Zawarcie
umowy/przedawnienie i terminy zawite
Zakład Prawa Cywilnego
i Prawa Międzynarodowego Prywatnego mgr Wojciech Lamik
Przedmiot:
Prawo cywilne – część ogólna i prawo zobowiązań
CZĘŚĆ I. ZAWARCIE UMOWY
Wprowadzenie
• Zawarcie umowy jest najważniejszą postacią czynności prawnych.
• To nie tylko prawo zobowiązań. Zawieranie umowy przewija się w takich gałęziach prawa cywilnego, jak prawo rzeczowe, spadkowe, rodzinne, czy też własności intelektualnej.
• Przepisy dot. zawierania umowy: art. 66 –
72(1) KC.
• Umowa dochodzi do skutku przez konsens –
zgodne oświadczenie woli dwóch albo więcej stron.
Dopiero zawarcie umowy kształtuje stosunek prawny pomiędzy stronami.
• Konsens – zgodne oświadczenia woli są złożone wtedy, gdy da się stwierdzić, że mają ten sam sens.
• Dopiero gdy umowa została zawarta, strona może powołać się na określone prawem wady
oświadczenia woli, a przez to uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli, doprowadzając tym samym do unieważnienia umowy.
• Przy braku konsensu umowa w ogóle nie dochodzi do skutku.
• Art. 56 KC
Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z
ustalonych zwyczajów.
• Strony przy zawieraniu umowy nie muszą ustalać wszystkich jej postanowień, muszą wskazać jej minimalną treść (tj. istotne
postanowienia – essentialia negotii).
• Tam, gdzie strony nie uregulowały konkretnych postanowień umowy, zastosowanie mają np.
przepisy KC.
Określenie stron
• Określenie stron, między którymi złożone zostały zgodne oświadczenia woli, a tym samym doszło do konsensusu.
• Wskazywać na to strony może nie tylko sama
treść umowy, ale i okoliczności jej zawarcia.
Swoboda zawierania umów
• Inaczej „wolność kontraktowa”, to swoboda:
1) kształtowania treści umowy, 2) czy zawrzeć umowę,
3) z kim zawrzeć umowę.
Ograniczenia swobody umów
• Tylko wtedy, że wynikają one z ustawy lub z jej upoważnienia wydanego aktu
wykonawczego. Mają różną postać i intensywność.
• Np. zakazy dokonywania określonych typów czynności prawnych z innymi niż ze
wskazanymi w ustawie rodzajami podmiotów (określone czynności bankowe tylko z
bankami).
• Czasem ustawa wymaga indywidualnej decyzji administracyjnej do dokonania pewnej czynności prawnej (założenie banku w postaci S.A.). Czynność wymagana bez wymaganego zezwolenia
administracyjnego jest bezwzględnie nieważna.
• Inne ograniczenie - dobór kontrahenta w przy ustalaniu ustawowych priorytetów w tym względzie na rzecz
określonych rodzajowo podmiotów (np. prawo pierwokupu).
• Również procedury wyłaniania kandydatów – np. tryb aukcyjny lub przetargowy.
• Nakazy zawierania umów. Wyłączają swobodę decyzji strony co do zawarcia umowy, ale określają także ich treść (np. ubezpieczenia obowiązkowe).
Umowy adhezyjne
• Nierównorzędność stron.
• Jedna strona „narzuca” drugiej treść umowy, strona może ją tylko zgodzić się na jej warunki albo jej nie zawrzeć. W tym drugim przypadku zwykle konieczna jest zmiana kontrahenta.
• Zwykle u przedsiębiorców, którzy mają zawierają dużą liczbę umów (nawet w ciągu jednego dnia).
• Np. umowa o przejazd koleją, umowy z
dostarczycielami mediów.
Zastępcze oświadczenie woli
• Jeżeli osoba, na której ciąży obowiązek złożenia
oświadczenia woli, uchyla się od jego spełnienia, to obowiązek ten może zostać ustalony w orzeczeniu sądowym.
• Art. 64 KC - Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego
oświadczenia woli, zastępuje to oświadczenie.
• To orzeczenie kreuje czynność prawną.
• Może dotyczyć jednostronnych czynności prawnych, jak i umów.
Orzeczenie sądowe jako zdarzenie cywilnoprawne
• W wypadkach wyraźnie wskazanych przez
ustawę sądy mają kompetencję do wydawania orzeczeń konstytutywnych, które mają
charakter zdarzeń cywilnoprawnych.
• Na podstawie tych orzeczeń powstaje, gaśnie lub zmienia swoją dotychczasową treść
stosunek cywilnoprawny.
• Przykład: art. 874 KC – rozwiązanie spółki
cywilnej przez sąd.
• To nie jest samoistna podstawa prawna roszczenia o oświadczenie woli.
• Orzeczenie sądowe zastępuje formy
szczególne przewidziane przez ustawę lub
decyzję samych stron oświadczenia woli (np.
formę aktu notarialnego).
• Czym innym jest orzeczenie sądowe, na
podstawie jakiegoś zdarzenia strona pozwana jest zobowiązana do konkretnego świadczenia (np. stwierdza, że na podstawie milczącego
przyjęcia oferty doszło do zawarcia umowy).
Decyzja administracyjna jako zdarzenie cywilnoprawne
• Podobnie jak w przypadku orzeczenia sądu.
• Na podstawie wyraźnego przepisu ustawy.
• Np. decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości.
Sposoby zawierania umów
1. Oferta i jej przyjęcie 2. Negocjacje
3. Aukcja i przetarg
I. Oferta i jej przyjęcie
• Art. 66 § 1 KC - Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę, jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy.
• Stanowcza propozycja zawarcia jakiejkolwiek umowy, a propozycja ta zawiera konieczne elementy umowy.
• Wystarczy wówczas, że oferta zostaje przyjęta przez adresata. Przyjęcie oferty jest
oświadczeniem woli.
• Propozycje, które wyrażają jedynie ogólną dyspozycje podmiotu do zawarcia umowy (tylko zainteresowanie tą sprawą), a nie stanowczą decyzję w tym zakresie – nie są ofertami.
• Tak samo jest z propozycjami niepełnymi, gdzie nie ma wszystkich koniecznych elementów
umowy (wskazanie przedmiotu najmu, ale bez wskazania wysokości czynszu).
• Wówczas mamy do czynienia jedynie z
zaproszeniem do zawarcia umowy (tj. złożenia
oferty lub wszczęcia negocjacji).
• W spornych sytuacjach korzystamy z art. 65 KC:
§ 1. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady
współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje.
§ 2. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
• Jeżeli to nie pomoże, posługujemy się art. 71 KC jako normą interpretacyjną:
Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie
wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy.
• Art. 543 KC - Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży.
Skutki złożenia oferty
• Oferta wiąże oferenta (osobę, która złożyła ofertę).
• Adresat oferty – oblat.
• Jeżeli oferta kierowana jest do indywidualnie określonego adresata, wiąże ona oferenta od momentu uprzystępnienia jej adresatowi w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jej treścią.
• Jeżeli oferta jest kierowana do nieoznaczonego kręgu osób, wiąże od chwili ogłoszenia.
• Art. 66(1) KC:
§ 1. Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona
niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie.
• § 2. Przedsiębiorca składający ofertę w postaci elektronicznej jest obowiązany przed zawarciem umowy poinformować drugą stronę w sposób jednoznaczny i zrozumiały o:
1) czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy;
2) skutkach prawnych potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty;
3) zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zawieranej umowy;
4) metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych danych, które jest obowiązany udostępnić drugiej stronie;
5) językach, w których umowa może być zawarta;
6) kodeksach etycznych, które stosuje, oraz o ich dostępności w postaci elektronicznej.
• Nie dopełnienie obowiązków informacyjnych nie wpływa na ważność oferty. Może jednak rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą oferenta.
• Art. 66(1) KC nie odnosi się do zawierania
umów za pomocą poczty elektronicznej albo podobnych środków indywidualnego
porozumiewania się na odległość. Wówczas zastosowanie znajdą ogólne reguły regulujące ofertę i składanie oświadczeń woli w postaci elektronicznej (art. 61 § 2 KC).
• Art. 66(1) § 1 i 2 KC odnosi się do ofert składanych w postaci elektronicznej, lecz nieadresowanych do indywidualnych osób.
• Czyli przede wszystkim są to sklepy
internetowe.
Ustanie stanu związania umową
• Przede wszystkim termin określony w ofercie. Jeżeli takiego nie ma zastosowanie art. 66 § 2 KC. Mamy tutaj dwa scenariusze:
1) Gdy oferta została złożona w obecności drugiej strony albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na
odległość (np. telefon), przestaje wiązać, jeżeli nie została przyjęta niezwłocznie, czyli w toku trwającej rozmowy;
2) Gdy oferta została złożona w inny sposób, to znaczy gdy strony porozumiewają się ze sobą nie bezpośrednio, lecz za pomocą odrębnych i rozłożonych w czasie czynności (np. mail, poczta tradycyjna), wymagających z kolei udzielenia
odpowiedzi. Tutaj odpowiedź musi być wysłana bez nieuzasadnionego opóźnienia.
• Jeżeli oferta skierowana jest do nieoznaczonego kręgu osób, może być w każdej chwili cofnięta lub zmieniona, chyba że oferent oznaczył termin
związania. Ale cofnięcie lub zmiana oferty nie są skuteczne wobec osób, które ofertę już przyjęły.
• Art. 66(2) KC:
§ 1. W stosunkach między przedsiębiorcami oferta
może być odwołana przed zawarciem umowy, jeżeli oświadczenie o odwołaniu zostało złożone drugiej stronie przed wysłaniem przez nią oświadczenia o przyjęciu oferty.
§ 2. Jednakże oferty nie można odwołać, jeżeli wynika to z jej treści lub określono w niej termin przyjęcia.
Przyjęcie oferty
• Oświadczenie woli o przyjęciu oferty zasadniczo powinno być złożone oferentowi. Jeżeli
oświadczenie nie doszło do niego zgodnie z art.
61 KC, nie wywołuje skutków prawnych polegających na zawarciu umowy.
• Są jednak wyjątki (art. 69 KC):
1) Wskazuje na to ustalony w danych stosunkach zwyczaj;
2) Wynika to z treści oferty (np. gdy oferent żąda
niezwłocznego wykonania umowy).
• Oferent może zastrzec, że przyjęcie oferty powinno nastąpić w określony sposób (np.
zachować odpowiednią formę oświadczenia).
• Oświadczenie woli o przyjęciu oferty może
być wyrażone nawet przez bierne zachowanie się adresata (tzw. milczenie), jeżeli kontekst sytuacyjny interpretowany w świetle
ustalonych zwyczajów oraz zasad współżycia
społecznego na to wskazuje).
• Art. 68(2) KC
Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej
działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty.
Art. 68 KC
• Przyjęcie oferty dokonane z zastrzeżeniem
zmiany lub uzupełnienia jej treści poczytuje się za nową ofertę. Wówczas następuje zamiana ról – oferent staje się oblatem, a oblat
oferentem.
• Art. 68(1)
§ 1. W stosunkach między przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub uzupełnień
niezmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za jej przyjęcie. W takim wypadku strony wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z uwzględnieniem zastrzeżeń
zawartych w odpowiedzi na nią.
§ 2. Przepisu paragrafu poprzedzającego nie stosuje się, jeżeli w treści oferty wskazano, że może ona być przyjęta jedynie bez zastrzeżeń, albo gdy oferent niezwłocznie
sprzeciwił się włączeniu zastrzeżeń do umowy, albo gdy druga strona w odpowiedzi na ofertę uzależniła jej
przyjęcie od zgody oferenta na włączenie zastrzeżeń do umowy, a zgody tej niezwłocznie nie otrzymała.
Miejsce i czas zawarcia umowy
• Art. 70 KC
§ 1. W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane - w chwili przystąpienia
przez drugą stronę do wykonania umowy.
§ 2. W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w miejscu otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę
oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane albo oferta jest składana w postaci elektronicznej - w miejscu zamieszkania
albo w siedzibie składającego ofertę w chwili zawarcia umowy.
II. Negocjacje
• Wzajemne oddziaływanie stron w celu zawarcia umowy. Jest to proces płynny.
• Art. 72 KC:
§ 1. Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do
porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji.
§ 2. Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z
naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy.
• W toku zawierania umowy można przemiennie stosować zarówno tryb ofertowy, jak i negocjacyjny.
List intencyjny
• Nie zostały one uregulowane w przepisach, wynikają ze zwyczaju.
• Wyraża dążenie stron do zawarcia negocjowanej umowy definitywnej.
• Nie ma charakteru definitywnej umowy cywilnoprawnej, z której mogą wynikać prawa i obowiązki stron.
• Mogą w liście pojawić się stanowcze oświadczenia woli, kreujące obowiązek spełnienia określonych świadczeń.
• List intencyjny nie kreuje obowiązku zawarcia umowy
definitywnej. Z taką sytuacją mamy do czynienia np. przy umowie przedwstępnej.
III. Aukcja i przetarg
• Art. 70(1) § 1 KC - Umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu.
• Wielostronny i eliminacyjny charakter trybu.
• Celem jest umożliwienie podmiotowi
zainteresowanemu w zawarciu określonej umowy wyboru najkorzystniejszej dla niego oferty spośród ofert zgłaszanych przez uczestników tych postępowań i zawarcie z wybranym oferentem umowy.
• Wszyscy uczestnicy postępowań mają takie same prawa i obowiązki, podlegają tym samym regułom.
Ogłoszenie aukcji albo przetargu
• Organizator aukcji albo przetargu – podmiot, który chce zawrzeć umowę.
• W jego imieniu funkcję organizatora może pełnić inny podmiot.
• Ogłoszenie o aukcji albo przetargu może być kierowane do ograniczonego albo do
nieograniczonego kręgu adresatów oraz w
dowolny sposób.
• Ogłoszenie powinno zawierać zaproszenie do składania ofert. Wskazuje ono, o jaką umowę chodzi. Brak
zaproszenia będzie oznaczać możliwość zwykłego składania ofert.
• Art. 70(2) § 2 KC - W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki
aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków.
• Poza zaproszeniem, ogłoszenie musi wskazać dalszy tok postępowania mający na celu zawarcie zamierzonej
umowy, a zwłaszcza określać czas i miejsce aukcji albo przetargu. Czyli trzeba wskazać, czy dalsze postępowanie będzie postępowaniem aukcyjnym, czy też przetargowym.
Jeżeli nie spełnimy powyższego, ogłoszenie nie zainicjuje postępowania ani aukcyjnego, ani przetargowego.
• Art. 70(1) § 4 KC - Organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są obowiązani
postępować zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu.
• Postanowienia te mogą być zmienione lub odwołane, ale tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ogłoszeniu lub w warunkach aukcji albo przetargu.
• Strona, która postępowania niezgodnie z tymi regułami, ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za niedojście umowy do skutku. Odpowiada ona w granicach
ujemnego interesu umownego.
• Dalsze postępowanie uzależnione jest od tego, czy mamy do czynienia z aukcją, czy z przetargiem.
Aukcja
• Aukcja polega na tym, że osoby zamierzające zawrzeć umowę (licytanci) obecni na miejscu aukcji albo
komunikujący się za pomocą środka bezpośredniego na odległość składają oferty słownie lub
równorzędnymi znakami. Prowadzący oczekuje zarazem coraz korzystniejszych ofert sukcesywnie składanych przez licytantów (tzw. kolejnych
przystąpień). Jeżeli nie zastrzeżono inaczej, oferta złożona przez licytanta przestaje go wiązać, gdy inny licytant złożył ofertę korzystniejszą (postąpienie).
• Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia.
• Jeżeli ważność umowy zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w
ustawie, zarówno organizator aukcji, jak i jej uczestnik, którego oferta została przyjęta, mogą dochodzić zawarcia umowy (czyli np.
zastosować orzeczenie sądu z art. 64 KC).
• Aukcja jest stosowana zwykle przy prostych
umowach, gdzie chodzi przede wszystkim o
cenę.
Przetarg
• Przetarg tym różni się od aukcji, że oferty osób
zamierzających zawrzeć umowę nie są składane w toku ich równoczesnego i bezpośredniego komunikowania się.
• W postępowaniu przetargowym oczekuje się składania ofert w okresie i w miejscu przez niego wskazanym.
• Oferty są następnie rozpatrywane przez organizatora bez udziału oferentów.
• Organizator przetargu wybiera najkorzystniejszą ofertę, albo uznaje, że żadna nie odpowiada jego oczekiwaniom.
W tej drugiej sytuacji przetarg jest zamknięty i nie dochodzi do zawarcia umowy.
• Organizator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić na piśmie uczestników przetargu o jego wyniku albo o
zamknięciu przetargu bez dokonania wyboru.
• Do ustalenia chwili zawarcia umowy w drodze przetargu stosuje się przepisy dotyczące przyjęcia oferty, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej.
• Umowa zostaje zawarta w chwili otrzymania przez
składającego ofertę oświadczenia organizatora przetargu o jej wybraniu.
• Może się zdarzyć tak, że umowa będzie ważna dopiero po spełnieniu wymogów ustawowych. Jeżeli podmiot
zobowiązany uchyla się od ich spełnienia, strona
uprawniona może zwrócić się do sądu o orzeczenie w
trybie art. 64 KC. Orzeczenie zastępuje oświadczenie woli.
Wadium
• Art. 70(4) KC
§ 1. W warunkach aukcji albo przetargu można zastrzec, że przystępujący do aukcji albo przetargu powinien, pod rygorem niedopuszczenia do nich, wpłacić organizatorowi określoną sumę albo ustanowić
odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium).
§ 2. Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, organizator aukcji albo przetargu może pobraną sumę zachować albo dochodzić
zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. W pozostałych wypadkach zapłacone wadium należy niezwłocznie zwrócić, a ustanowione
zabezpieczenie wygasa. Jeżeli organizator aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.
Unieważnienie umowy
• Art. 70(5) KC (przepis bezwzględnie wiążący)
§ 1. Organizator oraz uczestnik aukcji albo przetargu może żądać unieważnienia zawartej umowy, jeżeli strona tej umowy, inny uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik aukcji albo przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Jeżeli umowa została zawarta na cudzy rachunek, jej unieważnienia może żądać także ten, na czyj rachunek umowa została zawarta, lub dający zlecenie.
§ 2. Uprawnienie powyższe wygasa z upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny
unieważnienia, nie później jednak niż z upływem roku od dnia zawarcia umowy.
KAZUS I
• Antoni wjechał na parking płatny. Parkingowy
Błażej domaga się zapłaty za parking. Antoni
oświadczył jednak, że nie ma najmniejszej
ochoty zawierania jakiejkolwiek umowy z
parkingowym Błażejem. Antoni zamknął
samochód i poszedł. Błażej domaga się
zapłaty. Czy zasadnie?
KAZUS II
• Antoni złożył Błażejowi oświadczenie, że chce mu sprzedać swój samochód za 10.000 PLN. Oświadczył
ponadto, że będzie oczekiwał na odpowiedź Błażeja 2 dni, ale zastrzega sobie prawo sprzedania pojazdu w tym
czasie także komuś innemu. Następnego dnia do
Antoniego zgłosiła się Cecylia i zaoferowała korzystniejszą cenę niż 10.000 PLN. Antoni sprzedał Cecylii samochód, którego jednak jeszcze nie wydał. Tego samego dnia
pojawił się Błażej i oświadczył, że ofertę przyjmuje.
Domaga się od Antoniego wydania samochodu i jest gotowy do zapłaty ceny. Czy Błażejowi przysługuje roszczenie o wydanie samochodu?
KAZUS III
• Antoni prowadził hurtownię, a Błażej mały sklep.
Błażej zamówił u Antoniego 200 zestawów pisaków szkolnych, określając ich cenę. Następnego dnia
Antoni wysłał Błażejowi e-mail, który został
wprowadzony do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, że Błażej mógł się zapoznać z jego treścią.
Z treści e-maila wynikało, że Antoni ofertę przyjmuje.
Błażej jednak rozmyślił się i zanim otrzymał e-mail od Antoniego (ale już po jego wysłaniu), zadzwonił do niego i oświadczył, że ofertę odwołuje. Antoni jednak dostarczył pisaki i domaga się zapłaty. Czy zasadnie?
KAZUS IV
• Księgarnia wysłała do banku książkę z
pismem, że oferuje jej nabycie po określonej cenie, przy czym jeżeli bank do 2 tygodni
przesłanej książki nie odeśle, to księgarnia uważa umowę sprzedaży za zawartą i prosi o zapłatę na rachunek księgarni. Bank nie
odesłał książki we wskazanym terminie i nie zapłacił. Księgarnia dochodzi zapłaty. Czy
zasadnie?
KAZUS V
• Prowadzący sklep Antoni złożył hurtownikowi Błażejowi ofertę zakupu 200 kg mandarynek, które za wymienioną w umowie kwotę miały być dostarczone w terminie 20 dni. Błażej
oświadczył, że ofertę przyjmuje, ale dostarczy je za 25 dni. Na ten list Antoni nie odpowiedział.
Po upływie 25 dni Błażej przywiózł Antoniemu mandarynki. Antoni odmawia ich przyjęcia.
Błażej domaga się od Antoniego zapłaty. Czy
zasadnie?
KAZUS VI
• Maria była właścicielką nieruchomości, którą postanowiła sprzedać w drodze aukcji. Od
każdego uczestnika aukcji domagała się
wniesienia wadium w wysokości 5% wartości nieruchomości ustalonej przez biegłego. W
wyniku aukcji najkorzystniejsza okazała się oferta Piotra i jemu udzielono przybicia. Piotr jednak
nie chce wcale zawrzeć umowy sprzedaży
nieruchomości w formie aktu notarialnego,
czego domaga się Maria. Czy zasadnie?
KAZUS VII
• Mariusz prowadził mały sklep i złożył hurtownikowi Piotrowi ofertę zakupu 20 kompletów przyborów szkolnych po
określonej cenie. Ofertę wysłał pocztą. Oferta doszła do Piotra 4 czerwca. Dwa dni później, zanim Piotr wysłał swoją
odpowiedź, Mariusz przysłał drugie pismo, z którego wynikało, że cena, którą podał poprzednio, jest za wysoka i w związku z tym zmienia treść swojej oferty, obniżając cenę o 5%. Piotr jednak, zaraz po nadejściu tego pisma, wysłał Mariuszowi list, z którego wynika, że przyjmuje ofertę w pierwotnym
brzmieniu, natomiast drugie pismo uważa za pozbawione znaczenia. Piotr dostarczył Mariuszowi przybory szkolne i domaga się zapłaty w wysokości wynikającej z pierwszego listu. Czy zasadnie?
CZĘŚĆ II. PRZEDAWNIENIE I TERMINY
ZAWITE
Dawność
• Zdarzenia prawne innego rodzaju niż czynności prawne.
• Wspólnym mianownikiem jest upływ czasu.
• Z założenia zdaniem ustawodawcy nie zasługuje na ochronę uprawniony, który
pozostając bezczynny nie dba o swoje sprawy.
Rodzaje
• Nabycie prawa (np. zasiedzenie lub przemilczenie).
• Osłabienie lub utrata prawa, jeżeli nie
zrealizuje się go w określonym czasie
(przedawnienie i terminy zawite).
Przedawnienie
• Art. 117 – 125 KC
• Przedmiotem przedawnienia są wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe.
• Nie podlegają przedawnieniu:
1) Roszczenia nie mające charakteru cywilnoprawnego, 2) Uprawnienia cywilnoprawne inne niż roszczenia
3) Roszczenia niemajątkowe (np. ochrona dóbr osobistych) 4) Cywilnoprawne roszczenia majątkowe w wyjątkowych
sytuacjach określonych w ustawie (np. roszczenie windykacyjne i negatoryjne prawa własności
nieruchomości – 222 i 223 KC).
Zarzut przedawnienia
• Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko
komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu
przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
• Po upływie terminu przedawnienia nie można
domagać się zaspokojenia roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi.
• Co do zasady sąd uwzględnia przedawnienie dopiero po podniesieniu zarzutu przez uprawnionego (czyli to prawo podmiotowe).
• Art. 117(1) KC
• § 1. W wyjątkowych przypadkach sąd może, po rozważeniu interesów stron, nie uwzględnić upływu terminu
przedawnienia roszczenia przysługującego przeciwko
konsumentowi, jeżeli wymagają tego względy słuszności.
• § 2. Korzystając z uprawnienia, o którym mowa w § 1, sąd powinien rozważyć w szczególności:
1) długość terminu przedawnienia;
2) długość okresu od upływu terminu przedawnienia do chwili dochodzenia roszczenia;
3) charakter okoliczności, które spowodowały
niedochodzenie roszczenia przez uprawnionego, w tym wpływ zachowania zobowiązanego na opóźnienie
uprawnionego w dochodzeniu roszczenia.
• Sąd może zarzut przedawnienia nie uwzględnić, jeżeli uzna, że byłoby to
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 KC).
• Ten przeciwko komu przysługuje roszczenie, może zrzec się korzystania z zarzutu
przedawnienia. Jest to jednostronna,
nieformalna, wymagająca dojścia do drugiej strony i nieodwołalna czynności prawna,
która może być ważnie dokonana dopiero po
upływie terminu przedawnienia.
Skutek
• Roszczenie przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo zrealizowane.
• Staje się tzw. roszczeniem niezupełnym, któremu odpowiada tzw. Zobowiązanie naturalne.
• Jeżeli dłużnik po upływie terminu przedawnienia spełnił świadczenie, nie może następnie żądać jego zwrotu, chociażby nie był świadomy upływu
terminu przedawnienia i związanych z tym skutków
prawnych.
Terminy
• Art. 118 KC - Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz
roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu
przedawnienia przypada na ostatni dzień rokukalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.
• Art. 119 KC - Terminy przedawnienia nie mogą być
skracane ani przedłużane przez czynność prawną.
Początek
• Art. 120 KC
§ 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność
roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby
uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.
§ 2. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie
rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści
roszczenia.
Zawieszenie biegu przedawnienia
• Art. 121 KC - Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:
1) co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;
2) co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej
zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;
3) co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;
4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania
przeszkody.
• Art. 122 KC
§ 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od
ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.
§ 2. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia
przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.
§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego
ubezwłasnowolnienia.
Przerwanie biegu przedawnienia
• Art. 123 § 1 KC - Bieg przedawnienia przerywa się:
1) przez każdą czynność przed sądem lub innym
organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;
2) przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje (uznanie właściwe i niewłaściwe);
3) przez wszczęcie mediacji.
• Art. 124 KC
§ 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.
§ 2. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do
rozpoznawania spraw lub egzekwowania
roszczeń danego rodzaju albo przed sądem
polubownym albo przez wszczęcie mediacji,
przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki
postępowanie to nie zostanie zakończone.
Terminy po orzeczeniu
• Art. 125 § 1 KC
• Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed
sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat. Jeżeli stwierdzone w ten
sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe,
roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.
Terminy zawite
• Nazywa także terminami prekluzyjnymi.
• Ich upływ jest bardziej rygorystyczny niż w przypadku przedawnienia.
• Zgaśnięcie samego prawa lub roszczenia.
• Nie ma zwrotu „przedawnia się”. Najczęściej
jest to termin „wygasa”.
• Nie da się jednoznacznie sklasyfikować terminów zawitych. Jest jednak kilka podstawowych typów:
1) Terminy dochodzenia prawa przed organem państwowym;
2) Terminy do dokonywania czynności pozasądowych
3) Terminy do wygaśnięcia praw podmiotowych.
• Terminy zawite nie mają przepisów ogólnych.
• Mają charakter bezwzględnie wiążący.
Skutki
• W odróżnieniu do przedawnienia, upływ terminów zawitych powoduje wygaśnięcie uprawnienia.
• Sąd lub organ uwzględnia ten fakt z urzędu.
• Raczej nie stosuje się art. 5 KC jako nadużycia
podmiotowego.
KAZUS I
• Anna w dniu 4 kwietnia 2014 r. pożyczyła od Dominiki kwotę 2.000 PLN tytułem pożyczki. Ustalono, że Anna zwróci pożyczkę w dniu 1 listopada 2014 r. Tak się
jednak nie stało. 12 października 2019 r. Anna napisała maila do Dominiki przepraszając, że tak długo nie zwraca pożyczki, ale miała problemy ze
znalezieniem pracy, ale już znalazła nowy etat. Prosiła o chwilowe wstrzymanie się ze zwrotem pożyczki. 3 listopada 2020 r. Anna podniosła względem Dominiki zarzut przedawnienia i stwierdziła, że nie zwróci
pożyczki. Czy zasadnie?
