwiartce C, na gl^bokosci 1,3 i 1,6 m (mierzone od wierzcholka kurhanu) wystqpily slady 2 palenisk w postaci skupisk wggli drzewnych i popiolu. Kolejne 3 paleniska znajdowaly sie w cwiartce B na glebokosci 1,6 m. Ponadto w obu cwiartkach natrafiono na zagl^bione w calec jamy, wcinajqce sie cz^sciowo w profile N—S i W—E. W wypelniskach obu obiektöw pojawila sie jedynie ciemnoszara pröchnica przemieszana z po- piolem, bez zabytköw.
Przebadana cz^sc kurhanu dostarczyla 174 ulamköw ceramiki 35 wy
roböw krzemiennych, znacznq ilosc polepy, drobne ulamki kosci ludz
kich oraz malq grudke przepalonego bursztynu (ryc. 3 : 11).
Okreslenie chronologii kopca nr 5 nie jest zadaniem latwym, ze wzgle- du na znaczny stopien rozdrobnienia ceramiki a takze jej chronoiogiczn^
rozpi^tosc. Zwraca uwage znaczna liczba fragmentöw naczyh, ktörych cechy technologiczne wskazujq na neolit, w tym czesc zabytköw repre- zentuje najprawdopodobniej kultury ceramiki sznurowej (fragmenty na
czyh zdobione ornamentem jodelkowym — ryc. 3:7, 9) oraz byc moze tez kulture amfor kulistych (ryc. 3 : 3). Mniej licznq grupe zabytköw ce- ramicznych mozna wiqzac z kulturq mogilowa, min. ulamki naczyh o po
wierzchni chropowaconej odciskami tekstylnymi (ryc. 3 : 8) oraz frag
menty naczyh o brzuscach cz^sciowo chropowaconych, czesciowo zas gladkich (ryc. 3:10). Pozostale zabytki reprezentujq kultury luzyckq epoki brqzu. Sq to ulamki naczyh o brzegach wychylonych na zewnqtrz (ryc. 3 : 2) lub prostych (ryc. 3 : 4), ulamki naczynia z przew^zonq, orna- mentowanq liniami poziomymi szyjkq (ryc. 3 : 5), fragment misy z wy- odr^bnionym zalomem, zagiQtym do wewnqtrz brzegu (ryc. 3 : 1) i dno naczynia o powierzchni chropowaconej obmazywaniem palcami (ryc.
3 : 14).
Tak wi^c inwentarz badanego kopca miesci sie w bardzo szerokich ramach czasowych — od neolitu do epoki brqzu. Jednakze biorqc pod uwage cechy obrzqdku pogrzebowego (pochöwek cialopalny, stos pogrze- bowy, przepalony fragment bursztynu, ceramika), kopiec nr 5 z Mikowic zdaje sie reprezentowac wczesnq faze kultury luzyckiej, przy czym jama grobowa stanowi nawiqzanie do tradycji kultury mogilowej.
Badania kurhanu nr 5 bejdq kontynuowane w roku przyszlym i na
lezy oczekiwac, iz przyniosq one dalsze wyjasnienie zagadnien, jakie sie w zwiazku z tym obiektem wylaniaj§.
BARBARA BUTENT-STEFANIAK ELZBIETA KLOSINSKA
41
NIEKAZANICE, gm. Branice Stanowisko A
W lipcu 1988 roku przeprowadzono badania inwentaryzacyjne obiek
töw odkrytych podczas prac melioracyjnych obszaru wsi Niekazanice.
Stanowisko polozone jest w pölnocnej czisci wsi, okolo 200 m na pöl
noc od drogi prowadz^cej przez wies i okolo 750 m na wschöd od szosy Wierzchowice—Dzbance, kilkadziesiqt metröw na pölnoc i wschöd od za- budowari PGR-u. Osada zalega na niewysokiej, lewobrzeznej terasie cie- ku przeplywajqcego przez wies. Na poludniowym stoku tej terasy (ryc. 1).
Inwentaryzowane stanowisko bylo badane powierzchniowo przez Zbi- gniewa Bagniewskiego w 1972 roku1.
1. Niekazanice, stanowisko A. Mapka lokalizacyjna.
Rys. K. Spychala
Prace badawcze prowadzil autor sprawozdania wraz z grupq liceali
stöw z Opola i Branic. Po oczyszczeniu rowöw melioracyjnych i doko- paniu spqgöw niektörych jam, wykonano dokumentacji rysunkowa i opi- sowq. Nastppnie przebrano haldy ziemi przy obiektach.
Na podstawie przekrojöw pionowych obiektöw naruszonych pracami drenarskimi, nie mozna prawidlowo okreslic funkeji jam. Z malym prawdopodobienstwem w zespole 14 obiektöw mozna wydzielic cztery jamy mieszkalne, siedem jam odpadkowych i jamp zasobowg. W obiek
tach i na haidach znaleziono bardzo duzo ulamköw naczyn glinianych
1 Opolski Rocznik Muzealny, t. VI, 1975 r., s. 175.
43
3. Niekazanice, stanowisko A. Ulamki naczyn glinianych: a — obiekt 13 b d f __
obiekt 6; c, e - obiekt 5; g-j - obiekt 2. Rys. K Spychala
4 Niekazanice, stanowisko A. Ulamki naczyn glinianych: a—d — obiekt 9; e - obiekt 10; f—g — obiekt 5; i—m — obiekt 7; h — narztjdzie wykonane z kosci zwierz^cej, obiekt 3.
Rys. K. Spychala
45
(ryc. 2—4), kosci zwierzqce i grudki polepy. Wsröd zabytköw wyröznic nalezy narzgdzie z kosci zwierzgcej — gladzik, sluzqcy zapewne do wy- gladzänia powierzchni naczyn; (ryc. 4 h).
Osada uzytkowana byla przez ludnosc kultury przeworskiej w okre
sie rzymskim, w fazach B2/C]—C,.
KRZYSZTOF SPYCHALA
NIEKAZANICE, gm. Branice Stanowisko G
W maju 1988 roku podczas lustracji rowöw melioracyjnych kolo wsi Niekazanice, stwierdzono, ze zostaly naruszone obiekty archeologicz
ne. Nowoodkryte stanowisko okreslono litertj G. Jest ono polozone nad rzeczkq Ostrq, na jej lewobrzeznej, pölnocnej terasie, okolo 400 m na pölnoc od szosy z Branic do Niekazanic, okolo 450 m na pölnocny-zachöd od zabudowan PGR-u (ryc. 1 przy informacji NIEKAZANICE, stanowi
sko A, w tym tomie).
1. Niekazanice, stanowisko G. Fragment naczynia glinianego z obiektu 1.
Rys. K. Spychala
W wyniku prac melioracyjnych naruszonych zostalo 5 jam osadm- czych. Wykonano dokumentacjg rysunkowq i opisowq oraz przebrano haldy ziemi przy obiektach. W jamie 1 znaleziono grudki polepy, kawal- ki wggli drzewnych i dwie skorupy wczesnosredniowieczne (jedna zdo- biona podwöjnq liniq falistq — ryc. 1). W jamie 2 odkryto grudki polepy, kosci zwierzgce (bydla?) i jednq skorupg pradziejowq. W jamie 3 zna
leziono kosci zwierz^ce, a w jamie 4 i 5 nie znaleziono zabytköw.
Wydaje sie?, ze odkryte stanowisko jest osadq uzytkowanq przede wszystkim we wczesnym sredniowieczu.
Prace inwentaryzacyjne wykonal autor komunikatu.
KRZYSZTOF SPYCHALA
NAMYSLÖW, gmina loco Stare Miasto — ulica Harcerska
Przy koncu listopada 1988 roku Karol Bykowski poinformowal Wo
jewödzki Osrodek Badan i Dokumentacji Zabytköw w Opolu, ze pro- wadztjc badania terenowe AZP w okolicy Namyslowa, zauwazyl odslo- nie?te nawarstwienia kulturowe w wykopie budowlanym na terenie mia
sta u zbiegu ulic Harcerskiej i Obroncöw Pokoju (ryc. 1).
W pierwszych dniach grudnia 1988 roku autorzy tego sprawozdania, przy wydatnej pomocy Czeslawa Tomaszewicza, przeprowadzili blizsze rozpoznanie zgloszonego odkrycia i wykonali niezbgdnq dokumentacji.
47
stwaczarno-brunatnejpröchnicyzespalenizng;3.Warstwaciemnobrunatnautworzonazprocr 4.Calec—mialki,szaro-zöltypiasek;5.Kawalkidrewna,wiörydrewnianecz^sciowozwqglone.
4 Opolski informator 1990 49
POZIOM £>ZfE.DZI<lCÄ Ä
00 CM
o
0 3
Ryc. 4. Namyslöw. Studnia sredniowieczna.
Rys. K. Macewicz 4«
Teren budowy, przy narozu wymienionych ulic w Namyslowie, obej- mowal w czgsciach poludniowej i zachodniej pozostalosci fundamentöw budynköw wyburzonych podczas II wojny swiatowej. Po stronie pölnoc- nej, gdzie wykop wykraczal poza linig dawnej zabudowy, zachowaly sie
nawarstwienia stosunkowo malo zaburzone, ze sredniowiecznq warstwg kulturowq, szczegölnie wyrazistq na dwöch odcinkach sciany wykopu, oznaczonych symbolami A—B i C—D (ryc. 1). Te wiasnie partie dokla
dnie oczyszczono i udokumentowano, stwierdzaj^c uklad nawarstwien przedstawiony na rycinach 2 i 3. Warstwa zwicjzana z funkcjonowaniem miasta sredniowiecznego zalegala na gl^bokosci przeci^tnej 160 cm. Jej grubosc byla zröznicowana i wahala sig od 30 do 100 cm. Utworzona byla z pröchnicy, zwiru i piasku, a takze nieznacznej ilosci ilu. Zawiera- la w wielu miejscach domieszk^ mierzwy, drobnych w^gli drzewnych, kaw’alköw drewna, wiöröw i resztek spalenizny. W zaleznosci od stopnia nasycenia wyzej wymienionymi skladnikami, miala kilka lokalnych roz- warstwien, zröznicowanych rozleglosciq i barwq. Tkwily w niej, na röz
nych glgbokoscach ulamki naczyh glinianych (ryc. 5 a—r, t, u), a nawet jedno. prawie cale naczynie (ryc. 5 s), kosci zwierz^ce i drobne brylki polepy.
Ryc. 5. Namyslöw. Fragmenty naczyn glinianych.
Rys. K. Spychala
51
W obr^bie dokumentowanych odcinköw scian wykopu budowlanego nie stwierdzono wyst^powania pozostalosci zwartych, wyraznych kon- strukcji drewnianych. Poza dwoma fragmentami belek, zalegajqcymi przy dnie nawarstwien nowozytnych okolo wschodniej kraw<?dzi odcin- ka profilu A—B, natrafiono po stronie zachodniej na duzy, pojedynczy pal drewniany, o srednicy 20 cm, wbity w calec i ostro zakonczony u göry. W bezposrednim jego sqsiedztwie znajdowala si$ smuga zbutwia- lego drewna, oddzielajqca warstwy kulturowq od calca. Skladala sit? ona z licznych, silnie sprasowanych deseczek, kolköw i patyköw.
W obr^bie calego wykopu, jedyny, stosunkowo dobrze zachowany obiekt drewniany, zlokalizowany zostal na scianie zachodniej, przylega- jqcej do ulicy Harcerskiej. Byla to studnia (ryc. 4), zbudowana z d^bo- wych dranic, rozpartych pionowymi slupami, wbitymi w narozach. Za- legala ona na gl^bokosci od 120 do 285 cm. Jej görna czqsc byla znisz- czona koparkq. Dolne partie zachowaly siQ dobrze i pozwalajg przypusz- czac, ze obudowa otworu studziennego, dzipki dokladnemu dopasowaniu dranic byla szczelna i mocna, w przekroju poziomym prawdopodobnie kwadratowa o dlugoosci boköw okolo 1 m. Slupki rozporowe, röwniez d^bowe, w przekroju poprzecznym byly czworoboczne o wymiarach 13X13 cm. Ponizej zachowanej obudowy drewnianej zalegal do gl^bo- kosci okolo 300 cm zwir zmieszany z piaskiem i ilem, z niewielkq do- mieszkq pröchnicy. W tej warstwie odkryto kamien o szerokosci okolo 40 cm. Peine odsloni^cie studni i wyeksplorowanie jej wn^trza nie bylo niestety mozliwe, gdyz wymagaloby to zniszczenia cz^sci nawierzchni ulicy Harcerskiej i znacznie dluzszego okresu badan w bardzo trudnych warunkach atmosferycznych, przy kilkustopniowym mrozie, silnym wie- trze i sniezycy.
KLEMENS MACEWICZ KRZYSZTOF SPYCHALA
SIOLKOWICE STARE gm. Popielöw
Stanowisko 3
Osada kultury luzyckiej z okresu halsztackiego polozona jest na grun
tach nalezqcych do ob. Lazika (dawniej Pawla Kampy) w zachodniej czQsci wsi, w poblizu drogi z Siolkowic Starych do Popielowa, naprzeciw cmentarza. Stanowisko to znane jest z okresu miQdzywojennego1. Wpi-
1 M. Gedl, Kultura luzycka na Görnym gl^sku, 1962 r., s. 310.
sane zostalo do rejestru zabytköw wojewödztwa opolskiego pod nr A-276/70.
W latach szescdziesiqtych-siedemdziesiqtych poprzedni wlasciciel pro- wadzil eksploatacji zwiru we wschodniej czisci swego pola. Prace te byly nadzorowane przez archeologicznq sluzbi konserwatorskq, a w mia- re potrzeb sukcesywnie wykonywano badania ratowniczo-wykopaliskowe.
Ostatnie badania tego typu przeprowadzono w 1972 roku2. Po nich eks- ploatacja zwiru zostala zaniechana.
W czerwcu 1989 roku inspekcja konserwatorska wykazala, ze obec- ny wlasciciel ob. Lazik, wznowil eksploatacji zwiru w zachodniej czisci pola (na dzialce gruntowej nr 1203). Nie stwierdzono wöwezas na scia- nach zwirowni sladöw po obiektach archeologicznych, zebrano jedynie luzno lezqce w piasku fragmenty (w tym czisc przydennq) prawdopo
dobnie jednego naczynia grubosciennego kultury luzyckiej.
W dniach od 4 do 15 lipea tegoz roku podjito ratownicze badania wykopaliskowe. Kierowala nimi autorka tego sprawozdania, zatrudniajqc 5 pracowniköw fizycznych na zlecenie Wojewödzkiego Konserwatora Za
bytköw w Opolu. Badaniami objito obszar 163 m2, przylegajacy od wscho- du do zwirowni. Odcinek ten wskazal wlasciciel pola, jako teren prze- znaezony w najblizszym czasie pod eksploatacji zwiru.
Wykop posiadal wymiary 10X15 m a w czterech miejscach dokonano poszerzen o Iqcznej powierzchni 13 m2 (ryc. 1). W zachodniej czqsci wy- kopu teren byl juz w przeszlosci przekopany i zrekultywowany o czym swiadczy nieregularne zasypisko dawnego wkopu. Wystqpily w nim duze ilosci grud spieezonej rudy zelaznej co dowodzi zniszczenia co najmniej jednego obiektu archeologicznego. Ogölem w obribie wykopu odsloniito i wyeksplorowano w calosci 22 jamy kultury luzyckiej a 1 przebadano czqsciowo. Oznaczono je kolejnymi numerami od 23 do 44 nawiqzujqc do numeraeji z badah w 1972 roku3. Wszystkie wystipowaly bardzo plyt- ko bezposrednio pod okolo 25 cm warstwq ornq. Wyrözniono: 1 palenisko z resztkami glinianej obudowy — wydobyto z niego 20 kawalköw zuzla i 1 ulamek naczynia; 1 jami gospodarczq, w ktörej znaleziono kilka sko- rup, 1 grudi spieezonej rudy oraz fragment zarna i kamienny rozcieracz.
Dla pozostalych 19 jam nie okreslono funkeji, jednak 17 z nich wydaje sii miec zwiqzek z produkcjq zelaza, odbywajqcq sii w okolicy. Obiekty te byly röznej wielkosci i ksztaltöw. Niektöre bardzo plytkie do kil- kunastu cm, inne glqbsze — do okolo 50 cm ponizej stropu. Wypelniska ich byly podobne, malo spoiste, utworzone z piasku barwy jasnobrunat-
i K. Macewicz, E. Tomczak, S. Wuszkan — Konserwatorskie badania archeolo
giczne na terenie wojewödztwa opolskiego w latach 1970—1972. „Opolski Rocznik Muzealny” t. VI, 1975 r., s. 155.
8 Archiwum Wojewödzkiego Oärodka Badah i Dokumentacji Zabytköw w Opolu.
53
Ryc. 1. Siolkowice Stare, stan. 3. Rozmieszczenie obiektöw w wykopie archeolo-
gieznym. Rys. S. Wuszkan
nej wyraznie odznaczajqce sig w zöltym otaczajqcym piasku calcowym.
W o’oiektach tych wystppowaly spieczone grudy rudy darniowej (nie- kiedy o wadze do kilku kilogramöw) oraz nieliczne kawalki zuzla, roz- rzucone w calym wypelnisku jam, nie tworzqc zwartych skupisk. Ulamki naczyh glinianych wystppowaly w tych jamach w malych ilosciach, w niektörych w ogöle ich nie znaleziono. Byly to fragmenty naczyh nie- zdobionych, 1 ulamek pochodzil z naczynia sitowatego.
Jamy te nie sluzyly bezposrednio do produkcji zelaza, jednakze mialy jakis z niq zwiazek. Byc moze sq sladami miejsc sluzqcych do przygoto- wywania rudy do wytopu.
Na zakonczenie nalezaloby dodac, ze warunki naturalne terenu sprzy- jaly produkcji hutniczej. Stanowisko lezy bowiem na niewielkim wznie- sieniu o podlozu piaszczystym, przepuszczalnym czyli zapewniajqcym suchosc w procesie produkcyjnym. V/ niewielkiej odleglosci na zachöd i pölnoc przeplywa Odra, a wigc zapewniony byl dost^p do wody. Takze okoliczne Iqki do dzisiejszych czasöw podmokle, w przeszlosci byly nie- wqtpliwie bagniste i mogly dostarczac w dostatecznej ilosci potrzebnego surowca tj. rudy darniowej.
SYLWIA WUSZKAN
STRZELCE OPOLSKIE gm. loco
Stanowisko 23
WYNIKI BADAN WYKOPALISKOWYCH PRZEPROWADZONYCH NA CMENTARZYSKU WARSTWOWYM, W LATACH 1988—89
W 1983 roku rozpocz^to, kontynuowane w nastQpnym sezonie, bada
nia wykopaliskowe na ementarzysku warstwowym w Strzelcach Opol
skich.1 Wznowienie ich w 1988 roku mialo na celu uchwycenie granic cmentarzyska, a tym samym okreslenie jego wielkosci oraz uscislenie chronologii. W roku tym natrafiono na trudnosci z nawiqzaniem zakla- danych wykopöw do wykopöw z lat poprzednich, w zwiqzku ze stwier- dzeniem braku jednego z punktöw namiarowych kamienia do prze- strzennych pomiaröw geodezyjnych, ktöry znajdowal siq w pölnoenym
1 Opolski Informator Konserwatorski, 1985, s. 113—115, 1987, s. 32—37, gdzie mylnie zlokalizowano je w obrqbie wsi Szymiszöw. Numer 23 w Strzelcach Opol
skich nadano stanowisku w wyniku kwerendy AZP w 1987 roku.
55
Ryc. 1. Strzelce Opolskie, gm loco, stan. 23. Poloze
nie stanowiska.
Rys. B. Preis
narozu pola. Skutkiem tego bylo nalozenie si<? prawie 1/4 wykopu III/88 na wykop z 1984 roku (ryc. 2). W omawianych sezonach wykopaliskowych przebadano obszar o Iqcznej powierzchni 290 m2. Wykopy o röznej wiel
kosci zakladano na pölnoc i pölnocny wschöd od uchwyconej, w poprzed
nich latach, cz^sci cmentarzyska. Podobnie, jak w 1984 roku warstwy kulturowq eksplorowanc w obr^bie 1 m2, 10 centymetrowymi warstew- kami mechanicznymi. W wi^kszosci wykopöw, pod ziemia orna o gru- bosci 25—30 cm, wyst^powala warstwa kulturowa utworzona z pröch- nicy z wi^kszq lub mniejszq domieszkq piasku, ktöra czi^sto juz po zdj<y- ciu pierwszej warstewki mechanicznej rozpadala siq na nieregularnego ksztaltu plamy si^gajqce do gl^bokosci 40—60 cm. Uzyskane w wyniku eksploracji profile rysowaly si<? najczQsciej w postaci nieckowatych za- gl^bien w piaszczysto-gliniastym calcu (ryc. 3). W warstwie ornej i kul
turowej, opröcz fragmentöw naczyn, przepalonych ludzkich kosci i nie- wielkiej ilosci wQgielköw drzewnych, znaleziono: dwie dobrze zachowane zapinki i fragment trzeciej, wykonane z brqzu (ryc. 4, f—h), jednq ze- laznq (ryc. 4e), 3 noze zelazne (ryc. 4, a—c), sprzqczkej zelaznq (ryc. 4 n), kilka fragmentöw grzebieni koscianych (ryc. 4 k), nity zelazne i brqzowe (ryc- 4, j, 1, m,), kawalki okuc br^zowych (ryc. 4, i, 1) oraz kilka calych i ulamki przQsliköw glinianych. Na powierzchni pola znaleziono grot zelazny (ryc. 4 d).
W wyniku badah uchwycono pölnocno-wschodniq (na dlugosci okolo
Ryc. 2. Strzelce Opolskie, gm loco, stan. 23. Plan sytuacyjny wykopöw. 1. — war
stwa kulturowa-pröchnica z malg domieszkg piasku 2. — warstwa kulturowa-pröch- nica z duzg domieszkg piasku. 3. — wkopy nowozytne. 4. — piasek calcowy nie-
znacznie zabrudzony pröchnicg. Rys. E. Hole
57
o
Ryc.3.StrzelceOpolskie,gmloco,stan.23.Wykop11/88i11/89,profilelaw.Le genda:1.—warstwaorna,2.—warstwakulturowa,3.—calec.Rys.E.Hole
Ryc. 4. Strzelce Opolskie, gm loco, stan. 23. Przedmioty metalowe i kosciane z ba
dan 1988—89. Rys. B. Preis
59
Ryc. 5. Strzelce Opolskie, gm loco, stan. 23. Fragmenty naczyn z badan w 1988 roku.
Rys. B. Preis
Ryc. 6. Strzelce Opolskie, gm loco, stan. 23. Fragmenty naczyn z badan w 1989 roku.
Rys. B. Preis
61
16 m) i na niewielkim odcinku zachodniq, granicg cmentarzyska. Powyz- sze, Iqczme z rezultatami uzyskanymi w poprzednich sezonach wykopa
liskowych, pozwala na okreslenie przyblizonej wielkosci stanowiska, w obr^bie zwartego wyst^powania warstwy kulturowej, na okolo 480 m2.
We wschodniej czpsci przebadanego obszaru, warstwa kulturowa wystq- pila w postaci nieregularnych, plytkich zaglgbien w piaszczystym pod
lozu (ryc. 2). Zaobserwowano silne zniszczenie czgsci cmentarzyska wko- pami nowozytnymi przejawiajqce siq za-klöceniem stratygrafii. Zawieraly one jednak duzq ilosc materialu zabytkowego. W zalozonym najdalej na wschöd wykopie sondazowym, bezposrednio pod warstwq ornq zalegal, do glqbokosci 19—34 cm ponizej jej spqgu, piasek calcowy nieznacznie zabrudzony pröchnicq. Na granicy warstwy ornej i calca wystqpila dose duza ilosc zabytköw. Cmentarzysko nalezy datowac na wczesna fazq okresu pöznorzymskiego: fazq B2/C1—C2.
Badania finansowalo Muzeum Slqska Opolskiego w Opolu.
ELWIRA HOLC, EWA MATUSZCZYK
NOWE ODKRYCIA
