.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019
streszczenie
D epresja stanowi najczęściej spo- tykane zaburzenie psychiczne oraz wiodącą przyczynę niezdolności i niesprawności do pra- cy i nauki na świecie. Zmiana środowiska ja- kim jest rozpoczęcie studiów często w nowym miejscu i wśród nowych osób oraz akademicki rozkład dnia mogą indukować objawy depresji u studentów, którzy wcześniej nie prezentowali jej symptomów. Do głównych objawów depresji zaliczamy: obniżenie nastroju, anhedonię, uczu- cie wyczerpania i utraty energii oraz obniżenie aktywności ruchowej. Towarzyszy temu spow- olnienie tempa myślenia, osłabienie pamięci i koncentracji. Depresja wpływa niekorzystnie na zdolność studentów do pracy, nauki, na in- terakcje z rówieśnikami i dbanie o siebie, a co za tym idzie znacząco zmniejsza jakość życia chorujących. Może być maskowana przez zaburzenia hipochondryczne, histeryczne i nadużywanie używek, pomimo występowania mało uchwytnych i słabo nasilonych objawów depresji. Wczesne zidentyfikowanie i kontrola zachorowań na depresję sprzyja właściwemu podejściu do chorującego. Depresja jest za- burzeniem psychicznym wymagającym specjal- istycznego leczenia. Leczenie dzieli się na far- makologiczne i niefarmakologiczne. Najlepiej żeby oba rodzaje stosowane były jako wza- jemnie komplementarne. Dominującym nie-
farmakologicznym rodzajem leczenia depresji jest psychoterapia. Terapeutyczna skuteczność psychoterapii została potwierdzona przez wiele badań naukowych. Minimalizowanie szkodli- wych czynników zwiększających ryzyko zach- orowania, takich jak m.in. stres, stany lękowe, dysfunkcje odżywiania, wycofanie społeczne i samotność powoduje opóźnienie wystąpienia depresji u studentów. Aby jednak było to możliwe niezbędna jest współpraca studenta z przedstawicielami specjalistycznej opieki z zakresu zdrowia psychicznego. Promocji zd- rowia psychicznego, edukacji i profilaktyki służyć mogą realizowane na uczelniach warsz- taty, treningi, szkolenia i wyjazdy integracyjne zwiększające emocjonalną i terapeutyczną sieć wsparcia dla studentów.
Depresja stanowi bardzo istotny problem indywidualnego zdrowia jednostki, którego stan przekłada się na zasoby społeczne, edukację, gospodarkę, system ochrony zdrowia i jakość życia w danym państwie.
Maria Całka 1 Paweł J. Pawlica 2
1
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach Wydział Zdrowia Publicznego w Bytomiu
2
Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
Studium Doktoranckie Wydziału Lekarskiego w Katowicach e-mail: pawelpawlica@vp.pl
Depresja wśród studentów -
występowanie i szkodliwość dla zdrowia
Depression among students - prevalence and harm for health
S łowa kluczowe: depresja, studenci, środowisko akademickie, choroby psychic- zne, zdrowie publiczne.
S tr . 3 - 12
.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 students. Depression is a very significant indi- vidual health problem, which translates into so- cial resources, education, economy, health care system and quality of life in a given country.
abstract
D epression is the most common men- tal disorder and the leading cause of inability and disability to work and study in the world.
Chang of the environment starting studies, of- ten in a new place and among new people, as well as the academic schedule of the timetable, can induce symptoms of depression in students who have not previously presented them. The main symptoms of depression include: low mood, anhedonia, a feeling of exhaustion and loss of energy, and a decrease in physical ac- tivity. This is accompanied by a slowdown in thinking, weakening of memory and concen- tration. Depression adversely affects the stu- dents’ ability to work, study, interact with peers and take care of themselves, and thus signifi- cantly reduces the quality of life of the affected.
It can be masked by hypochondriac, hysteri- cal disorders and abuse of stimulants, despite the occurrence of not very noticeable and mild symptoms of depression. Early identification and control of depression is conducive to the right approach to the patient. Depression is a mental disorder that requires specialized treat- ment. Treatment of depression is divided into pharmacological and non-pharmacological. It is best if both types are used as complementary to each other. Psychotherapy is the dominant non-pharmacological treatment for depression.
The therapeutic effectiveness of psychotherapy has been confirmed by many scientific stud- ies. Minimizing harmful factors that increase the risk of being affected, such as stress, anxi- ety, eating dysfunction, social withdrawal and loneliness, delay the occurrence of depression in students. However, for this to be possible, it is necessary for the student to cooperate with mental health care specialists. Mental health promotion, education and prevention can be supported by workshops, trainings, training sessions and integration trips that increase the emotional and therapeutic support network for
K ey words: depression, university students, academic society, mental health disorders, public health.
Wprowadzenie
D epresja jest jednym z najczęstszych i najbardziej poważnych problemów zdrowia psychicznego, dotykającym studentów uniwer- sytetów na całym świecie (IBRAHIM I IN., 2013). Przy częstości występowania wynoszącej 15%, zaburzenia depresyjne stanowią jedne z najczęstszych zaburzeń psychicznych w popu- lacji (WITTCHEN I IN., 2011).
Depresja jest pojęciem wieloznacznym:
1) znajduje odzwierciedlenie w stanie złego samopoczucia, przygnębienia oraz obniżonego nastroju niezależnie od przyczyny powstania tego stanu;
2) w psychiatrii depresją określa się rodzaj zaburzeń nastroju i emocji, który zaliczany jest do chorób wymagających specjalistycznej po- mocy i leczenia (PUŻYŃSKI, 2009).
Obecnie na świecie na depresję choruje ponad 350 mln ludzi. W Polsce liczba osób cierpiących na depresję wynosi około 1,5 mln.
Jak pokazują wyniki dotychczas przeprowad-
zonych badań zachorowalność na depresję z
roku na rok wzrasta. Według Światowej Orga-
nizacji Zdrowia (WHO) do 2020 roku depresja
będzie na drugim miejscu wśród najczęstszych
chorób występujących na świecie, a do 2030 roku
zajmować będzie pierwsze miejsce (GAŁECKI
I SZULC, 2018). Długotrwały stres wśród
studentów może mieć niekorzystny wpływ na
zdrowie psychiczne i prowadzić do wypalenia
zawodowego w przyszłości (BACKOVIĆ I
IN., 2013). Często konsekwencje złego stanu
psychicznego odczuwane są jako kłopotliwe,
.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019
sprzyjające niesprawiedliwie nierównemu traktowaniu lub uważane za źródło istotnych zakłóceń w relacjach z rodziną i przyjaciółmi.
Ponadto spośród czynników społeczno-de- mograficznych większą rolę można przypisać tym, które wpływają na wsparcie społeczne (WCIÓRKA, 2014). Zaburzenia psychiczne są powszechne wśród studentów uczelni wyższych.
Objawy tych schorzeń często pojawiają się przed przyjęciem na studia. W przypadku zaburzeń przedmaturalnych są one związane z wyczerpaniem nauką w szkole średniej i zwykle nie są leczone. Wykrywanie i skuteczne lecze- nie tych zaburzeń na początku studiów może zmniejszyć ich szkodliwość i poprawić funkc- jonowanie edukacyjne i psychospołeczne stu- dentów (AUERBACH I IN., 2016). Wyniki badań naukowych sugerują ponadto znaczący związek między wczesną ekspozycją na niekorzystne czynniki i stresory w dzieciństwie a występowaniem objawów depresji wśród stu- dentów, co jest zgodne z literaturą na temat predyktorów depresji (MALL I IN., 2018).
W ostatnich latach rośnie liczba stu- dentów z objawami różnych zaburzeń psy- chicznych. Dostępne badania potwierdzają, że studenci zgłaszają więcej problemów psychic- znych niż porównywalna wiekowo grupa osób niestudiujących. Zaburzenia zdrowia psychicz- nego studentów wydają się istotnym problemem społeczności akademickiej. Częstotliwość występowania problemów psychicznych wśród studentów jest wyższa niż w populacji ogólnej (od 19,2 do 67,4%) (STALLMAN, 2010).
W naszej pracy przedstawiamy przegląd wybranego piśmiennictwa z bazy PubMed na temat szkodliwości depresji wśród studentów szkół wyższych. Celem artykułu jest przed- stawienie wybranych aspektów poważnego problemu zdrowotnego i społecznego, jakim jest depresja wśród młodzieży akademickiej.
Depresja podczas studiów O kres studiów i związane z nim przemiany rozwojowe, takie jak poszukiwanie i konieczność określenia własnej tożsamości, wybranie ścieżki rozwoju zawodowego, ust- alenia swojej roli w grupie rówieśniczej, a także podejmowanie pierwszych stabilnych relacji uczuciowych, wywołują dużą presję emocjonalną, która zwiększa podatność na inne czynniki stresowe (DEMBIŃSKA, 2010).
Młody człowiek dodatkowo stoi przed szeregi- em nowych zmian i konieczności adaptacji do zaistniałych sytuacji. Musi skonfrontować się choćby z oddaleniem się od rodziny pochodze- nia, przyjaciół i znajomych, dostosowaniem się do nowego otoczenia, odmiennym od doty- chczasowego sposobem uczenia się, podjęciem odpowiedzialności za własne uczenie oraz dys- ponowaniem czasem i finansami czy wchodze- niem w nowe relacje (DEMBIŃSKA, 2010).
Doświadczający depresji studenci mogą odczuwać: spowolnienie tempa myślenia, utratę zainteresowania i przyjemności z wykony- wanej czynności (anhedonia), która sprawiała im dotychczas satysfakcję. Depresja może manifestować się również osłabieniem pamięci, obniżeniem aktywności ruchowej i zdolności do pracy umysłowej oraz przewlekłym poczuc- iem zmęczenia. Często pojawia się także odc- zucie niechęci do nauki, a nawet autodestruk- cyjne przekonanie poddające w wątpliwość jakąkolwiek możliwość kontynuowania edu- kacji i zdania egzaminów (tab. 1) (WILCZE- WSKA, 2013). Uczęszczanie na różne zajęcia z inną grupą osób nie sprzyja budowaniu sieci wsparcia społecznego. W poprzednich formach studiowania, które obowiązywały kilka lat wcześniej z tymi samymi osobami uczono się przeważnie pięć lat i można było w tym czasie nawiązać trwałe znajomości, co sprzyjało roz- wojowi życia studenckiego.
Aktualnie rzadko studiuje się jeden kierunek. Bardzo często dochodzi do sytu- D
epresjawśróDstuDentów-
występowanieiszkoDliwośćDlazDrowia
s tr . 3 - 12
.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 acji, gdy student zdobywa wiedzę fakultaty-
wnie, jednocześnie pobierając kształcenie na różnorodnych kierunkach i specjalnościach (JAWORSKA I IN., 2014).
Zaburzenia depresyjne pojawiają się w większym stopniu na pierwszym roku studiów, niż na końcu okresu kształcenia (MAREK IN., 2005). Wysokie wskaźniki zaburzeń zd- rowia psychicznego i niskie wykorzystanie lec- zenia stanowią poważny problem wśród stu- dentów we wszystkich typach szkół wyższych (KETCHEN LIPSON I IN., 2015).
Religijność nie wydaje się być dość moc- nym czynnikiem chroniącym przed rozwojem depresji (ABOU KASSM I IN., 2018). Niek- tórzy studenci używają wsparcia religijnego w celu zminimalizowania negatywnych skut- ków ich życia na uniwersytecie. Wsparcie to wydaje się być bardziej skuteczne, gdy wiąże się z udziałem w praktykach religijnych (GON- ÇALVES I IN., 2018).
W projekcie naukowym Y. H. Kim zbadano niekorzystne (traumatyczne) doświadczenia z dzieciństwa koreańskich studentów oraz ich wpływ na występowanie
depresji i nadużywania alkoholu wśród respon- dentów. Uczestnicy badania zgłaszali najczęściej narażenie na przemoc w rodzinie i zanied- bania emocjonalne, najrzadziej prezentowa- na kategorią była przemoc społeczna (KIM, 2017). Korelacja niekorzystnych doświadczeń z dzieciństwa ze współwystępowaniem depresji i nadużywaniem alkoholu była silniejsza niż występowanie wyłącznie objawów depresji lub tylko nadużywania alkoholu. Studenci z chociażby jednym czynnikiem niekorzyst- nych doświadczeń z dzieciństwa mieli znac- znie większe szanse na rozwój depresji, niż studenci, którzy nie byli nigdy narażeni na te czynniki. W porównaniu ze studentami nie prezentującymi żadnych niekorzystnych doświadczeń z dzieciństwa, studenci narażeni na cztery lub więcej z nich ponad sześć razy częściej zgłaszali znaczące objawy depresyjne i zachowania związane z nadużywaniem alko- holu (KIM, 2017).
Depresja jest schorzeniem, które może wpływać na zdolności studentów do pracy, nauki, interakcji z rówieśnikami lub dbania o siebie. Objawy depresji mogą prowadzić do
T abela 1. Objawy zespołu depresyjnego (na podstawie: Psychiatria, 2016).
.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019
myśli samobójczych. Piętno związane z chorobą psychiczną może stanowić istotną barierę w po- szukiwaniu leczenia. Niektórzy studenci mogą nie szukać pomocy z powodu obaw związanych z poufnością bądź finansowaniem leczenia (ADAA.ORG, 2019).
Leczenie depresji wśród studentów
Z jawisko depresji wśród studentów jest problemem bardzo niepokojącym, dlatego bardzo ważne jest, aby w trakcie studiowania wprowadzić działania o charakterze prewen- cyjnym oraz interwencyjnym, w szczególności na kierunkach, gdzie kształci się studentów, którzy ze względu na swój wyuczony zawód mają nieść pomoc innym (JAWORSKA I IN., 2013). U osób z zaburzeniami depresyjnymi pojawiają się objawy dodatkowe pod postacią dolegliwości hipochondrycznych, nadużywania alkoholu i zachowań histerycznych, które mogą maskować te zaburzenia (WILCZEWSKA, 2013).
Szczególną uwagę zwraca się na badanie stanu psychicznego i somatycznego studentów przy maksymalnie stresującym napięciu w trak- cie sesji egzaminacyjnej. Cechy pracy umysłowej w tym czasie charakteryzują się obecnością niekorzystnych czynników psychologicznych.
Wpływ takich okoliczności może prowadzić do obniżenia poziomu zdrowia psychicznego i somatycznego oraz rozwoju subklinicznych i klinicznych zaburzeń zdrowia psychiczne- go (YURTSENYUK, 2018). Konieczne jest zatem wczesne zidentyfikowanie i monitor- owanie studentów cierpiących na zaburzenia depresyjne oraz zaoferowanie im adekwatnego leczenia. Zapewnienie studentom, takich pro- cedur jak indywidualne doradztwo, nie tylko w pierwszym roku studiów, ale w całym toku edukacji (SHAMSUDDIN I IN., 2013).
Depresja jest zaburzeniem zdrowia
psychicznego wymagającym specjalistycznego i zindywidualizowanego podejścia. Leczenie depresji dzieli się na farmakologiczne i niefar- makologiczne. Najlepsze efekty terapeutyczne daje połączenie obu tych rodzajów jako wza- jemnie uzupełniających się.
Dominującym niefarmakologicznym rodzajem leczenia depresji jest psychoterapia.
Wpływ psychoterapii psychodynamicznej w leczeniu psychiatrycznym zaburzeń depre- syjnych zdecydowanie wzrasta. Skuteczność psychoterapii psychodynamicznej wykazano w różnych badaniach, w których porównano ją z innymi metodami leczenia depresji. W ostat- nich latach dowody empiryczne potwierdzają tę skuteczność, a niedawne analizy potwierdziły jej rolę w leczeniu zaburzeń depresyjnych (RI- BEIRO I IN., 2018). Konsekwencje leczenia psychologicznego depresji wśród studentów są znaczące i porównywalne z efektami u osób dorosłych. Sugeruje to, że uzasadnione są systematyczne wysiłki na rzecz rozszerze- nia wykrywania, diagnozowania i leczenia stu- dentów. Takie działania mogą mieć istotne skut- ki społeczne, ponieważ studenci reprezentują przyszłych liderów w społeczeństwie, a ich sukces ma kluczowe znaczenie dla rozwoju kapitału ludzkiego. Z racji, że depresja jest ważnym czynnikiem ryzyka utraty zdrowia psychicznego, który, jeśli nie jest leczony lub jest nieodpowiednio leczony może mieć negatywny wpływ na rynek pracy (CUIJPERS I IN., 2016).
Badania naukowe sugerują, że istnieją czynniki związane z nowoczesnością, które przyczyniają się do wzrostu zachorowań na zaburzenia depresyjne. Istnieją obecnie przekonujące dowody na to, że w patogenezie depresji bierze udział szereg czynników związanych ze stylem życia. Wiele z tych czynników można potenc- jalnie zmodyfikować, jednak nie uwzględnia się ich we współczesnym leczeniu depresji, gdzie leki i interwencja psychologiczna pozostają leczeniami pierwszego rzutu. „Medycyna stylu życia” stanowi ogniwo łączące promocję zdrow- D
epresjawśróDstuDentów-
występowanieiszkoDliwośćDlazDrowia
s tr . 3 - 12
.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 ia publicznego i leczenie kliniczne, obejmujące
stosowanie zasad behawioralnych i psycholog- icznych w celu poprawy samopoczucia fizycz- nego i psychicznego. Może to również stwarzać możliwości ogólnej promocji zdrowia, a co za tym idzie potencjalnej profilaktyki depresji (SARRIS I IN., 2014).
Wykazano również, że programy zdro- wotne mogące utrzymać prawidłowe zdrowie psychiczne oraz biologiczne zmiany skur- czowego ciśnienia tętniczego na rzecz zm- niejszenia depresji i lęku były skuteczne jeśli wybrano jednocześnie z nimi psychoterapię.
Skuteczne działania mają wpływ nie tylko na poszczególnych studentów, ale także posiadają potencjał zmniejszenia skutków zaburzeń psy- chicznych (GUO I IN., 2017; LI I IN., 2018).
Istnieją także dowody naukowe, iż włączenie zdrowych nawyków żywieniowych do codzien- nych zachowań może zmniejszyć ryzyko roz- woju depresji (OPIE I IN., 2017).
Psychoterapia daje porównywalne lub lepsze rezultaty terapeutyczne, co wiele metod farmakologicznych przy takim samym stanie pacjenta, niezależnie od grupy wiekowej (tj.
dzieci, dorośli, osoby starsze), jak i przy rozma- itych zaburzeniach psychicznych. Natomiast część metod farmakologicznych ma wiele sz- kodliwych działań niepożądanych i jest relaty- wnie droga w porównaniu z kosztami psy- choterapii (FRANCZAK, 2016).
Konsekwencje
zachorowania w czasie studiów
K onsekwencje depresjina ogół powodują utratę jakości życia, niepełnosprawność i mogą wiązać się ze zwiększonym prawdopodobieństwem wczesnego zgonu.
Zaburzenia depresyjne są obecnie na piątym miejscu wśród przyczyn odpowiedzialnych za niepełnosprawność (VOS I IN., 2017). Objawy
lękowe mogą poprzedzać występowanie ob- jawów depresji (BATTERHAM I IN., 2013).
W badaniu przekrojowym populacji młodzieży objawy lękowe, takie jak, np. unikanie zagrożenia, wyprzedzały rozpoznanie depresji na dwa lata wstecz (PRICE I IN., 2016). Dowody nau- kowe wskazują również, że lęk jest silnym pre- dyktorem depresji wśród studentów, którzy postrzegają go jako mający wpływ na depresję (FREWAN I IN., 2013). Wśród chorych z zaburzeniami depresyjnymi w porównaniu do populacji ogólnej występuje wyższy poziom autoagresji. Osiągają oni także wyższe wyniki aktywnej agresji wobec innych (OTTE I IN., 2017). Pomimo lepszego dostępu do opieki zd- rowotnej nadal rzadziej otrzymują odpowiednie leczenie, aniżeli osoby z depresją w populacji ogólnej. Większość z nich nie szuka pomocy medycznej, ponieważ depresja jest postrzegana jako zaburzenie stygmatyzujące , które prow- adzi do samo-piętnowania i utrudnia wczesną diagnozę i leczenie. Zatem stygmatyzacja oznacza mniej skuteczną terapię, niekorzystne rokowanie i nawroty. Według literatury samo piętno powoduje obniżenie poczucia własnej wartości i jest główną przeszkodą w pełnieniu ról społecznych w pracy i życiu osobistym (SUWALSKA I IN., 2017). Podkreślić należy potrzebę uwagi ze strony pracowników admin- istracji uczelni wyższych w celu opracowania odpowiedniego wsparcia dla studentów. Istotne jest dalsze zbadanie różnic umożliwiających wdrożenie odpowiednich programów dla badań przesiewowych i interwencyjnych, szczególnie w celu zapobiegania problemom zdrowia psy- chicznego wśród studentów na uniwersytetach (SHAMSUDDIN I IN., 2013). Błędne prze- konanie dotyczy poglądu, że depresja nie jest chorobą, a stereotyp ten można interpretować w świetle utrzymujących się kontrowersji dotyczących medykalizacji normalnego smut- ku i ludzkich kłopotów. Kliniczne implikacje tych wyników są wszelako znaczne. Specjaliści zdrowia psychicznego powinni zastanowić się
K onsekwencje
.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019
nad własnymi przekonaniami i postawami wobec depresji, ponieważ mogą przekazywać stygmatyzujące wiadomości swoim uczniom, a tym samym utrwalać stygmatyzację choroby (ECONOMOU I IN., 2017).
Psychoterapia wpływa nie tylko na leczenie zaburzeń psychicznych ale i na poprawę funkcjonowania w życiu zawodow- ym i osobistym, zatem uzasadnione staje się udostępnienie jej jak największej liczbie osób potrzebujących. Wymierne korzyści odnosi tut- aj zarówno konkretny człowiek, jak i państwo.
Model środowiskowy, promowany obecnie w Polsce i na świecie, obejmuje szereg partnerów tworzących system leczenia i opieki dla osób z zaburzeniami psychicznymi: placówki opieki zdrowotnej, placówki pomocy społecznej, jed- nostki samorządu terytorialnego, instytucje rynku pracy, partnerów społecznych – orga- nizacje, profesjonalistów, rodziny i samych pacjentów, które są często motorem pozyty- wnych przemian i spoiwem tworzących się systemów. Nie może tu zabraknąć środowiska akademickiego i naukowego. Ich rola w pro- mowaniu psychoterapii jako skutecznej formy pomocy osobom potrzebującym wydaje się być jedną z kluczowych (FRANCZAK, 2016).
Wnioski
1. W ostatnich latach rośnie liczba studentów z objawami różnych zaburzeń psychicznych.
Dostępne badania naukowe potwierdzają, że studenci zgłaszają coraz więcej problemów psy- chicznych niż porównywalna wiekowo grupa osób niestudiujących.
2. Czynniki środowiskowe w czasie studiów wyższych mogą predysponować do wystąpienia zaburzeń depresyjnych u studentów. Są to między innymi: stres (wynikający z nawiązywania kontaktów i relacji w nowym środowisku), wpływ dzieciństwa (brak wypracowania przez
rodziców lub opiekunów umiejętności radzenia sobie z obowiązkami w dorosłym życiu) oraz styl życia.
3. Bardzo ważne jest, żeby student w sytuacji, kiedy wystąpią u niego trwające kilka tygodni objawy przygnębienia, mogące wskazywać na depresję- znalazł odpowiednią pomoc u spec- jalisty, ponieważ zaburzenia depresyjne mają przebieg nawracający. Mogą one również przybierać formę przewlekłą i powodować trwałe zmiany w osobowości.
4. Dostrzeżenie przez decydentów systemu sz- kolnictwa wyższego i poszczególnych uczelni istoty problemu depresji wśród studentów.
Tworzenie uczelnianych programów promocji zdrowia psychicznego, sieci wsparcia i pomo- cy emocjonalnej dla studentów. Realizowane poprzez zajęcia psychoedukacyjne, warsztaty (np. radzenia sobie ze stresem, asertywności), treningi oraz spotkania i konsultacje z prak- tykami pracującymi w obszarze zdrowia psy- chicznego.
Lituratura
ABOU K. S., HLAIS S., KHATER C., CHE- HADE I., HADDAD R., CHAHINE J, YAZBECK M., ABI WARDE R., NAJA W.
2018. Depression and religiosity and their cor- relates in Lebanese breast cancer patients. Psy- chooncology. 27(1), 99-105.
https://ADAA.ORG/learn-from-us/from- the-experts/blog-posts/consumer/depression- among-college-students.
ADAMIAK G., JABŁKOWSKA K., NOWAKOWSKA K., STETKIEWICZ A., SZYMAŃSKA- ŚWIĄTNICKA E., PAWEŁCZYK T. 2009. System wartości a ob- jawy depresyjne u studentów medycyny. Value D
epresjawśróDstuDentów-
występowanieiszkoDliwośćDlazDrowia
s tr . 3 - 12
.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 system anddepression inthegroup of medicine
students. Psychiatr. Psychol. Klin. 9(3), 178- 188.
AUERBACH R. P., ALONSO J., AXINN W.
G., CUIJPERS P., EBERT D. D., GREEN J.
G., HWANG I., KESSLER R. C., LIU H., MORTIER P., NOCK M. K., PINDER- AMAKER S., SAMPSON N. A., AGUI- LAR-GAXIOLA S., AL-HAMZAWI A., ANDRADE L. H., BENJET C., CALDAS- de-ALMEIDA J. M., DEMYTTENAERE K., FLORESCU S., de GIROLAMO G., GUREJE O., HARO J. M., KARAM E. G., KIEJNA A., KOVESS-MASFETY V., LEE S., McGRATH J. J., O’NEILL S., PENNELL B. E., SCOTT K., TEN HAVE M., TOR- RES Y., ZASLAVSKY A. M., ZARKOV Z., BRUFFAERTS R. 2016. Mental disorders among college students in the World Health Organization World Mental Health Surveys.
Psychol Med. 46(14), 2955-2970.
BACKOVIĆ D. V., MAKSIMOVIĆ M., DAVIDOVIĆ D., ZIVOJINOVIĆ J. I., STEVANOVIĆ D. 2013. Stress and mental health among medical students. Srp Arh Celok Lek. 141(11-12), 780-784.
BATTERHAM P. J., CHRISTENSEN H., CALEAR A. L. 2013. Anxiety symptoms as precursors of major depression and suicidal ide- ation. Depression and Anxiety. 30, 908–916.
CUIJPERS P., CRISTEA I. A., EBERT D.
D., KOOT H. M., AUERBACH R. P., BRUF- FAERTS R., KESSLER R. C. 2016. Psycho- logical Treatment of Depression in College Students: A Metaanalysis. Depress Anxiety.
33(5), 400-414.
DEMBIŃSKA E. 2010. Epizody ryzykownych zachowań u studentów- wskazówki praktyczne.
www.konstelacjalwa.pl/.
ECONOMOU M., PEPPOU L.E., GEROU- LANOU K., KONTOANGELOS K., PRO- KOPI A., PANTAZI A., ZERVAKAKI A., STEFANIS C.N. 2017. Attitudes of psychol- ogy students to depression and its treatment:
Implications for clinical practice. Psychiatriki.
28(1), 46-53.
FRANCZAK R. 2016. Psychoterapia wśród studentów. Stan aktualny i potrzeby Psy- chotherapy among Students. Current Status and Needs. ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE- SKŁODOWSKA LUB- LIN VOL. XXIX, 1 SECTIO. 251-262.
FREWEN P. A., SCHMITTMANN V. D., BRINGMANN L. F., BORSBOOM D. 2013.
Perceived causal relations between anxiety, posttraumatic stress and depression: extension to moderation, mediation, and network analy- sis. Eur J Psychotraumatol. 4:10.3402/ejpt.
v4i0.20656.
GAŁECKI P., SZULC A. 2018. Psychiatria.
Edra Urban & Partner. Wrocław. 203-205.
GONÇALVES J. R. L., JORGE A. P., ZANETTI GC., AMARO E. A., TÓTOLI R. T., LUCCHETTI G. 2018. Religiousness is associated with lower levels of anxiety, but not depression, in medical and nursing students.
Rev Assoc Med Bras (1992). 64(6), 537-542.
GUO Y. F., ZHANG X., PLUMMER V., LAM L., CROSS W., ZHANG J. P. 2017.
Positive psychotherapy for depression and self- efficacy in undergraduate nursing students: A randomized, controlled trial. Int J Ment Health Nurs. 26(4), 375-383.
IBRAHIM A.K., KELLY S.J., ADAMS C.E.,
GLAZEBROOK C. 2013. A systematic review
of studies of depression prevalence in university
students. J. Psychiatr. Res. 47(3), 391-400.
.N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019 WWW .N A UK O W CY .OR G .PL 3 (25)/2019
JAWORSKA L., MORAWSKA N., MOR- GA P., SZCZEPAŃSKA- GIERACHA J.
2014. Analiza częstości występowania objawów depresyjnych wśród studentów Wydziału Fiz- joterapii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu. Fizjoterapia. 22(3), 10-22.
KETCHEN LIPSON S., GADDIS S. M., HEINZE J., BECK K., EISENBERG D.
2015. Variations in Student Mental Health and Treatment Utilization Across US Colleg- es and Universities. J Am Coll Health. 63(6), 388-396.
KIM Y. H. 2017. Associations of adverse child- hood experiences with depression and alcohol abuse among Korean college students. Child Abuse Negl. 67, 338-348.
LI C., YIN H., ZHAO J., SHANG B., HU M., ZHANG P., CHEN L. 2018. Interven- tions to promote mental health in nursing stu- dents: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Adv Nurs.
74(12), 2727-2741.
MALL S., MORTIER P., TALJAARD L., ROOS J., STEIN D. J., LOCHNER C. 2018.
The relationship between childhood adversity, recent stressors, and depression in college stu- dents attending a South African university.
BMC psychiatry. 18(1), 63.
MAREK K., BIAŁOŃ P., WICHOWICZ H., MELLOCH H., NITKA- SIEMINSKA A. 2005. Przesiewowa ocena rozpowszechnia- nia objawów depresyjnych i lękowych wśród studentów Akademii Medycznej w Gdańsku.
4(2), 217-224.
MURPHY J.J., MACDONNCHA C, MUR- PHY M.H., MURPHY N., TIMPERIO A., LEECH R.M., WOODS C. B. 2019. Identi- fication of health-related behavioural clusters
and their association with demographic char- acteristics in Irish university students. BMC Public Health. 28;19(1), 121.
OPIE R. S., ITSIOPOULOS C., PARLET- TA N., SANCHEZ- VILLEGAS A., AK- BARALY T. N., RUUSUNEN A., JACKA F. N. 2017. Dietary recommendations for the prevention of depression. Nutr Neurosci. 20(3), 161-171.
OTTE S., LANG F. U., VASIC N., SHENAR R., RASCHE K., RAMB C., DUDECK M., STREB J. 2017. Are Depressed People Ag- gressive People? Differences Between General Population and Depressive Patients. Psycho- ther Psychosom Med Psychol. 67(1), 19-25.
PRICE R. B., ROSEN D., SIEGLE G. J., LADOUCEUR C. D., TANG K., ALLEN K.
B., RYAN N. D., DAHL R. E., FORBES E.
E., SILK J. S. 2016. From anxious youth to de- pressed adolescents: Prospective prediction of 2-year depression symptoms via attentional bias measures. J Abnorm Psychol. 125, 267–278.
PUŻYŃSKI S., 2009. Depresja i zaburzenia afektywne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Warszawa. 19.
RAKOFSKY J. J., SCHETTLER P. J., KINKEAD B. L., FRANK E., JUDD L. L., KUPFER D. J., RUSH A. J., THASE M.
E., YONKERS K. A., RAPAPORT M. H.
2013. The prevalence and severity of depres- sive symptoms along the spectrum of unipolar depressivedisorders: a post hoc analysis. J Clin Psychiatry. 74(11). 1084-91.
RIBEIRO Â., RIBEIRO J. P., von DOEL- LINGER O. 2018. Depression and psychody- namic psychotherapy. Braz J Psychiatry. 40(1), 105-109.
D
epresjawśróDstuDentów-
występowanieiszkoDliwośćDlazDrowia
