Koncepcja derywacyjna stanowi drugą , obok koncepcji klaryfikacyjnej, analityczną teorię wykładni w polskiej teorii i filozofii prawa. Twórcami tej koncepcji są Zygmunt Ziembiński oraz Maciej Zieliński.

WYKŁAD VI DERYWACYJNA KONCEPCJA WYKŁADNI 2.04.2020

I. UWAGI OGÓLNE – OMNIA SUNT INTERPRETANDA

Koncepcja derywacyjna stanowi drugą , obok koncepcji klaryfikacyjnej, analityczną teorię wykładni w polskiej teorii i filozofii prawa. Twórcami tej koncepcji są Zygmunt Ziembiński oraz Maciej Zieliński.

Koncepcja ta odrzuca możliwość ustalenia znaczenia tekstu prawnego w drodze jego bezpośredniego rozumienia, tzn. poprzez bezrefleksyjne ( intuicyjne) posłużenie się regułami sensu języka prawnego. Oznacza to odrzucenie zasady clara non sunt interpretanda, i zastąpienie jej regułą omnia sunt interpretanda. Reguła ta zawiera dwa nakazy pod adresem interpretatora:

a) Nakaz poddania interpretacji każdego fragmentu tekstu prawnego, bez względu na poziom jego intuicyjnie odczuwanej jasności , np. art. 29 Konst. RP :” Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.”, również podlega interpretacji.

b) Nakaz ujęcia holistycznego tego fragmentu tekstu prawnego, który jest przedmiotem interpretacji. Holistyczne ujęcie oznacza w tym przypadku: 1) będący przedmiotem interpretacji fragment tekstu ( np. przepis prawny lub zbiór przepisów),powinien być poddany interpretacji w całości, tzn. wszystkie wyrażenia składające się na przepis prawny powinny być przedmiotem zabiegów interpretacyjnych, np. termin „Warszawa”

występujący w art. 29 Konst. RP, 2) poddany interpretacji fragment tekstu prawnego, powinien być zawsze postrzegany jako integralny element tekstu prawnego pojmowanego jako ogół przepisów prawnych obowiązujących w momencie dokonywania interpretacji, 3) ujęcie holistyczne tekstu poddanego interpretacji , zakłada że jest on postrzegany zarówno w wymiarze językowym, a więc jako wypowiedź językowa będąca przedmiotem analizy logiczno-semiotycznej, jak i w wymiarze kulturowym, a więc jako przedmiot kulturowy, którego sens determinują kulturowo wykształcone wartości ( wartości wykształcone w danej kulturze , np. pojęcie wolności jednostki, sprawiedliwości, rodziny , własności, stolicy kraju, itp. )

II. POJĘCIE WYKŁADNI PRAWA

Termin „derywacja” oznacza w językoznawstwie tworzenie wyrazów pochodnych od

wyrazu podstawowego. W odniesieniu do wykładni prawa, „derywacja” oznacza tworzenie

wypowiedzi pochodnej ( normy) od wypowiedzi podstawowej ( przepis prawny).

W koncepcji derywacyjnej , rozróżnia się interpretację przepisu prawnego i interpretację tekstu prawnego. Interpretacja przepisu prawnego oznacza czynność myślową polegającą na zastąpieniu za pomocą reguł R przepisu prawnego P wyrażeniem N równoznacznym z przepisem P ( na gruncie reguł R) , a będącym normą postępowania lub jej elementem.

Natomiast interpretacja tekstu prawnego ( zbioru przepisów) polega na zastąpieniu tekstu prawnego za pomocą reguł R zbiorem norm postępowania równoznacznym na gruncie reguł R z tekstem prawnym . Pojęcie interpretacji przepisu, oraz pojęcie interpretacji tekstu, łącznie obejmują wszystko to, co w prawoznawstwie jest określane mianem interpretacji prawa.

W omawianej koncepcji, reguły R , którymi posługuje się interpretator, to reguły dekodowania norm z przepisów, odwołujące się do reguł kodowania norm w przepisach prawnych, którymi posługuje się prawodawca. A zatem , przynajmniej niektóre reguły dekodowania , są odwrotnością reguł kodowania określonych w zasadach techniki prawodawczej ( Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zasad techniki prawodawczej).

Pełny repertuar reguł R , opracowany przez Macieja Zielińskiego , obejmuje 157 zasad , reguł i wskazówek. Przykładowo można wskazać na następujące reguły dekodowania norm z przepisów prawnych:

a) jeżeli przepis prawny stanowi , że dany czyn podlega karze , to należy go interpretować jako zakaz popełniania tego czynu ( norma sankcjonowana), oraz jako skierowany do organów państwa nakaz wymierzenia kary wobec sprawcy czynu ( norma sankcjonująca).

b) Jeżeli przepis ma postać zdania opisującego czyjeś zachowanie, to należy go interpretować jako nakaz tego zachowania.

c) Jeżeli przepis zawiera nakaz dokonania czynności konwencjonalnej prawnie doniosłej ( np. wydanie aktu prawotwórczego, wydanie aktu stosowania prawa, dokonanie czynności prawnej w rozumieniu prawa cywilnego), to należy go rozumieć jako wyrażający normę udzielającą kompetencji prawnej do dokonania tej czynności ( norma kompetencyjna).

Jak z tego wynika, odróżnienie przepisu i normy pełni rolę podstawowego założenia w

derywacyjnej koncepcji wykładni. Przepis prawny jest rozumiany jako każde zdanie w sensie

gramatycznym występujące w tekście zasadniczym aktu prawnego. Zdanie w sensie

gramatycznym to każda wypowiedź sensowna w danym języku , tzn. zbudowana zgodnie z

regułami syntaktycznymi danego języka, np. art. 115 §17 k.k.:” Żołnierzem jest osoba

pełniąca czynną służbę wojskową.” Z kolei, tekst zasadniczy aktu prawnego obejmuje

wszystkie przepisy prawne z wyjątkiem preambuły oraz wskazania podstawy prawnej.

Natomiast norma prawna jest traktowana jako wypowiedź językowa określająca regułę postępowania, która jednoznacznie wskazuje komu i w jakich okolicznościach jest nakazane lub zakazane określone zachowanie.

Jak z tego wynika, w koncepcji derywacyjnej, wykładnia prawa to czynność myślowa ( a więc angażująca pracę mózgu), polegająca na przypisaniu przepisom prawnym znaczenia w postaci odkodowanych z tekstów prawnych ( przepisów prawnych) jednoznacznych, generalnych i abstrakcyjnych norm prawnych. Inaczej mówiąc, wykładnia prawa to przypisanie przepisom prawnym znaczenia w postaci normy ( norm) jako reguły postępowania, tzn. wypowiedzi językowej , która jednoznacznie określa sposób zachowania określonych podmiotów w określonych warunkach. Celem wykładni jest jednoznaczne określenie zakresu zastosowania ( hipotezy) i zakresu normowania ( dyspozycji) normy zrekonstruowanej z przepisów prawnych. Zwróćmy uwagę, że na gruncie omawianej koncepcji, norma jest traktowana jako wypowiedź jednoznaczna, a każdym razie , jako wypowiedź legitymująca się wyższym poziomem jednoznaczności niż przepis prawny.

Trzeba też podkreślić, że w przypadku gdy przedmiotem wykładni jest tekst prawny ( zbiór przepisów), jego interpretacja polega na przypisaniu mu znaczenia w postaci zbioru norm uporządkowanych systemowo, tzn. powiązanych relacjami formalnymi ( pozatreściowymi) takimi jak np. relacja podstawy obowiązywania i relacjami materialnymi ( treściowymi) takimi jak np. norma szczegółowa konkretyzująca normę ogólną. Uporządkowanie systemowe norm zawiera także osiągnięcie określonego poziomu niesprzeczności i zupełności.

Punktem wyjścia wykładni jest przepis lub zbiór przepisów ( tekst prawny), postrzegany jako zbiór wypowiedzi niejednoznacznych, a rezultatem wykładni norma lub uporządkowany systemowo zbiór norm, postrzeganych jako wypowiedzi charakteryzujące się określonym poziomem jednoznaczności.

Zwróćmy także uwagę, że pomiędzy przepisem a zrekonstruowaną na jego podstawie normą, oraz między zbiorem przepisów i zrekonstruowanym na jego podstawie zbiorem norm, występuje relacja równoznaczności. Relacja ta jest postrzegana jako relacja zastępowalności, co oznacza, że przepis i zrekonstruowana na jego podstawie norma, oraz zbiór przepisów i zrekonstruowany na ich podstawie zbiór norm, to różne formy służące wyrażeniu tej samej treści, tzn. że ich zawartość treściowa jest ta sama. Jednak forma norm jest zawsze nieporównanie doskonalsza od wyjściowej formy przepisów prawnych.

Warto również zwrócić uwagę, że omawiana koncepcja zakłada pojęcie prawa, w którym

prawo charakteryzuje się dualistyczną strukturą. Prawo obejmuje bowiem dwa elementy, lub

też może być rozpatrywane na dwóch poziomach: a) przepis lub zbiór przepisów ( tekst prawny) , który tworzy dostępną obserwacji ( postrzeganiu) strukturę powierzchniową prawa, oraz b) norma lub zbiór norm, które tworzą poznawaną w procesie interpretacji strukturę głęboką prawa. Pomiędzy tymi elementami występuje relacja równoznaczności ( relacja zastępowalności). Interpretacja jest procesem przejścia od poziomu powierzchniowego do poziomu struktury głębokiej, obejmującym trzy fazy : porządkującą , rekonstrukcyjną i percepcyjną. W takim ujęciu, wykładnia prawa ( rozumienie tekstu prawnego) jest procesem wymagającym pogłębionej i rozległej refleksji nad prawem, która to refleksja jest zaprzeczeniem bezpośredniego rozumienia tekstu ,odwołującego się do intuicji językowych.

W koncepcji derywacyjnej, interpretacja tekstu prawnego jest zatem postrzegana w szerszej perspektywie epistemologicznej, tzn. jako proces poznania struktury głębokiej prawa, którą prawodawca zakodował w postaci przepisów prawnych tworzących strukturę powierzchniową prawa. Istotne jest założenie, że struktura powierzchniowa prawa jest konieczną ze względu na wymogi techniki legislacyjnej, formą przejawiania się struktury głębokiej prawa. A więc interpretator nie tworzy struktury głębokiej prawa, a tylko ją ujawnia, czy też poznaje, poprzez zastosowanie opracowanych przez Macieja Zielińskiego 157 zasad , reguł i wskazówek.

III. FAZY WYKŁADNI

Jak już wspomniałem poprzednio, w ujęciu derywacyjnym wykładnia prawa obejmuje trzy fazy: porządkującą, rekonstrukcyjną i percepcyjną.

Faza porządkująca wykładni ( faza wstępna) polega na ustaleniu obowiązywania i aktualnego brzmienia przepisu ( przepisów) poprzez uwzględnienie wszelkich nowelizacji i derogacji. W tej fazie podejmowane są czynności zmierzające do ustalenia: a) czy dany przepis obowiązuje w momencie dokonywania interpretacji, b) jaki jest kształt słowny tego przepisu w momencie interpretacyjnym. Czynności te nabierają szczególnego znaczenia w sytuacji braku tekstu jednolitego. Zwróćmy uwagę, że na tym etapie interpretator rozwiązuje głównie problemy walidacyjne, stosując określoną koncepcję obowiązywania normy.

Zarówno orzecznictwo ( judykatura) jak i doktryna ( dogmatyka prawa) przyjmują koncepcję obowiązywania systemowego ( formalnego) normy ( przepisu). Oznacza to rozszerzenie pojęcia wykładni na dokonywanie rozstrzygnięć o charakterze walidacyjnym.

W fazie rekonstrukcyjnej, czynności interpretatora zmierzają do odtworzenia wyrażenia

normokształtnego. Wyrażenie mormokształtne określa: a) adresata, do którego skierowany

jest nakaz lub zakaz, b) okoliczności, w których będzie nakazane lub zakazane określone

zachowanie, oraz c) zachowanie nakazane lub zakazane. Takie wyrażenie zrekonstruowane z przepisów prawnych jest traktowane jako jako wyrażenie normokształtne a nie norma prawna, ponieważ cechuje je mniejszy lub większy poziom wieloznaczności. Występuje tu założenie, że w odróżnieniu od wyrażenia normokształtnego, norma powinna charakteryzować się wyższym poziomem jednoznaczności. Zwróćmy uwagę, że w tej fazie wykładni , dokonuje się przejście od poziomu deskryptywnego ( opisowego) – poziom przepisów, do poziomu dyrektywalnego tekstu – poziom norm. Jest tak, ponieważ przepisy wyrażone są w formie wypowiedzi opisowych ( quasi opisowych), np. „ Kto zabija człowieka, podlega karze...” Wyrażenie normokształtne określone na tej podstawie ma postać wypowiedzi zakazującej:” Każdemu kto...( adresat +okoliczności) zabronione jest zabijanie człowieka.”

Faza rekonstrukcyjna jest niezbędna, ze względu na dokonane przez prawodawcę rozczłonkowanie norm w przepisach ( dekompozycja norm w przepisach). Wyróżnia się dwa podstawowe sposoby rozczłonkowania: syntaktyczne ( strukturalne) i semantyczne ( treściowe). W związku z tym , można powiedzieć, że faza rekonstrukcyjna dzieli się na dwa etapy: a) przezwyciężenie rozczłonkowania syntaktycznego, oraz b) przezwyciężenie rozczłonkowania semantycznego.

Rozczłonkowanie syntaktyczne polega na rozdzieleniu w różnych przepisach takich części składowych normy jak: określenie adresata, określenie okoliczności w których adresat powinien się w pewien sposób zachować, oraz nakaz lub zakaz zachowania. Elementy, które nie podlegają rozdzieleniu, tzn. nakaz /zakaz wraz z określeniem zachowania , mieszczą się w przepisie zrębowym. , np. art. 148 §1 k.k.:” Kto zabija człowieka podlega karze...”

Przezwyciężenie rozczłonkowania syntaktycznego polega na uzupełnieniu przepisu

zrębowego o pozostałe elementy wyrażenia normokształtnego zawarte w przepisach

uzupełniających, Np. przepisami uzupełniającymi art. 148 §1 k.k. będą przepisy dotyczące

adresata oraz okoliczności działania takie jak art. 10 k.k. ( wiek odpowiedzialności karnej)

oraz artykuły zawarte w rozdz. III k.k. ( Wyłączenie odpowiedzialności karnej). W tej części

fazy rekonstrukcyjnej, która polega na przezwyciężeniu rozczłonkowania syntaktycznego,

interpretator zmierza do określenia przepisu centralnego, tzn. przepisu zrębowego zupełnego

syntaktycznie, tzn. uwzględniającego wszystkie przepisy uzupełniające. W omawianym

przykładzie, przepis centralny miałby postać:” Każdemu kto ukończył lat 17 , i nie spełnia

warunków określonych w art. 25, 26, 27, 28, 29,30, 31 k.k. zabronione jest zabijanie

człowieka pod groźbą kary określonej w art. 148 § 1 k.k.”

Rozczłonkowanie semantyczne polega na wprowadzeniu obok przepisu zrębowego i przepisów uzupełniających, które łącznie tworzą przepis centralny ( przepis zrębowy zupełny syntaktycznie), także innych przepisów modyfikujących ich treść ( przepisy modyfikujące).

W konsekwencji, przezwyciężenie rozczłonkowania semantycznego polega na uwzględnieniu przepisów modyfikujących treść przepisu centralnego. Występuje tu założenie, że treść normy należy odtwarzać jako całość, dlatego uwzględnienie przepisów modyfikujących musi poprzedzać rekonstrukcja przepisu centralnego. Inaczej mówiąc, przezwyciężenie rozczłonkowania syntaktycznego jest logicznie pierwotne względem przezwyciężenia rozczłonkowania semantycznego. Np. w przypadku przepisu centralnego zrekonstruowanego w oparciu o przepis zrębowy wyrażony w art. 148§ 1 k.k. , za przepis modyfikujący określenie adresata można by uznać art. 10 § 2 k.k., przewidujący możliwość obniżenia wieku odpowiedzialności karnej do lat 15, w stosunku do ogólnej zasady wyrażonej w art. 10 § 1 k.k. uznającej za wiek odpowiedzialności karnej ukończenie przez sprawcę lat 17. Innym przykładem może być art. 10 §2 k.c. , który modyfikuje treść art. 10 § 1 k.c. Przepisy modyfikujące mogą być zamieszczone nie tylko w tym samym akcie, w którym jest zamieszczony przepis zrębowy lub przepis centralny, lecz także w innych aktach prawnych.

W konsekwencji, uwzględnienie modyfikacji treściowych wymaga od interpretatora wiedzy o tekście prawnym rozumianym jako zbiór wszystkich przepisów obowiązujących w momencie dokonywania interpretacji. Przykładowo, za przepis modyfikujący znaczenie terminu

„obiekt” występującego w art. 647 k.c. ( przedmiot materialny w odróżnieniu od przedmiotów niematerialnych , np. utworu), można by uznać art. 3 ustawy Prawo budowlane , zawierający definicję „obiektu budowlanego” ( budynek, budowla, obiekt małej architektury).

Kolejną fazą wykładni jest faza percepcyjna, która polega na ostatecznym sformułowaniu

normy postępowania poprzez ustalenie dokładnego sensu terminów występujących w

zrekonstruowanej z przepisów wypowiedzi o cechach normy. Zakłada się , że wyrażenie

normokształtne jest wyrażeniem niejednoznacznym. Dlatego interpretator musi poddać je

zabiegom klaryfikacyjnym polegającym na zastosowaniu dyrektyw interpretacyjnych :

językowych, systemowych i funkcjonalnych. Na gruncie koncepcji derywacyjnej, przyjmuje

się zasadę zupełności wykładni, zgodnie z którą należy zastosować wszystkie dyrektywy,

niezależnie od poziomu jasności uzyskanego na danym etapie interpretacji. Obowiązuje

dyrektywa: nawet jeżeli zastosowanie dyrektyw językowych prowadzi do uzyskania

jednoznaczności językowej tekstu, należy mimo to zastosować dyrektywy systemowe i

funkcjonalne. Np. w przypadku wyrażenia normokształtnego zrekonstruowanego na

podstawie art. 29 Konst. RP : „ Nakazuje się każdemu uznawać miasto Warszawa za stolicę

Rzeczypospolitej Polskiej.”, mimo językowej jasności tekstu, należy przetestować wynik wykładni językowej poprzez zastosowanie dyrektyw systemowych i funkcjonalnych. Proces wykładni należy zakończyć dopiero wtedy, gdy uzyskano jednoznaczność wszystkich elementów składowych wyrażenia normokształtnego. Jest to równoznaczne z rekonstrukcją normy postępowania , jako wypowiedzi która wykazuje określony ( wysoki) poziom jednoznaczności. Tak rozumiana norma prawna podlega percepcji ( uświadomieniu) przez podmiot dokonujący interpretacji. Percepcja jest tutaj rozumiana jako ostateczne odczytanie sensu interpretowanego wyrażenia językowego ( przepisu prawnego lub przepisów prawnych) Zwróćmy uwagę, że jednoznaczność jest tutaj rozumiana semantycznie ( bez związku z konkretną sytuacją komunikacyjną) a nie pragmatycznie ( relatywnie w danej sytuacji komunikacyjnej , np. kwalifikacyjnej).

IV. UWAGI PODSUMOWUJĄCE

Warto zwrócić uwagę na następujące założenia przedstawionej koncepcji:

1) Odrzucenie zasady clara non sunt interpretanda i związanej z nią koncepcji bezpośredniego rozumienia tekstu, jako sytuacji, w której intuicyjne rozumienie tekstu eliminuje potrzebę wykładni. Przyjmując zasadę omnia sunt interpretanda, zakłada się , że przypisanie przepisom prawnym znaczenia w postaci normy prawnej, jest każdorazowo zabiegiem wymagającym szeroko zakrojonej refleksji , która obejmuje fazę porządkującą, rekonstrukcyjną i percepcyjną. Na gruncie koncepcji derywacyjnej, bezpośrednie ( intuicyjne) rozumienie tekstu i uznanie go na tej podstawie za dostatecznie jasny w danej sytuacji komunikacyjnej ( jasność określona pragmatycznie), jest uznawane za sytuację gorszą od całkowitego niezrozumienia tekstu, ponieważ może prowadzić do z założenia błędnego przekonania o zbędności wykładni.

2) Eksponowanie systemowości wykładni. W ujęciu derywacyjnym, interpretacja przepisu właściwie zawsze zakłada interpretację tekstu ( zbioru przepisów) . W fazie porządkującej, należy zidentyfikować przepisy derogacyjne i nowelizacyjne. W fazie rekonstrukcyjnej należy uwzględnić przepisy uzupełniające przepis zrębowy oraz modyfikujące przepis centralny. Interpretowany przepis jest zatem zawsze postrzegany jako element tekstu prawnego obejmującego zbiór przepisów obowiązujących w momencie dokonywania interpretacji. Z kolei zrekonstruowana z przepisów norma musi być zawsze postrzegana jako element systemu norm.

3) Eksponowanie optymalizacyjnego charakteru wykładni. Wykładnia w ujęciu

derywacyjnym ma charakter optymalizacyjny, ponieważ jest zabiegiem

maksymalizującym wartość przedmiotu interpretacji, tzn. tekstu prawnego. Punktem wyjścia wykładni jest tekst prawny , tzn. nieuporządkowany ( chaotyczny i alogiczny) zbiór przepisów jako wypowiedzi niejednoznacznych. W efekcie wykładni, tak postrzegany tekst prawny jest prezentowany jako równoznaczny ( zamienny) z uporządkowanym systemowo zbiorem norm jako wypowiedzi jednoznacznych. W derywacyjnym ujęciu interpretacji prawniczej, efekt wykładni zastępuje jej punkt wyjścia, ponieważ są to elementy równoznaczne, tzn. ich zawartość treściowa jest taka sama.

Jednak forma norm jest doskonalszym sposobem wyrażenia tych samych treści normatywnych, które wyrażają przepisy prawne. Maksymalizacja wartości tekstu polega na tym ,że przedstawia się tekst jako strukturę dualną, w której pod pozornym chaosem warstwy powierzchniowej, kryje się doskonała struktura normatywna , tworząca jego ( tekstu) strukturę głęboką.

4) Założenie normatywności koncepcji derywacyjnej. Koncepcja ta jest pomyślana jako koncepcja normatywna ponieważ: a) stanowi model- wzór wskazujący interpretatorowi jak należy przeprowadzać wykładnię, b) jest to koncepcja , która określa zasady , reguły i wskazówki kierowane do interpretatora i pomyślane jako dyrektywy heurystyczne, tzn.

określające sposób dojścia do decyzji interpretacyjnej, czy też inaczej mówiąc, dyrektywy określające sposób poznania głębokiej struktury prawa.

5) Założenie uniwersalności koncepcji derywacyjnej, która w zamierzeniach jej twórców formułować ma zasady, reguły i wskazówki mające zastosowanie zarówno w ramach wykładni doktrynalnej jak i operatywnej ( sądowej).

6) Założenie dualistycznej struktury prawa, zgodnie z którym , prawo składa się z struktury powierzchniowej ( przepisy prawne), która jest formą przejawiania się struktury głębokiej ( normy prawne). Celem wykładni jest ujawnienie struktury głębokiej prawa poprzez analizę jego struktury powierzchniowej.

7) Sekwencyjność i konkluzywność procesu wykładni. Dla koncepcji derywacyjnej

charakterystyczne jest postrzeganie wykładni w perspektywie epistemologicznej, jako

swoiście prawniczego procesu poznania tekstu prawnego, który polega na stosowaniu

logicznie uporządkowanego zestawu zasad, reguł i wskazówek ( sekwencji dyrektyw

interpretacyjnych). Logiczne uporządkowanie oznacza w tym przypadku, że nie jest to

zbiór przypadkowo zgromadzonych dyrektyw, lecz zestaw zasad, reguł mi wskazówek,

uporządkowanych w ten sposób, że zastosowanie dyrektywy D 1 jest logicznie

pierwotnym warunkiem zastosowania dyrektywy D2. Inaczej mówiąc, wykładnia jest

sekwencją działań interpretacyjnych, uporządkowanych w ten sposób, że uzyskanie efektu

zastosowania dyrektywy D1 jest logicznie koniecznym warunkiem zastosowania dyrektywy D2, itd. W konsekwencji, tak pojmowany proces poznawczy jest przedstawiany jako proces konkluzywny. Oznacza to, że postępując zgodnie z proponowaną procedurą stosowania zasad, reguł i wskazówek, na podstawie danego fragmentu tekstu prawnego ( przepis lub zbiór przepisów), jesteśmy w stanie odsłonić ( zdekodować) zawsze tę samą strukturę normatywną ( normę lub zbiór norm), zakodowaną przez prawodawcę w tekście prawnym poddanym zabiegom interpretacyjnym. Inaczej mówiąc, konkluzywność wykładni polega na tym, że stosując wobec danego fragmentu tekstu prawnego, proponowany zestaw zasad, reguł i wskazówek, w proponowanej kolejności, otrzymamy zawsze ten sam wynik w postaci danej normy lub danego zbioru norm prawnych. Konkluzywność wykładni oznacza, że jest to proces w znacznej mierze zobiektywizowany, tzn. niezależny od przyjęcia subiektywnych postaw oceniających przez różne podmioty dokonujące wykładni, np. sądy I i II instancji.

8) Semantyka niereferencjalna. Warto zauważyć, że koncepcja derywacyjna , zakłada semantykę niereferencjalną, tzn. pogląd zgodnie z którym znaczeniem wypowiedzi językowej jest inna wypowiedź językowa, a nie jakiś fragment rzeczywistości pozajęzykowej, który dana wypowiedź oznacza ( stanowi referencję - odniesienie wypowiedzi lub wyrażenia językowego), tak jak to jest w przypadku ekstensjonalnie ujmowanego znaczenia wyrażeń językowych, gdzie znaczenie=denotacja. Znaczeniem przepisu jako wypowiedzi niejednoznacznej jest norma jako wypowiedź jednoznaczna.

Zwolennicy takiej koncepcji semantyki, zmierzają do zbudowania języka opisu semantycznego, pojmowanego jako idealnie jednoznaczna struktura językowa, w której można by wyrazić znaczenie wszystkich niejednoznacznych wyrażeń języka potocznego.

Można przyjąć, że w przypadku omawianej koncepcji wykładni, język norm jest właśnie

przykładem takiego idealnego języka opisu semantycznego, funkcjonującego w

charakterze metajęzyka nadbudowanego nad językiem potocznym ( język przepisów

prawnych).