I. PRAWO USTROJOWE
1. Dostęp do informacji publicznej
Ustawa z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej
Pojęcie informacji publicznej
Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie w niej określonych.
Każdemu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej. Od osoby wykonującej to prawo nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego.
Zakres prawa do informacji
Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do:
• uzyskania informacji publicznej, w tym informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego;
• wglądu do dokumentów urzędowych;
• dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszech- nych wyborów.
Podmioty obowiązane
Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne pod- mioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności organy samorządów gospodarczych i zawodowych, podmioty reprezentujące osoby albo jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym oraz partie polityczne.
Ograniczenie prawa do informacji
Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu m.in. w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajem- nic ustawowo chronionych, a także ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy (nie dotyczy to jednak informacji o osobach pełniących funkcje publiczne).
Przedmiot udostępnienia
Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności:
• o programach w zakresie realizacji zadań publicznych;
• o organizacji, przedmiocie działalności i kompetencjach;
• o sposobach przyjmowania i załatwiania spraw;
• o prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach;
• treść orzeczeń sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych oraz SN, TK, TS;
• informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych;
• o majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych;
• o długu publicznym i pomocy publicznej.
Forma udostępnienia
Udostępnienie informacji publicznej następuje w drodze:
• ogłoszenia jej w Biuletynie Informacji Publicznej;
• udostępnienia na wniosek, w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie do- stępnych albo przez zainstalowane w tych miejscach urządzenia, które umożliwią zapo- znanie się z tą informacją;
• wstępu na posiedzenia organów i udostępnienia materiałów, w tym audiowizualnych i te- leinformatycznych dokumentujących te posiedzenia;
• udostępnienia w centralnym repozytorium;
• dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny, jednakże gdy w wyniku udostępnienia tej informacji na wniosek podmiot obowiązany do jej udostępnienia ma ponieść dodatko- we koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia, to może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.
Biuletyn Informacji Publicznej to urzędowy publikator teleinformatyczny utworzony w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej.
Minister właściwy do spraw informatyzacji tworzy stronę główną Biuletynu Informacji Publicznej.
Minister właściwy do spraw informatyzacji prowadzi centralne repozytorium, powszech- nie dostępne w sieci teleinformatycznej.
Postępowanie w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej
Informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej lub centralnym repozytorium, jest udostępniana na wniosek.
Udostępnienie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie póź- niej niż w terminie 14 dni od złożenia wniosku. Jednakże w razie gdy informacja publiczna nie może być udostępniona w ww. terminie, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powia-
damia w tym terminie o powodach opóźnienia i o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym niż 2 miesiące od złożenia wniosku.
Udostępnienie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnej z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostęp- nienia nie umożliwiają mu tego. Tym samym gdy informacja publiczna nie może być udostęp- niona w sposób lub w formie określonej we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia infor- macji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskaza- nych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się.
Odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania o udostęp- nienie informacji publicznej następuje w drodze decyzji, do której stosuje się przepisy KPA.
Posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wy- borów są jawne i dostępne. Do skarg rozpatrywanych w postępowaniach o udostępnienie informacji publicznej stosuje się przepisy ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, z tym że przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od otrzymania skargi, natomiast skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.
2. Notariat
Ustawa z 14.2.1991 r. – Prawo o notariacie
USTRÓJ NOTARIATU
Notariusz jest powołany do dokonywania czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialnych). W wypadkach określonych w usta- wie czynności notarialnych mogą dokonywać również zastępca notarialny albo aplikant no- tarialny.
Notariusz w zakresie swoich uprawnień działa jako osoba zaufania publicznego, korzysta- jąc z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Natomiast czynności notarial- ne, dokonane przez notariusza zgodnie z prawem, mają charakter dokumentu urzędowego.
Czynności notarialnych notariusz dokonuje w kancelarii notarialnej. Czynność notarial- na może być dokonana także w innym miejscu, jeżeli przemawia za tym charakter czynności lub szczególne okoliczności.
Notariusz może prowadzić tylko jedną kancelarię. Jednocześnie kilku notariuszy może prowadzić jedną kancelarię na zasadach spółki cywilnej lub partnerskiej i w takiej sytuacji
każdy z nich dokonuje czynności notarialnych we własnym imieniu i ponosi odpowiedzial- ność za czynności przez siebie dokonane.
Notariuszowi za dokonanie czynności notarialnych przysługuje wynagrodzenie określone na podstawie umowy ze stronami czynności, nie wyższe jednak niż maksymalne stawki taksy notarialnej właściwe dla danej czynności.
Gdy strona czynności notarialnej nie jest w stanie bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny ponieść żądanego przez notariusza wynagrodzenia, może wystąpić z wnio- skiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na jej miejsce zamieszkania o zwolnienie w całości lub w części od ponoszenia tego wynagrodzenia. Możliwość wystąpienia z powyż- szym wnioskiem dotyczy także osoby prawnej, która wykaże, że nie ma dostatecznych środ- ków na ponoszenie wynagrodzenia żądanego przez notariusza.
Notariusz jako płatnik na podstawie odrębnych przepisów pobiera podatki.
Notariusz uzależnia sporządzenie aktu notarialnego oraz objęcie wnioskiem o wpis w księ- dze wieczystej żądania dokonania wpisu związanego z czynnością notarialną od uprzedniego uiszczenia przez wnioskodawcę należnej opłaty sądowej. Pobraną opłatę sądową notariusz przekazuje właściwemu sądowi rejonowemu.
Minister Sprawiedliwości prowadzi rejestr kancelarii.
POWOŁYWANIE NOTARIUSZY
Notariusza powołuje i wyznacza siedzibę jego kancelarii Minister Sprawiedliwości, na wniosek osoby zainteresowanej, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej.
Niewyrażenie powyższej opinii w ciągu 60 dni od dnia otrzymania wniosku Ministra Spra- wiedliwości uważane jest za wyrażenie opinii pozytywnej.
Notariuszem może być powołany ten, kto:
1) posiada obywatelstwo polskie, obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Euro- pejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, albo obywatelstwo innego państwa, jeżeli na podstawie przepisów prawa Unii Europejskiej przysługuje mu prawo podjęcia zatrudnienia lub samozatrudnienia w Polsce;
2) korzysta w pełni z praw publicznych i ma pełną zdolność do czynności prawnych;
3) jest nieskazitelnego charakteru i daje rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu nota- riusza;
4) ukończył wyższe studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra;
5) odbył aplikację notarialną w Polsce;
6) złożył egzamin notarialny w Polsce;
7) ukończył 26 lat.
Wymagania, o których mowa w pkt 5 i 6, nie dotyczą osób, które: uzyskały tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych, zajmowały stanowi- sko sędziego lub prokuratora, zajmowały stanowisko asesora sądowego przez okres co najmniej 2 lat, wykonywały zawód adwokata bądź radcy prawnego przez co najmniej 3 lata, zajmowały
stanowisko Prezesa, wiceprezesa lub radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej przez co najmniej 3 lata.
Do egzaminu notarialnego bez odbycia aplikacji notarialnej mogą przystąpić osoby, które m.in.: posiadają stopień naukowy doktora nauk prawnych; przez co najmniej 4 lata w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu były zatrudnione na stanowisku referendarza sądowego, starszego referendarza sądowego, asystenta prokuratora, asystenta sędziego lub były zatrudnione w SN lub w TK i wykonywały zadania od- powiadające czynnościom asystenta sędziego; po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez minimum 4 lata w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszcze- nie do egzaminu wykonywały na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej wy- magające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane z czynnościami wykonywanymi przez notariusza w kancelarii notarialnej albo były zatrudnione w urzędach organów władzy publicznej i wykonywały wymagające wiedzy prawniczej czynności bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tych urzędów; zdały egzamin sędziowski, proku- ratorski, adwokacki, radcowski lub komorniczy.
Notariusz jest obowiązany w ciągu 2 miesięcy od zawiadomienia o powołaniu uruchomić kancelarię i zgłosić o tym Ministrowi Sprawiedliwości, a jeżeli w tym terminie nie uruchomi kancelarii, to powołanie traci moc, co stwierdza Minister Sprawiedliwości.
Odwołanie notariuszy
Minister Sprawiedliwości odwołuje notariusza, jeżeli notariusz:
1) zrezygnował z prowadzenia kancelarii;
2) z powodu choroby lub ułomności został uznany orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS za trwale niezdolnego do pełnienia obowiązków notariusza albo bez uzasadnionej przy- czyny odmówił poddania się ocenie niezdolności do pracy, pomimo zalecenia rady właś- ciwej izby notarialnej;
3) ukończył 70 lat;
4) został pozbawiony prawa prowadzenia kancelarii orzeczeniem sądu dyscyplinarnego;
5) ma orzeczony zakaz wykonywania zawodu na mocy prawomocnego wyroku sądu;
6) utracił prawa publiczne bądź pełną zdolność do czynności prawnych.
Minister Sprawiedliwości może odwołać notariusza w wypadku, gdy:
1) charakter stwierdzonych w wyniku wizytacji nieprawidłowości stanowi rażącą i oczywistą obrazę przepisów prawa;
2) notariusz uzyskał dwie ujemne oceny w wyniku kolejnych wizytacji przeprowadzonych przez wizytatora samorządu notarialnego lub Ministra Sprawiedliwości.
OBOWIĄZKI I PRAWA NOTARIUSZY
Notariusz jest obowiązany postępować zgodnie ze złożonym ślubowaniem i stale podno- sić kwalifikacje zawodowe.
Notariusz jest obowiązany zachować w tajemnicy okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne. Obowiązek zachowania tajem-
nicy ustaje, gdy notariusz składa zeznania jako świadek przed sądem, chyba że ujawnienie ta- jemnicy zagraża dobru państwa albo ważnemu interesowi prywatnemu. W tych wypadkach od obowiązku zachowania tajemnicy może zwolnić notariusza Minister Sprawiedliwości.
Notariusz nie może podejmować zatrudnienia bez uzyskania uprzedniej zgody rady właś- ciwej izby notarialnej, z wyjątkiem zatrudnienia w charakterze pracownika naukowo-dydak- tycznego, dydaktycznego lub naukowego, chyba że wykonywanie tego zatrudnienia przeszkadza w pełnieniu jego obowiązków. Poza tym notariuszowi nie wolno także podejmować zajęcia, które by przeszkadzało w pełnieniu obowiązków albo mogło uchybiać powadze wykonywa- nego zawodu, w szczególności nie wolno mu zajmować się handlem, przemysłem, pośred- nictwem i doradztwem w interesach.
Kancelaria powinna być czynna w dniach powszednich co najmniej 6 godzin dziennie.
Jednocześnie rada właściwej izby notarialnej może ustalić 1 dzień powszedni tygodnia jako wolny za przepracowaną sobotę. Natomiast w wypadkach niecierpiących zwłoki albo szcze- gólnych potrzeb kancelaria może być czynna także w niedziele i święta.
Gdy notariusz nie może pełnić swych obowiązków, wyznacza na ten czas zastępstwo spośród zastępców notarialnych zatrudnionych w jego kancelarii oraz notariuszy ze wspólnej kancelarii, informując o tym prezesa rady właściwej izby, albo spośród zastępców notarialnych z wykazu właściwej izby notarialnej oraz notariuszy mających siedzibę kancelarii notarialnej w tej izbie, w porozumieniu z prezesem rady właściwej izby.
Jeżeli z powodu nieobecności notariusza wynikłej z nieprzewidzianych przyczyn notariusz nie wyznaczył w kancelarii zastępstwa na czas swej nieobecności, zastępstwo wyznacza pre- zes rady właściwej izby notarialnej.
Notariusz może upoważnić aplikanta notarialnego objętego jego patronatem do wyko- nywania czynności notarialnych takich jak: sporządzanie poświadczenia, spisywanie protoko- łów, sporządzanie wypisów, odpisów i wyciągów dokumentów oraz sporządzanie, na żądanie stron, projektów aktów, oświadczeń i innych dokumentów, pod warunkiem że aplikant odbył co najmniej 2 lata i 6 miesięcy aplikacji oraz uzyskał pozytywny wynik z kolokwium. Nota- riusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez aplikanta notarialnego przy wy- konywaniu ww. czynności notarialnych.
SAMORZĄD NOTARIALNY
Notariusze tworzą samorząd notarialny, który obejmuje izby notarialne i Krajową Radę Notarialną, posiadające osobowość prawną.
Organami izby notarialnej są:
1) walne zgromadzenie notariuszy izby;
2) rada izby notarialnej.
Izbę notarialną stanowią notariusze prowadzący kancelarię w okręgu sądu apelacyjnego.
Siedzibą izby notarialnej jest siedziba sądu apelacyjnego.
Walne zgromadzenie notariuszy izby notarialnej
Walne zgromadzenia notariuszy izby notarialnej są zwyczajne lub nadzwyczajne. Każdy notariusz należący do danej izby jest obowiązany uczestniczyć w walnym zgromadzeniu; do za- kresu działania walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej należy m.in.:
• wybór prezesa i wiceprezesa oraz pozostałych członków rady izby notarialnej;
• wybór członka Krajowej Rady Notarialnej;
• wybór notariuszy do sądów dyscyplinarnych i rzecznika dyscyplinarnego;
• ustalenie składek na określone cele;
• uchwalenie budżetu.
Rozstrzygnięcia walnego zgromadzenia zapadają w formie uchwał podejmowanych zwy- kłą większością głosów w obecności co najmniej połowy członków izby.
Rada izby notarialnej
Rada izby notarialnej działa w siedzibie izby i oprócz prezesa oraz wiceprezesa składa się z:
5 członków w izbach liczących do 100 notariuszy, 7 członków w izbach liczących od 101 do 200 notariuszy i 9 członków w izbach liczących ponad 200 notariuszy. Kadencja rady trwa 3 lata.
Do zakresu działania rady izby notarialnej należy m.in.:
• opiniowanie wniosków w przedmiocie powoływania i odwoływania notariuszy;
• nadzór nad wykonywaniem obowiązków przez notariuszy, zastępców notarialnych i apli- kantów notarialnych oraz nad przestrzeganiem przez nich powagi i godności właściwej dla notariusza;
• zarząd i rozporządzanie majątkiem izby;
• zwoływanie walnych zgromadzeń notariuszy izby i wykonywanie uchwał tych zgroma- dzeń.
Do ważności uchwał rady izby notarialnej jest wymagana obecność co najmniej połowy jej członków. Natomiast uchwały rady zapadają zwykłą większością głosów, przy czym w razie równej liczby głosów decyduje głos prezesa rady.
Krajowa Rada Notarialna
Krajowa Rada Notarialna jest reprezentantem notariatu, składa się z notariuszy wybranych przez walne zgromadzenia notariuszy izb notarialnych, a jej kadencja trwa 3 lata.
Do zakresu działania Krajowej Rady Notarialnej należy w szczególności:
• uchwalanie regulaminu wewnętrznego urzędowania kancelarii;
• przedstawianie opinii i propozycji w sprawach taksy notarialnej, czy też zmian przepisów dotyczących funkcjonowania notariatu;
• współpraca z notariatami innych państw;
• wybór spośród członków rady rzecznika dyscyplinarnego;
• ustalanie programu aplikacji notarialnej i nadzór nad szkoleniem aplikantów.
Krajowa Rada Notarialna może zwołać kongres notariuszy w celu zasięgnięcia opinii w istotnych sprawach notariatu.
Krajowa Rada Notarialna na podstawie informacji przekazywanych przez rady izb notarial- nych prowadzi w systemie teleinformatycznym listę notariuszy oraz zastępców notarialnych.
Nadzór nad notariatem i odpowiedzialność notariuszy za szkody
Nadzór nad działalnością notariuszy i organami samorządu notarialnego sprawuje Mini- ster Sprawiedliwości osobiście za pośrednictwem prezesów sądów apelacyjnych lub sądów okręgowych albo przez wyznaczone osoby.
Minister Sprawiedliwości może zatrudnić notariusza, za jego zgodą, w Ministerstwie Spra- wiedliwości, sądzie apelacyjnym lub sądzie okręgowym do wykonywania czynności nadzoru nad działalnością notariuszy i organami samorządu notarialnego.
Nadzór nad notariuszami na obszarze właściwości izby notarialnej wykonuje również rada izby przez swoich członków lub przez wyznaczonych w tym celu notariuszy niebędących człon- kami rady albo emerytowanych notariuszy. W ramach tego nadzoru w każdej kancelarii prze- prowadza się wizytację co najmniej raz na 4 lata. Z wizytacji sporządza się protokół. Rada izby notarialnej ocenia wyniki wizytacji i przedstawia – w terminie miesiąca od wizytacji – odpis protokołu Ministrowi Sprawiedliwości, zawiadamiając go równocześnie o środkach podjętych w celu usunięcia stwierdzonych uchybień.
Minister Sprawiedliwości zwraca się do SN o uchylenie sprzecznych z prawem uchwał organu samorządu notarialnego w terminie 3 miesięcy od ich doręczenia. Jeżeli zaskarżona uchwała rażąco narusza prawo, termin ten wynosi 6 miesięcy.*
Notariusz ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu czynności notarialnych na zasadach określonych w KC, z uwzględnieniem szczególnej staranności, do ja- kiej jest obowiązany przy wykonywaniu tych czynności.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA
Za przewinienia zawodowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawnych, uchy- bienia powadze lub godności zawodu, za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpie- czenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności notarialnych, za niewykonanie obowiązku objęcia patronatem co najmniej jednego aplikan- ta notarialnego w okresie kolejnych 3 lat i 6 miesięcy oraz za niewykonanie zobowiązania do objęcia patronatem nałożonego na notariusza przez prezesa właściwego sądu apelacyjne- go, a także za niespełnienie obowiązku przekazania w terminie 7 dni ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych wypisu aktu notarialnego oraz kopi umowy z podpisami notarialnie poświadczonymi, na mocy których cudzoziemiec nabył nieruchomość położoną na teryto- rium RP lub nabył bądź objął udziały, akcje lub ogół praw i obowiązków w spółce handlowej będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości położonych na teryto- rium Rzeczypospolitej Polskiej.
* Zgodnie z wyrokiem TK z 4.12.2018 r. (Dz.U. z 2018 r. poz. 2314) art. 47 § 1 rozumiany w ten sposób, że przewi- dziany w nim nadzór judykacyjny SN nad uchwałami organu samorządu notarialnego wyklucza uwzględnienie przez sąd sprzeczności z prawem uchwał organu samorządu notarialnego w postępowaniu w sprawie przysługujących no- tariuszowi praw lub wolności, został uznany za niezgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP. Utrata
Karami dyscyplinarnymi są:
1) upomnienie;
2) nagana;
3) kara pieniężna do wysokości pięciokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, nie niższa od połowy tego wynagrodzenia;
4) pozbawienie prawa prowadzenia kancelarii.
Wymierzenie nagany lub kary pieniężnej pociąga za sobą niemożność udziału ukaranego w organach samorządu notarialnego i w sądzie dyscyplinarnym przez okres 3 lat. Kary pie- niężne wpływają na rzecz Skarbu Państwa. Natomiast osoba, która przestała być notariuszem w związku z orzeczeniem pozbawienia prawa prowadzenia kancelarii, może ponownie ubiegać się o powołanie na notariusza po upływie 10 lat od uprawomocnienia się orzeczenia tej kary.
Po upływie 5 lat od chwili czynu nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego, a w razie wszczęcia – ulega ono umorzeniu. Jednakże gdy czyn zawiera znamiona przestęp- stwa, przedawnienie dyscyplinarne nie może nastąpić wcześniej niż przedawnienie przewi- dziane w przepisach KK.
Do orzekania w sprawach dyscyplinarnych są powołane:
• w I instancji – sądy dyscyplinarne izb notarialnych;
• w II instancji – Wyższy Sąd Dyscyplinarny.
Członków sądów dyscyplinarnych wybierają na 3-letnią kadencję poszczególne walne zgro- madzenia notariuszy izb notarialnych. Ogólną liczbę członków sądów dyscyplinarnych oraz liczbę członków tych sądów wybieranych przez poszczególne walne zgromadzenia notariuszy izb notarialnych określa Krajowa Rada Notarialna.
Sąd dyscyplinarny orzeka w składzie 3 członków, a Wyższy Sąd Dyscyplinarny w składzie 5 członków.
Obwiniony może ustanowić obrońcę spośród notariuszy, adwokatów lub radców prawnych;
wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego mogą zgłosić Minister Sprawiedliwo- ści lub rada właściwej izby notarialnej po wstępnym wyjaśnieniu okoliczności koniecznych do ustalenia znamion czynu zarzuconego obwinionemu oraz złożeniu wyjaśnień przez ob- winionego, chyba że ich złożenie nie jest możliwe. Postępowanie dyscyplinarne w I instancji powinno być zakończone w terminie miesiąca od daty wpływu wniosku. W razie odwołania notariusza w toku postępowania dyscyplinarnego postępowanie toczy się nadal.
ŚRODKI ZASKARŻENIA
Od orzeczenia sądu dyscyplinarnego I instancji przysługuje obwinionemu, rzecznikowi dyscyplinarnemu oraz Ministrowi Sprawiedliwości odwołanie do Wyższego Sądu Dyscypli- narnego w terminie 14 dni od otrzymania orzeczenia wraz z uzasadnieniem.
Od orzeczenia wydanego przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny przysługuje obwinionemu, rzecznikowi dyscyplinarnemu, Ministrowi Sprawiedliwości, Rzecznikowi Praw Obywatelskich oraz Krajowej Radzie Notarialnej kasacja do SN w terminie 30 dni od doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem.
ZATARCIE
Po upływie 3 lat od uprawomocnienia się orzeczenia orzekającego karę upomnienia lub na- gany albo 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia orzekającego karę pieniężną, a po upływie 15 lat od uprawomocnienia się orzeczenia o pozbawieniu prawa prowadzenia kancelarii, Mi- nister Sprawiedliwości zarządza usunięcie odpisu orzeczenia z akt osobowych, jeśli w tym okresie nie wydano przeciwko ukaranemu innego orzeczenia o nałożeniu kary dyscyplinarnej.
Sąd dyscyplinarny może zawiesić w czynnościach zawodowych notariusza, przeciwko któremu wszczęto postępowanie karne, dyscyplinarne albo o ubezwłasnowolnienie. Na uchwa- łę o zawieszeniu w czynnościach zawodowych notariuszowi przysługuje zażalenie, które roz- poznaje sąd dyscyplinarny II instancji.
APLIKANCI NOTARIALNI
Wpis na listę aplikantów notarialnych następuje na podstawie uchwały rady izby no- tarialnej właściwej ze względu na miejsce złożenia zgłoszenia o przystąpieniu do egzaminu wstępnego. Uzyskanie przez kandydata pozytywnego wyniku z egzaminu wstępnego uprawnia go do złożenia wniosku o wpis na listę aplikantów notarialnych w ciągu 2 lat od doręczenia uchwały ustalającej wynik tego egzaminu.
Aplikant notarialny odbywa aplikację u notariusza, z którym zawarł umowę o pracę, a w razie zatrudnienia przez radę izby notarialnej u notariusza wyznaczonego przez tę radę.
Rada izby notarialnej podejmuje uchwałę w sprawie wpisu na listę aplikantów notarial- nych w terminie 14 dni od złożenia wniosku o wpis. Od uchwały o odmowie wpisu służy za- interesowanemu odwołanie do Krajowej Rady Notarialnej w terminie 14 dni od doręczenia uchwały. Natomiast od ostatecznej decyzji odmawiającej wpisu na listę aplikantów notarial- nych oraz w razie niepodjęcia uchwały przez radę izby notarialnej w terminie 14 dni od zło- żenia wniosku o wpis albo niepodjęcia uchwały przez Krajową Radę Notarialną w terminie 30 dni od doręczenia odwołania zainteresowanemu służy skarga do sądu administracyjnego.
Najpóźniej w terminie 30 dni od podjęcia uchwały w sprawie wpisu na listę aplikantów no- tarialnych rada izby notarialnej, w formie uchwały, wyznacza aplikantowi patrona. W przy- padku niepodjęcia ww. uchwały, na wniosek aplikanta, prezes właściwego sądu apelacyjnego, w terminie 30 dni od złożenia wniosku, wskazuje notariusza zobowiązanego do objęcia pa- tronatem wnioskującego aplikanta notarialnego.
Po przeprowadzeniu egzaminu wstępnego komisja kwalifikacyjna ustala wynik kandydata w drodze uchwały i doręcza jej odpis kandydatowi i Ministrowi Sprawiedliwości. W terminie 14 dni od doręczenia tej uchwały kandydatowi służy odwołanie do Ministra Sprawiedliwości, który rozstrzyga je w formie decyzji administracyjnej.
Aplikacja notarialna rozpoczyna się 1 stycznia każdego roku, trwa 3 lata i 6 miesięcy.
Polega na zaznajomieniu aplikanta notarialnego z całokształtem pracy notariusza, w szcze- gólności z czynnościami sądów w sprawach cywilnych, gospodarczych i wieczystoksięgowych.
Aplikację notarialną organizuje i prowadzi rada izby notarialnej na podstawie programu ustalonego przez Krajową Radę Notarialną.
Pracownikowi przysługuje prawo do urlopu płatnego w wysokości 80% wynagrodzenia, w wymiarze 30 dni kalendarzowych, na przygotowanie się do egzaminu notarialnego. Z upraw- nienia tego można skorzystać tylko raz. Od uchwały o wyniku egzaminu notarialnego zdającemu przysługuje odwołanie do komisji egzaminacyjnej II stopnia przy Ministrze Sprawiedliwości w terminie 14 dni od jej otrzymania. Od uchwały komisji odwoławczej służy skarga do sądu administracyjnego.
ZASTĘPCA NOTARIALNY
Zastępcą notarialnym jest osoba, która uzyskała pozytywny wynik z egzaminu notarial- nego i złożyła ślubowanie. Może zostać zatrudniony w kancelarii notarialnej.
Aplikanci notarialni i zastępcy notarialni mają prawo uczestniczyć w walnych zgromadze- niach notariuszy izby notarialnej, przy tym mogą zabierać głos w obradach, jednakże nie mają prawa składania wniosków i brania udziału w głosowaniu.
Do aplikantów notarialnych i zastępców notarialnych stosuje się w szczególności prze- pisy o odpowiedzialności dyscyplinarnej notariuszy z następującymi zmianami:
1) aplikant notarialny odpowiada dyscyplinarnie również za niewypełnianie swoich ustawo- wych obowiązków;
2) karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, kara pieniężna, skreślenie z wykazu za- stępców notarialnych, skreślenie z listy aplikantów notarialnych;
3) skazany na karę nagany nie może być powołany na notariusza w terminie roku od upra- womocnienia się orzeczenia, natomiast skazany na karę pieniężną nie może być również w tym okresie wyznaczony do zastępowania notariusza;
4) osoba skreślona z wykazu zastępców notarialnych w związku z orzeczeniem kary dyscy- plinarnej polegającej na skreśleniu z tej listy może ubiegać się o powołanie na notariusza po upływie 10 lat od uprawomocnienia się orzeczenia kary skreślenia z wykazu zastępców notarialnych;
5) osoba skreślona z listy aplikantów notarialnych w związku z orzeczeniem kary dyscypli- narnej polegającej na skreśleniu z tej listy może ubiegać się o ponowny wpis na listę aplikan- tów po upływie 5 lat od uprawomocnienia się orzeczenia kary skreślenia z listy aplikantów notarialnych;
6) po upływie 7 lat i 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia o skreśleniu z listy apli- kantów notarialnych oraz po upływie 15 lat od uprawomocnienia się orzeczenia o skre- śleniu z wykazu zastępców notarialnych, Minister Sprawiedliwości zarządza usunięcie odpisu orzeczenia z akt osobowych, jeśli w tym okresie nie wydano przeciwko ukarane- mu innego orzeczenia o nałożeniu kary dyscyplinarnej.
CZYNNOŚCI NOTARIALNE
Notariusz dokonuje następujących czynności:
1) sporządza akty notarialne i akty poświadczenia dziedziczenia;
2) podejmuje czynności dotyczące europejskiego poświadczenia spadkowego;
3) podejmuje czynności związane z zarządem sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fi- zycznej i z tymczasowym przedstawicielem w zakresie udziału małżonka przedsiębiorcy w przedsiębiorstwie;
4) sporządza poświadczenia;
5) spisuje protokoły;
6) sporządza protesty weksli i czeków;
7) przyjmuje na przechowanie pieniądze, papiery wartościowe, dokumenty, dane na infor- matycznym nośniku danych, o którym mowa w przepisach o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne;
8) prowadzi rejestry akcjonariuszy prostych spółek akcyjnych oraz podejmuje związane z tym czynności;
9) sporządza wypisy, odpisy i wyciągi dokumentów;
10) sporządza, na żądanie stron, projekty aktów, oświadczeń i innych dokumentów;
11) składa wnioski o wpis w księdze wieczystej wraz z dokumentami stanowiącymi podstawę tego wpisu;
12) sporządza inne czynności wynikające z odrębnych przepisów.
Notariusz odmówi dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem. Na odmowę dokonania czynności notarialnej osoba zainteresowana może wnieść, w terminie tygodnia od doręczenia uzasadnienia odmowy, a gdy nie zażądała w przepisanym terminie doręczenia uzasadnienia odmowy – od dnia, w którym dowiedziała się o odmowie, zażalenie do sądu okręgowego właściwego ze względu na siedzibę kancelarii notariusza odmawiającego dokona- nia czynności notarialnej. Zażalenie wnosi się za pośrednictwem notariusza, który może, jeżeli uzna je za słuszne, dokonać czynności notarialnej i wtedy nie nadaje zażaleniu dalszego biegu.
Notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnych, które dotyczą:
1) jego samego;
2) jego małżonka;
3) krewnych lub powinowatych notariusza w linii prostej bez ograniczenia stopnia, a w linii bocznej krewnych i powinowatych do trzeciego stopnia włącznie;
4) osób związanych z notariuszem z tytułu przysposobienia, opieki, kurateli albo będących w bliskim z nim stosunku.
Powyższe ograniczenia trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Przy dokonywaniu czynności notarialnej notariusz jest obowiązany stwierdzić tożsa- mość osób biorących udział w czynności. Poza tym notariuszowi nie wolno dokonywać czyn- ności notarialnej, gdy poweźmie wątpliwość, czy strona czynności notarialnej ma zdolność do czynności prawnych.
Nie może być świadkiem czynności notarialnej osoba będąca z zawierającymi czynność lub z osobami, na których rzecz czynność jest dokonywana, w takim stosunku, który nie po- zwala notariuszowi w jej imieniu ani na jej rzecz dokonać czynności.
Podpisy na aktach notarialnych i poświadczonych dokumentach są składane w obecności notariusza. Natomiast gdy podpis na poświadczonym dokumencie został złożony nie w obec- ności notariusza, osoba, która podpisała, powinna uznać przed notariuszem złożony podpis za własnoręczny.
Strony czynności notarialnej odpowiadają solidarnie za wynagrodzenie należne notariu- szowi.
Notariusz sporządza akt notarialny, jeżeli wymaga tego przepis prawa lub taka jest wola stron.
Jeśli akt notarialny zawiera przeniesienie, zmianę lub zrzeczenie się prawa ujawnionego w księdze wieczystej albo ustanowienie prawa, które może być ujawnione w tej księdze bądź obejmuje czynność przenoszącą własność nieruchomości, chociażby dla tej nieruchomości nie była prowadzona księga wieczysta, notariusz sporządzający akt notarialny, nie później niż w dniu jego sporządzenia, składa wniosek o wpis w księdze wieczystej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego obsługującego postępowanie sądowe.
Akt notarialny przed podpisaniem powinien być odczytany przez notariusza albo przez inną osobę w jego obecności. Przy odczytaniu notariusz powinien się przekonać, że osoby bio- rące udział w czynności dokładnie rozumieją treść oraz znaczenie aktu, a akt jest zgodny z ich wolą. Na żądanie powinny być odczytane również załączniki do aktu.
Krajowa Rada Notarialna prowadzi Centralne Repozytorium Elektronicznych Wypisów Aktów Notarialnych w systemie teleinformatycznym, w którym przechowuje się elektroniczne wypisy i wyciągi z aktów notarialnych sporządzonych na terytorium Polski. Niezwłocznie po sporządzeniu aktu notarialnego zawierającego w swej treści dane stanowiące podstawę wpisu do rejestru przedsiębiorców KRejSąd albo podlegającego złożeniu do akt rejestrowych podmiotu wpisanego do rejestru przedsiębiorców KRejSąd notariusz umieszcza jego elektroniczny wypis w Repozytorium. Wypisy aktów notarialnych innych niż ww. umieszcza się w Repozytorium, jeżeli wynika to wprost z odrębnych przepisów oraz pozwalają na to warunki organizacyjno- -techniczne systemu teleinformatycznego.
Oryginały aktów notarialnych nie mogą być wydawane poza miejsce ich przechowywania.
Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego bądź testamentowego, z wyłączeniem dziedziczenia na podstawie testamentów szczególnych. Osobami zaintereso- wanymi są osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamento- wi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne. Tym samym odrzucenie spadku lub zapisu windykacyjnego oraz uznanie za niegodnego powoduje utratę statusu osoby zainteresowanej.
Przed sporządzeniem aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz spisuje protokół dzie- dziczenia przy udziale wszystkich osób zainteresowanych.
Na wniosek osoby zainteresowanej przy jej udziale notariusz sporządza projekt protoko- łu dziedziczenia.
W razie złożenia testamentu notariusz dokonuje jego otwarcia i ogłoszenia, chyba że otwar- cie i ogłoszenie testamentu już nastąpiło.
Po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedzi- czenia, jeśli nie ma wątpliwości co do istnienia jurysdykcji krajowej, treści właściwego prawa obcego, osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, a w przypadku gdy spadkodaw- ca uczynił zapis windykacyjny – także co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił ten zapis, i przedmiotu tego zapisu.
Notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli:
1) w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia albo wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;
2) w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją bądź istniały testamenty, które nie zostały otwarte, ogłoszone;
3) w sprawie brak jest jurysdykcji krajowej.
Notariusz niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia dokonuje jego wpisu do Rejestru Spadkowego przez wprowadzenie za pośrednictwem systemu telein- formatycznego danych wynikających z tego aktu.
Krajowa Rada Notarialna tworzy system teleinformatyczny w celu prowadzenia Rejestru Spadkowego oraz zapewnia notariuszom i sądom dostęp do tego systemu w celu dokonywania wpisów oraz ochronę danych w nim zgromadzonych przed nieuprawnionym dostępem, przetwa- rzaniem, zmianą lub utratą. Za wpisy dokonywane w Rejestrze Spadkowym notariusz oraz sąd pobierają opłatę, którą przekazują Krajowej Radzie Notarialnej. Zarejestrowany akt poświadcze- nia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.
Oryginały aktów poświadczenia dziedziczenia nie mogą być wydawane poza miejsce ich przechowywania.
Na czynności notariusza w przedmiocie wydania, sprostowania, zmiany lub uchylenia albo zawieszenia skutków europejskiego poświadczenia spadkowego przysługuje zażalenie. Na- tomiast na postanowienie sądu II instancji wydane w wyniku rozpoznania zażalenia skarga kasacyjna nie przysługuje.
Notariusz sporządza akt powołania albo odwołania zarządcy sukcesyjnego. Notariusz odmawia sporządzenia aktu powołania albo odwołania zarządcy sukcesyjnego, gdy w toku sporządzania protokołu powołania, odpowiednio odwołania, zarządcy sukcesyjnego ujawnią się okoliczności wskazujące na uzasadnione wątpliwości co do kręgu osób, którym przysłu- guje udział w przedsiębiorstwie w spadku, powodujące brak możliwości stwierdzenia, że wy- magana większość tych osób wyraziła zgodę na powołanie, odpowiednio odwołanie, zarządcy sukcesyjnego. Oryginały aktów powołania i odwołania zarządcy sukcesyjnego nie mogą być wydawane poza miejsce ich przechowywania. Notariusz na żądanie sądu, prokuratora, dyrek- tora izby administracji skarbowej oraz naczelnika urzędu skarbowego przesyła wypis aktu po- wołania lub odwołania zarządcy sukcesyjnego.
Notariusz poświadcza: własnoręczność podpisu, zgodność odpisu, wyciągu lub kopii z oka- zanym dokumentem, datę okazania dokumentu, pozostawanie osoby przy życiu albo w okreś- lonym miejscu.
Notariusz spisuje protokoły walnych zgromadzeń organizacji społecznych, stowarzyszeń, spółdzielni, spółek i innych osób prawnych w przypadkach prawem przewidzianych. Protoko- ły spisuje się w formie aktu notarialnego.
Notariusz przyjmuje na przechowanie wszelkiego rodzaju dokumenty, także w zamknię- tych kopertach. Poza tym w związku z dokonywaną w jego kancelarii czynnością ma prawo przyjąć na przechowanie, w celu wydania ich osobie wskazanej przy złożeniu bądź jej następcy
Notariusz może zawrzeć z prostą spółką akcyjną umowę o prowadzenie rejestru akcjo- nariuszy tej spółki. Jest obowiązany do pisemnego poinformowania spółki o odmowie zawarcia umowy, jeśli spółka zwróciła się do niego w formie dokumentowej lub pisemnej o prowadze- nie rejestru akcjonariuszy.
Wypis ma moc prawną oryginału.
Elektroniczny wypis aktu notarialnego jest dosłownym powtórzeniem oryginału, jednak poprawek i przekreśleń znajdujących się w oryginale nie zamieszcza się w wypisie.
Informacje pisemne i inne dokumenty wydaje się osobom, na których żądanie zostały do- konane czynności notarialne. Gdy z treści stosunku prawnego to wynika, wydaje się je stronie, której czynność notarialna dotyczy. Notariusz w przypadkach prawem przewidzianych prze- syła sądom i innym organom państwowym informacje pisemne o sporządzonych dokumen- tach i wypisy tych dokumentów. Informacji ustnych o dokonanych czynnościach notariusz może jedynie udzielić instytucjom i osobom, które mają prawo otrzymać wypisy dokumentów stwierdzających te czynności.
3. Komornicy sądowi i koszty komornicze
Ustawa z 22.3.2018 r. o komornikach sądowych
ZADANIA KOMORNIKA
Komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym.
Komornik podlega nadzorowi sądu oraz nadzorowi odpowiedzialnemu prezesa sądu rejono- wego, przy którym działa. Komornik przy wykonywaniu zadań kieruje się dobrem wymiaru sprawiedliwości oraz interesem publicznym.
Komornik jest organem władzy publicznej w zakresie wykonywania czynności w postę- powaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym.
Czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym oraz inne ustawowe za- dania komornik wykonuje osobiście. W przypadkach przewidzianych w ustawach komornik może zlecić wykonywanie określonych czynności asesorowi komorniczemu w celu przygo- towania go do wykonywania zawodu komornika.
Komornikom powierza się w szczególności następujące zadania:
1) wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach o roszczenia pieniężne i niepieniężne oraz o zabezpieczenie roszczeń, w tym europejskich nakazów zabezpieczenia na rachunku ban- kowym;
2) wykonywanie innych tytułów wykonawczych oraz tytułów egzekucyjnych, które zgodnie z odrębnymi przepisami podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopa- trywania ich w klauzulę wykonalności;
