Przegląd szyn nagryzowych stosowanych w terapii dysfunkcji narządu żucia, wykonywanych przez laboratoria techniki dentystycznej

68

STOMATOLOGIA PRAKTYCZNA

Karolina Kurek, Dominik Przybylski, Anna Anger, Mateusz Janecki, Łukasz Łatacha, Tomasz Witko, Joanna Maczura­

­Sokalska

Overview of occlusal splints made by dental techni­

cians, used in temporomandibular joint disorders treatment

Praca recenzowana Studenckie Koło Naukowe Katedra Protetyki Stomatologicznej

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu Kierownik Katedry: prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Więckie‑

wicz

Adres do korespondencji:

lek. stom. Joanna Maczura ‑Sokalska e ‑mail: joanna.sokalska@poczta.fm Streszczenie

Wstęp. Dysfunkcje stawów skroniowo ‑żuchwowych (ssż) są proble- mem częstym i poważnym. Poziom wiedzy dotyczącej ich leczenia jest jednak zróżnicowany wśród lekarzy stomatologów, a  przez to – pośrednio – także wśród techników dentystycznych. Terapia dysfunkcji ssż stanowi złożony i  czasochłonny proces wymagający udziału wyspecjalizowanego personelu i użycia właściwego sprzętu.

Powszechną i  skuteczną metodą leczenia jest zastosowanie szyn nagryzowych z wałami akrylowymi.

Celem pracy była analiza rodzaju i  częstości wykonywania szyn nagryzowych stosowanych w  terapii dysfunkcji ssż oraz ocena, jak rozłożone było ich wykonawstwo w zależności od lokalizacji praktyki stomatologicznej i pracowni technicznej.

Materiał i metody. Wykorzystano badania ankietowe przeprowadzo- ne w pracowniach techniki dentystycznej położonych we Wrocławiu i mniejszych miejscowościach na terenie Polski. Ankiety dotyczyły lat 2015‑2016. Zakres badań obejmował twardość, grubość i lokalizację szyn nagryzowych.

Wyniki badań zobrazowały rozkład i częstość wykonywania oraz ro- dzaj szyn nagryzowych. W mniejszych miejscowościach wykonywano głównie szyny miękkie na oba łuki zębowe, natomiast w większych miastach dominowały szyny twarde na górny łuk zębowy.

Abstract

Introduction. Disorders of temporomandibular joints (TMD) are a common and serious problem among patients. Despite that, the knowledge and expertise of dentists and dental technicians in that field is often superficial. The treatment of TMD is a complex and time‑

‑consuming process, requiring specialized staff and modern equipment.

A commonly used and effective method is the application of occlusal splints with acrylic roller.

The aim of the study was to carry out the types and quantity of occlusal splints that are used in therapy of TMD and to correlate the results with the localization of dental practices and dental technician practices.

Material and methods. Questionnaires were given to dental techni- cian practices located in Wrocław and in other Polish cities. The scope of the study covered the years in which the splints were made (2015 or 2016), splints localization as well as their hardness and thickness.

Results of the survey define the distribution, frequency and type of occlusal splints, which are currently manufactured. In the smaller towns mostly soft occlusal splint for both dental arches were made, while in the larger cities hard occlusal splint for upper dental arch.

Hasła indeksowe: szyna nagryzowa, pracownia techniki dentystycznej

Key words: dental splint, dental laboratory

Przegląd szyn nagryzowych

stosowanych w terapii dysfunkcji

narządu żucia, wykonywanych przez

laboratoria techniki dentystycznej

M^agazyn StoMatologicznynr 7-8/2019

69 Wstęp

Szyny zwarciowe stanowią ważny element terapii zaburzeń skroniowo­

­żuchwowych, obok leczenia beha­

wioralnego, farmakologicznego i edu­

kacji pacjenta (1, 2). Celem ich sto­

sowania jest relaksacja narządu żu­

cia przez zahamowanie nadmiernego napięcia mięśni unoszących żuchwę oraz zniesienie bólu ssż wskutek od­

ciążenia struktur stawowych; wspo­

magają one także rehabilitację ukła­

du stomatognatycznego (3­5). Szyny zwarciowe powodują zmianę kontak­

tów między zębami łuków przeciw­

stawnych, zmniejszając obciążenie mięśni i stawów, czego efektem jest równomierne rozłożenie sił okluzyj­

nych. W przypadku przemieszczenia krążka stawowego lub zmiany usta­

wienia głów stawowych zastosowa­

nie szyny w odpowiedniej pozycji te­

rapeutycznej powoduje odciążenie stawów i repozycję krążka do pra­

widłowego położenia w dole stawo­

wym (6). Podstawową zaletą, w po­

równaniu z innymi formami rehabi­

litacji okluzji, jest możliwość zmia­

ny pozycji żuchwy bez nieodwracal­

nych zmian w uzębieniu (6, 7). We­

dług Okesona spośród licznych ty­

pów szyn zwarciowych najistotniej­

sze znaczenie kliniczne mają szyny stabilizacyjna i doprzednia repozy­

cyjna. Pierwsza z nich bywa nazy­

wana w piśmiennictwie szyną roz­

luźniającą mięśnie (czyli relaksacyj­

ną), ponieważ jej zasadniczą funk­

cją jest niwelowanie bólów mięśnio­

wych (8).

Spośród szyn stabilizacyjnych warto wymienić osobno szyny re­

laksacyjne Michigan. Charakteryzu­

je je płaska powierzchnia okluzyjna wszystkich zębów w łuku z wyjąt­

kiem kłów (9).

Charakterystyka szyn relaksacyjnych

Zdaniem Okesona szyny relaksacyj­

ne powinno się wykonywać na gór­

ny łuk zębowy. W ten sposób uzysku­

je się lepszą retencję i większą odpor­

ność na czynniki mechaniczne (8, 10).

Szyny górne uznaje się także za bar­

dziej uniwersalne niż szyny na dol­

ny łuk zębowy ze względu na moż­

liwość uzyskania kontaktów zwar­

ciowych we wszystkich położeniach zwarciowych (8). Liczne doniesienia naukowe wskazują jednak, że szyny relaksacyjne można wykonywać za­

równo na łuk górny, jak i dolny, zależ­

nie od wskazań i czynników indywi­

dualnych, takich jak braki zębowe czy wymagania estetyczne (6). Podobne stanowisko zajmują wrocławscy kli­

nicyści.

W przypadku szyn Michigan za­

leca się ich wykonywanie wyłącznie na łuk górny. Zapewnia to ich lep­

szą stabilizację. Szczęka stanowi po­

zycję graniczną dla ruchów żuchwy.

Przy umiejscowieniu szyny w szczęce zęby żuchwy uzyskują kontakt ze sta­

bilną, nieruchomą płaszczyzną. Do­

datkowo po założeniu szyny pokry­

wającej zęby dolne istnieje tendencja do wychylania zębów siecznych gór­

nych, zwłaszcza przy dużym nagry­

zie pionowym (9).

Autorzy (2, 8) zalecają wykonywa­

nie szyn nagryzowych z twardych ma­

teriałów. Jest to czynnik bardzo istot­

ny, ponieważ u pacjentów, u których rozwinęła się dysfunkcja ssż, genero­

wane są patologicznie duże siły oklu­

zyjne. Powoduje to, że szyny wykony­

wane z materiałów innych niż twar­

de nie są wystarczająco odporne me­

chanicznie. Co więcej, mogą wywoły­

wać efekt odwrotny do zamierzonego, przyczyniając się do wzrostu nocnej

aktywności mięśni żucia nawet u pa­

cjentów asymptomatycznych (11).

Grubość szyny nagryzowej należy dobierać indywidualnie dla każdego pacjenta. Chruściel ­Nogalska i wsp.

przytaczają w swojej pracy wyniki ba­

dań innych naukowców wskazujące, że szyny o grubości 6 mm najlepiej re­

laksują mięśnie żucia. Autorzy ci opi­

sują również brak różnic w czynności elektrycznej mięśni żucia podczas sto­

sowania 3 ­ i 6 ­milimetrowych szyn nagryzowych, co potwierdzałoby po­

dobieństwo działania terapeutyczne­

go szyn o obu grubościach (6). Należy jednak zwrócić uwagę na to, że w pro­

cesie termoformowania grubość arku­

sza materiału, z którego wykonana jest szyna, ulega ścieńczeniu o około 20%

na 1 cm głębokości przeciągania, przy czym wartość ta jest wartością średnią dla całej powierzchni okluzyjnej szy­

ny (10). Szyna musi koniecznie po­

krywać całą długość łuku zębowego, aby można było uniknąć ekstruzji zę­

bów przeciwstawnych. Ze specyficz­

ną sytuacją mamy do czynienia, gdy część ostatniego zęba w łuku jest po­

kryta tkankami miękkimi. W tym wy­

padku szyna nie powinna mieć kon­

taktu z częścią zęba pokrytą błoną ślu­

zową (9).

Technologią stosowaną w proce­

sie wytwarzania szyn nagryzowych jest tłoczenie termoformowalne, po­

legające na podgrzaniu arkusza ma­

teriału, a następnie umieszczeniu go na modelu gipsowym. Model należy pokryć przed procesem termoformo­

wania specjalnym preparatem izolu­

jącym. Czynnikami, które powodują transfer ogrzanego materiału na mo­

del gipsowy, są próżnia i wzrost ci­

śnienia w cylindrze aparatu do prze­

ciągania (12).

Warto nadmienić, że Kojima i wsp.

przeprowadzili badania, w wyniku których uzyskano informacje na te­

70

STOMATOLOGIA PRAKTYCZNA

mat zmian grubości materiału w pro­

cesie termoformowania. Okazało się, że zmiany grubości materiału w pro­

cesie ciśnieniowym na powierzch­

niach pod kątami 0°, 45° i 90° w sto­

sunku do kierunku działania siły wy­

nosiły kolejno 2, 20 i 66%. Oznacza to, że największe spadki grubości odno­

towuje się na krawędziach siecznych i szczytach guzków zębów bocznych, a najmniejsze na ścianach bocznych zębów (12).

Cel pracy

Celem pracy było określenie rodzaju i częstości wykonywania szyn nagry­

zowych stosowanych w terapii zabu­

rzeń czynnościowych narządu żucia w pracowniach techniki dentystycz­

nej we Wrocławiu i mniejszych miej­

scowościach. Następnie porównano otrzymane dane z normami opisany­

mi w literaturze.

Materiał i metody

Losowo wybrano 41 pracowni denty­

stycznych znajdujących się we Wro­

cławiu i mniejszych miejscowościach i  przeprowadzono w  nich badania na podstawie ankiety własnej. Pytania dotyczyły rodzaju materiału, z które­

go wykonywano szyny (jego twardo­

ści i grubości), lokalizacji szyn (łuku, na który były przeznaczone) oraz ich łącznej liczby w ciągu roku. Do udzia­

łu w badaniu wytypowano placówki niespecjalizujące się w leczeniu zabu­

rzeń czynnościowych układu stoma­

tognatycznego, aby umożliwić obiek­

tywną ocenę liczby i rodzaju szyn spo­

rządzonych w tym okresie. Zestawio­

no wyniki za rok 2016 z dwóch miast poniżej 100 tys. mieszkańców (Nowa Sól, Gostyń) i czterech miast powyżej 100 tys. mieszkańców (Częstochowa, Opole, Sosnowiec, Wrocław). W ana­

lizie danych uwzględniono tylko te pracownie, które podały pełne staty­

styki.

Otrzymane dane porównano z da­

nymi pochodzącymi z Poradni Zabu­

rzeń Czynnościowych Narządu Żu­

cia Akademickiej Polikliniki Stoma­

tologicznej przy Uniwersytecie Me­

dycznym we Wrocławiu w celu lep­

szego zobrazowania różnic pomię­

dzy metodami stosowanymi w loso­

wo wybranych laboratoriach techni­

ki dentystycznej a normami obowią­

zującymi w wyspecjalizowanej jed­

nostce. Ostatecznie danych z Poradni nie uwzględniono w wynikach ogól­

nych, aby uniknąć ich zafałszowania.

Wyniki

Na 41 ankietowanych pracowni za­

ledwie 21 prowadziło rzetelną do­

kumentację i podało wszystkie dane uwzględnione w ankiecie. Otrzyma­

ne dane przedstawiono w załączo­

nych tabelach i na rycinach.

Analizując wyniki uzyskane w la­

boratoriach techniki dentystycznej w  mniejszych miejscowościach, można zauważyć przewagę szyn wy­

konywanych z tworzywa miękkiego, o niewystarczającej grubości (1 mm).

Stosowano je tak samo często na oba łuki zębowe (tab. I).

Inaczej przedstawiają się statysty­

ki w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców, w których najwię­

cej szyn wykonywano na górne łuki zębowe, z twardego tworzywa, o mi­

nimalnej grubości wykazującej dzia­

łanie terapeutyczne (2 mm) (tab. II).

Podobne dane (jak w większych miejscowościach) uzyskano we wro­

cławskich placówkach. Odstępstwa wystąpiły jedynie w parametrze doty­

czącym grubości szyn – w blisko po­

łowie przypadków dominowała war­

tość 1,5 mm (tab. III).

W Poradni Zaburzeń Czynnościo­

wych Narządu Żucia Akademickiej Polikliniki Stomatologicznej przy Uniwersytecie Medycznym im. Pia­

stów Śląskich we Wrocławiu szyny wykonywano wyłącznie z twardego materiału o grubości 2 mm i głów­

nie na łuk dolny (tab. IV).

Dyskusja

Zaburzenia układu stomatognatycz­

nego są istotnym problemem zdro­

wotnym. W  piśmiennictwie odno­

towuje się stale rosnącą tendencję do występowania zaburzeń czyn­

nościowych: 40­90% dotyczy dzie­

ci i  młodzieży, 60­90% dorosłych.

Do objawów sugerujących rozpozna­

nie należą: subiektywne bóle w okoli­

cy ssż, napięciowe bóle głowy, obja­

wy akustyczne i trzaski podczas od­

wodzenia żuchwy, zaburzenia słu­

chu, zaburzenia toru odwodzenia żuchwy, widoczne nadmierne star­

cie zębów, bóle mięśni podczas ba­

dania palpacyjnego, szczękościsk czy przemieszczenie krążka stawowego.

Nasilające się z  czasem objawy zaburzeń czynnościowych wskazu­

ją na potrzebę szybkiego wdroże­

nia skutecznego leczenia (9). Szyny zgryzowe stanowią taką formę tera­

pii i mogą wpływać na układ stoma­

tognatyczny poprzez zmianę kon­

taktów zwarciowych dzięki odpo­

wiedniemu ukształtowaniu swojej powierzchni (13­15). Może nastąpić przemieszczenie żuchwy, a tym sa­

mym zmiana pozycji wyrostka kłyk­

ciowego w dole stawowym (15­17) i rozciągnięcie mięśni żucia spowo­

dowane wymiarem pionowym szy­

ny (18).

W zależności od etiologii i obja­

wów poszczególnych zaburzeń w le­

czeniu dysfunkcji układu ruchowego narządu żucia stosuje się kilka typów

TABELA I. Dane dotyczące wykonanych szyn uzyskane z pracowni techniki dentystycznej w miastach poniżej 100 tys.

mieszkańców

Rodzaj szyny Umiejscowienie szyny

(łuk zębowy górny/dolny) Grubość szyny Liczba szyn wykonanych w okresie badawczym

Pracownia 1 twarde dolny 2 mm 2

Pracownia 2 twarde/miękkie górny/dolny 0,5 mm 3

Pracownia 3 twarde górny/dolny 1 mm 3

Pracownia 4 miękkie górny/dolny 1 mm 4

Pracownia 5 miękkie górny/dolny 1 mm 4

Pracownia 6 miękkie górny/dolny 1 mm 5

Pracownia 7 miękkie górny/dolny 1 mm 3

Pracownia 8 miękkie górny/dolny 1 mm 2

Pracownia 9 miękkie górny/dolny 1 mm 11

Pracownia 10 miękkie górny/dolny 1 mm 7

Pracownia 11 twarde/miękkie górny/dolny 2 mm 15

TABELA II. Dane dotyczące wykonanych szyn uzyskane z pracowni techniki dentystycznej w miastach powyżej 100 tys.

mieszkańców

Rodzaj szyny Umiejscowienie szyny

(łuk zębowy górny/dolny) Grubość szyny Liczba szyn wykonanych w okresie badawczym

Pracownia 1 twarde/miękkie górny 2 mm 10

Pracownia 2 twarde/miękkie górny 3 mm 24

Pracownia 3 twarde/miękkie górny/dolny 2 mm 36

Pracownia 4 twarde dolny 2 mm 360

Pracownia 5 twarde dolny 2 mm 50

średnio twarde dolny 1,8 mm 10

Pracownia 6 twarde/miękkie dolny 1 mm ~2

Pracownia 7 miękkie dolny 2 mm 10

Ryc. 1. Liczba wykonanych szyn w zależności od ich grubości oraz odsetek szyn zależnie od ich typu i umiejscowienia. Dane uzyskane z pracowni techniki dentystycznej w miastach poniżej 100 tys. mieszkańców.

Ryc. 2. Liczba wykonanych szyn w zależności od ich grubości oraz odsetek szyn zależnie od ich typu i umiejscowienia. Dane uzyskane z pracowni techniki dentystycznej w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców.

M^agazyn StoMatologicznynr 7-8/2019

73

Ryc. 3. Liczba wykonanych szyn w zależności od ich grubości i odsetek szyn zależnie od ich typu i umiejscowienia. Dane uzyskane z pra‑

cowni techniki dentystycznej we Wrocławiu.

Ryc. 4. Odsetek wykonanych szyn w za‑

leżności od ich lokalizacji. Dane uzyskane z Poradni Zaburzeń Czynnościowych Na‑

rządu Żucia Akademickiej Polikliniki Sto‑

matologicznej UM we Wrocławiu.

TABELA III. Dane dotyczące wykonanych szyn uzyskane z pracowni techniki dentystycznej na terenie Wrocławia Rodzaj szyny Umiejscowienie szy‑

ny (łuk zębowy górny/

dolny) Grubość szyny Liczba szyn wykonanych w okresie badawczym

Pracownia 1 twarde górny 1 mm 120

Pracownia 2 twarde górny 1,5 mm 360

Pracownia 3

miękkie górny/dolny 2 mm 148

miękkie górny/dolny 1 mm 10

twarde górny/dolny 1 mm 68

Michigan miękkie górny 2 mm 52

TABELA IV. Dane dotyczące leczenia zaburzeń czynnościowych narządu żucia w Poradni Zaburzeń Czynnościowych Narządu Żucia Akademickiej Polikliniki Stomatologicznej UM we Wrocławiu

Rodzaj szyny Umiejscowienie szy‑

ny (łuk zębowy górny/

dolny) Grubość szyny Liczba szyn wykonanych w okresie badawczym

Pracownia 1 twarde górny głównie 2 mm,

rzadko 1,5 mm ok. 180

twarde dolny głównie 2 mm,

rzadziej 1,5 mm ok. 120

ne (8, 14, 19), natomiast w przypad­

ku schorzeń, których podłoże wiąże się z zaburzoną relacją przestrzenną krążka stawowego i głowy żuchwy, wykonuje się głównie doprzednie szyny repozycyjne (8). Końcowy wy­

nik leczenia zależy nie tylko od traf­

nej diagnozy i wyboru odpowiedniej szyny, lecz także od sposobu jej wy­

konania.

W literaturze nie ma jednoznacz­

nych wytycznych wskazujących, na który łuk powinno się wykonać szynę. Jak wspomniano, Okeson za­

leca szyny na górny łuk ze względu na lepszą retencję, stabilność i wy­

trzymałość (8). Pomimo to wielu kli­

nicystów uważa, że mogą one być przeznaczone zarówno na górny, jak i dolny łuk zębowy, uzależniając wy­

bór od warunków zgryzowych i bra­

ków zębowych (6).

Na skuteczność terapii w  dużej mierze wpływa twardość materiału, z którego wykonano szynę. W tym wypadku autorzy zgodnie uważają, że najlepiej sprawdza się tworzywo twarde (2, 8, 11). Szyna z takiego ma­

teriału jest odporniejsza na czynniki mechaniczne, powoduje także zamie­

rzone zmniejszenie nocnej aktywno­

ści mięśni żucia (11). Wyniki badań wskazują, że nie powinno się stoso­

wać szyn wykonanych z tworzywa miękkiego, gdyż nie dają one żadnych efektów i są nieskuteczne w lecze­

niu dysfunkcji. Stosuje się je często jako aparaty ochronne u sportowców.

W przypadku szyn tego typu pierw­

szy kontakt okluzyjny dotyczy jednak szyn. W terapii bólowych zaburzeń

mięśniowych związanych z bruksi­

zmem zaleca się szyny stabilizacyj­

74

STOMATOLOGIA PRAKTYCZNA

zębów trzonowych, co może prowa­

dzić do przemieszczenia szyny i być przyczyną mioartropatii (14). Więc­

kiewicz i wsp. podają przykład złe­

go zastosowania szyn elastycznych, które dodatkowo nie obejmowały ca­

łego łuku zębowego i nie zapewnia­

ły prawidłowego kontaktu każdego zęba z powierzchnią szyny. Wywoła­

ło to poważne powikłania jatrogenne, wiązało się z koniecznością zastoso­

wania dodatkowych aparatów leczni­

czych oraz znacznie wydłużyło czas leczenia (20).

Ważnym aspektem jest też odpo­

wiednia grubość szyny. Powinna ona być dobierana indywidualnie dla każ­

dego pacjenta (średnio ok. 2 mm), tak aby eliminowała kontakty urazowe i  zmniejszała aferentne impulsacje z mechanoreceptorów przyzębia, pro­

wadząc do relaksacji mięśni (21, 22).

Kolejnym mechanizmem powodują­

cym obniżenie wzmożonego napięcia jest rozciągnięcie mięśni, dlatego tak ważne jest, aby szyna nie była zbyt cienka (22). Kostrzewa ­Janicka i wsp.

zbadali 28 osób, stosując szyny róż­

nej grubości (4, 6 i 8 mm). W badaniu tym większość pacjentów wskazała, że szyny o grubości 6 mm są aparata­

mi najbardziej efektywnymi w relak­

sacji mięśni narządu żucia. Jak podają autorzy, nie było to jednak regułą (21).

Przy wykonywaniu szyn należy również pamiętać, aby pokrywały cały łuk zębowy, co zapobiega ekstru­

zji zębów nieobjętych aparatem (tzw.

objaw Godona). Pomimo płaskiej po­

wierzchni uzupełnienia, w zwarciu centrycznym zapewniony jest kon­

takt z guzkami zwarciowymi zębów bocznych i brzegami siecznymi zę­

bów przednich. Natomiast przy zwar­

ciu ekscentrycznym kontakt z szyną powinny mieć tylko w sposób umoż­

liwiający prowadzenie ruchów żu­

chwy (22).

W przedstawionej analizie bada­

niem objęto laboratoria techniki den­

tystycznej w miastach poniżej i po­

wyżej 100 tys. mieszkańców. Zebra­

no dane obejmujące: liczbę szyn wy­

konanych w  ciągu roku, ich twar­

dość i grubość oraz lokalizację (łuk zębowy, na który zostały wykona­

ne). Analizując dane, dostrzeżono odstępstwa od obowiązujących norm powszechnie opisywanych w  lite­

raturze. W mniejszych miejscowo­

ściach większość szyn była wykona­

na z miękkiego tworzywa o grubości 1 mm (ryc. 1). Szyny takie nie przy­

noszą pożądanego efektu lecznicze­

go ze względu na zbyt małą grubość, która nie zapewnia odpowiedniej re­

laksacji mięśni i eliminacji kontaktów urazowych, a zbyt miękkie, mało od­

porne mechanicznie tworzywo może wywołać efekt odwrotny niż zamie­

rzony, powodując wzrost nocnej ak­

tywności mięśni żucia nawet u pa­

cjentów bezobjawowych (11). Inaczej przedstawiają się statystyki w więk­

szych miastach, powyżej 100 tys.

mieszkańców (ryc. 2). Tam większość szyn wykonywano z tworzywa twar­

dego na łuk górny. Z 500 szyn aż 466 miało grubość 2 mm. Są to normy za­

lecane przez wielu klinicystów, gwa­

rantujące lepszą estetykę, komfort użytkowania szyny, wytrzymałość materiału, równomierne rozłożenie sił okluzyjnych na całej powierzchni aparatu, relaksację mięśni i terapeu­

tyczną konfigurację kompleksu gło­

wa stawowa–krążek. Tylko nielicz­

ne szyny wykonano na łuk górny, z miękkiego tworzywa o niewystar­

czającej grubości. Na podstawie wy­

ników z przebadanych laboratoriów techniki dentystycznej we Wrocła­

wiu można zauważyć, że podobnie jak w innych dużych miastach, rów­

nież tutaj wykonywane były głównie szyny twarde, w przeważającej więk­

szości na łuk dolny. Odstępstwa wy­

stąpiły jedynie w parametrze doty­

czącym grubości szyn – w blisko po­

łowie przypadków dominowała war­

tość 1,5 mm. Choć grubość szyny po­

winna być indywidualnie dostosowy­

wana dla każdego pacjenta (21, 22), to wartość mniejsza niż 2 mm jest niewystarczająca do osiągnięcia efek­

tu terapeutycznego, co znacznie wy­

dłuża czas leczenia (ryc. 3).

Zebrano również informacje na te­

mat liczby szyn relaksacyjnych wyko­

nywanych w Poradni Zaburzeń Czyn­

nościowych Narządu Żucia Akade­

mickiej Polikliniki Stomatologicz­

nej przy Uniwersytecie Medycznym im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, ale dane te stanowią jedynie punkt odniesienia dla pozostałych pracow­

ni techniki dentystycznej i nie zostały uwzględnione w wynikach ogólnych.

Na terenie placówki specjalizującej się w leczeniu dysfunkcji narządu żu­

cia wykonywane były wyłącznie szy­

ny twarde, występowała tu przewaga szyn o grubości 2 mm nad szynami półtoramilimetrowymi. W większości przypadków zaopatrywany był łuk dolny w stosunku do górnego (ryc. 4).

Wnioski

1. W miastach poniżej 100 tys. miesz­

kańców przeważnie wykonywano szyny miękkie o grubości 1 mm na łuk dolny.

2. W  miastach od 100 do 300 tys.

mieszkańców przeważnie wyko­

nywano szyny twarde o grubości 2 mm na łuk dolny.

3. We Wrocławiu przeważnie wyko­

nywano szyny twarde o grubości 1,5 mm na łuk górny.

n

P

1. Graff ‑Radford S.B., Bassiur J.P.: Temporomandibular disorders and headaches. Clinical‑

Key.com, 2014.

2. Lakshmi M.S. i wsp.: Occlusal splint therapy in temporomandibular joint disorders: An update review. J. Int. Oral Health, 2016, 5, 639‑645.

3. Reychler H., Tovaru S.: Current recommendations for the diagnosis of temporo ‑mandibular joint disorders – review paper. Part two. Maedica – a Journal of Clinical Medicine, 2008, 3, 2.

4. Conti P.C.R. i wsp.: The treatment of painful temporomandibular joint clicking with oral splints: a randomized clinical trial. JADA, 2006, 137, 1108‑1114.

5. Fricton J.: Current evidence providing clarity in management of temporomandibular di‑

sorders: summary of a systematic review of randomized clinical trials for intraoral applian‑

ces and occlusal therapies. J. Evid. Based Dent. Pract., 2006, 6, 48‑52.

6. Chruściel ‑Nogalska M. i wsp.: Przegląd stosowanych szyn zgryzowych w leczeniu zabu‑

rzeń czynnościowych układu stomatognatycznego – na podstawie piśmiennictwa. Dent.

Forum, 2013, XLI, 2.

7. Baron S. i wsp.: Nowoczesne metody szynoterapii w leczeniu dysfunkcji urnż. e ‑Denti‑

co, 2009, 24, 4.

8. Okeson J.P.: Leczenie dysfunkcji narządu żucia i zaburzeń zwarcia. Wydawnictwo Cze‑

lej, Lublin 2005, 15, 471‑497.

9. Ash M.M., Ramfjord S.P., Schmidseder J.: Terapia przy użyciu szyn okluzyjnych. Wydaw‑

nictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1999, 11, 139‑152.

10. Sójka A.: Rodzaje aparatów okluzyjnych stosowanych w terapii zaburzeń czynnościowych narządu żucia. Przegląd piśmiennictwa. Dent. Forum, 2004, 1, 30, 95‑100.

11. Antonelli J.R. i wsp.: The occlusal guard: a simplified technique for fabrication and equ‑

ilibration. Gen. Dent., 2013, 61, 49‑54.

12. Więckiewicz W., Zeńczak ‑Więckiewicz D., Maczura ‑Sokalska J.: Wpływ wgłębnego for‑

mowania na zmianę grubości płytki obturującej z tworzywa termoplastycznego. Dent. Fo‑

rum, 2009, 37, 2, 51‑54.

13. Borromeo G.L., Suvinen T.I., Reade P.C.: A comparison of the effects of group function and canine guidance interocclusal devise on masseter muscle electromyographic activity in normal subjects. J. Prosthet. Dent., 1995, 74, 174‑180.

14. Chandu A. i wsp.: The effect of an interocclusal appliance on bite force and masseter electromyography in asymptomatic subjects and patients with temporomandibular pain and dysfunction. J. Oral Rehab., 2004, 31, 530‑537.

15. Attanasio R.: Intraoral orthotic therapy. Dent. Clin. North Am., 1997, 41, 2, 309‑324.

16. Hickman D.M., Cramer R.: The effect of different condylar positions on masticatory mu‑

scle electromyographic activity in humans. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol.

Endod., 1998, 85, 18‑23.

17. Węgłowska A. i wsp.: Zastosowanie badań elektromiograficznych do oceny leczniczego położenia żuchwy – doniesienie wstępne. Protet. Stomatol., 2001, LI, 1, 19‑26.

18. Suvinen T.I. i wsp.: Vertical jaw separation and masseter muscle electromyographic ac‑

tivity: a comparative study between asymptomatic controls and patients with temporoman‑

dibular pain and dysfunction. J. Oral Rehab., 2003, 30, 765‑772.

19. Pierce C.J. i wsp.: Dental splint prescription patterns: a survey. JADA, 1995, 126, 248‑254.

20. Więckiewicz W., Predel A., Wawrzyńczak ‑Głuszko M.: Nieprawidłowe zastosowanie elastycznych szyn zgryzowych TMD i TMJ w początkowej terapii dysfunkcji narządu żu‑

cia powodem długotrwałego leczenia przyczynowego – opis przypadku, Protet. Stomatol., 2009, LIX, 5, 321‑326.

21. Kostrzewa ‑Janicka J. i wsp.: Skuteczność lecznicza stabilizacyjnych szyn zgryzowych.

Protet. Stomatol., 2007, LVII, 6, 397‑407.

22. Stós B., Pihut M., Gala A.: Szyny okluzyjne stosowane powszechnie w protetyce reha‑

bilitacji zaburzeń czynnościowych narządu żucia. Por. Stomatol., 2004, 3, 5‑10.