"Theologische Berichte 4 : Fragen christlicher Ethik", wyd. Josef Pfammatter i Franz Furger, Einsiedeln 1974 : [recenzja]

Tadeusz Ślipko

"Theologische Berichte 4 : Fragen

christlicher Ethik", wyd. Josef

Pfammatter i Franz Furger,

Einsiedeln 1974 : [recenzja]

Collectanea Theologica 46/2, 242-243

242

g ó ln ie nad rozw ażan iem , ja k w B ogu zn a jd u je się źródło życia. P rzejm u je go b o g a ctw o ży cia w y try sk a ją ceg o z B oga, z a sta n a w ia się, ja k czło w iek m oże m ieć u d ział w ty m życiu . Ż ycie B oże n a d a je b o w iem ch rześcijań sk iem u życiu szcze­ g ó ln ą jakość.

Z k o le i B ernard H a n s l e r stw ierd za , że B óg je s t n ie ty lk o źród łem n a ­ tu raln ego życia dla w szy stk ieg o , co ż y je w św ie c ie , ale ró w n ież n adprzyrodzo­ nego życia czło w iek a , k tóre p olega przed e w sz sy tk im na tym , że czło w ie k jest B ożym obrazem . T o zaś z k o le i oznacza, że B óg m oże być pozn an y w cz ło w ie ­ k u oraz, że czło w ie k je s t rep rezen ta n tem B ożym w ob ec stw orzen ia.

T ych p arę p rzy k ła d ó w m oże n ieco ob razu je charakter p o w y ższy ch ro zw a ­ żań. S ą one za w sze śc iśle b ib lijn e i bardziej troszczą się o od d an ie p rzeżycia ży w eg o B oga n iż zb ytn ie u le g a n ie m odom . N ie są przez to m niej ży cio w e, ow szem , m ożna p o w ied zieć, że lep iej słu żą ży ciu ch rześcijań sk iem u . W yrażają b o w iem p rzek on an ie, że d zia ła n ie dążące do stw o rzen ia sp ra w ied liw szeg o ś w ia ­ ta n ie m oże być często p ragm atyczn e i k iero w a ć się je d y n ie w zg lęd a m i u ty li­ tarn ym i. M u si ono w y ra sta ć z czło w ie k a i jego głęb ok ich potrzeb zn a lezien ia sen su życia i osob ow ego sp ełn ien ia , k tóre s ię b ron i przed w sz e lk ą m a n ip u la ­ cją. M ed ytacje te w ię c ok azu ją raz jeszcze, że w y p e łn ie n ie m ty ch w szy stk ich p ragn ień m oże b yć ty lk o Bóg.

ks. S te f a n M o y s a SJ, W a r s z a w a

T h e o lo g isc h e B e r ic h t e 4. F ragen c h r i s tl ic h e r Eth ik , w y d . J o se f P f a m m a t t e r

i F ranz F u r g e r , E in sied eln 1974, B en zig er V erla g , s. 245.

C zw arty tom T h eologisch e B e r ic h t e p o św ięco n y jest p rob lem atyce te o lo - giczn om oraln ej i k a n o n isty czn ej. M a on, o g ó ln ie m ów iąc, zdać sp raw ę z a k ­ tu a ln ej sy tu a cji, jak a p a n u je w tej d zied zin ie za ró w n o od n ośn ie do fu n d a m en ­ ta ln y c h za g a d n ień , ja k i n iek tó ry ch k w e s tii szczeg ó ło w y ch . W ty m te ż p orząd­ k u ro zm ieszczo n e zo sta ły ro zp ra w y sk ła d a ją ce się na treść om a w ia n eg o tom u. O tw iera go ob szern e stu d iu m F. F u r g e r a pt. Z u r B e g r ü n d u n g eines

c h ri s tl ic h e n E th o s — F o r s c h u n g s te n d e n z e n in d e r k a th o l is c h e n M oraltheologie .

A u tor szk icu je sw o is tą pan oram ę w sp ó łczesn eg o stan u teo lo g ii m oraln ej, ale w jej p ro sp ek ty w isty czn y m u jęciu . C hodzi m u raczej o u w y p u k len ie p o stu la ­ tów , pod k ą tem k tórych w in ie n się d ok on yw ać rozw ój k atolick iej teo lo g ii m o ra l­ n ej, a n iżeli w ie r n e o d tw orzen ie fa k ty czn ie p anującej sy tu a cji. D o tych p o stu ­ la tó w zalicza m ięd zy in n y m i k o n ieczn ość w y p ra co w a n ia n o w y ch u zasadnień d la „n orm atyw n ych w y p o w ie d z i” teo lo g ii m oraln ej, n a w ią za n ie k on tak tu ze w sp ó łc z e sn ą filo zo fią , zw łaszcza n e o p o zy ty w isty czn ą i a n alityczn ą, oraz a k cep ­ ta c ję te z y o h istoryczn ym i r e la ty w n y m ch arak terze m oraln ości lu d zk iego

d ziałania. W k ręgu tak zarysow an ych id e i ro zw ija ją się d alsze w y w o d y autora. Z n aczn ą ich część w y p e łn ia k ry ty k a d ok tryn aln ej tra d y cji m oralnej K ościoła. N a k o n iec autor k rytyk u jąc w szy stk o zatraca zd oln ość k ry ty czn eg o sp ojrzenia na sam ego sieb ie. N ie p od ejrzew a n a w et, jak d a lece na sk u tek odrzucenia m a g isteriu m K o ścio ła odchodzi od a u ten ty czn y ch źródeł k atolick iej teologii m oraln ej, u leg a ją c zaś jed n o stro n n ie in sp ira cji w sp ó łczesn eg o rela ty w izm u i sy tu a cjo n izm u w p row ad za w tę te o lo g ię p ie r w ia stk i m oralnego b łęd u i r e ­ gresu.

D w aj p o lscy autorzy, H. J u r o s i T. S t y c z e ń , w rozp raw ie M ora I d e o ­

lo gisch e A n s ä t z e eth isc h e n D e n k e n s u n d ih r e Folg en f ü r d ie th e o lo g is c h e E th ik p rzed sta w ia ją na o góln ym tle filo z o fic z n o -e ty c z n y c h k ieru n k ó w w P o l­

s c e (trad ycyjn a ety k a ch rześcijań sk a, m ark sizm , szk oła Iw ow sk o -w a rsza w sk a ) sw o je w ła sn e sta n o w isk o w sp ra w ie m eto d o lo g iczn y ch p o d sta w e ty k i filo zo ­ ficzn ej i teo lo g ii m oralnej. Jed n o w ich w y w o d a c h uderza: n adrzędną zasadę e ty czn ą m iło ści b liźn iego, zaczerp n iętą z odrębnego dośw iad czen ia etycznego,

R E C E N Z J E

₂₄₃

p o jm u ją jako b ezp ośred n io n ieza leżn ą pod w zg lęd em logicznej p och od n ości od filo zo ficzn ej czy teologiczn ej antropologii. P o zo sta je ty lk o zależność p o śred n ia : an trop ologia je s t źród łem p ożyteczn ej in fo rm a cji o człow ieku . C zyteln ik p o ­ zostaje w n iep ew n o ści. Czy je s t to ty lk o w ła sn y p ogląd k s. J u r o s a , czy t eż ks. S t y c z e ń zm ien ił sw o je zdanie? P rzecież jeszcze w p racy h a b ilita cy jn ej pt. P r o b l e m m o ż l i w o ś c i e t y k i (L ublin 1972) w y ra źn ie n a tej a n trop ologii (i m eta fizy ce) bazow ał!

B. S c h ü l l e r w p räcy N e u e re B e it r ä g e z u m T h e m a „B e g rü n d u n g s i t ­

tl ic h e r N o r m e n ” r ea lizu je jed en z p u n k tó w p rogram u badań teo lo g iczn y ch

n aszk icow an ego p rzez F. F u r g e r a : sfo rm u ło w a n ie n ow ych u zasad n ień norm etyczn ych . T oteż tok m y ś li S c h ü l l e r a b ieg n ie podobnym , ja k u F u r g e r a , torem . Z asad n iczy n u rt jeg o rozw ażań w y p e łn ia k ry ty czn a k on tro w ersja z tra ­ d y cy jn y m , na p ra w ie n a tu ra ln y m o p artym u zasad n ien iem n orm m oraln ych . Z abieg te n p rzep row ad za n a sp ecja ln ie dobranych (a w ię c n ie w szy stk ich ) u zasad n ien iach sto so w a n y ch przez tra d y cy jn ą e ty k ę i teo lo g ię m oraln ą w w y ­ p adku ta k ich norm , jak zak azy k ła m stw a , zabicia n iew in n eg o czło w iek a , a n ty ­ k o n cep cji czy n iero ze rw a ln o ści m a łżeń stw a . Ze sw ej stron y p roponuje przyjąć za p o d sta w ę w e r y fik a c ji norm m oraln ych u ty lita ry sty czn ą zasad ę głoszącą, że m oraln ie d obrym je s t ta k ie d ziałan ie, k tóre zm ierza do u rzeczy w istn ien ia n a j­ lep szeg o dobra. W rozu m ien iu autora ta k zo rien to w a n a ety k a teo lo g iczn a le ­ p iej o d p ow ie m en ta ln o ści w sp ó łczesn eg o człow iek a.

W k o ń co w ej rozp raw ie pt. Z u r Z ö li b a t s p f l i c h t d e r W e l t k l e r i k e r i m k a t h o ­

lischen K i r c h e n r e c h t autor H .-U . W i l i p rzeciw sta w ia się obow iązu jącej d y s­

cy p lin ie k o ścieln ej w sp raw ie celib atu k leru d iecezjaln ego. Sądzi, że pozostaje ona w sp rzeczn ości z fu n d a m en ta ln y m p ra w em czło w ie k a do m a łżeń stw a , które p rzy słu g u je m u z p r a w a n atu raln ego i n ie m oże być zn iesio n e p rzez p o zy ty w n e p ra w o d a w stw o k o ścieln e. A u tor, k ład ąc n a cisk (o dziw o!) na p raw o n atu raln e, pom ija w sza k że m ilczen iem fa k t, że o b ow iązek celib atu zak ład a d ob row oln e w y rzeczen ie się k orzy sta n ia z p rzy słu g u ją ceg o c z ło w ie k o w i u p ra w n ien ia , co n a leży do n orm atyw n ej tr e śc i n a tu ra ln eg o p ra w a do m a łżeń stw a ta k sam o, ja k to m a m ie jsc e w ślu b ie u b óstw a, opartego n a w y rzeczen iu się k o rzy sta n ia z n a tu ra ln eg o p ra w a do w łasn ości.

W k o n k lu zji stw ierd zić m ożna: o m ó w io n e rozp raw y n a p isa n e zostały z ta len tem , a ju ż szczeg ó ln ie cen n ą ich za letą je s t b ogata literatu ra p o m o cn i­ cza, zaw arta g łó w n ie w p rzypisach. N ie p rezen tu ją on e jed n ak u jęć o b ie k ty w ­ nych, k tó re dok on an e n a w e t z o k reślon ego sta n o w isk a u m ieją jed n a k zach o­ w a ć um iar i rzeczow ość w o cen ie całości sy tu a cji, a przed e w szy stk im p od ejść do p rzeciw n ych sobie p o g lą d ó w od ich siln ie jsz e j, a n ie słab szej, a często sztu czn ie sk on stru ow an ej strony. T oteż ogóln y k ieru n ek ten d en cji, która p rze­ w ija s ię w ięcej lu b m n iej w y ra źn ie przez o m ó w io n y tom Th eologisch e B erich te, n ie b u d zi zaufania.

ks. T a d e u s z Ś l i p k o SJ, W a r s z a w a —K r a k ó w