View of POLISH TOURIST ENTERPRISES ACTIVITY WITHIN THE EUROPEAN UNION

Pełen tekst

(1)Oeconomia 9 (4) 2010, 83–90. FUNKCJONOWANIE POLSKICH FIRM TURYSTYCZNYCH W WARUNKACH WSPÓLNOTY EUROPEJSKIEJ Stefan Bosiacki, Joanna niadek Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu Streszczenie. Artyku prezentuje wyniki bada bezporednich zrealizowanych w maju 2010 roku wród 110 rm turystycznych dziaajcych na obszarze województwa wielkopolskiego. Celem bada byo okrelenie nastawienia przedsibiorców dziaajcych na rynku turystycznym do Wspólnoty Europejskiej i jej projektów oraz pokazanie zmian, jakie dokonay si w dziaaniach polskich rm turystycznych po akcesji Polski do Unii Europejskiej. W opracowaniu wskazano tak e na konieczno ró norodnych dziaa ze strony administracji rzdowej i samorzdowej na rzecz rozwoju bran y turystycznej w Polsce. Sowa kluczowe: Unia Europejska, przedsibiorstwo turystyczne, przedsibiorczo , kryzys ekonomiczny, rynek usug turystycznych. WSTP Zmiany dokonujce si we wspóczesnym wiecie, w szczególnoci za postpujce procesy globalizacji czy zachwianie si midzynarodowego systemu nansowego, znajduj swoje bezporednie odzwierciedlenie w sytuacji na midzynarodowym rynku usug turystycznych, a w dalszej konsekwencji na krajowych, regionalnych i lokalnych rynkach tych e usug. Odnosi si to stwierdzenie do sytuacji w polskiej turystyce, która od momentu transformacji ustrojowej z koca lat dziewi dziesitych ubiegego wieku do chwili obecnej istotnie si zmienia. Zmiany w polskiej turystyce to tak e efekt przystpienia Polski w 2004 roku do Unii Europejskiej, gwarantujcej pastwom czonkowskim nie tylko dostp do jednego z najwikszych rynków zbytu, ale tak e realizacj wspólnych programów rozwojowych, w tym tak e w sektorze turystyki.. Adres do korespondencji – Corresponding author: Stefan Bosiacki, Akademia Wychowania Fizycznego, Wydzia Turystyki i Rekreacji, Katedra Ekonomiki i Organizacji Turystyki, ul. Rybaki 19, 61-884 Pozna, e-mail: bosiacki@tir.awf.poznan.pl.

(2) S. Bosiacki, J. niadek. 84. METODOLOGIA BADA Prezentowane w niniejszym opracowaniu rozwa ania oparto na wynikach bezporednich bada ankietowych, zrealizowanych w maju 2010 roku wród losowo dobranych wacicieli i szefów rm turystycznych dziaajcych na terenie woj. wielkopolskiego. Rozesano 200 kwestionariuszy ankietowych do biur podró y, zakadów hotelarskich, orodków informacji turystycznej, orodków wypoczynkowych, gospodarstw agroturystycznych i rm transportu turystycznego. Do ostatecznych oblicze przyjto odpowiedzi udzielone przez 110 podmiotów dziaajcych na wielkopolskim rynku turystycznym. Badanie przeprowadzili przeszkoleni ankieterzy w formie wywiadów bezporednich. W grupie badanych znalazy si rmy o ró nym prolu dziaalnoci i statusie prawnym (por. tab. 1). W badanej próbie znalazy si rmy dziaajce w turystyce od kilkudziesiciu lat (10,9% badanych), jak i rmy funkcjonujce na rynku krócej ni 5 lat (14,5%). Pozostali respondenci funkcjonuj na rynku od 5 do 20 lat lub te nie podali daty zao enia rmy. Tabela 1. Charakterystyka badanych rm turystycznych Table 1. The characteristics of examined tourist enterprises Cechy badanych rm. Badane rmy Liczba. %. Biuro, agencja podró y. 62. 56,4. Zakad hotelarski. 33. 30,0. Transport turystyczny. 3. 2,7. Prol dziaalnoci:. Orodek informacji turystycznej. 1. 0,9. Orodek wypoczynkowy. 9. 8,2. Gospodarstwo agroturystyczne. 2. 1,8. –. –. Forma prawna rmy: Spóka Skarbu Pastwa Spódzielnia. 1. 0,9. Spóka z ograniczon odpowiedzialnoci. 19. 17,3. Spóka akcyjna. 3. 2,7. Osoba zyczna prowadzca dziaalno gospodarcz. 65. 59,1. Inna forma. 20. 18,2. Brak odpowiedzi Ogóem. 2. 1,8. 110. 100,0.

(3) ródo: Opracowanie wasne autorów na podstawie bada ankietowych. Source: Own authors elaboration based on the results of questionnaire surveys.. Podstawowym celem przeprowadzonych bada empirycznych byo uzyskanie odpowiedzi na kilka pyta okrelajcych stosunek polskich przedsibiorców turystycznych do Unii Europejskiej i zmian, jakie nastpiy na rynku usug turystycznych po akcesji Polski do Wspólnoty w 2004 roku. Acta Sci. Pol..

(4) Funkcjonowanie polskich rm turystycznych.... 85. W dalszych rozwa aniach wykorzystano, dla celów porównawczych, wyniki analogicznych bada zrealizowanych w maju 2004 roku wród wielkopolskich rm turystycznych, pokazujcych ich obawy i oczekiwania zwizane z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej [Bosiacki 2004]. Analiza porównawcza wyników bada z lat 2010 i 2004 pozwala na pokazanie zmian, jakie dokonay si w stanowisku polskich przedsibiorców dziaajcych na rynku turystycznym odnonie do europejskiej przestrzeni gospodarczej oraz korzyci, jakie dzisiaj i w przyszoci przynosi ona bdzie polskim rmom turystycznym.. WPYW UNII EUROPEJSKIEJ NA FUNKCJONOWANIE POLSKICH FIRM TURYSTYCZNYCH W 2004 roku polskim przedsibiorcom turystycznym towarzyszyy znaczce obawy, ale tak e nadzieje co do przyszoci. Przewa ay wówczas opinie, e skutki akcesji naszego kraju do Unii Europejskiej bd niekorzystne dla polskich rm (50% odpowiedzi), w szczególnoci za obawiano si ostrej konkurencji ze strony du ych midzynarodowych rm turystycznych. Tylko 25% badanych uwa ao w 2004 roku, e wejcie do Unii pozwoli rmom na szybszy rozwój, tak e na nowych rynkach. Po szeciu latach okazao si, e te obawy, czsto nieuzasadnione, nie znalazy potwierdzenia w rzeczywistoci (tab. 2). Tabela 2. Czy przystpienie Polski do Unii Europejskiej byo dla Pana(i) rmy? Table 2. The access of Poland to the European Union was for your company? 2004 rok (odpowiedzi w %) 0,0. 2010 rok (odpowiedzi w %) 18,2. Raczej korzystne. 25,0. 62,7. Raczej niekorzystne. 45,8. 0,9. Zdecydowanie niekorzystne. 4,2. 0,9. Wyszczególnienie Zdecydowanie korzystne. Nic si nie zmienio. 25,0. 17,3. Ogóem. 100,0. 100,0.

(5) ródo: Opracowanie wasne Autorów na podstawie bada ankietowych. Source: Own authors elaboration based on the results of questionnaire surveys.. Jak pokazuj wyniki bada z 2010 roku, ponad 80% badanych rm dostrzega pozytywy dziaania w ramach europejskiej unii gospodarczej, gównie przez zwikszenie mo liwoci rozwojowych rmy, dostp do midzynarodowych sieci sprzeda y, wprowadzenie jednolitych standardów jakoci. Z analizy danych przytoczonych w tabeli 3 wynika zaskakujca zmiana nastawienia przedsibiorców do Wspólnoty Europejskiej. W badaniu wykonanym w 2004 roku dominoway obawy zwizane z konkurencj ze strony midzynarodowych rm oraz mo liwoci przejmowania przez nie polskich podmiotów. W 2010 roku te obawy ulegy marginalizacji, ju tylko 3% badanych obawia si mo liwoci przejcia rmy przez podmiot zagraniczny. Oeconomia 9 (4) 2010.

(6) S. Bosiacki, J. niadek. 86. Tabela 3. Co polskim rmom turystycznym przynioso wstpienie Polski do Unii Europejskiej? Table 3. What were the consequences of access of Poland to the EU for Polish tourist enterprises? Wyszczególnienie. Odpowiedzi respondentów w % 2004 rok. 2010 rok. Zwikszenie mo liwoci rozwoju rmy. 12,7. 31,9. Nowe rynki zbytu. 5,5. 18,7. Dostp do midzynarodowej sieci sprzeda y. 12,7. 17,4. Ujednolicenie norm jakoci. 12,7. 9,4. Pojawienie si na rynku konkurencji z Europy Zachodniej. 16,4. 8,5. Niebezpieczestwo przejcia polskich rm przez kapita obcy. 21,8. 3,0. Dostp do nowych technologii. 7,2. 7,7. Wzrost biurokracji ze strony instytucji unijnych. 7,2. 1,3. Inne, np. pogorszenie wspópracy z rmami spoza UE. 3,8. 0,4. 100,0. 100,0. Ogóem.

(7) ródo: Obliczenia wasne autorów na podstawie bada ankietowych. Source: Own authors elaboration based on the results of questionnaire surveys.. W odpowiedziach przedsibiorców dominuj pozytywne skutki dziaania na europejskim rynku turystycznym. Przedsibiorcy twierdz, e maj wiksze mo liwoci rozwoju swoich rm, dostp do nowych rynków zbytu, mo liwo funkcjonowania w midzynarodowych sieciach dystrybucyjnych itd. Mo na zatem powiedzie , e wspóczenie polskim rmom turystycznym atwiej jest funkcjonowa na midzynarodowym rynku ni przed 2004 rokiem. Ciekawe s odpowiedzi badanych odnonie do zainteresowania turystów z pastw czonkowskich Unii ofert polskich rm turystycznych (tab. 4). Jak wynika z bada blisko 1/3 rm odnotowaa wiksze zainteresowanie swoj ofert ze strony turystów z krajów czonkowskich Unii. 40% badanych takiego zainteresowania nie odnotowao. Tabela 4. Czy po przystpieniu Polski do UE rma odnotowaa wzrost zainteresowania turystów z Unii ofert usugow? Table 4. Did your company notice the increase of interest in your offer of EU tourist? Wyszczególnienie Tak – odnotowalimy wzrost zainteresowania. Odpowiedzi (w %) 2010 rok 31,8. Nie – nie zauwa ylimy wzrostu zainteresowania. 40,0. Trudno oceni – raczej nic si nie zmienio. 28,2. Ogóem. 100,0.

(8) ródo: Obliczenia wasne Autorów na podstawie bada z 2010 roku. Source: Own authors elaboration based on the results of questionnaire surveys conducted in 2010.. Polskie rmy turystyczne bardzo rzadko korzystaj z mo liwoci, jakie daj rodki nansowe ró nych programów unijnych. W okresie od 2004 roku do chwili obecnej z funduszy unijnych skorzystao zaledwie 9,1% sporód badanych rm, gównie byy to rodki pochodzce z Europejskiego Funduszu Spoecznego przeznaczone na wzrost kwaActa Sci. Pol..

(9) Funkcjonowanie polskich rm turystycznych.... 87. likacji pracowników sektora turystyki i tworzenie nowych miejsc pracy. Mo na zatem stwierdzi , i w najbli szej przyszoci niezbdna wydaje si bardziej skuteczna akcja informacyjno-promocyjna wród przedsibiorców turystycznych w naszym kraju, która skoniaby ich do korzystania z bardzo znaczcych rodków w programach unijnych, adresowanych do bran y turystycznej.. PERSPEKTYWY ROZWOJU POLSKICH FIRM TURYSTYCZNYCH W WARUNKACH UNII EUROPEJSKIEJ Pozytywne zmiany, jakie dokonay si w wiadomoci wikszoci polskich przedsibiorców turystycznych po kilku latach funkcjonowania naszego kraju w strukturach Wspólnoty Europejskiej, pozwalaj na optymistyczne prognozy na przyszo . Mimo wyra nego obni enia dynamiki rozwoju wiatowej gospodarki turystycznej wskutek kryzysu nansowego, polscy przedsibiorcy upatruj gównych zagro e dla swoich rm przede wszystkim w czynnikach wewntrznych, takich jak: wysokie podatki w Polsce, relatywnie wysoka stopa bezrobocia i niskie w zwizku z tym dochody ludnoci. Mniejsze znaczenie przypisuj przedsibiorcy takim czynnikom, jak: niestabilna sytuacja polityczna, ze nastroje spoeczne, drogie kredyty, niszczca konkurencja. W 2010 roku, w porównaniu z 2004 rokiem, wyra nie wzrós odsetek przedsibiorców, którzy uwa aj, i gównym problemem s dla nich wzrastajce z roku na rok koszty prowadzenia dziaalnoci gospodarczej (w 2004 roku odpowiedzi tego typu zgaszao 25% badanych, a w 2010 roku ju ponad 35%). Jeli chodzi o pozostae zagro enia dla polskich rm turystycznych, to ich ranking w 2010 roku jest podobny do kolejnoci z 2004 roku. Nadal co szósty przedsibiorca uwa a, e istotnym zagro eniem s dla niego midzynarodowe rmy turystyczne dziaajce w Polsce, a dotyczy to gównie bran y hotelarskiej oraz dziaalnoci turoperatorów. Tak e utrzymujca si wysoka stopa bezrobocia w Polsce, wpywajca bezporednio na stop aktywnoci turystycznej Polaków, zdaniem respondentów, jest znaczc barier szybkiego rozwoju polskich rm. Respondenci zwracaj te uwag na niedoskonao przepisów prawnych, dotyczcych bran y turystycznej, które czsto stanowi dla przedsibiorców bardzo du e utrudnienie w prowadzeniu dziaalnoci gospodarczej (tab. 5). Wymienione zagro enia i bariery sprawiaj, e ponad 17% respondentów uwa a, i obecnie nie ma w naszym kraju sprzyjajcych warunków do rozwijania przedsibiorczoci w bran y turystycznej. Zdecydowana wikszo badanych ocenia jednak, e w Polsce s obecnie dobre warunki do prowadzenia interesów w turystyce. Bardzo interesujce s wypowiedzi przedsibiorców dotyczce niezbdnych dziaa ze strony wadz pastwowych na rzecz rozwoju turystyki w Polsce. Waciciele i zarzdzajcy rmami turystycznymi nadal oczekuj od wadz pastwowych i samorzdowych przede wszystkim dziaa uatwiajcych tworzenie nowoczesnej infrastruktury turystycznej i paraturystycznej. To tak e bardziej przejrzysty, przyjazny przedsibiorcom system podatkowy i jasne przepisy prawne, dotyczce sektora turystyki (tab. 6).. Oeconomia 9 (4) 2010.

(10) S. Bosiacki, J. niadek. 88. Tabela 5. Zagro enia dla polskich rm turystycznych po przystpieniu Polski do Unii Europejskiej Table 5. The threats for Polish tourist enterpreneurs after the acces of Poland to the EU Wyszczególnienie. Wejcie du ych europejskich rm turystycznych na polski rynek Nieuczciwa konkurencja. Odsetek odpowiedzi respondentów (w %) w roku 2004 2010 17,1. 16,0. 5,3. 7,8. Uomno rozwiza prawnych. 15,8. 10,0. Wysokie podatki w Polsce. 14,5. 21,0. 3,9. 6,4. Drogie kredyty w Polsce Wysoka stopa bezrobocia i relatywnie niskie zarobki realne ludnoci. 19,7. 13,7. Pogarszajce si nastroje spoeczne. 3,9. 1,8. Niestabilna sytuacja polityczna. 1,3. 3,2. 10,5. 14,1. 2,6. 2,7. Wysokie koszty prowadzenia rmy w Polsce Niedostateczne kapitay w bran y turystycznej Ograniczone rynki zbytu dla ofert polskich rm Ogóem. 5,3. 1,4. 100,0. 100,0.

(11) ródo: Jak w tabeli 4 oraz [Bosiacki 2004]. Source: See Table 4 and [Bosiacki 2004].. Tabela 6. Niezbdne dziaania instytucji pastwowych i samorzdowych na rzecz rozwoju turystyki w Polsce Table 6. The actions of central and local government institutions necessary for tourism development in Poland Wyszczególnienie Nowoczesne i przejrzyste regulacje prawne dotyczce turystyki. Odsetek odpowiedzi w % 21,8. Tworzenie nowoczesnej infrastruktury turystycznej i paraturystycznej. 45,5. Przyjazny system podatkowy. 28,5. Finansowanie bada naukowych w turystyce, donansowanie nowoczesnych technologii informatycznych Ogóem. 4,2 100,0.

(12) ródo: Opracowanie wasne autorów na podstawie bada z 2010 roku. Source: Own authors elaboration based on the results of questionnaire surveys conducted in 2010.. Równie w badaniu z 2004 roku ankietowani przedsibiorcy zwracali uwag na ww. czynniki [Bosiacki 2004], co oznacza, e mimo upywu 6 lat problemy, z jakimi borykaj si przedsibiorcy, s takie same. W opinii badanych na popraw konkurencyjnoci polskich rm turystycznych na midzynarodowym rynku wpyn mog w przyszoci takie czynniki, jak: bardziej skuteczny marketing turystyczny Polski na arenie midzynarodowej, poprawa dostpnoci komunikacyjnej naszego kraju, obni enie cen usug turystycznych w Polsce. Wysoki poziom cen usug turystycznych w naszym kraju jest w opinii Polaków gównym czynnikiem ograniczajcym ich aktywno turystyczn. Do wspomnie , e w 2008 roku Acta Sci. Pol..

(13) Funkcjonowanie polskich rm turystycznych.... 89. tylko 48% mieszkaców naszego kraju (w wieku powy ej 15 lat) uczestniczyo w jakiejkolwiek formie wyjazdu turystycznego1. Urealnienie cen usug oferowanych na polskim rynku turystycznym i ich dostosowanie do realnych dochodów ludnoci mogoby rmom turystycznym przynie wymierne korzyci ekonomiczne w postaci wzrostu sprzeda y, a co za tym idzie zysków. Niestety, wikszo przedsibiorców wyznaje zasad maksymalizacji zysków w okresie tzw. turystycznych szczytów sezonowych, nie uwzgldniajc przy tym dugofalowej strategii wasnego rozwoju i bezporedniej relacji polityki cenowej z polityk jakoci. Z przeprowadzonych bada wynika, e nie tylko racjonalna polityka cenowa, ale tak e inne czynniki mog przyczynia si do poprawy konkurencyjnoci polskiej oferty na midzynarodowym rynku (por. tab. 7.) W badanych latach ranking czynników, które w opinii przedsibiorców mog poprawi turystyczn konkurencyjno Polski na rynkach zagranicznych, nie zmieni si zasadniczo. Nadal uwa aj oni, e skuteczna promocja walorów turystycznych Polski w innych krajach jest niezbdna dla wzrostu liczby przyjazdów turystycznych do naszego kraju. Jest to przede wszystkim pole dziaania dla Polskiej Organizacji Turystycznej oraz regionalnych organizacji turystycznych. Tak e poprawa dostpnoci komunikacyjnej naszego kraju i regionów o wybitnych walorach turystycznych (np. Mazury, Bieszczady) to czynnik w opinii przedsibiorców o istotnym znaczeniu dla poprawy konkurencyjnoci naszego kraju na arenie midzynarodowej. W 2010 roku respondenci mniejsze znaczenie przypisali sile nabywczej polskich konsumentów oraz systemowi podatkowemu w naszym kraju. Oznacza to mo e, e od 2004 roku sytuacja w tych dwóch sferach ulega poprawie. W opinii badanych przystpienie Polski do Unii Europejskiej nie wpyno na funkcjonowanie samorzdu gospodarczego w turystyce, czyli na dziaalno izb turystycznych, Tabela 7. Czynniki, które mog decydowa o poprawie konkurencyjnoci oferty polskich rm turystycznych na midzynarodowym rynku Table 7. Factors determining the improvement of Polish tourist offer competitiveness in the opinion of entrepreneurs Wyszczególnienie. Odsetek odpowiedzi respondentów (w %) 2004 rok 2010 rok. Skuteczny marketing turystyczny na rynkach midzynarodowych. 62,5. 63,6. Wzrost siy nabywczej Polaków. 41,7. 18,2. Poprawa dostpnoci komunikacyjnej Polski. 29,2. 31,8. Obni enie cen usug turystycznych w Polsce. 45,8. 30,9. Ni sze podatki. 45,8. 24,5. Poprawa stanu rodowiska przyrodniczego. 29,2. 7,3. Uwaga: Respondenci mogli wybra wicej ni jedn odpowied , std suma odpowiedzi > 100.

(14) ródo: Opracowanie Autorów na podstawie bada ankietowych. Source: Own authors elaboration based on the results of questionnaire surveys.. 1. Na podstawie danych Instytutu Turystyki w Warszawie, www.intur.com.pl. Oeconomia 9 (4) 2010.

(15) S. Bosiacki, J. niadek. 90. stowarzysze i zrzesze bran owych itp. Tak uwa ao w 2010 roku 39,1% badanych. Blisko 50% respondentów ocenia, e wejcie Polski w struktury europejskie poprawio dziaalno samorzdu gospodarczego w turystyce i dostosowao j do standardów midzynarodowych. ZAKOCZENIE Jak wynika z przeprowadzonych bada, w okresie od 2004 roku, to jest od momentu akcesji Polski do Wspólnoty Europejskiej do chwili obecnej, nastpiy istotne zmiany w postawach przedsibiorców turystycznych wobec Unii. Dominujce w 2004 roku obawy o przyszo swoich rm zastpi umiarkowany optymizm co do przyszoci. Wprowadzenie rozwiza europejskich do sektora turystyki w naszym kraju przyczynio si do wzgldnej stabilizacji koniunktury na polskim rynku turystycznym, do szerszej wspópracy polskich rm z podmiotami midzynarodowymi, do coraz czstszego korzystania przez polskie rmy z funduszy europejskich, do wikszej innowacyjnoci w gospodarce turystycznej. Te sze lat czonkostwa we Wspólnocie Europejskiej, to tak e zmniejszenie dystansu, jaki dzieli polsk turystyk od gospodarki turystycznej rozwinitych pastw Europy Zachodniej. Mo na mie nadziej, e kolejne lata funkcjonowania polskiej turystyki w warunkach europejskiego systemu gospodarczego przyczyni si nie tylko do dalszego rozwoju polskich przedsibiorstw turystycznych, ale tak e spowoduj znaczcy wzrost aktywnoci turystycznej Polaków, która nadal jest wyra nie mniejsza ni w spoeczestwach Europy Zachodniej. PIMIENNICTWO Bosiacki S., 2004. Turystyka Polska w Unii Europejskiej – obawy i nadzieje polskich przedsibiorców, [w:] Gospodarka turystyczna w XXI wieku – szanse i bariery w warunkach integracji europejskiej. Wyd. AWF Pozna, 17–18, 19, 20.. POLISH TOURIST ENTERPRISES ACTIVITY WITHIN THE EUROPEAN UNION Abstract. The article presents the results of research conducted in May 2010 among 110 tourist enterprises operating in Wielkopolska Region. The aim of research was to determine the attitude of Polish tourist entrepreneurs towards the European Union and its projects and to show the changes in their ways of business activities after access of Poland to the EU. Also, the authors of the article emphasize the necessity of appropriate tourism policy conducted by central and local governments. Key words: the European Union, tourist entrepreneur, enterprise, economic crisis, tourist services market. Zaakceptowano do druku – Accepted for print 01.10.2010 Acta Sci. Pol..

(16)