"Rechenschaft des Glaubens : Karl Rahner-Lesebuch", wyd. Karl Lehmann, Albert Raffelt, Zürich-Köln-Freiburg-Basel-Wien 1979 : [recenzja]

Stefan Moysa

"Rechenschaft des Glaubens : Karl

Rahner-Lesebuch", wyd. Karl

Lehmann, Albert Raffelt,

Zürich-Köln-Freiburg-Basel-Wien

1979 : [recenzja]

Collectanea Theologica 50/1, 196-197

fu n dam entum inconcussum. Inny autor natom iast, B. F r а 1 i n g, naw iązuje

do doświadczenia, które przeżył R a h n e r w ignacjańskich Ćwiczeniach d u ­

chownych. Pozostają one dla niego źródłem etyki egzystencjalnej, gdyż umoż­

liw iają dokonanie należytego wyboru.

Druga grupa obejm uje prace dotyczące tajem nicy istnienia, jaka u R a h - n e r a odgrywa ta k w ielką rolę. Tu należy zwrócić szczególną uwagę na te artykuły, które przyczyniają się do naśw ietlenia pojęć często przez R a h n e r a używanych, a jednak nie definiowanych. P u n t e 1 na przykład wyjaśnia pojęcia „transcendentalny” i „kategorialny”.

Trzecia część zatytułow ana O honor teologiczny człowieka zawiera opra­ cowania dotyczące Rahnerow skiej antropologii. Wszystkich, którzy myślą kategoriam i przyrodniczym i zaciekawi tu taj artykuł O ’ D o n o v a n a o d ia ­ logu z darwinizm em . K. H. O h 1 i g wykazuje, jak R a h n e r przez swoje określenie C hrystusa jako Absolutnego Zbawiciela, który wychodzi naprze­ ciw ludzkiemu pragnieniu zbawienia, nadal nowe impulsy dla tak zwanej „chrystologii oddolnej” czyli wychodzącej bardziej od rzeczywistości em pirycz­ nej człowieka.

Część czw arta przedstaw ia służbę R a h n e r a dla Ewangelii praktyki pastoralnej. Znajdziem y tu między innym i artykuł M a l d o n a l d a przypo­ m inający wkład, jaki R a h n e r wniósł do teologii słowa i sakram entu. Na uwagę zasługuje również artykuł M i i g g e g o przypom inający jak wielkie znaczenie posiadają prace R a h n e r a dla w yjaśnienia historii i praktyki pokuty kościelnej.

O pracowania ostatniej grupy wreszcie chcą wykazać, jak R a h n e r przy­ czynił się do otw arcia Kościoła i do jego wyzwalającego działania. Można powiedzieć, że wszystkie przyczynki tej części obracają się wokół pojęcia „anonimowego chrześcijaństw a”, które jest jednym z centralnych pojęć Rahnerowskiej teologii i w yjaśnia możliwość zbawienia poza granicam i w i­ dzialnego Kościoła. Znać też w tych przyczynkach echa kontrow ersji wokół tego pojęcia, które zapewne domaga się precyzji i pogłębienia, ale bez którego teologia już nie będzie mogła się obejść.

Całość imponującego przedsięwzięcia, jakim jest księga pam iątkow a ku czci R a h n e r a , pozwala na pewno lepiej zrozumieć wielkość, a także granice jego teologii. Odkryw a bowiem dalekie jej im plikacje, a także pobudza do tego, aby myśl R a h n e r a dalej pogłębiać i rozszerzać.

ks. Stefan Moysa SJ, Warszawa Rechenschaft des Glaubens. Karl Rahner-Lesebuch, wyd. K arl L e h m a n n

i A lbert R a f f e l t , Benziger Verlag, Verlag H erder, Zürich-K öln-Freiburg- Basel-W ien 1979, s. 469.

Inny sposób uczczenia K arola R a h n e r a z tej sam ej okazji w ybrał jeden z jego najw ybitniejszych uczniów — K arl L e h m a n n wraz ze swoim n au ­ kowym asystentem A lbertem R a f f e l t e m. Chodziło im przede wszystkim o udostępnienie możliwie szerokiemu gronu teologów, kapłanów i w ogóle ludzi zainteresowanych, w yboru pism R a h n e r a , który umożliwiłby pozna­ nie węzłowych problem ów jego twórczości. Dlatego też 159 charakterystycz­ nych w yjątków z artykułów i dzieł zachodnioniemieckiego teologa zostało ułożonych według pewnego porządku, który jest inspirow any syntetycz­ nym opracow aniem R a h n e r a G rundkurs des Glaubens, choć nie trzym a się go niewolniczo. Całość została poprzedzona krótkim , ale wnikliwym szki­ cem, obrazującym życie i zasadnicze założenia teologii R a h n e r a . Przy koń­ cu natom iast znajdujem y spis ważniejszych jego publikacji, obejm ujący 53 pozycje książkowe oraz wykaz źródeł, który umożliwia sięgnięcie do oryginal­ nych pism autora.

biorąc — odpow iadają na pytanie, czym jest chrześcijaństw o. Do nich należy zaliczyć krótką form ułę w iary i artykuł mówiący o tym , że Jezus jest syntezą tejże w iary. Ten bowiem jest chrześcijaninem , kto całą nadzieję dotyczącą swego historycznego życia pokłada w tym Człowieku, o którym świadczą apostołowie.

Właściwy jednak punkt w yjścia dla teologii R a h n e r a znajdujem y do­ piero w drugiej części wyboru. Mówi ona bowiem o tajem nicy człowieka i w ogóle tajem nicy istnienia. „Człowiek jest pytaniem , na które nie ma odpowiedzi” (s. 23). Mimo tego R a h n e r stale usiłuje przybliżyć się do tej tajem nicy. Można powiedzieć, że człowiek jest jego pasją. Nie tylko obserw uje go w jego zew nętrznej i fenomenologicznej w arstw ie, nie tylko opisuje jego życie, wolność, różne stany jak dzieciństwo, starość, śmierć, ale stara się też znaleźć źródło tej tajem nicy. Dzięki doświadczeniu, które nazywam y tra n s­ cendentalnym , usiłuje dotrzeć do m isterium nieskończoności. Ten proces jest nie tylko pow tarzającym się motywem, ale stanow i też właściw y rdzeń jego metody.

Od człowieka zatem do Boga żywego: R a h n e r dochodzi do Niego na drodze poprzednio przytoczonego rozumowania, a także przez studium Pism a św. Jedyna obszerniejsza praca R a h n e r a z teologii biblijnej to właśnie artykuł o Bogu w Piśmie św., którego w yjątki recenzowany wybór przy ta­ cza. W tej części znajdujem y też m edytację o słowie „Bóg”, rozważania o fał­ szywych bożkach i praw dziw ym Bogu, jak też refleksje o „zatroskanym ateizmie”.

Część czw arta mówi o Jezusie Chrystusie. Odnalezienie Jezusa Chrystusa jako Absolutnego Zbawiciela, jako tego, który spełnia transcendentalną po­ trzebę człowieka osiągnięcia absolutnego w ybaw ienia i dobra, jest również R a h n e r o w i właściwe. Krzyż i zm artw ychw stanie jest centrum działalności Jezusa. Wdzięczności za krzyż poświęconych jest kilka pięknych m edytacji.

Stosunkowo późno zaczął R a h n e r pisać w prost o Duchu świętym. Daw­ niej wolał mówić o łasce jako samoudzielaniu się Boga. Jednakże szereg znawców wykazuje, że doświadczenie Ducha jest sercem jego teologii. W częś­ ci piątej, gdzie R a h n e r mówi o tych w łaśnie spraw ach, przew ażają rozw a­ żania m edytacyjne, z których rozważanie o doświadczeniu Ducha w życiu codziennym jest może jedną z najpiękniejszych i najczęściej cytowanych kart zachodnioniemieckiego teologa. Człowiek, który może przebaczyć, mimo że nie otrzym uje za to zapłaty, człowiek usiłujący kochać mimo, że odpowiedź na miłość nie przychodzi, człowiek dobry dla drugiego mimo, że nie ^ doznaje wdzięczności, człowiek który..., człowiek który..., taki człowiek doświadcza właśnie obecności Ducha.

Kościół w swoich blaskach i nędzach, w swojej świętości i grzechu. Kościół prowadzący dialog, Kościół ubogi i posługujący, jednym słowem' Kościół ukazany przez Sobór W atykański II jest tem atem szóstej części w y­ boru. Wreszcie akordy końcowe: życie chrześcijańskie w raz z jego rozlicznymi i bardzo zróżnicowanymi postawam i ja k m odlitwa, miłość, grzech, pokuta, ucieczka od św iata i zwrócenie się ku niemu, tw orzą — wraz z wielu innym i tem atam i — część siódmą. W części ósmej natom iast odnajdujem y już w łaś­ ciwe motywy eschatologiczne: śmierć, sąd, nadzieja na życie wieczne, zm ar­ tw ychw stanie ciał.

Form a, jaką w ybrali wydawcy, zwalniała ich od konieczności daleko posuniętej system atyzacji.W ydaje się jednak, że w ybór ten był szczególnie szczęśliwy. Dzięki niem u bowiem mogły się tu zmieścić niem al wszystkie rodzaje literackie, którym i R a h n e r się posługuje: modlitwy, m edytacje, wykłady, teksty argum entujące, analizy pojęciowe. W ten sposób na oryginal­ nych tekstach został ukazany cały R a h n e r , a czytelnicy uzyskali cenne i dostępne narzędzie, by nie tylko poznać jego myśl, ale też spożytkować ją w życiu.