Choroba motylicza, pomimo masowych akcji jej zwalczania, jest nadal

WIADOMOSCI PARAZYTOLOGICZNE T. XXVI, NR 1: 1980

BADANIE

SKUTECZNOŚCI

ACEDISTU W LECZENIU CHOROBY MOTYLICZEJ OWIEC

STEFAN FURMAGA, JERZY LECH GUNDŁACH, ANDRZEJ SADZIKOWSKI i STEF AN UCHACZ

Instytut Chorób Zakaźnych i Inwazyjnych AR, Lublin

Choroba motylicza, pomimo masowych akcji jej zwalczania, jest nadal

poważnym

problemem inwazjologicznym, bowiem

ekstensywność

inwazji motylicy w Polsce w ostatnich latach

wynosiła

do 790/o u

bydła

oraz do 69°/o u owiec [1-3, 10, 17, 18, 28). W chwili obecnej do zwalczania fascio- lozy w Polsce stosowany jest Zanil, produkowany na licencji firmy ICI.

Preparat ten, a

także

stosowane w innych krajach Bilevon, Dovenix, Rafoxanide, nowo

wprowadżony

Coriban i inne cechuje nie tylko wysoka

skuteczność,

ale i wysoki indeks

bezpieczeństwa.

Nie wyklucza to jednak

konieczności

poszukiwania jeszcze doskonalszych leków pod

względem skuteczności działania

zarówno na postacie dojrzale, jak i

młodociane

tej przywry, jeszcze mniej toksycznych dla

żywiciela,

a

także łatwych

w sto- sowaniu przy masowych akcjach odmotyliczania.

Jednym z nowych leków przeznaczonych do zwalczania fasciolozy jest AcedistR. Preparat ten, wyprodukowany przez ACF Chemiefarma NV- -Amsterdam, zawiera jako

substancję czynną

bromophenophos (4,4', 6,6'- -tetrabromo-2,2' -biphenyldiol (mono dohydrogen phosphate). Jest to kry- staliczny proszek koloru kremowego,

rozpuszczający się

w wodzie, etanolu, acetonie, a

także

benzenie, chloroformie, eterze etylowym.

Według wskazań

producenta dawki terapeutyczne

wynoszą

dla owiec 16,5 mg/kg c.c., dla

bydła

- 12 mg/kg c.c., przy indeksie

toksyczności wynoszącym

odpowiednio 3-4 (dla owiec) oraz 4 (dla

bydła).

Lek nie wymaga stosowania odpowiedniej diety, ale u

zwierząt

wyniszczonych i

ciężarnych

dawka powinna

być obniżona

o

połowę.

Preparat konfekcjo-

nowany jest w postaci

pigułek (zawierających

0,83 lub 1,2 g bromopheno- phosu) przeznaczonych dla owiec i

bydła

do podawania doustnego po uprzednim rozpuszczeniu w wodzie. Badany lek jest wydalany z

kałem

w 92,70/o, z moczem w 6,170/o i z mlekiem w 0,240/o, a

całkowite

wydalenie

5 - Wiad. Parazytol. J/80

S. FURMAGA J JNNI

z organizmu

następuje

w

ciągu

14 dni [16].

Według

danych z literatury, lek ten cechuje

się wysoką,

blisko 1000/o

skutecznością

na postacie doj-

rzałe,

Fasciola hepatica oraz nieco tylko

niższą

(76-940/u) na przywry niedojrzale 3-7-tygodniowe [11

,

13, 15, 23].

Większość

dotychczasowych publikacji dotyczy

badań

nad przydat-

nością terapeutyczną Acedistu

w zwalczaniu fasciolozy u

bydła

[ 4, 6, 13, 19, 21, 22, 29]. Nieliczne natomiast publikacje

określają skuteczność

tego preparatu w zwalczaniu choroby motyliczej owiec [11, 12, 23].

Stąd też

celem naszym

było uzupełnienie

dotychczasowych

badań

nad

skutecz-

nością Acedistu

w

zwalczaniu

fasciolozy owiec oraz

wpływu

tego pre- paratu na

organizm leczonych zwierząt.

Materiał i metody

Ze

stada

60 owiec rasy mieszanej, wieku 1-4 lat, wagi 40-50 kg,

po

okresie

wykotów,

u których badaniem koproskopowym stwierdzono

silną inwazję

F. hepatica, 40

użyto

do

badań przyżyciowych,

a 20 -- do

badań

sekcyjnych. Poza tym przeprowadzono

przy.życiowe, uzupełniające

bada- nia hematologiczne

i

biochemiczne. Preparat

Acedist,

produkowa ny na licencji holenderskiej przez Institut de Serotherapie de Toulouse (Fran- cja), zastosowano w dawce 16,5 mg bromophenophosu na kg

c.c.

(1

pigułka

na

zwierzę)

per os po uprzednim

ro

zpuszczeniu w wodzie. Krew do

badań

hematologicznych i biochemicznych pobierano przed leczeniem i dwu- krotnie w

odstępach

trzytygodniowych po lec

zeniu.

Badania hematolo- giczne

(ilość

erytrocytów, liczba hematokrytowa,

zawartość

hemoglobiny,

ilość białych ciałek i

eozynofilów) wykonano

według ogólnie przyjętych

metod. W badaniach biochemicznych

określano

poziom

białka całkowite­

go, albumin, globulin

(metodą biuretową) oraz

Ca, Mg

(metodą

komplek-

sometryczną)

i P

(metodą

Fiske-Subbarowa). W tych samych termin

ac

h wykonano kontrolne badania koproskopowe

metodą

dekantacji.

Badania sekcyjne przeprowadzono na 20

owcach, z

których 15

zwie-

rzętom

podano lek, a

pozostałe

5 owiec nie leczonych

stanowiło grupę kontrolną.

Po 7 dniach od podania leku wszystkie przeznac

zone do badań

sekcyjnych

zwierzęta uśmiercono

i poddano badaniom

sekcyjnym ze

szczególnym zwróceniem uwagi na

intensywność

inwazji motylicy

wą­

trobowej i zmiany anatomopatolog iczne

wątroby.

Wyaiki i omówienie

Badanie kliniczne owiec

użytych

do

doświadczenia,

wykonane przed

podaniem leku,

wykazało

ich

słabą kondycję,

zmniejszony apetyt, wy-

chudzenie i

mierną jakość runa.

Jako wyraz

towarzyszącej

inwazji nie-

AC~;DJST .JAKO LEK PRZECIWM0TYLICZY (i'

dokrwistości,

stwierdzono

bladość błon śluzowych, obniżoną liczbę

ery- trocytów,

zmniejszoną zawartość

hemoglobiny oraz

obniżoną wartość

hematokrytu (tabela). Jak

można sądzić, było

to wynikiem przewleka-

jącej się

inwazji, bo

chociaż

zmiany t

ych wskaźników pojawiać się mogą

na

początku okresu

prepatentnego, to jednak

poglęoiają się

w okresie patentnym [5, 7, 25-27].

Zmiany

w układzie białokrwinkowym

badanych owiec

wyrażały się słabą leukopenią

oraz niewielkim wzrostem liczby eozynofilów, co naj- prawdopodobniej

było związane

ze

słabą kondycją zwierząt oraz

chro-

niczną postacią

inwazji (tabela). Wiadomo bowiem,

że leukocytozę

obser- wuje

się

z

reguły w

okresie prepatentnym inwazji, co

wiąże się

z ostrym procesem zapalnym

toczącym się

w uszkodzonej przez

wędrujące

przywry

wątrobie,

oraz

że

w okresie patentnym liczba

białych

krwinek zwykle

obniża się,

a u

zwierząt

wyniszczonych

może

nawet

wystąpić

leukopenia [7, 9, 24].

Stwierdzone badaniami biochemicznymi nieznaczna hypopro teinemia i hypoalbuminemia (tabela)

były silniej wyrażone

u

zwierząt z cięższymi

TABELA

Wyniki bada11 hematologicznych i biochemicznych surowicy owiec doświadczalnych przed leczeniem oraz 21 i 42 dnia po leczeniu

TABLE

Results of hematological and biochemical investigations of experimental sheep's serum before and 21-st and 42 days after treatment

i Wartości średnie - Mean values

Przedmiot badania lndices

Erytrocyty --Erythrocytes ( I O") Hematokryt - Hematocrit Hemoglobina - Hemoglobin (g'¾,) Leukocyty - Leukocytes ( x I 03 )

Eozynofile -- Eosinophils

Białko całkowite - Total protein (g '¼,)

Albuminy --- Albumins (g %) Globuliny --Globulins (g ~;,) Fosfor - Phosphorus (mg%)

Wapń -- Calcium (mg'¾,) Magnez - Magnesium (mg'¾,)·

Wartości norm fizjologicznych*

Physiological va lues*

8- 13 24- 50 8- 16 6- 10 400''*

6,2-7,0 2,6-2,9 3,6- 4,1

5 12,5 2,5

• według [20] Pinkiewicz E., 1%8 - acc. to [20] Pinkiewicz E., 1968

•• wartość przeciętna mean value

---- -- -···- - - ··- --

przed I po leczeniu leczeniem ___ after treatment _

before ' 21 dni

i

42 dni

I

treatmer,t days

i

days

5,6 16

6,95 5,7 605

5,7 2,2 3,6 4,6 10,2 2,6

7,9 24 10, 1

5,4

i 472

6,3 2,4 3,9 5,4 11,9 3,1

8,4 25 10,3

5,5 381

7,2 2,9 4,2 4,4 li, I 2,4

68

S. FURMAGA I INNI

objawami klinicznymi.

Wynikało

to, jak

można sądzić,

z rozleglejszych u tych

zwierząt uszkodzeń miąższu wątrobowego

- ze znaczniejszego

upośledzenia

syntezy

^białek,

a

także większej

utraty albumin na rzecz

przesięków powstających

jako efekt

zaburzeń krążenia

w

układzie

wrot- nym [8, 14, 24, 25].

Badanie

zawartości

Ca, Mg i P w surowicy owiec

doświadczalnych wykazało

tylko nieco

niższy

poziom Ca, uwarunkowany, jak

się

przyj- muje,

hypoalbuminemią

i

utratą

Ca

związanego

z

molekułami białek

tej frakcji ,(tabela).

W przeprowadzonych 21 i 42 dnia po podaniu leku kontrolnych ba- daniach

kału

badanych owiec nie stwierdzono

obecności

jaj motylicy

wątrobowej.

Obserwacja ta wydaje

się

nie tylko

wskazywać

na

wysoką skuteczność

preparatu, ale

również

na szybkie usuwanie jaj z woreczka

żółciowego. Już

w kilka dni po podaniu leku stwierdzono

wyraźną

po-

prawę

stanu ogólnego owiec, przy jednoczesnym braku objawów wska-

zujących

na toksyczne

działanie

podanego preparatu.

Równocześnie

w pierwszym i drugim badaniu (21 i 42 dni po leczeniu) stwierdzono

ustąpienie

objawów klinicznych fasciolozy oraz

wyraźną poprawę

kondy- cji

zwierząt. Skuteczność działania

Acedistu

potwierdziły

wyniki

badań

hematologicznych i biochemicznych przeprowadzonych w 21 i 42 dniu po jego podaniu (tabela).

Należy podkreślić, iż wartości uwzględnionych

parametrów hematologicznych i biochemicznych w 42 dniu po leczeniu

mieściły się

w granicach norm fizjologicznych dla tego gatunku

zwierząt

z tym,

że

liczba erytrocytów u wszystkich leczonych owiec

osiągnęła wartość fizjologiczną już

w

ciągu

21 dni.

Także

w tym samym czasie stwierdzono wzrost poziomu

białka całkowitego

i albumin oraz powrót do normy

obniżonego

poziomu Ca (tabela).

Dane te

świadczą pośrednio

o wysokiej

skuteczności działania

prepa- ratu z

likwidacją

przywr

znajdujących się

w przewodach

żółciowych włącznie,

a

także

o braku ubocznych skutków leczenia.

Wysoką skuteczność

Acedistu,

obserwowaną

w badaniach

przyżycio­

wych,

potwierdziły

badania sekcyjne. W

wątrobach

15 leczonych owiec, badanych sekcyjnie w 7 dniu od podania leku, nie stwierdzono motylic. · Badane

narządy wykazywały

oznaki

marskości,

a w

świetle

przewodów

żółciowych

o

zgrubiałych ścianach znajdowały się żóltobiaławe

masy zmacerowanych przywr . W woreczkach

żółciowych

tych

zwierząt

stwier- dzono bardzo liczne jaja F. hepatica. W

wątrobach pozostałych

5 kon- trolnych nie leczonych owiec stwierdzono liczne,

żywe, dojrzałe

motylice

wątrobowe.

Obserwowano

również hamujący wpływ

Acedistu na rozwój jaj mo- tylicy. Stwierdzono bowiem,

że

w jajach

pochodzących

z woreczków

żół­

ciowych

zwierząt

leczonych, tylko w nielicznych przypadkach

miało

ACEDIST JAKO LEK PRZECIWMOTYLICZY

miejsce formowania

się

miracidiów i rozwój ich

trwał

znacznie

dłużej niż

w

jajach uzyskanych z woreczków

żółciowych zwierząt

kontrolnych.

Wnioski

1.

Badaniami parazytologicznymi

i

sekcyjnymi stwierdzono

pełną skuteczność

Acedistu w leczeniu choroby motyliczej owiec.

2. Obserwacje kliniczne i badania laboratoryjne

wykazały dużą

tole-

rancję zwierząt

na podawany lek, nie obserwowano bowiem objawów klinicznych i zmian badanych

wskaźników,

które

wskazywałyby

na jego

toksyczność.

3. Stwierdzono

również hamujący wpływ

Acedistu na rozwój jaj motylicy

wątrobowej

wydalanych przez leczone

zwierzęta.

4. Uzyskane wyniki

badań wskazują

na

dużą przydatność

tego pre- paratu do terenowego, planowego zwalczania choroby motyliczej u owiec.

Otrzymano: 3 I 1979 r.

Adres autorów:

20-033 Lublin, Akademicka 12

LITERATURA

1. Be z ub i k, B., Bor o w i k, M., Puciłowska, A.: The helminth fauna of shcep from Kumielsk, Province Olsztyn. - Acta parasit. pol., 20, 137-142, 1972.

2. Bezubik, I3., Puciłowska, A., Borowik, M.: The helminth para- sites of sheep from the Białystok Palatinatc. - Acta parasit. pol., 18, 435-440, 1970.

3. Be z ub i k, B., St a n kie w i cz, M., Bagińska, G.: The helminth pa- rasitcs of the Carpathian sheep in Poland. - Acta parasit. pol., 17, 2.5-37, 1969.

4. de Bo er. H. B.. KI ci n cpi c r, J. F.: Method for the detcrmination of the antiliver-fluke compound Ph. 1882 in milk aftcr the treatment of cattle agninst distomatosis. - Nederl. Melk-en Zuiveltujd., 23, 163-181, 1969.

5. Bor a y, .J. C.: Studies on experimenta1 infections with Fasciola hepatźca,

with particular refcrencc to acute fascioliasis in sheep. - Ann. trop. Med.

Parasit., 61, 4:l9-450, 1967.

6. De f o ort, M., Des I o over e, J., va n Mo 1, C., Ve r do n ok, M.: Chro- nische distomatose: Afwijkingen in het bloedbeeld, coprologishe diagnose en behandeling. - Vlaams diergeneesk Tijdschr., 39, 644-652, 1970.

7. Fur mag a, S., Gu n d łach, J. L.: Parasitologic and hematologie inve- stigations in the course of experimental fascioliasis in sheep. - Acta parasit.

pol., 14, 313-325, 1967.

70 S. FURMAGA I INNI

8. Fur mag a, S., Gu n d łach, J. L.: Studies on the serum proteins in expe- rimental fascioliasis of sheep. - Acta parasit. pol., 15, 93-102, 1967.

9. Furmaga, S., Gundłach, J. L., Sobieszewski, K.: White cell system changes in the course of experimental fasciolosis in rabbits and sheep. - Acta parasit. pal., 23, 159-175, 1975.

10. Gładysz - Pa w 1 a k, K., Pa w 1 a k, K.: Występowanie fasciolozy bydła

na terenie woj. katowickiego w latach 1959-1968. - Wiad. Parazytol., 16, 463-468, 1970.

11. Gu i 1 ho n, J. C., Gr ab er, M., Bar n ab e, R.: Action fasciolicidae d'un nouvel ester phosphorique tetrabrome et sa toxicite pour le mouton. - Butl.

Acad. vet. Fr., 43, 67-74, 1970.

12. Gu i 1 ho n, J. C., Gr ab er, M., Bi r g i, E.: Etude -du pouvoir anthel- minthique du Bromophenophos

a

l'egard de divers endoparasites du mouton et du zebu de la republique du Tchad. - Revue Elev. Med. vet. Pays. trop., 23, 199-206, 1970.

13. He es che n, W., B 1 ut hg en, A., To 11 e, A.: Zum Nachweis Vorkommen und zur Lebensmittel-hygienischen Bedeutung von Fascioliziden in der Milch. ~-

Materiały informacyjne, Institut de Serotherapie de Toulouse.

14. I br o v i c, M., Ga 11- Pa 11 a, V.: Some clinical, pathologico-anatomical and biochemical observations in connection with acute mass affection by liver-fluke in sheep. - Veterinaria Saraj., 3-4, 531-537, 1959.

1.5. J o 1 i vet, G.: Donnees recentes sur la therapeutique anthelminthique chez les ruminants. - Recl. Med. vet., 150, 1-10, 1974.

16. Kirchmann, R., Koch, G., Winand, M.: Study on the excretion, secretion and retention of an antiliverfluke-compound (Ph. 1882) by lactating cow. - Materiały informacyjne, Institut de Serotherapie de Toulouse.

li. Kuc z y ń ski, J.: W sprawie częstości występowania i strat wywołanych

przez Fasciota hepatica u bydła i owiec rzeźnych. - Medycyna wet., 26, 672, 1970.

18. Ma I cze wski, A.: Gastro-intestinal helmints of ruminants in Poland.

I. Helminth fauna of sheep. - Acta parasit. poł., 18, 245-254, Hl70.

19. va n der Meer, S., Po u we l s, H.: 4,4', 6,6'-Tetrabromo-2,2' biphenyldiol mono-(dihydrogen phosphate). A new agent for combating distomatosis. - .J. Med. Chem., 12, 534-535, 1969.

20. Pi n kie w i cz, E.: Diagnostyka laboratoryjna chorób zwierząt. -.. WSR, Lublin 1968.

21. Re i n de i: s, J. S.: Een praktijkonderzoek bij rundern met cen nieuw middel tegen distomatose (Ph. 1882); vergelijking met hexachlorofeen en toetsing op nevenverschijn. - Tijdschr. Diergeneesk., 94, 324-330, 1969.

22. R e i n d e r s, J. S.: Een vergelijkende praktijkproef met de leverbotmiddelen Acedist en Bilevon R. - Tijdschr. Diergeneesk., 96, 599-602, 1971.

23. van R ie s se n, H. A.: Chemotherapy of distomatosis by means of Ace- distR. - Proc. Third. Internat. Congr. Parasit., 3, p. 1346, Miinchen 1974.

24. S im e se n, M. G., E r i k s e n, L., N a n se n, P., A n der se n, S., N ie I- se n, K.: Chronic fascioliasis in sheep. I. Clinical, clinical-pathological and histological studies. - Nord. Vet. Med., 20, 638-650, 1968.

25. Si n c 1 air, K. B.: Observations on the clinical pathology of ovine fascio- liasis. - Br. vet . .J., 118, 37-53, 1962.

26. Si n c I air, K. B.: Studies on the anaemia of ovine fascioliasis. - Br. vet . .J., 120, 212-222, 1964.

ACEDIST JAKO LEK PRZECIWMOTYLICZY 71

27. S y mon s, L. E. A., I3 or a y, .J. C.: The anaemia of acute and chronic ovine fascioliasis. -- Z. Tropenmed. Parasit., 19, 451-472, 1968.

28. W a I k o w i a k, E., A I e k s a n d r o w s ka, I., A n dr u Ie w i cz, T., I w a- n owski, E., Ka we I i cz, M., N i e t u p s k i, M., Ś m i e c h o w i c z, J., Wity k, A., Zie 1 iński, E.: Straty poubojowe spowodowane przez pa-

sożyty występujące u bydła na terenie woj. białostockiego. - Medycyna wet., 26, 496-497, 1970.

29. W upper, O., Re us s, U.: Priifung des fascioliciden Priiparates Acedist unter tieriirztlichen Praxisbedingungen. - Tieriirztl. Umsch., 27, 36-40, 1972.

THE EFFECTIVENESS OF ACEDIST IN TREATMENT OF FASCIOLOSIS IN SHEEP

l>y

S. FUHM!\GA, .J. L. GUNDŁACH, A. SADZIKOWSKI ancl s. UCHACZ

The use of prcparation Acedist for treatment of fasciolosis was tried on 60 sheep, naturally infected with F. hepatica. 40 animals were the materia! for intravital examination, while 20 others were used for autopsy purposes. In these animals, besidc weak condition and anaemia confirmed haematologically, bio- chemical examinations helped to reveal hypoproteinemia, hypoalbuminemia and a slight decrease of Ca level. Coproscopic examinations on 21st and 24nd day

after administration of the drug did not show any presence of F. hepatica eggs

in the feces of sheep; this would prove a high effectiveness of the preparation.

At the same time, clinical observations and laboratory examinations showed a high tolerance of sheep to this drug, as no clinical symptoms or changes in haematological and biochemical indices were found that would point to its toxicity (Table). General condition of the animals rapidly improved, and the values of all haematological and biochemical parameters examined returned to norma! state. This high effectiveness was also confirmed by dissection examina- tions - in the livers of 15 sheep under treatment no trematodes were found. As well, the preparation was observed to inhibit the development of F. hepatica eggs in vitro: miracidia formed only in few eggs found in gallbladders of sheep under treatment, and their development was much longer than that of eggs found in gallbladders of untreated control animals. These results would point to a high usefulness of Acedist for planned mass control of F. hepatica in sheep.