Wpływ jednorazowej orki pogłębionej na mikromorfologię mady lekkiej

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E , T . X V D O D . W A R S Z A W A 1965

BRONISŁAW JABŁOŃSKI

WPŁYW JEDNORAZOWEJ ORKI POGŁĘBIONEJ

NA MIKROMORFOLOGIĘ MADY LEK K IEJ

Katedra Ogólnej Uprawy Roli i Roślin WSR W rocław

W K atedrze Ogólnej U praw y Roli i Roślin Wyższej Szkoły Rolniczej

we W rocławiu prowadzone są od 1960 r. badania nad mikromorfologią

gleb upraw nych, a zwłaszcza nad wpływ em różnego użytkow ania gleby

i różnych zabiegów agrotechnicznych na zm iany w m ikromorfologii gleb

lekkich. Badania prowadzone są w oparciu o p rep araty mikroskopowe,

sporządzane z gleby według m etody Kubieny, zmodyfikowanej przez

A l t e m ü l l e r a [1]. Początkowo w badaniach zadowalano się bezpo­

średnią obserw acją mikroskopową, co jednak z uwagi na subiektyw ny

ch arak ter nie pozwalało na określenie wielkości różnic w ystępujących

między porów nyw anym i obiektami. Dlatego w celu możliwie obiektyw ­

nego scharakteryzow ania preparatów glebowych zastosowano metodę ści­

słych pomiarów niektórych elementów mikromorfologicznych, łatw ych do

zaobserwowania w polu widzenia mikroskopu.

Metoda pomiarów zastosowana w badaniach nad oddziaływaniem róż­

nych płodozmianów na glebę pozwoliła na uchwycenie różnic w budowie

mikromorfologicznej w arstw y ornej poszczególnych obiektów [2]. Róż­

nice te są w ynikiem odmiennego użytkowania gleby w stosunkowo dłu­

gim, bo ośmioletnim okresie, w którym zarówno rośliny, jak i upraw a

i nawożenie były różne.

Celem obecnie prowadzonych prac jest zbadanie wpływu jednorazow e­

go oddziaływania czynnika uprawowego na mikromorfologię m ady lekkiej

w oparciu o metodę pomiarów mikroskopowych, umożliwiających cha­

rak tery sty k ę liczbową preparatów г.

1 Bliższy opis m etody zawarty jest w pracy Ś w i ę t o c h o w s k i B., J a b ł o ń ­ s k i B. [2].

Charakterystyka liczbowa występowania wolnych przestworów i skupisk substancji organicznej po różnej uprawie przedzimowej Numerical c h a ra c te ris tic s of pores and organic m atter aggregates occuring in the arable layer a f te r d iffe re n t pre-w inter tilla g e

Badany element Element

Klasy w ielk o ści - Size c la s s (1 - 0,08 mm) Sum of elem entsSuina elementów drob­ nych sm all 1-7 dużych la rg e razem t o t a l 1-2 2-2 3-4 4-5 5-6 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 > 12 Orka na 22 cm - Ploughed to 22 cm Y.arstwa - Layer 0-5 err.

Przestw ory - Pores L 40,5 33,6 13, ö 6,6 1,7 0 ,6 0,3 0 ,3 0 ,9 - - - 234,2

P 20,2 67,2 62,0 52,8 21,2 10,8 7,3 9,6 36,5 - - - 234,2 53,4 287,6 P róchnica - Kuinus L 50,0 25,6 6,0 2,9 0,3 0 ,6 0,3 - - - -

-P 25,0 51,2 27,0 23,2 3,8 10,8 7,3 - - - - - 141,0 7,3 148,3

V,'arstv;a - Layer 25-30 cm

przestw ory - pores L 29,3 32,8 14,4 6,3 3,4 2,9 2,0 0 ,6 0,3 - - _{0 ,9}

P 14,6 65,6 64,8 50,4 42,5 5 2 ,2 49 ,0 19,2 12,1 - - 101,0 290,1 181,3 471,4 p ró ch n ica - hunus L 47,5 44,5 9,8 2,9 0 ,3 0,9 - - - _

P 23,7 89,0 44,0 23,2 3,8 16,2 - - - 200,0 0,0 200,0

Orka z pogłębiaczem do 35 cm - Ploughed w ith s u b s o ile r to 35 cm V/arstwa - Layer 0-5 cm

Przestw ory - pores L 25,4 20,3 8,2 3,6 2,8 1,3 0,3 0,3 - _{0 ,3} _ _

P 12,7 40,6 36,8 28,8 35,0 23,4 7,3 9,6 - 15,0 - - 177,9 32,3 209,2 Próchnica - Humus L 34,9 23,9 4,4 1,5 1,0 1,5 1,0 - _ _ _ P 17,4 47,2 19,8 12,0 12,5 27,0 24,5 - - - 136,5 24,5 161,0 Warstwa - Layer 25-30 cm Przestwory - Pores L 35,2 26,7 12,5 8,3 7,3 3,7 2,1 1,2 0,6 0 ,9 - _{0 ,3} P 17,6 53,4 56,2 66,5 91,3 66,6 51,4 38,4 24,3 45,0 - 25,4 351,6 184,5 536,1 Próchnica - Humus L 44,2 35,4 7,3 2 , 1 1, 5 0,3 - - _ - _

_

L - liczebność klasy - number of elements of given size c lass

P - łączna powierzchnia elementów danej klasy wielkości - to ta l surface of elements of given size class

0 B . JA B Ł O Ń S K I

W P Ł Y W O R K I P O G Ł Ę B IE N IO W E J N A M IK R O M O R F O L O G IĘ M A D Y 4 5 1

Obiektam i badanym i są pola zaorane przed zimą orką głębokości

20—22 cm i orką głębokości 20 cm z pogłębiaczem, działającym do 35 cm.

Próbki do tych badań pobrano wiosną (9.III), przed rozpoczęciem jakich­

kolwiek upraw ek wiosennych. Elem entam i m ierzonym i pod mikroskopem

były skupiska substancji organicznej i wolne przestw ory, w badanej bo­

wiem glebie lekkiej elem enty te są stosunkowo łatw e do zidentyfiko­

wania. Za jednostkę pomiarową przyjęto 0,08 mm, co przy stosowanym

powiększeniu mikroskopu odpowiadało jednej działce skali okularu mi-

krometrycznego.

W yniki pomiarów są zestawione w tabeli. Przytoczone w niej dane

wskazują, że porów nywane obiekty różnią się zarówno pod względem za­

w artości wolnych przestworów, jak i skupisk substancji organicznej.

W w arstw ie 0—5 cm po orce na 22 cm jest więcej wolnych przestworów

niż w analogicznej w arstw ie po orce z pogłębiaczem (stosunek 1,37), na­

tom iast w w arstw ie głębszej jest odw rotnie (stosunek 0,91). Analogiczne

stosunki obliczone dla skupisk substancji organicznej wynoszą: dla w ar­

stw y powierzchniowej — 0,92, dla w arstw y głębszej — 1,20, a więc kształ­

tu ją się odw rotnie niż porowatość.

A zatem pod wpływem jednorazowego zróżnicowania zabiegu upraw o­

wego w ystąpiły pewne różnice w mikromorfologii w arstw y ornej, bardzo

tru dn e do stw ierdzenia przy bezpośredniej obserwacji mikroskopowej, ale

w yraźnie uwidaczniające się w w yniku pomiarów.

LITERATURA

[1] A l t e m ü l l e r H. J.: Verbesserung der E inbettungs- und Schleiftechnik bei der H erstellung von Bodendünnschliffen. Z. f. Pfl. Düng. Bdk., B. 99, 1962, 164—177. [2] Ś w i ę t o c h o w s k i В., J a b ł o ń s k i В.: Einfluss verschiedener Fruchtfolgen und N utzungsweisen des leichten Bodens auf die M ikrostruktur und einige Parameter. Soil Micromorphology, Elsevier Publishing Company, Amsterdam

1964, 477—490. Б. ЯБЛОНЬСКИ ВЛИЯНИЕ ОДНОКРАТНОЙ УГЛУБИТЕЛЬНОЙ ВСПАШ КИ НА МИКРОМОРФОЛОГИЮ ЛЕГКОЙ МАДЫ Кафедра Общего Земледелия Вроцлавской Сельскохозяйственной Академии

Р е з ю м е

проводят на базе микроскопных препаратов приготовляемых из почвы по ме­ тоду Кубиены в модификации Альтемюллера [1]. Целью проводимых в настоящее время работ является исследование влия­ ния агротехнического фактора на микроморфологию легкой мады на основании микроскопных изменений дающ их возможность численной характеристики пре­ паратов. Исследуемые объекты это поля с проведенной зимней вспашкой до глу­ бины 20 — 22 см или до 20 см с углубителем работающим до 35 см. Элементами измеряемыми под микроскопом были скопления органического вещества и сво­ бодные пространства. В качестве единицы измерения принято 0,08 мм, что в при­ меняемом микроскопном увеличении соответствовало одному делению шкалы микрометрического окуляра. Установлено, что сравниваемые объекты различаются так в отношении со­ держ ания свободных пространств, как и скоплений органического вещества. В слое 0.5 см после вспашки на глубину 22 см было больше свободных про­ странств чем в аналогичном слое после вспашки с углубителем (соотношение 1,37) а в более глубоком слое — наоборот (соотношение 0,91). Аналогичные соотно­ шения вычисленные для скопления органического вещества составляют: для поверхностного слоя 0,92, а для более глубокого слоя — 1,20 т. е. это формиро­ вание противоположно пористости. Под влиянием однократной дифференциации агротехнического мероприя­ тия проявились разницы в микроморфологии пахотного слоя очень трудные для констатации при непосредственном микроскопном наблюдении, но чётко обнаруживающ иеся в результате измерений. В. JA B Ł O Ń SK I

EFFECT OF A SINGLE DEEP PLOUGHING ON MICROMORPHOLOGY OF A LIGHT MADA SOIL

D ep a rtm e n t of G en eral Soil and P la n t C u ltiv a tio n , C o lleg e of A g ricu ltu re, W rocław

S u m m a r y

Research on the m icrom orphology of arable soils is conducted by the D epartm ent since 1960, notably in respect to the effects of different soil use and various agro- technical m easures on the changes occurring in m icrobiology of light soils. The tests are based prim arily on m icroscopic preparations m ade from soil w ith K ubiena’s method m odified by A ltem üller [1].

The object of the present study w as to determ ine the effect of a single deep ploughing on the micromorphology of a light mada soil, using to this end m icroscopic m easurem ents w hich allow num erical characterization of the preparations. The stu ­ died objects are fields ploughed before w inter to a 20—22 cm depth and 20 cm w ith a subsoiler, reaching 35 cm depth. The elem ents m easured w ith the m icroscope w ere aggregates of organic m atter and the pores betw een them, taking 0.08 mm as m easuring unit, w hich correspond w ith the used m agnification to one interval of the m icroscope eyepiece scale. It w as found that the compared objects differ both in respect to the number of pores and the amount of organic m atter aggregates. In the layer 0—5 cm w ere observed m ore pores after ploughing to 22 cm depth than in the

W P Ł Y W O R K I P O G Ł Ę B IE N IO W E J N A M IK R O M O R F O L O G IĘ M A D Y 4 5 3

sam e laxer after ploughing w ith a subsoiler (ratio 1.37: 1), w h ile in a deeper soil layer the ratio is inverse (0.91 :1). A nalogous ratios calculated for organic-m atter aggregates were: surface layer 0.92 : 1, deeper layer 1.20 : 1, that is ratios inverse to those for porosity.

It is seen that a sin gle differentiation in ploughing caused changes in the m i­ crobiology of the arable layer, w hose direct observation by microscope offers great difficulties but w hich becom e distinctly apparent from the results of m easurem ent.